Parlamenter sistem

Parlamenter sistem veya parlamentarizm, yürütme organının, yasama organının denetiminde olduğu demokratik bir yönetim sistemidir. Parlamenter sistemlerde devlet başkanı veya cumhurbaşkanı, yönetime olan etkileri oldukça kısıtlanmış sembolik mevkilerdir ve devleti temsil ederler. Parlamenter sistemde yürütme gücü parlamentodan çıkan başbakan ve kabinesi tarafından yürütülür. Yürütme ve yasama organları arasında katı bir güçler ayrılığı bulunmaz ve bu da başkanlık sistemlerinde bulunan sisteme kıyasla farklı bir denge ve denetim mekanizmasına yol açar.^[1] Yasama organı, işini tek meclisle veya çift meclisli parlamento aracılığıyla yürütür. Bu parlamento, ülke vatandaşları tarafından demokratik olarak seçilen temsilci veya üyelerden oluşur. Parlamenter sistemlerde devlet başkanı genellikle hükûmet başkanından başka bir kişidir. Buna karşılık, başkanlık sisteminde devlet başkanı çoğunlukla hükûmet başkanıyla aynı kişidir ve yürütme organı meşruiyetini yasama organından almaz.

Yönetim biçimlerine göre devletler¹

Tam başkanlık sistemli cumhuriyetler²	Yarı başkanlık sistemli cumhuriyetler²
Parlamento güvenine tabi olan veya olmayan, yasama organı tarafından seçilen veya atanan bir yürütme başkanının bulunduğu cumhuriyetler.	Parlamenter sistemli cumhuriyetler²
Parlamenter anayasal monarşiler	Ayrı bir hükümet başkanına sahip olan ancak kraliyet ailesinin hâlâ önemli bir yürütme ve/veya yasama yetkisine sahip olduğu anayasal monarşiler
Mutlak monarşiler	Tek parti devletleri
Anayasal hükümlerin askıya alındığı ülkeler(Örneğin askerî diktatörlükler)	Yukarıdaki sistemlerin hiçbirine uymayan ülkeler (Örneğin geçici hükûmetler).

¹Bu harita Vikipedi'deki Yönetim biçimlerine göre ülkeler listesi maddesine göre derlendi. Kaynaklar için oraya bakınız. ²Anayasal olarak çok partili cumhuriyet olarak kabul edilen birkaç devlet, ülke dışındakiler tarafından genel olarak otoriter devletler olarak tanımlanmaktadır. Bu harita sadece de jure yönetim biçimini gösterir, de facto demokrasi derecesini göstermez.

Parlamenter sistemlerde genel olarak devlet başkanının sembolik makam olmasından ötürü halk tarafından demokratik oylama ile seçilmez. Halk, parlamento üyelerini seçer ve devlet başkanı ise halk tarafından seçilen parlamento üyeleri tarafından seçilir. Bu çoğu parlamenter cumhuriyette böyleyken, devlet başkanının halk tarafından seçildiği nadir parlamenter sistem örnekleri de bulunur. Parlamenter sistemle yönetilen bir ülke meşrutî monarşi ya da parlamenter cumhuriyet olabilir. Meşrutî monarşide yetkileri sembolik olan bir hükümdar (kral, imparator, padişah) bulunur, Birleşik Krallık, İsveç, Japonya ve Birinci ve İkinci Meşrutiyet dönemlerinde Osmanlı İmparatorluğu bunun örnekleridir. Parlamenter cumhuriyetlerde ise çoğunlukla parlamento tarafından seçilerek işbaşına gelen, yetkileri yine çoğunlukla sembolik olan bir devlet başkanı (cumhurbaşkanı) bulunur, Almanya, İtalya ve Hindistan bunun örnekleridir.