Naukan Yupikçesi
Naukan Yupikçesi (İngilizce Naukan Yupik[1]), Rusya'ya bağlı Çukçi Özerk Okrugunda Naukan (посёлок Наукан) ile Dejnyov (посёлок Дежнёв) adlı iki köyde Naukan Yupikleri (нывуӄаӷмит) tarafından konuşulan ve soyu tükenme tehlikesi altında olan Yupik dilleri kolundan bir Eskimo dili.
Naukan Yupikçesi | |
---|---|
Ana dili olanlar | Rusya (Çukçi Özerk Okrugu) |
Konuşan sayısı | 70 (tarih gerekli) |
Dil ailesi | |
Yazı sistemi | Kiril |
Dil kodları | |
ISO 639-3 | ynk |
Konuşanları 2005 rakamlarına göre 50[1] kişiyi geçmez.
Eskimo dilleri içindeki yeri
değiştirDilcilik açısından Sibirya Yupikçesi ile Alaska Yupikçesi arasında bir dildir.
- Eskimo - Aleut dilleri
- Aleut dilleri
- Eskimo dilleri
- Yupik dilleri
- Sirenik Yupikçesi
- Öz Yupik dilleri
- Sibirya Yupikçesi
- Naukan Yupikçesi
- Alaska Yupikçesi (Yupikçe & Çupikçe)
- Supikçe
- İnuit dilleri
- Yupik dilleri
Tarih
değiştirNaukan Yupikçesi üzerine ilk kayıt 1732 yılında tek bir kelime olarak yapılmıştır. Sonraki kayıt 1791 yılında elyazması olarak Michael Robeck tarafından yapılan ve 1811 yılında Sankt-Peterburg'da Wörterbuch der Olennüi und Aiwanskije Tschuktschi adıyla yayımlanan çalışmada 277 kelime kaydedilmiştir.
Robeck'in Almanca - Çukçice - Naukan Yupikçesi sıralamasıyla verdiği listeden örnekler (Çukçice çıkartılarak) şöyledir:
Almanca | 1791 Robeck imlâsıyla | Günümüz imlâsıyla | Anlamı |
Gott | Aghat | aghat | Tanrı (aslında: ilâçlar) |
Vater | Ataka | ataka | Baba (aslında: benim babam) |
Mutter | Anak | aana(q) | Anne |
Sohn | Rineka | ighneqa | Oğul (aslında: benim oğlum) |
Tochter | Pannika | panika | Kız (aslında: benim kızım) |
Bruder | Anechluklik | anellgute(q) | Erkek kardeş (aslında: kardeş) |
Mann | Uika | uika | Koca (aslında: benim kocam) |
Weib | Nulliak | nuliaq | Karı (aslında: benim karım) |
Mädchen | Nubiachtschak | neviaghsaq | Kız (genç) |
Junge | Nuchälpäak | nukalpiaq | Delikanlı (genç) |
Dil üzerine en sonki çalışma Alaska'da yapılmıştır. Elizaveta Dobrieva ile Evgeniy V. Golovka tarafından hazırlanan ve Steven A. Jacobson ile Michael E. Krauss editörlüğünde Alaska Yerli Dil Merkezince Fairbanks'ta yayımlanan Naukan Eskimo Dictionary adlı sözlük dilin şu ana kadar yayımlanabilmiş en geniş malzemesidir.
Örnekler
değiştir- pikna / пикньа yukarıda
- pikute- / пикуты- benzer olmak
- yuk insan
- anguyak düşman; yabancı; Rus
- igurgiq karabatak
- nanuq kutup ayısı
- ayveq mors
- neghhsaq fok
- ulagaq kutup tilkisi
- quyngiq evcil ren geyiği
- tuntu yabani ren geyiği
- peyuggtemke hayvan sürüsü
- epeqaq yosun
- equt söğüt (ren geyiklerince yenilir)
- qamawk ren geyiği ya da köpek koşulan kızak
- atekuk parka
- qulliik pantolon
- kamgek (ikil) kamget (çoğul); bot, ayakkabı
- nasaghaq, nasaq başlık
- ayggaq eldiven
- ayepghhaataq kolçak
- sikuq iğne
- eknitaq lamba
- qulumsi kazan
- ngughun, ipute kürek
- eknitet kibrit kutusu
- awk kan
- aningoq apse, sivilce
- penagun eğe
- mesiiq eritme yağ
- suuqaq balina kemiği
Dipnotlar
değiştir- ^ a b Steven A. Jacobson (2005), History of the Naukan Yupik Eskimo dictionary with implications for a future Siberian Yupik dictionary 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Études/Inuit/Studies 29 (1–2):149-161
Kaynakça
değiştir- Steven A. Jacobson (2005), History of the Naukan Yupik Eskimo dictionary with implications for a future Siberian Yupik dictionary 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Études/Inuit/Studies 29 (1–2):149-161
- М. Членов, Уэленский язык – проблема идентификации[ölü/kırık bağlantı]
- Эскимосов азиатских язык