İngiltere

Birleşik Krallık'ı kuran ve yöneten Batı Avrupa ülkesi

İngiltere (İngilizce: England), Birleşik Krallık'ı meydana getiren dört ülkeden biridir.[6][7][8] Batıda Galler ve kuzeyde İskoçya ile komşudur. Kuzeybatısında İrlanda Denizi, güneybatısında da Kelt Denizi bulunur. Ülkenin doğusunda, kıta Avrupası ile ayrıldığı yerde Kuzey Denizi; güneyinde ise Manş Denizi bulunur. Büyük Britanya'ya ait, Kuzey Atlantik Okyanusu'nda yer alan yaklaşık 100 adet ada İngiltere'ye aittir. Scilly Adaları ve Wight Adası bunlara dahildir.

İngiltere
England
Slogan
İngilizceGod and my right  
"Tanrı ve benim hakkım"
İngiltere haritadaki konumu
Başkent
ve en büyük şehir
Londra
Resmî dil(ler)İngilizce 1
Tanınan bölgesel dil(ler)Kernevekçe

Konuşulan dillerİngilizce
Etnik gruplar
(2020)
Demonimİngiliz
Egemen devletBirleşik Krallık
HükûmetMeşruti monarşinin bir parçası, Birleşik Krallık hükûmeti tarafından uygulanan doğrudan hükûmet
• Kral
III. Charles
• Başbakan
Rishi Sunak
Tarihçe 
12 Temmuz 927
1 Mayıs 1707
Yüzölçümü
• Toplam
130.279 km2
Nüfus
• 2018 sayımı
56.286.961[2]
• Yoğunluk
432/km2
GSYİH (SAGP)2010 tahminî
• Toplam
2,181 trilyon $[3] (8.)
• Kişi başına
38.000 $[4] (10..)
GSYİH (nominal)2006 tahminî
• Toplam
2,2 trilyon $[5] (5.)
• Kişi başına
44.000 $[5]
İGE (2006)0.940
çok yüksek · 9.
Para birimiİngiliz sterlini (GBP)
Zaman dilimiUTC±00.00 (GOZ)
• Yaz (YSU)
UTC+01.00 (BYZ)
Trafik akışısol
Telefon kodu44
İnternet alan adı.uk4

Günümüzde İngiltere olarak adlandırılan bölge, ilk olarak Üst Paleolitik dönemde modern insanlar tarafından iskân edilmeye başlansa da adını, 5 ve 6. yüzyıllarda bölgeye Anglia yarımadasından yerleşen Cermen kökenli Angluslardan almıştır. İngiltere, 10. yüzyılda birleşik bir devlet hâline geldi ve 15. yüzyılda başlayan Keşifler Çağı'ndan bu yana dünya genelinde geniş bir kültürel ve yasal etkiye sahip olmaya başladı.[9] İngilizce, Anglikan Kilisesi ve ortak hukuk sisteminin temeli İngiliz hukuku burada ortaya çıktı ve ülkenin parlamenter hükûmet sistemi diğer uluslar tarafından geniş çapta benimsendi.[10] Ülkenin toplumunu dünyanın ilk sanayileşmiş ulusuna dönüştüren Sanayi Devrimi de yine burada gerçekleşti.[11]

İngiltere'nin coğrafi yapısını, ülkenin özellikle orta ve güney kesimlerinde, alçak tepeler ve ovalar oluşturmaktadır. Buna karşın kuzeyde (örneğin Lake District ve Pennine Dağları) ve batıda (Dartmoor ve Shropshire Tepeleri) dağlık alanlar ve engebeli araziler görülebilmektedir. Ülkenin başkenti, hem Birleşik Krallık'ın hem de (Brexit öncesinde) Avrupa Birliği'nin en büyük metropol alanına sahip olan Londra şehridir. İngiltere'nin genel olarak Londra'da yoğunlaşmış olan yaklaşık 56,3 milyonluk nüfusu, Birleşik Krallık nüfusunun %84'ünü oluşturmaktadır.[12] Londra dışında ise nüfus, genel olarak 19. yüzyılın endüstri bölgelerinden olan Midlands, Kuzey Batı, Kuzey Doğu ve Yorkshire'da yoğunlaşmıştır.[13]

1535 yılından sonra Galler'i de kapsayan İngiltere Krallığı, 1707 Birlik Yasaları'nın yürürlüğe girmesiyle 1 Mayıs 1707'de ayrı bir egemen devlet olmaktan çıktı. Bunun sonucunda İskoçya Krallığı'nın da dahil olduğu Büyük Britanya Krallığı kuruldu.[14][15] 1801'de Büyük Britanya, başka bir Birlik Yasası aracılığıyla İrlanda Krallığı ile birleşerek Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı oldu. 1922'de Özgür İrlanda Devleti Birleşik Krallık'tan ayrıldı ve Birleşik Krallık'ın adı Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı olarak değiştirildi.[16]

Etimoloji değiştir

England adı, 5. yüzyılda Saksonlarla birlikte adayı istila eden Cermen halkı Angluslardan (İngilizce: Angle) kaynaklanır. Angleland (Anglus diyarı) olarak kullanılan isim, zamanla günümüzdeki şekline dönüşmüştür. Ülkeyi tanımlamak için Türkçede kullanılan İngiltere sözcüğü ise İtalyancadaki Inghilterra ve Fransızcadaki Angleterre adlandırmalarına dayanmaktadır. Terra; toprak, arazi anlamlarına gelmektedir.[17]

İngiltere adı günümüzde yaygın olarak uluslararası medyada ve zaman zaman da resmî düzeyde Birleşik Krallık veya Büyük Britanya anlamında kullanılır.[18] İngiltere kavramının siyasi, ekonomik ve kültürel efsanesi yaşamakla birlikte; kendi yerel hükûmetleri olan İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda'nın aksine günümüzde İngiltere isimli bir siyasi oluşum veya hükûmet yoktur.[19]

Tarihçe değiştir

Bu bölümde İngiltere tarihi konu edilmiştir. Birleşik Krallık'ın tümünün genel tarihi için bkz. Birleşik Krallık tarihi

Erken dönemler değiştir

İngiltere'nin bilinen ilk yerlileri Keltlerdir. Romalılar, Batı Avrupa'yı istila ederken İngiltere'yi de fethedip (MS 1. yüzyıl) adaya "Britania" adını verdiler. Roma egemenliğinin dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmedi. 5. yüzyıldan itibaren Anglus ve Sakson halklarının karışımından oluşmuş Anglosakson akınları, Keltleri kuzeydeki (İskoçya) ve batıdaki (Galler) dağlık yörelere göç etmek zorunda bıraktı. Bu göçler sonrasında İngiltere büyük ölçüde Anglosakson kültürü etkisine girdi.

Orta çağ değiştir

Anglosaksonlar 6 ve 7. yüzyıllarda birbirine rakip küçük krallıklar kurdular. 8. yüzyılda Roma İmparatorluğu ve İrlanda’nın etkisiyle Hristiyanlığı kabul ettiler. 795’te başlayan İskandinav istilası 11. yüzyılın başına kadar birkaç defa tekrarlandı. Danimarkalı Büyük Knud, Büyük Britanya adasını tamamen fethetti. Anglosakson hanedanından Edward (1042-1066) İngiltere'nin bağımsızlığını sağladı.

Onun ölümü üzerine tahta geçen Harold’u tanımayan Normandiya Dükü I. William (Fatih William diye de bilinir), taht üzerinde hak iddia etti ve ülkeye beş yıl süren savaşlar sonucunda egemen oldu. Normandiya kralları ve özellikle ilk Anjou’lu hükümdarlar Fransa’da geniş ve zengin topraklara sahiptiler. İngiltere Krallığı bir süre Avrupa’da Somme Vadisinden Pirene Dağları'na kadar uzanan büyük bir mülkün uzantısı gibi yaşadı. Norman işgalinin önemli bir sonucu, Anglosakson kültürüyle Fransa'dan gelen Norman kültürünün birbirine karışması oldu. İngiliz dili de bu kültür karışımından önemli ölçüde etkilendi.

Avrupa ile ilişkiler İngiltere Krallığı ile Fransa Krallığı'nı uzun savaşlara sürükledi. Bunların başlıcası 1337-1453 seneleri arasında süren Yüzyıl Savaşlarıdır.

III. Henry, Galler ülkesinde uç beyliklerinin gelişmesini destekledi ve 1170 yılında İrlanda’da "Pale" sömürgeleri kuruldu. Birinci Edward, Galler ülkesini fethetti. Etkisini İskoçya’ya kabul ettirmeyi denedi. 1215'te İngiltere Kralı John'a karşı ayaklanan asiller bu krala zorla Magna Carta adlı bir belge imzalatıp ilk defa o zamana kadar ancak tanrıya karşı yetkileri olduğu kabul edilen kralın halka karşı yetkileri de olduğunu kabul ettirmişlerdir. Bu belgenin insan haklarıyla ilgili ilk yazılı antlaşma olduğu kabul edilir.

Daha sonra 14 ve 15. yüzyıllarda İngiltere Krallığı birtakım sosyal, dini, siyasi karışıklıklara sahne oldu. 1349'da İngiltere'ye gelen "Kara Ölüm" adı verilen Büyük Veba Salgını İngiltere nüfusunun çok büyük bir oranının ölmesine, şehirsel ve kırsal nüfusunun önemli kısımlarının kaybolup ülkenin sosyal ve ekonomik hayatının yeniden değişik kurumlarla yenileşmesine neden olmuştur. 1455-1487 döneminde York Hanedanı taraftarları ile Lancaster Hanedanı taraftarları arasında çıkan iki tarafın amblemi Yorkluların "beyaz gülü" ve Lancasterlıların "kırmızı gülü" dolayısıyla Güller Savaşı adını alan iç savaş İngiltere'yi çok etkilemiştir. Bu savaş sonunda Lancasterlılar galibiyet elde etmiş ve Tudor Hanedanı İngiltere Krallığı'nı eline geçirmiştir.

Tudor Hanedanı Döneminde İngiltere Krallığı güçlenerek İskoçya'yı geride bıraktı. Tudor Hanedanı'ndan VII. Henry ve VIII. Henry (1458-1541), parlamentoyu kullanarak ülkede düzen ve birliği sağlamlaştırdılar, krallık otoritesinin halkın kabullenmesini sağladılar. VIII. Henry Kilise'de de reform yaptı ve İngiliz deniz gücünü kurdu.

 
I. Elizabeth

Erken modern çağ değiştir

I. Elizabeth (1558-1603) Anglikanizm'i İngiltere'nin resmî dini olarak kabul edip Katolik direnişini kırdı. I. Elizabeth 1588 yılında Avrupa'nın en güçlü donanması olan yenilmez İspanyol Armada'sını bozguna uğratarak Britanya İmparatorluğu'nun temellerini attı. İrlanda'yı İngiltere topraklarına kattı. Saltanatı döneminde edebiyat ve sanatta önemli gelişmeler yaşandı. I. Elizabeth’in uzun ve başarılı saltanatında İskoçya’da İngiliz etkisinde farklılık görülmeye başlandı. İngiltere'deki "Tudor hanedanı"yla, İskoçya'daki "Stuart hanedanı" arasındaki evlenmeler, iki geleneksel düşmanı birbirine yaklaştırdı.

17. yüzyılda giderek güçlenen İngiltere Krallığı 1607'de kurulan Jamestown kolonisi ile başlayarak Kuzey Amerika'da koloniler kurdu. Birçok İngiliz ya yeni bir hayat yaşamak üzere ya da "Resmi Senetli Hizmetkar" olarak Kuzey Amerika'ya yerleştiler.

1603'te İskoçya Kralı VI. James, I. James adı ile İngiltere kralı oldu ve İngiltere Krallığı için "Stuart Hanedanı"'nı başlattı. 1603'ten 1707'ye kadar hem İskoçya Kralı ve hem de İngiltere Kralı olan aynı kişi, uluslararası hukuka göre iki ayrı devleti idareye başladı.

I. James'in oğlu olan I. Charles döneminde krallığın mali masraflarını karşılama yüzünden 1642-1651'de parlamento ile krallık taraftarları arasında İngiliz İç Savaşı adı verilen bir savaş ortaya çıktı. Parlamento güçleri bir seri savaştan sonra Krallık taraftarlarına hakim geldi. Önce parlamento idaresinde (1649-1653) bir devlet kuruldu. Ocak 1649'da eski kral I. Charles Londra'da idam edildi ve İngiltere bir cumhuriyet haline geçti. Sonra da Oliver Cromwell iktidarında (1653-1659) kısa süren "Commonwealth" adı verilen bir cumhuriyet kuruldu.

Cromwell'in ölümünün ardından parlamento iç karışıklıkları önlemek için 1658'de sürgündeki Kral II. Charles'i krallığı yeniden kurmak üzere İngiltere'ye davet etti. 1658'den 1685e kadar Stuart Hanedanı hükûmet dönemine "Restorasyon Dönemi" denilmektedir.

Stuart hanedanından II. Charles'ın kardeşi olan ve onun yerine 1685'te İngiltere Kralı olan II. James'in Katoliklere karşı yakın tutumu dolayısıyla kızı II. Mary ve onun kocası Hollanda Cumhuriyeti Hükümdarı olan III. William "Muhteşem Devrim" adı verilen bir devrimle İngiltere Krallığı'nı ellerine geçirdiler.

Geç modern çağ değiştir

III. William'ın krallık döneminden sonra 1702'de kızı Anne (Büyük Britanya) hem İngiltere Kraliçesi hem de İskoçya Kraliçesi olarak tahta geçti. Ayrıca İrlanda Kraliçesi unvanın da taşımaktaydı. 1707 yılında İngiltere Krallığı ve İskoçya Krallığı parlamentoları "1707 Birlik Kanunları" adlı kanunlar kabul edip iki krallığı birleştirdiler. Bu yıla kadar ayrı ayrı İngiltere Kraliçesi ve İskoçya kraliçesi olan Kraliçe Anne yeni kurulan Büyük Britanya devleti kraliçesi oldu. Hukuken Kraliçe Anne ayrı olarak "İrlanda Kraliçesi" unvanını taşımaktaydı. 1800'de çıkarılan "1800 Birlik Kanunu" ile "Büyük Britanya Krallığı" ile "İrlanda Krallığı" birleştirilip "Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı" yani tek bir Birleşik Krallık kurulması bu devlet hukuken ortaya çıkmış oldu. Ama birçok tarihçi için Birleşik Krallık tarihi 1707'de kurulan "Büyük Britanya" ile başlar.

1707'den sonra Birleşik Krallık'ın tümünün genel tarihi için bkz. Birleşik Krallık tarihi


Coğrafya değiştir

Manzara ve nehirler değiştir

 
Lake District'ndeki Walla Crag'ndan görülen Skiddaw masifi

Coğrafi olarak İngiltere, Büyük Britanya adasının orta ve güneydeki üçte ikisini ve ayrıca Isle of Wight ve Scilly Adaları gibi açık deniz adalarını içerir. Birleşik Krallık, kuzeyde İskoçya ve Galler ülkeleriyle sınır komşusudur. İngiltere, anakara Britanya'nın diğer tüm bölgelerinden Avrupa kıtasına daha yakındır. İki ülke Folkestone yakınındaki Manş Tüneli ile birbirine bağlı olsa da Fransa'dan (Hauts-de-France) 21-mil (34 km)[20] deniz mesafesi uzaklıktadır.[21] İngiltere'nin İrlanda Denizi, Kuzey Denizi ve Atlantik Okyanusu'nda da kıyıları vardır. Britanya takımadalarında Avrupa'ya en yakın olan ülkedir: Fransa'dan en dar kısmı 52 km genişliğinde olan Manş Denizi ile ayrılır. Manş Tüneli, ülkeyi Avrupa Kıtası'na bağlar. Fransa-İngiltere sınırı, kanalın tam ortasından geçer.

Londra, Liverpool ve Newcastle limanları sırasıyla Thames, Mersey ve Tyne gelgit nehirleri üzerindedir. 220 mil (350 km) boyuyla Severn, İngiltere'den geçen en uzun nehirdir.[22] Bristol Kanalı'na boşalır ve 2 metre (6,6 ft) yüksekliğe ulaşabilen Severn Bore (bir gelgit deliği) ile dikkate değerdir.[23] Ancak İngiltere'nin tamamındaki en uzun nehir, 215 mil (346 km) uzunluğundaki Thames'tir.[24]

 
Malvern Hills, İngiltere'nin Worcestershire ve Herefordshire ilçelerindedir. Tepeler, Kırsal Bölge Ajansı tarafından Olağanüstü Doğal Güzelliğe Sahip Alan olarak belirlendi.

İngiltere'de pek çok göl vardır. Göllerden en büyüğü Windermere Lake District[25] denilir. İngiltere arazilerinin çoğu alçak tepeler ve ovalardan, ülkenin kuzey ve batısındaki yüksek ve dağlık arazilerden oluşur.

Kuzeydeki yüksek araziler, doğu ve batıyı ayıran yüksek arazi zinciri olan Pennine Dağları, Cumbria'daki Göller Bölgesi dağları ve İngiltere ile İskoçya arasındaki sınırı aşan Cheviot Tepeleri’ni içerir.

İngiltere'nin büyük kısmı alçak tepelerle kaplıdır. Ancak kuzeye doğru biraz daha dağlık görünüm alır, Pennine Dağları ülkeyi kuzeyden güneye doğru ikiye ayırır. Buna karşın dağlar fazla yükselmez.

İngiltere'nin en yüksek noktası, 978 metre (3.209 ft) ile Göller Bölgesi'ndeki Scafell Pike'dır.[25] Shropshire Hills Galler'e yakınken, Dartmoor ve Exmoor, ülkenin güneybatısındaki iki yüksek arazidir. Arazi türleri arasındaki yaklaşık ayrım çizgisi genellikle Tees-Exe hattı ile gösterilir. Tepelik bölgeyle dağlık bölge arasındaki sınırı Tees-Exe hattının oluşturduğu kabul edilir.[26]

Jeolojik açıdan, "İngiltere'nin omurgası" olarak bilinen Pennin Dağları, yaklaşık 300 milyon yıl önceki Paleozoyik Çağ sonundan kalma ülkedeki en eski sıradağlardır.[27] Jeolojik bileşimleri diğerlerinin yanı sıra kumtaşı ve kireçtaşı ve ayrıca kömürü içerir. Yorkshire ve Derbyshire bölgeleri gibi kalsit alanlarında karst manzaraları vardır.

Pennine manzarası, bölgenin nehirlerinin verimli vadileri tarafından girintili yüksek arazilerde bozkırdır.

İki milli parkı, Yorkshire Dales ve Peak District’tır. West Country'de, Güneybatı Yarımadası'ndaki Dartmoor ve Exmoor, granitle desteklenen yüksek bozkırları içerir ve iklimi ılımandır; her ikisi de milli parktır.[28]

İngiliz Ovaları, ülkenin orta ve güney bölgelerindedir. Cotswold tepeleri, Chilltern tepeleri, Kuzey ve Güney Downs dahil yeşil engebeli tepelerden oluşan, denizle buluştukları yerde Dover uçurumları gibi beyaz kaya çıkıntıları oluşturur. Bu aynı zamanda Salisbury Ovası, Somerset Levels, South Coast Ovası ve doğuda düz bir bataklık bölge olan The Fens gibi nispeten düz ovaları da içerir. Bataklığın büyük kısmı tarım amacıyla kurutulmuştur.

İngiltere'nin iklimi değişkendir. Kışları yumuşak, yazları ise serin geçer. Gulf Stream sıcak su akıntısı iklim üzerinde etkilidir.

İngiltere'nin en büyük kentlerinin hangileri olduğu tartışmalı bir konudur. Sıralama "kent" kelimesinin farklı tanımlanmasıyla değişmektedir, oturdukları şehrin önemini yüksek göstermek isteyenler kendilerine uygun tanımı seçmektedir. Ancak hangi tanım esas alınırsa alınsın, Londra İngiltere'nin en büyük kenti olduğu gibi dünyanın da önemli kentleri arasındadır. Özellikle merkezi ve kuzey İngiltere'deki bazı kentler nüfus ve faaliyetler açısından önem taşır: Manchester, Birmingham, Leeds, Liverpool, Newcastle, Sheffield, Bristol, Coventry, Leicester, Nottingham ve Hull gibi.

İngiltere'nin en büyük doğal limanı merkezi güney kıyıda yer alan Poole'dür. Bu limanın, Avustralya'daki Sidney'den sonra, dünyanın en büyük ikinci doğal limanı olduğu iddia edilir.

Demografi değiştir

İngiltere, Birleşik Krallık'ı oluşturan 4 ülkeden en geniş ve en kalabalık olandır. 66 milyondan fazla olan[29] Birleşik Krallık nüfusunun %85'i (yaklaşık 56 milyon kişi) İngiltere'de yaşamaktadır. İngiltere’nin nüfusu 56.287.000’[30] dir. Nüfusun % 80’i şehirlerde yaşar. Kilometre kareye 235 kişi ile dünyanın en büyük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden biridir. Geri kalan nüfusun yaklaşık 3 milyonu Galler’de, 5,5 milyonu İskoçya’da, 2 milyonu Kuzey İrlanda’da yaşamaktadır.

Halk, geleneklerine çok bağlı bir millet olarak tanınır.[kime göre?] Atalarından kalan kraliyet, bugün hâlâ devam etmektedir. Halkın kanunlara ve polise gösterdikleri saygıdan dolayı, İngiliz polisi silah taşımaz, yalnızca tahta bir jop bulundurur. Önemli şehirleri arasında Cambridge, Birmingham, Derby, Ipswich, Liverpool, Nottingham, Northampton, Oxford, Cardiff, Newpord, Tozfaen, Belfast, Down ve Iyrone’dir. Manchester şehri ise kuzeyin başkenti olarak adlandırılmaktadır.

Din değiştir

Halkın büyük bir kısmı üzerinde Anglikan Kilisesi hâkimdir. İskoçya Kilisesinin mensupları da vardır. Katolik, Metodist ve Baptist mezhepleri de mevcuttur. Ayrıca Müslüman, Ateist, Yahudi ve Budist insanlar da vardır.[31]

Eğitim değiştir

 
Oxford Üniversitesi 1096 yılında kurulmuş olup dünyanın en eski ikinci üniversitesi unvanına sahiptir.

Birleşik Krallık'ta 5 ila 16 yaş arasında eğitim zorunludur.[32] Öğrencilerin %95’i devlet okullarında ücretsiz eğitim görürler. Ayrıca özel okullar da bulunur. Okulların sayısı 38.000’i bulur. Devlet okullarında ortalama 20 kişiye bir öğretmen düşer. Birleşik Krallık'ta 91 Üniversite,[33] 115 yüksek okul, ayrıca 700’ü aşkın teknik ve ticari kolej, sanat ve öğretmen okulları gibi çeşitli yüksek eğitim kurumları vardır.

İngiltere’nin en eski üniversitelerinden biri olan Cambridge Üniversitesi çok uzun yıllar önce eğitime açılmıştır. Üniversite kitaplığında iki milyon civarında kitap bulunmaktadır. Diğer eski üniversitesi ise Oxford Üniversitesidir. Ayrıca 1440 yılında kurulan Eton Koleji eski okullardandır. İngiltere'de 130 civarında üniversite bulunmaktadır ve bu üniversitelerin birçoğu dünya sıralamasında ilk 100'de yer alır.

İngilizlerin eğitime önem vermeleri, ülkede birçok ilim insanının yetişmesine sebep olmuştur. Ünlü fizikçi Newton, Harvey ve Boyle,Halley, Watson, Dalton, Faraday, Boule, Hawking gibi bilim insanları bu ülkede yetişmişlerdir.

Sağlık değiştir

İngiliz sosyal refah sistemi; sağlık hizmetini, personel sosyal hizmetlerini ve sosyal güvenliği ihtiva eder.

Sağlık hizmeti, gelire bakılmaksızın İngiltere'de ikamet eden herkese verilir. Sosyal güvenlik sistemi, muhtaç durumda olan kimselere ve ailelere yardım sağlar. Hükûmet, sağlık hizmetinden doğrudan doğruya sorumludur. Sağlık hizmetleri ve sosyal güvenlik faaliyetleri mahalli sağlık kurulları ve sağlık yetkilileri tarafından yürütülür.

Personel sosyal hizmetlerinden mahalli idareler sorumlu olmakla beraber, bu husustaki prensip ve talimatların tespit edilmesi hükûmetin vazifesidir. Personel sosyal hizmetleri, mahalli idareler ve sosyal yardım kuruluşları tarafından yerine getirilir. Bu hizmetler; yaşlılara, güçsüzlere, engellilere, engelli çocuklarla bakıma muhtaç çocuklara verilen hizmetlerdir.

Tüm dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs salgınında da oldukça hızlı bir şekilde iyileşme gösteren ülke Nisan 2021 itibarıyla 70 yaş üzeri vaka sayısını sıfırladı.[34]

Spor değiştir

Birleşik Krallık, futbolun vatanı olarak gösterilir. Ülkede 25.520 spor kulübüne üye 70.000 dolayında futbol takımı ve bu takımlarda yer alan yaklaşık 750.000 lisanslı futbolcu vardır. İngilizlere mahsus olan polo, rugby, hokey, kriket, golf, badminton, squash bu ülkede doğmuştur ve bazıları sadece bu adalar devletlerinde oynanır. Ayrıca İngilizler birçok spor branşlarında başarı göstererek adlarını dünyaya duyurmuşlardır. Birleşik Krallık'ı meydana getiren her ülkenin birer millî takımı vardır.

İngiltere futbolun merkezi olarak adlandırılır.Dünya çapında ün yapan futbol ligi FA Premier League'in anavatanıdır. İngiltere'nin Avrupa kupalarında başarılı olmuş bazı takımları, Liverpool, Nottingham Forest, Manchester United, Aston Villa, Chelsea, Arsenal, Tottenham Hotspur, Everton FC, Newcastle United, Leeds United'tır.

İngiltere, FIFA Dünya Kupası'nı kazanan (1966) ülkeler arasındadır.

İngiltere'de her yıl haziran ayında tenis sporunun en eski turnuvası olan Wimbledon Tenis Turnuvası düzenlenmektedir. Ülke ragbi ve kriket sporlarının da beşiği olarak bilinir.

Çevre koruması değiştir

İngiltere, Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen çevre konferanslarının hepsine katılmıştır. İngiliz hükûmeti bir çevre fonu kurmuştur. Ayrıca İngiltere’de gönüllü çevre grupları mevcuttur. İngiltere’deki gönüllü kuruluşlar şunlardır:

1) Eski Eserleri Koruma Derneği
2) Eski Anıtları Koruma Derneği
3) Corciya Grubu
4) İskoçya Mimari Eserler Derneği
5) Ulster Mimari Eserler Derneği
6) Viktorya Derneği
7) Britanya Arkeoloji Konseyi

Çevrenin korunması için İngiltere’de kurulan Green Belts’in görevleri şunlardır:

a) İnşaat bölgelerini sınırlamak
b) Kır çevresini korumak
c) Şehirlerin birleşmesini önlemek
ç) Tarihi şehirlerin özel karakterini korumak
d) Şehirlerin ıslahına yardımcı olmak.

Ekonomi değiştir

 
Westminster Sarayı

Çalışan nüfusun %40'ını sanayi kollarındakiler oluşturur. İngiltere sanayi devrimini Avrupa'da ilk gerçekleştiren ülkedir. Sanayi 18. yüzyıl'ın ikinci yarısında zengin taş kömürü yataklarının işletilmesiyle başlamıştır. Günümüzde taşkömürü üretimi azalmıştır (yılda 122 Mt) ve hepsi iç tüketimde kullanılmaktadır. Enerjinin ancak üçte biri kömürden sağlanmaktadır. Buna karşılık hidrokarbon tüketimi artmıştır. Bunun önemli bir bölümü (53 Mt petrol, 40 milyar doğalgaz) Kuzey Denizi'nden çıkartılmaktadır. Yine de yılda 20 Mt petrol dışalımı yapılmaktadır. Elektrik üretimi 288 milyar KWh'yi bulur ve bunun 37 milyar KWh'si nükleer santrallerden sağlanır. Çelik üretimi, çoğu dışarıdan satın alınan demir cevherinden olmak üzere yılda 20 Mt kadardır. Gemi yapımı ve motorlu taşıt endüstrileri çok gelişmiştir (2 milyona yakın taşıt, bunun %80'i binek otosu). Uçak sanayi ile birlikte daha birçok sanayi dalını bunlara eklemek gerekir (takım tezgâhları, tarım ve demiryolu makineleri, elektrikli makineler vb.)

 
Canary Wharf, Londra

En eski endüstri kolu tekstildir. Ancak eski önemini yitirmiş durumdadır. Bununla birlikte dışarıdan alınan pamuk ve hem yerli hem ithal yünle yılda 90.000 ton pamuklu, 185.000 ton yünlü üretilmektedir. Sentetik tekstil üretimi ise 400.000 ton dolayındadır. Kimya endüstrisi tekstile göre daha yeni olmasına karşın büyük bir hızla gelişmiştir. Petrokimya sanayinin (plastik madde, sentetik iplik, kauçuk, vb.) önemi de diğer kimya dallarına (gübre, boya, sabun, vb. üretimi) göre daha fazladır.

Endüstrinin yanında tarım ikinci plandadır. Çalışan nüfusun ancak %5'i tarım alanındadır. Gerçekte doğal koşullar da tarıma pek elverişli değildir. Yetiştirilen başlıca ürünler; buğday (5-10 Mt), patates, şeker pancarı, sebze ve meyvedir. Hayvancılık, tarıma göre daha geniş bir yer tutar: 15 milyon baş sığır, 30 milyon baş koyun. Yılda 1 Mt balık tutulmaktadır. Yoğun gübre kullanımına karşın tarım üretimi nüfusu beslemeye yetmemektedir.

İngiltere'nin önemli gelir kaynağı eskiden bu yana ticaretti. Sömürgelerden ve geri kalmış ülkelerden alınan hammaddeler işlenerek yine bu ülkelere satıldığından ekonomik zenginlik büyük boyutlara ulaşmıştı. Sömürgeler bağımsızlıklarını kazandıktan sonra bu durum değişmiştir. Bununla birlikte çok uluslu İngiliz şirketleri (British Petroleum, Imperial Chemical Ins. ve Shell gibi) ve büyük bir ticaret filosu ticaret dengesini ülke lehine destekleyici etmenlerdir. Ancak gene de ülke ekonomisi zaman zaman bunalıma düşmekte, bu da toplumsal sorunlara yol açmaktadır. Dolayısıyla İngiltere giderek eski ekonomik gücünü yitirmektedir.

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "2011 Census: KS201EW Ethnic group: local authorities in England and Wales". Office for National Statistics. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2014. 
  2. ^ "https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/mid2019estimates". 8 Ağustos 2018 tarihinde |arşiv-url= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) arşivlendi.  |başlık= dış bağlantı (yardım);
  3. ^ Michael Parkin (2007). Economics. Published by Addison-Wesley. s. 698. 0132041227, 9780132041225. 
  4. ^ Economics page 696 Michael Parkin, Melanie Powell, Kent Matthew; Published by Addison-Wesley, 2007; ISBN 0-13-204122-7, 9780132041225
  5. ^ a b Economics page 697 Michael Parkin, Melanie Powell, Kent Matthew; Published by Addison-Wesley, 2007; ISBN 0-13-204122-7, 9780132041225
  6. ^ Office for National Statistics (United Kingdom). "The Countries of the UK". statistics.gov.uk. 20 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  7. ^ "Countries within a country". number-10.gov.uk. 9 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  8. ^ "Changes in the list of subdivision names and code elements (Page 11)" (PDF). International Organization for Standardization. 26 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  9. ^ "England – Culture". britainusa.com. 16 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  10. ^ "Country profile: United Kingdom". BBC News. news.bbc.co.uk. 26 Ekim 2009. 9 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  11. ^ "Industrial Revolution". Ace.mmu.ac.uk. 27 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  12. ^ Park, Neil (24 Haziran 2020). "Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland". www.ons.gov.uk. Office for National Statistics (United Kingdom). 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  13. ^ 2011 Census – Population and household estimates for England and Wales, March 2011 24 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  14. ^ William E. Burns, A Brief History of Great Britain, p. xxi 13 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ Acts of Union 1707 4 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. parliament.uk.
  16. ^ Phelan, Kate. "The Partition Of Ireland: A Short History". Culture Trip. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021. 
  17. ^ "İngiltere". Taraf. 7 Kasım 2009. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2012. 
  18. ^ "İngiltere Büyükelçiliği". 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. 
  19. ^ "İngiltere." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
  20. ^ "English Channel". Encyclopædia Britannica. britannica.com. 2009. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2009. 
  21. ^ "History". EuroTunnel.com. 16 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2009. 
  22. ^ "The River Severn". BBC. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2010. 
  23. ^ "Severn Bore and Trent Aegir". Environment Agency. 22 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2010. 
  24. ^ "River Thames and London (England)". London Evening Standard. Londra. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  25. ^ a b "North West England & Isle of Man: climate". Met Office. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2010. 
  26. ^ World Regional Geography. Joseph J. Hobbs. 13 Mart 2008. ISBN 978-0-495-38950-7. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017. 
  27. ^ "Pennines". Smmit Post. 19 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2009. 
  28. ^ "National Parks – About us". nationalparks.gov.uk. 27 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2010. 
  29. ^ "U.K. Population (2021) - Worldometer". www.worldometers.info (İngilizce). 18 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
  30. ^ "Population estimates - Office for National Statistics". www.ons.gov.uk. 25 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
  31. ^ "Exploring religion in England and Wales - Office for National Statistics". www.ons.gov.uk. 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2021. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014. 
  34. ^ "İngiltere'nin aşı zaferi: Can kaybı 10'a düştü, 70 yaş üstü vaka neredeyse yok". Haberler.com. 5 Nisan 2021. 5 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021. 

  Wikimedia Commons'ta England ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur