Guçince

Guçince
Guçince
Gwich’in
Ana dili olanlar	ABD (Alaska) ve Kanada (Kuzeybatı Toprakları, Yukon)
Konuşan sayısı	770 (Kanada 1998 Sayımı) (tarih gerekli)
Dil ailesi	Denesey Na-Dene Eyak-Atabask Atabask Kuzey Guçince;
Yazı sistemi	Latin (Kuzey Atabask varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2	gwi
ISO 639-3	gwi

Guçince ya da Guçin dili (kendilerince Gwich’in; İngilizce Gwich’in, Kutchin), ABD'de Alaska eyaletinde ve Kanada'da Kuzeybatı Toprakları ile Yukon bölgelerinde Guçinlerin konuştuğu Atabask dillerinden bir Kızılderili dilidir.

En yakın akrabası ve güney komşusu Hancadır. Alaska'da kuzey ve kuzeybatısında Eskimo dillerinden İnyupikçe, Atabask dillerinden batısında Koyukonca ve güneybatısında da Aşağı Tananaca ile komşudur. Kanada'da kuzeyde Eskimo dillerinden Batı Kanada İnuitçesi, Atabask dillerinden güneyde Kuzey Tuçoncası ve doğuda Satuca (Kaşogotinece) ile komşudur.

Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.000 kişilik nüfustan 150 kadarı, Kanada'daki 1.900 kişilik nüfustan ise 400 tanesi anadillerini konuşabiliyor.^[1] Resmî dil olduğu Kuzeybatı Toprakları'nda (2397 etnik nüfustan 310'u konuşabiliyor, 250'si anadili olarak, 40'ı da evinde kullanıyor^[2]) tehlike altındaki dillerden biri olup okul eğitimine ciddi ve resmî yaklaşım^[3] dilin geleceği için umut vericidir.

Diyalekt ve kabileler

Alaska ve Kanada Guçincesi birbirinden iki farklı yazı kullanmalarıyla ayrılır. Alaska'daki Guçinler Council of Athabascan Tribal Governments, Yukon'dakiler Vuntut Gwitchin First Nation, Kuzeybatı Topraklarındakiler ise Gwich’in Tribal Council adı altında idari birlik oluşturur. Aşağıdaki listedeki diyalektler aynı zamanda kabile adlarıdır.

Alaska Guçincesi (İngilizce Alaskan Gwich’in, Alaska dialects) : Alaska'nın Yukon–Koyukuk Census Area sayım bölgesinde.
- Dihaii Gwich’in.
- Neetsʼąįį Gwich’in. Arctic Village (Vashraii K’oo) yöresinde konuşulur. Adları 'residents of the north side' anlamına gelir.
- Dendu Gwich’in. Birch Creek (Deenduu) yöresinde konuşulur. Adları 'foothill mountain people' anlamına gelir.
- Draan’jik Gwich’in. Black River yakınlarındaki Chalkyitsik yöresinde konuşulur. Adları 'Black River people' anlamına gelir.
- Danzhit Hanlaih Gwich’in. Circle (Dan Zhit Haainlaii) yöresinde konuşulur. Adları 'water flowing out of the mountains' anlamına gelir.
- Gwich’yaa Gwich’in. Fort Yukon (Gwichyaa Zhee) ile Venetie (Viihtaii) yörelerinde konuşulur. Adları 'people of the flats' anlamına gelir.
Kanada Guçincesi (İngilizce Canadian Gwich’in, Canadian dialects)
- Van Tat Gwich’in. Yukon bölgesindeki Old Crow yöresinde konuşulur. Adları 'people who live among the lakes' anlamına gelir.
  - Old Crow dialect
  - Peel River dialect
- Dagudh Gwich’in. Yukon bölgesinde konuşulur.
- Teetł’it Gwich’in. Kuzeybatı Topraklarında Fort McPherson (Teetł’it Zheh) yöresinde konuşulur. Adları 'people of the head waters' anlamına gelir.
- Gwichya Gwich’in. Kuzeybatı Topraklarında Tsiigehtchic (eski adı: Arctic Red River) yöresinde konuşulur. Adları 'people of the flats' anlamına gelir.
- Edhiitat Gwich’in. Kuzeybatı Topraklarında Aklavik yöresinde konuşulur. Adları 'delta people' anlamına gelir.
- Nihtat Gwich’in. Kuzeybatı Topraklarında İnuvik yöresinde konuşulur. Adları 'mixed people' anlamına gelir.

Eğitim

1987-1988 döneminde Alaska okul bölgelerinde Guçin öğrencilerin sayısı :^[4]

Okul Bölgesi	Anadilini konuşabilenler	Konuşamayanlar	Toplam öğrenci sayısı
Fairbanks	1	33	34
Yukon Flats	22	179	201
TOPLAM	23	212	235

Örnekler

łuk balık
vadzaih rengeyiği
dzhiig kuş
kʼaii söğüt
shin yaz
khaii kış
zhoh kar
tshin yağmur
kʼoh bulut
ihłak bir
neekaii iki
tik üç
daang dört
ihłoogwinlìʼ beş
shizheh evim
nizheh evin
vizheh evi
nakhwazheh evimiz, eviniz
guuzheh evleri
Drin gwiinzii İyi günler
Dinjii Zhuh kʼyùu lèe ginįįkhìi ? Yerlice biliyor musun ?
Ąhą̀, Dinjii Zhuh kʼyùu lèe ginihkhìi Evet, Yerlice biliyorum.
Neenjit dàgòonchʼùu ? Nasılsın ?

Guçince ay adları^[5]

shreedrin takvim
shreenanh ay
Ch'anjaa / Ahtr'aii Shree Choo Ocak
Veegwaadhat / Ahtr'aii Shree Tsal Şubat
Ch'izhin Zhrii Mart
Ch'ikee Zhrii Nisan
Gwiluu Zhrii Mart
Vanan Ch'iighoo Haziran
Òuk Choo Zhrii Temmuz
Khii Zhrii Ağustos
Dinjik Zhrii Eylül
Vadzaih Zhrii Ekim
Divii Zhrii Kasım
Ch'atsal Aralık

Ayrıca bakınız

Dipnotlar

^ "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.
^ "Bilingual/Bicultural Education Programs". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010.
^ "Native Languages: Months" (PDF). 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

Dış bağlantılar

[refAnlcpop-1] "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Nisan 2010.

[4] "Bilingual/Bicultural Education Programs". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2010.

[5] "Native Languages: Months" (PDF). 9 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]