Dil aileleri listesi
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Ekim 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Dil ailesi, birbiriyle aynı kökten gelen akraba dil topluluğuna verilen ad. Yani aynı dil ailesine mensup dillerin, aynı kökenden, belki de aynı ilkel dilden türediği kabul edilir. Çoğu dilin yazılı tarihi çok kısa olduğu için, çok az dilin kesin kökeni bilinmektedir. Dil ailelerinin belirlenmesi, uzun bilimsel çalışmalar sonucunda mümkün olmuştur.
Dil aileleri ağaç şeması olarak gösterildikleri için kendilerine dil ağacı da denir. Bu sebeple alt bölümlerine de dil kolları denir. Bazı diller bulundukları aile içindeki bir alt grubun tek temsilcisi olarak soyutlanmış olabilirler. Örneğin Yunanca, Hint-Avrupa Dil Ailesi içerisinde soyutlanmış bir dildir. Bazı dillerin ise bilinen hiçbir yaşayan akrabası bulunmamaktadır ve bu yüzden bütün dünya dilleri içinde soyutlanmışlardır. Örneğin Baskça tamamen soyutlanmış bir dildir.
Büyük dil aileleri
değiştirDil sayısına göre
değiştirEthnologue 22 (2019), dünyada bilinen 7.111 dilin en az %1'ini içeren aşağıdaki ailelerin listesi:
- Nijer-Kongo (1.542 dil) (% 21.7)
- Avustronezya (1.257 dil) (% 17.7)
- Trans–Yeni Gine (482 dil) (% 6,8)
- Çin-Tibet (455 dil) (% 6,4)
- Hint-Avrupa (448 dil) (% 6,3)
- Avustralya [şüpheli] (381 dil) (% 5,4)
- Afro-Asya (377 dil) (% 5,3)
- Nil-Sahra [şüpheli] (206 dil) (% 2,9)
- Oto-Mange (178 dil) (% 2,5)
- Avustroasya (167 dil) (% 2.3)
- Tay–Kaday (91 dil) (% 1.3)
- Dravid (86 dil) (% 1,2)
- Tupi (76 dil) (% 1,1)
Glottolog 4.0 (2019), 8.494 dil arasında en büyük aileler olarak aşağıdakileri listeler:
- Atlantik-Kongo (1.432 dil)
- Avustronezya (1.275 dil)
- Hint-Avrupa (588 dil)
- Çin-Tibet (494 dil)
- Afro-Asya (373 dil)
- Nükleer Trans-Yeni Gine (314 dil)
- Pama–Nyungan (248 dil)
- Oto-Mange (180 dil)
- Avustroasya (159 dil)
- Tay–Kaday (94 dil)
- Dravid (81 dil)
- Aravak (78 dil)
- Mande (75 dil)
- Tupi (71 dil)
Dil sayıları, neye göre diyalekt olarak kabul edildiğine bağlı olarak önemli ölçüde değişebilir; örneğin Lyle Campbell Oto-Mange'ye ait saadece 27 tane dilin olduğunu belirtmekte, Ethnologue ve Glottolog'da ailede hangi dillerin yer aldığı konusunda aynı fikirde değiller.
.png)
Başlıca dil grupları
değiştirBu ailedeki dillerde köken birliği az, yapı birliği çoktur. Bu dil ailesinde tüm diller eklemeli dillerdir. Bu dil ailesinde ünlü uyumu ortak özellik taşımaktadır.
Moğolca (Khalka), Buryatça, Kalmukça.
- Malaya-Polinezya dilleri
- Filipin dilleri: Ilokano, Sebuanca, Varayca, Filipince (Tagalogca), Tausugca
- Malaya-Sumbavan dilleri (tartışmalı)
- Cavaca
- Makassarca
- Tetum
- Malgaşça
- Çamorro
- Okyanusya dilleri
- Formoza dilleri
Asya'daki en büyük dil ailesidir.
- Sinik (Çin) dilleri: Mandarin, Wu lehçesi, Fucien (Min) lehçesi, Amoy lehçesi, Kantonca, Hakka lehçesi
- Tibet-Birman dilleri:
- Tibet Grubu: Tibetçe, Dzongka.
- Birman Grubu: Birmanca, Lolo, Moso, Şan, Karence.
Dene-Yenisey dilleri (kesin değil)
değiştir- Na-Dene dilleri
- Tlingitçe
- Eyak-Atabask dilleri:
- Eyakça
- Atabask dilleri:Ahtnaca, Denağinaca, Değinakça, Holikaçukça, Koyukonca, Kuskokvimce, Aşağı Tananaca, Tanakrosça, Yukarı Tananaca, Kuzey Tuçoncası, Güney Tuçoncası, Guçince, Hanca, Tagişçe, Tahltanca, Kaskaca, Danezaca, Sekanice, Denetaca, Satuca, Tlınçonca, Denesulinece, Tsetsautça, Tsutinaca, Nadoten-Vetsuvetence, Dakelce, Çilkotince, Nikolaca, Hupaca, Ova Apaçicesi, Hikarilaca, Lipanca, Meskalero-Çirikavaca, Batı Apaçicesi, Navahoca
- Yenisey dilleri: Ketçe, Yuğca, Kotça, Asanca, Arince, Pumpokolca
Brahui, Gondi, Kannada, Malayalam, Tamilce, Telugu
- Berber dilleri: Zenet, Kabiliya, Şloh, Şavya, Tuareg (Tamaşek)
- Çad dili: Hausaca
- Kuşitik diller: Somalice, Afarca, Bece, Odoma, Sidamo
- Mısır dilleri: Eski Mısır dili, Kıptî dili.
- Sami dilleri: Arapça, İbranice, Aramice, Habeşçe (Amhara), Tigrece, Tigrina – ölü diller olan Akadca, Babilce, Asurca, Süryanice.
- Anadolu dilleri: Hitit dili, Lidya dili, Likya dili, Luvi dili (Bu diller artık kullanılmayan ölü dillerdir.)
- Arnavut dilleri: Arnavutça, Geg.
- Baltık-Slav dilleri
- Cermen dilleri:
- Ermenice: Doğu Ermenicesi, Batı Ermenicesi.
- Helenik diller: Yunanca
- Hint–İran dilleri
- Hint-Aryan dilleri: Sanskritçe, Bengalce, Paştu, Çingenece, Hindustânî (Hintçe, Urduca), Nepalce, Gucaratça, Racastanca, Biharca, Paharca, Konkani, Oriya, Seylanca, Assamca, Keşmirce, Sindce, Pencapça.
- İrani diller: Farsça, Kürtçe, İskitçe, Osetçe, Zazaca, Beluçça, Mazenderanca, Gilanca.
- İtalik diller
- Latin dilleri: Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Galiçya dili, Rumence, Katalanca, Provensal, Ladino, Romanşça. (Bu kolun çıkış dili, Latincedir.)
- Kelt dilleri: Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe (Birleşik Krallık 'nin Cornwall bölgesinde).
- Tohar dilleri
Mohawk, Çerokice, Kayuga, Seneka, Onandayga
Kafkas dilleri (bölgesel grup)
değiştirKuzey Kafkas dilleri (bölgesel grup)
değiştir- Dağıstan dilleri: Avarca, Dargice, Lakça, Tabasaranca, Lezgice, Agulca, Rutulca, Tsahurca.
- Kuzeybatı Kafkas dilleri: Abhazca, Abazaca, Ubıhça, Çerkesçe (Bu diller de kendi içlerinde çeşitli lehçelere ayrılırlar)
- Nah dilleri: Çeçence, İnguşça, Batsça
Güney Kafkas dilleri (genetik grup)
değiştirGürcüce, Lazca, Megrelce, Svanca
Aravakça, Garifuna, Karib, Taino
Hottentot dilleri, San (Buşman lehçeleri)
Apalaçian, Çikasovca, Çoktavca, Krikçe
Çolca, Çontalca, Hüsnanimce, Kakçikel, Kekçice, Tzeltalca, Tzotzilce, Yukatekçe
Nil-Sahra dilleri (tartışmalı)
değiştirPaleosibirya dilleri (bölgesel grup)
değiştirİç Saliş dilleri, Kıyı Saliş dilleri
Apsalokece (Crow), Dakotaca, Lakotaca, Nakotaca, Omahaca
Even, Evenki, Golde, Oroç, Lamut.
- Ogur grubu: Çuvaşça.
- Kıpçak grubu: Kazakça, Kırgızca, Karakalpakça, Nogayca, Karaçay-Balkarca, Başkurtça, Kumukça, Tatarca .
- Oğuz grubu: Türkçe, Azerice, Türkmence,Gagavuzca, Salarca, Kaşkayca, Horasanca, Balkan Türkçesi, Osmanlı Türkçesi.
- Karluk grubu (Çağatay grubu): Özbekçe, Uygurca.
- Sibirya grubu: Yakutça,Altayca, Tuvaca, Hakasça, Dolganca.
- NOT: Kırım Tatarcası ve Urumca aslında bir Kıpçak dili olup, Oğuz dillerinden önemli ölçüde etkilenmiştir. Kıpçak ve Oğuz grubu arasında bir dil olarak kabul edilir.
Havasu, Hopice, Huiçol, Komançice, Nahuatl, Pima, Papago, Şoşone, Tarahumara, Tepehuan, Ute, Yaki
İşaret dilleri
değiştirİşaret dilleri arasındaki ailevi lişki araştırma yetersizliğinden ötürü iyi anlaşılmamıştır. Pek çok işaret dili izole dil olmaktadır (cf. Wittmann 1991).[1] Aşağıda bazı işaret dili aileleri listelenmiştir.
| Aile adı | Bölge | Dil sayısı |
|---|---|---|
| Fransız işaret dili ailesi | Avrupa, Amerikalar, Frankofon Afrika, Asya'nın bazı bölgeleri | 50> |
| Britanya işaret dili ailesi | Britanya, Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika | 4-10 |
| Arap işaret dili ailesi | Arap devletlerinin büyük bir kısmı | 6-10 |
| Japon işaret dili ailesi | Japonya, Kore, Tayvan | 3 |
| Alman işaret dili ailesi | Almanya, Polanya, İsrail | 3 |
| İsveç işaret dili ailesi | İsveç, Finlandiya, Portekiz | 3 |
Kaynakça
değiştir- ^ Wittmann, Henri (1991). "Classification linguistique des langues signées non vocalement" (PDF). Revue québécoise de linguistique théorique et appliquée (Fransızca). 10 (1): 215-288. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2020.
Literatür
değiştir- Türkçe Dil Bilgisi, Tufan Demir s. 22-23
Dış bağlantılar
değiştir- Unilang Topluluğu
- İngilizce wikipedia - Language family 1 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.