Haydaca
Haydaca ya da Hayda dili (kendilerince X̲aat Kíl, X̲aadas Kíl, X̲aayda Kil; İngilizce Haida; Rusça хайда), Kanada'nın Britanya Kolombiyası eyaletinin Haida Gwaii adasında (eski adı: Queen Charlotte Adası) ve Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Galler Prensi adasında Haydalar tarafından konuşulan izole dillerden ya da Na-Dene dillerinden tehlike altındaki Kızılderili dilidir. Na-Dene grubu içinde tek başına alt grupta toplanır. Diğer alt grubu Tlingitçe ile Eyak-Atabask dilleri oluşturur. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 650 kişilik nüfustan 10 kadarı, Kanada'daki 1.100 kişilik nüfustan ise ancak 30 tanesi anadillerini konuşabiliyor.[3] 1774 yılında Avrupalılarca ilk karşılaşmada nüfusları 15.000 olan Haydalar yeni getirilen salgın hastalıklardan kırılmış ve bugün ancak Masset, Skidegate ve Hydaburg köylerinde yaşamaktadırlar.
| Haydaca | |
|---|---|
| X̲aat Kíl, X̲aadas Kíl, X̲aayda Kil | |
| Ana dili olanlar | Kanada (Britanya Kolombiyası, Haida Gwaii), ABD (Alaska, Galler Prensi Adası) |
| Konuşan sayısı | birinci dil: 55 [1][2] (1995) (tarih gerekli) |
| Dil ailesi | Varsayılan
|
| Yazı sistemi | Latin (Hayda varyantı) |
| Dil kodları | |
| ISO 639-2 | hai |
| ISO 639-3 | [[ISO639-3:hai (makdodil) hdn (Kuzey) hax (Kuzey)|hai (makdodil) hdn (Kuzey) hax (Kuzey)]] |
Lehçeleri değiştir
2 lehçesi vardır ve her ikisi de ayrı diller olarak da sınıflandırılır. Dil bilgisi açısından çoğunlukla aynı olan lehçeler ancak fonolojik ve leksikolojik farklılıklar sergiler.[4]
Sınıflandırma değiştir
Haydacanın Tlingitçe ile genetik benzerliği olduğu ilk kez 1894 yılında Franz Boas tarafından öne sürülmüş, dil bilimci Edward Sapir de 1915 yılında Na-Dene dillerine dahil etmiştir.[6] Bu sınıflandırma daha sonra aralarında Swanton, Pinnow, Greenberg ve Ruhlen'in bulunduğu dil bilimcilerce de kabul görmüştür.[6] Bugün ise daha çok izole dil olarak sınıflandırılmaktadır.[7] Dene-Yenisey dilleri ailesinin kurucusu olan Edward Vajda'ya göre Haydaca ile Na-Dene (Tlingit-Eyak-Atabask) dilleri arasında genetik bağ yoktur. Haydaca hariç Na-Dene dilleri ile Sibirya'daki Yenisey dilleri arasında benzerliğe dayanarak 2006-2010 yılları arasında Dene-Yenisey hipotezini geliştirmiştir.[8][9] Bugün bu hipotez Alaska Yerli Dil Merkezi tarafından da desteklenmektedir.
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ "Haida, Northern". SIL International. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- ^ "Haida, Southern". SIL International. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2012.
- ^ "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2012.
- ^ Lachler, Jordan (n.d.). "Haida Language Mainpage". 1 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2008.
- ^ a b c d e f Enrico, John (2003). Haida Syntax. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-1822-2
- ^ a b Enrico, John (2004). "Toward Proto – Na-Dene". Anthopological Linguistics 46 (3): 229–302
- ^ Schoonmaker, Peter K.; Bettina Von Hagen, Edward C. Wolf (1997). The Rain Forests of Home: Profile Of A North American Bioregion. Island Press. ISBN 1-55963-480-4
- ^ Edward Vajda (2008), The Siberian origins of Na-Dene languages, Dene-Yeniseic Symposium, University of Alaska, Anchorage, Feb. 29, 2008
- ^ Edward Vajda (2008), A Siberian link with Na-Dene languages 2 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dene-Yeniseic Symposium, Fairbanks