Çupikçe
Çupikçe ya da Chevak Çupikçesi (kendilerince Cugtun ; İngilizce Cup'ik ya da Hooper Bay–Chevak Cup’ik), Alaska'da, Chevak ile Hooper Bay yöresinde Çupiklerin konuştuğu Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili olan Yupikçenin bir lehçesi. Nunivak Çupikçesi gibi bu da Yupikçenin y sesine karşılık ç (yazıda: c harfi) sesini kullanmasıyla belirginleşir.
Çupikçe | |
---|---|
Cugtun | |
Ana dili olanlar | Amerika Birleşik Devletleri (Chevak, Alaska) |
Dil ailesi | Varsayılan
|
Yazı sistemi | Latin |
Dil kodları | |
ISO 639-3 | – |
Eskimo dilleri içindeki yeri
değiştir- Eskimo - Aleut dilleri
- Aleut dilleri
- Eskimo dilleri
- Yupik dilleri
- Sirenik Yupikçesi
- Öz Yupik dilleri
- Sibirya Yupikçesi
- Naukan Yupikçesi
- Alaska Yupikçesi
- Unaliq-Pastuliq Yupikçesi : Norton Sound yöresinde
- Yupikçe : Yukon ve Kuskokwin yörelerinde
- Egegik Yupikçesi : Bristol Koyu yöresinde
- Çupikçe : Hooper Bay ve Chevak yörelerinde
- Nunivak Çupikçesi
- Supikçe
- İnuit dilleri
- Yupik dilleri
Eğitim ve Öğrenim
değiştirDünyada yalnızca tek bir okulda, Kashunamiut Okul Bölgesine (Kashunamiut School District) bağlı olan Chevak'taki okulda Alaska Yerli Dil Merkezi ile koordineli biçimde ikidilli eğitim çerçevesinde Çupikçe öğretilmektedir. Esas olarak Chevak kasabasında Çupikçe, İngilizce ve her ikisinin karışımı olan karma dil konuşulur.
1950 öncesi eğitim Qaygiq denen Eskimo köy odasında ve kendi evlerinde yapılırdı[1]
Tükenme tehlikesi
değiştir50-100 kadar kişinin konuştuğu Çupikçe, Yupikçenin farklı bir lehçesidir ve tükenme tehlikesiyle karşı karşıyadır.
Karşılaştırma
değiştirYukon-Kuskokwim Yupikçesi ile Chevak Çupikçesinin karşılaştırması:
Yukon-Kuskokwim Yupikçesi (Yugtun) | Chevak Çupikçesi (Cugtun) | anlamı |
elicaraq (Y) / elitnauraq (K) | elicaraq skuularaq (Çupikçe-İngilizce karma dil) |
öğrenci |
elicarista (Y) / elitnaurista (K) | elicarta skuularta (Çupikçe-İngilizce karma dil) |
öğretmen |
yugnikek’ngaq | aiparnatugaq | arkadaş |
yuilquq | cuilquq | tundra, ıssız topraklar |
nuussiq | caviggaq | bıçak (düz) |
uluaq | kegginalek | ulu bıçağı |
canek | evek | çim yaprağı |
ellalluk | ivyuk | yağmur |
Fonoloji
değiştirÇupik alfabesinde 18 harf bulunur: a c e g i k l m n p q r s t u v w y.[2]
İngilizcede kullanılan bazı harfler Çupikçede kullanılmaz: b d f h j o x z.
- Kısa ünlüler: a i u e
- Uzun ünlüler: aa ii uu
- Diftonglar: ai ui au iu ua ia
Alıntılar
değiştirRus Alaskası döneminde (1733 - 1867) Ruslarla ve Rusçayla karşılaşan Yupiklerin dillerinde Rusça alıntılar günümüzde de canlılığını sürdürür:
- caarralaq (< Rus. сахар) 'şeker'
- caayuq (< Rus. чай) 'çay'
- caanik (< Rus. чайник) 'çaydanlık, çaynik'
- cap’akiq (< Rus. сапоги) 'ayakkabı'
- cass’aq (< Rus. часы) 'saat'
- culunaq (?< Rus. солонина 'salted meat') 'tuzlama balık'
- kalantaassaq (< Rus. карандаш) 'kalem'
- kalmaaniq (< Rus. карман) 'cep'
- kelipaq (< Rus. хлеб) 'ekmek'
- luussitaq (< Rus. лошадь) 'at'
- mass’laq (< Rus. масло) 'tereyağ, margarin'
- missuulleq (< Rus. мешок) 'çuval'
- muluk’uuq (< Rus. молоко) 'süt'
- mult’uuq (< Rus. молоток) 'çekiç'
- pal’tuuk (< Rus. пальто) 'palto'
- pelatekaq (< Rus. палатка) 'çadır'
- putuskaq (< Rus. подушка) 'yastık'
- spickaq : (< Rus. спичка) 'kibrit'
- tiititsaaq / tiissitsaaq (< Rus. тысяча) 'bin; bin dolar'
- yaassiik : (< Rus. ящик) 'kutu'
Kaynakça
değiştir- ^ "Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum". 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.
Dış bağlantılar
değiştir- Alaskool: Chevak Cup’ik Glossary6 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Alaskool: Guidebook for Integrating Cup'ik Culture and Curriculum5 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kashunamiut School District25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- On the Facebook: Cup'ik Word Of The Day - Chevak by Rebecca Nayamin (Kashunamiut School Cup’ik Language Teacher)