Vikipedi

Dil aileleri listesi

Vikimedya liste maddesi

Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.

* Afro-Asyatik diller
  Berberi dilleri (Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg)
  Çad dilleri (Hausaca)
  Kuşitik Diller (Somalice, Afarca, Bece, Oromca, Sidamo)
  Sami dilleri (Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe, Tigrece, Tigrina, Süryanice)
* Buyeo
  Korece
  Japonca
  Dravidian languages
  Austronesian languages
* Altay dilleri
  Moğol dilleri (Moğolca, Buryatça, Kalmukça)
  Tunguz dilleri (Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut)
  Türk dilleri (Türkçe, Azerice, Türkmence, Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçayca, Başkırca, Kumukça, Özbekçe, Uygurca, Salarca, Yakutça, Çuvaşça)
  Amerika yerli dilleri
  Avustralya yerli dilleri
  Austro-Asiatic languages
  Kafkas Dilleri
  Eskimo-Aleut dilleri
* Hint–Avrupa Dil Ailesi
  Arnavutça
  Ermenice
  Baltık dilleri (Letonca, Litvanca)
  Kelt dilleri (Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe)
  Cermen dilleri (İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca)
  Yunanca
  Hint-İran dilleri (Sanskritçe, Bengalce, Çingenece, Hintçe, Urduca, Nepali, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkanca, Oriya, Sinhala, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça)
  İran Grubu (Farsça, Kürtçe, Osetçe, Zazaca, Talışça, Tatça, Beluci, Paştu, Mazanderani, Gilaki)
  Romen dilleri (Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçyaca, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Retoromanşça, Latince)
  Slav dilleri (Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Lehçe, Bulgarca, Makedonca, Slovence, Slovakça, Çekçe)
  Khoisan dilleri
  Nijer-Kongo dilleri
  Nil-Sahra dilleri
  Paleosibirya dilleri
  Papua dilleri
* Çin-Tibet dilleri
  Çin dilleri (Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi)
  Tibet-Birman dilleri (Tibetçe, Dzongka, Birmanca], Lolo, Moso, Şan, Karence)
  Tay-Kaday dilleri (Tayca, Karatay, Laoca, Çuang, Çam)
  Ural dilleri (Fince, Laponca, Estonca, Mari dili, Çeremişçe, Komice, Karelce, Macarca, Khansi dili, Mansice, Samoyet, Nenetçe)
  Baskça

Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.

Büyük dil aileleriDeğiştir

Dil sayısına göreDeğiştir

Ethnologue 22 (2019), dünyada bilinen 7.111 dilin en az %1'ini içeren aşağıdaki ailelerin listesi:

  1. Nijer-Kongo (1.542 dil) (% 21.7)
  2. Avustronezya (1.257 dil) (% 17.7)
  3. Trans–Yeni Gine (482 dil) (% 6,8)
  4. Çin-Tibet (455 dil) (% 6,4)
  5. Hint-Avrupa (448 dil) (% 6,3)
  6. Avustralya [şüpheli] (381 dil) (% 5,4)
  7. Afro-Asya (377 dil) (% 5,3)
  8. Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil) (% 2,9)
  9. Oto-Mange (178 dil) (% 2,5)
  10. Avustroasya (167 dil) (% 2.3)
  11. Tay–Kaday (91 dil) (% 1.3)
  12. Dravid (86 dil) (% 1,2)
  13. Tupi (76 dil) (% 1,1)

Glottolog 4.0 (2019), 8494 dil arasında en büyük aileler olarak aşağıdakileri listeler:

  1. Atlantik-Kongo (1.432 dil)
  2. Avustronezya (1.275 dil)
  3. Hint-Avrupa (588 dil)
  4. Çin-Tibet (494 dil)
  5. Afro-Asya (373 dil)
  6. Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil)
  7. Pama–Nyungan (248 dil)
  8. Oto-Mange (180 dil)
  9. Avustroasya (159 dil)
  10. Tay–Kaday (94 dil)
  11. Dravid (81 dil)
  12. Aravak (78 dil)
  13. Mande (75 dil)
  14. Tupi (71 dil)

Dil sayıları, neye göre diyalekt olarak kabul edildiğine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir; örneğin Lyle Campbell Oto-Mange'ye ait saadece 27 tane dilin olduğunu belirtmekte, Ethnologue ve Glottolog'da ailede hangi dillerin yer aldığı konusunda aynı fikirde değiller.

 
Dünya'da dil aileleri
 
Dünya'da Dil Aileleri

Başlıca dil gruplarıDeğiştir

Algonkin dilleriDeğiştir

  1. Karaayakça, Şayence, Meskvakice, Mikmak, Krice, Arapahoca, Atsinaca, Şavnice

Bu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.

Moğol dilleriDeğiştir

Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça.

Avustroasya dilleriDeğiştir

  1. Kmerce
  2. Mon dili
  3. Viet dilleri: Vietnamca
  4. Munda dilleri: Mundari, Santali, Go, Korkuca

Avustronezya dilleriDeğiştir

  1. Malaya-Polinezya dilleri
    1. Filipin dilleri: Ilokano, Sebuanca, Varayca, Filipince (Tagalogca), Tausugca
    2. Malaya-Sumbavan dilleri (tartışmalı)
      1. Malayan dilleri: Malayca (Malezyaca, Endonezce)
      2. Sundaca
      3. Balice
    3. Cavaca
    4. Makassarca
    5. Tetum
    6. Malgaşça
    7. Çamorro
    8. Okyanusya dilleri
      1. Fijice
      2. Mikronezya dilleri: Nauruca, Kiribatice
      3. Polinezya dilleri: Maori, Havaice, Tahitice, Samoaca, Tongaca, Rapa Nui
  2. Formoza dilleri

Aymara dilleriDeğiştir

  1. Aymaraca

Çin-Tibet dilleriDeğiştir

Asya'daki en büyük dil ailesidir.

  1. Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi
  2. Tibet-Birman dilleri:
    1. Tibet Grubu: Tibetçe, Dzongka.
    2. Birman Grubu: Birmanca, Lolo, Moso, Şan, Karence.

Tay-Kaday dilleriDeğiştir

Tayca, Karatay, Laoca, Çuang,

  1. Miao-Yao Grubu: Miao dili, Yao dili.

Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)Değiştir

  1. Na-Dene dilleri
    1. Tlingitçe
    2. Eyak-Atabask dilleri:
      1. Eyakça
      2. Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
  2. Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca

Dravid dilleriDeğiştir

Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu

Eskimo-Aleut dilleriDeğiştir

  1. Aleut dilleri: Aleutça
  2. Eskimo dilleri:
    1. Yupik dilleri: Sibirya Yupikçesi, Yupikçe, Çupikçe, Nunivak Çupikçesi, Supikçe
    2. İnuit dilleri: İnyupikçe, Batı Kanada İnuitçesi, Doğu Kanada İnuitçesi,Grönland İnuitçesi (Grönlandca)

Ge dilleriDeğiştir

Kaingan

Afro-Asyatik, Afrasya veya eski adıyla Hami-Sami dilleriDeğiştir

  1. Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek)
  2. Çad dili: Hausaca
  3. Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo
  4. Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili.
  5. Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.

Hint-Avrupa dilleriDeğiştir

  1. Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
  2. Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
  3. Baltık-Slav dilleri
    1. Slav dilleri
      1. Doğu Slav dilleri: Rusça, Ukraynaca, Beyaz Rusça
      2. Batı Slav dilleri: Lehçe, Slovakça, Çekçe.
      3. Güney Slav dilleri: Sırpça, Hırvatça, Boşnakça, Bulgarca, Makedonca, Slovence
    2. Baltık dilleri: Prusça (ölü), Litvanyaca, Letonca.
  4. Cermen dilleri:
    1. Batı Cermen grubu: İngilizce, Almanca, Yidiş, Felemenkçe, Afrikaans, Flamanca, Frizce, Lüksemburgca.
    2. Kuzey Cermen grubu: İsveççe, Norveççe, Danca, İzlandaca, Faroece
    3. Doğu Cermen grubu: Gotça
  5. Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
  6. Helenik diller: Yunanca
  7. Hint–İran dilleri
    1. Hint-Aryan dilleri: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, Hindustânî (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkani, Oriya, Seylanca, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça.
    2. İrani diller: Farsça, Kürtçe, İskitçe, Osetçe, Zazaca, Beluçça, Mazenderanca, Gilanca.
  8. İtalik diller
    1. Romen dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
  9. Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde).
  10. Tohar dilleri

Hivaro dilleriDeğiştir

Hivaro

Hmong-Mien dilleriDeğiştir

  1. Hmong dilleri
  1. Mien dilleri

İrokua dilleriDeğiştir

Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga

İzole dillerDeğiştir

Kafkas dilleri (bölgesel grup)Değiştir

Kuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)Değiştir

  1. Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca.
  2. Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
  3. Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça

Güney Kafkas dilleri (genetik grup)Değiştir

Gürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca

Karib dilleriDeğiştir

Aravakça, Garifuna, Karib, Taino

Keçuva dilleriDeğiştir

Keçuva

Khoisan dilleriDeğiştir

Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri)

Maskoke dilleriDeğiştir

Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe

Maya dilleriDeğiştir

Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe

Mişe-Zoke dilleriDeğiştir

  1. Mişe
  2. Zoke

Nijer-Kongo dilleriDeğiştir

  1. Dogon dilleri
  1. Atlantik-Kongo dilleri
    1. Delta dilleri: İfifik
    2. Bantu dilleri: Kikongo, Lingala, Kikenya, Svahili, Kirundi, Ruandaca, Fon, Umbundu, Nyanja, Ndebele, Bemba, Şona, Tswana, Zulu, Xhosa, Sotho, Swazi
    3. Nijer dilleri: Volofça, Fulani, Serer, Mandinge, Bambara, Senufo, Eve, Tvi, Yoruba, Ibo, Kpelle, Mande, Mossi, Ga, Aşanti

Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)Değiştir

  1. Nil dilleri: Nubyaca, Masai, Karamajong, Şilluk, Nuer, Dinka
  2. Sahra dilleri: Songayca, Sara

Oto-Mange dilleriDeğiştir

  1. Çinantek dilleri
  2. Mazahua, Mazatek, Mikstekçe, Otomi, Pame, Tlapanek, Zapotek

Paleosibirya dilleri (bölgesel grup)Değiştir

  1. Çukçice, İtelmence, Koryakça, Nivihçe

Pama-Nyungan dilleriDeğiştir

Pano-Takana dilleriDeğiştir

Pano dilleri, Takana dilleri

Saliş dilleriDeğiştir

İç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri

Siyu dilleriDeğiştir

Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca

Tay-Kaday dilleriDeğiştir

  1. Kaday dilleri: Laçice
  2. Tay dilleri: Tayca, Laoca

Trans-Yeni Gine dilleriDeğiştir

Tunguz dilleriDeğiştir

Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut.

Tupi-Guarani dilleriDeğiştir

Guarani, Tupi

Türk dilleriDeğiştir

  1. Ogur grubu: Çuvaşça.
  2. Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca .
  3. Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, Balkan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi.
  4. Karluk grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca.
  5. Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca.
  6. NOT: Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir.

Ural dilleriDeğiştir

  1. Fin-Ugor dilleri:
    1. Baltık-Fin dilleri: Fince, Laponca, Estonca, Marice (Çeremişçe), Komice, Karelce.
    2. Ugor dilleri: Macarca, Hantıca, Mansice
  2. Samoyet dilleri: Samoyet, Nenetsçe

Uto-Aztek dilleriDeğiştir

Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki

Yuma-Koçimi dilleriDeğiştir

Koçimi, Yuma dilleri

İşaret dilleriDeğiştir

İşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991).[1] Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir.

Aile adı Bölge Dil sayısı
Fransız işaret dili ailesi Avrupa, Amerikalar, Frankofon Afrika, Asya'nın bazı bölgeleri 50>
Britanya işaret dili ailesi Britanya, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika 4-10
Arap işaret dili ailesi Arap devletlerinin büyük bir kısmı 6-10
Japon işaret dili ailesi Japonya, Kore, Tayvan 3
Alman işaret dili ailesi Almanya, Polanya, İsrail 3
İsveç işaret dili ailesi İsveç, Finlandiya, Portekiz 3

KaynakçaDeğiştir

  1. ^ Wittmann, Henri (1991). "Classification linguistique des langues signées non vocalement" (PDF). Revue québécoise de linguistique théorique et appliquée (Fransızca). 10 (1): 215-288. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2020. 

LiteratürDeğiştir

  • Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23

Dış bağlantılarDeğiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dil_aileleri_listesi&oldid=29368318" sayfasından alınmıştır