İngiliz Milletler Topluluğu
İngiliz Milletler Topluluğu (İngilizce: Commonwealth of Nations), geçmişte Britanya İmparatorluğu'nun parçası olan devletler ile sonradan katılmış devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyon.
Köken bilimiDüzenle
Kelime kökeni olarak Eski İngilizce'de "ortak çıkar, fayda" anlamına gelen commonwealth sözcüğü günümüz İngilizce'sinde "bağımsız devlet" (genellikle demokratik cumhuriyet) anlamında kullanılır.[1]
1648 İngiliz Devrimi sonrasında, I. Charles'ın idam edilmesi (1649) ve kraliyetin lağvedilmesi ile ortaya çıkan ve 1660 yılında II. Charles'ın kral olmasıyla son bulan cumhuriyetçi döneme "Commonwealth Dönemi" denir. İç savaşı bastıran general Oliver Cromwell önce parlamentonun başkanı, sonra da diktatör olarak hüküm sürmüştür. Kral olmayı reddetmiş, kendisini İngiliz Cumhuriyeti'nin "Muhafız Efendisi" olarak tanımlamıştır. 1658'de Cromwell'in ölümünden sonra oğlu Richard yerini dolduramamış, 1659'da sürgüne gönderilmiştir. 1660 yılında da kraliyetin yeniden kurulmuş ve II. Charles başa geçmiştir.
Günümüzde Commonwealth, Birleşik Krallık önderliğinde bir araya gelmiş, bağımsız devletleri nitelemek amacıyla kullanılır. İngiliz Milletler Topluluğu karşılıklı ekonomik etkileşime dayanan bir oluşumdur. Büyük çoğunluğu tarihte Britanya İmparatorluğu'nun eyaleti veya sömürgesi olmuş ülkelerdir ve günümüzde çoğu bağımsız olan bu ülkeler kendi rızalarıyla bu oluşumun bir parçası olarak kalmaya devam etmektedirler. Bu devletlerin bir kısmı geçmişte imparatorluğun parçası olmamakla beraber sonradan birliğe katılmışlardır. Zaman içerisinde bu topluluğu terkeden, topluluktan çıkarılan ve sonradan geri kabul edilen ülkeler olmuştur (Bkz. üye ülkeler listesi). Üye ülkelerin bir kısmı Birleşik Krallık hükümdarını sembolik olarak en üst düzey yöneticileri olarak tanırlar. Birbirlerinden farklı yönetim biçimleriyle (meşrutiyet, demokrasi, diktatörlük vs.) yönetilebilirler.
Bu milletlerin Birleşik Krallık'taki ayrıcalıklarıDüzenle
- İngiliz Milletler Topluluğu'na üye olan devletlerin halkları, eğer Birleşik Krallık'ta ikamet ediyorlarsa her türlü yerel ve ulusal seçime katılma hakları vardır.
Birleşik Krallık Genel ValileriDüzenle
Birleşik Krallık Kral/Kraliçesi tarafından Devlet Başkanı sıfatıyla temsilci atadığı Genel Valiler
- Kanada Valisi Julie Payette
- Avustralya Valisi Quentin Bryce
- Yeni Zelanda Valisi Anand Satyanand
- Barbados Valisi Clifford Husbands
- Bahama Adaları Valisi Sir Arthur Foulkes
- Grenada Valisi Carlyle Glean
- Saint Lucia Valisi Pearlette Louisy
- Saint Vincent ve Grenadinler Valisi Frederick Ballantyne
- Antigua ve Barbuda Valisi Louise Lake-Tack
- Saint Kitts ve Nevis Valisi Sir Cuthbert Sebastian
- Belize Valisi Sir Colville Young
- Fiji Valisi Sir Frank Bainimarama
- Papua Yeni Gine Valisi Sir Michael Ogio
- Solomon Adaları Valisi Frank Kabui
- Tuvalu Valisi Iakoba Taeia Italeli
Genel Valilerin GörevleriDüzenle
Devlet Başkanı ve hükümdarı “Kraliçe II. Elizabeth"'dir. Kraliçe'nin temsilcisi Genel Vali'dir ve genellikle emekli olmuş eski politikacılar veya diğer seçkin ülke arasından Başbakan önerisiyle Kraliçe tarafından atanır. Genel Vali, siyaset dışı bir figür olup Avam Kamarası ve Senato'nun çıkardığı kararnamelere kraliyet onayını sağlamak, devlet belgelerini imzalamak, parlamento toplantılarını resmen açıp kapatmak ve seçimler öncesi parlamentoyu feshetmek gibi görevleri vardır. Hem Kraliçe hem de Genel Vali çok az yetkiye sahip sadece göstermelik yöneticilerdir ve hemen her zaman Hükümet Başkanı Başbakan'ın tavsiyesi doğrultusunda hareket ederler.
İngiliz Milletler Topluluğu OyunlarıDüzenle
Her dört senede bir İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları adlı çok sporlu etkinlik düzenlenmektedir.
Üye ÜlkelerDüzenle
Üyelik tarihine ve bölgelere göre sıralama:
AvrupaDüzenle
Kuzey AmerikaDüzenle
- Kanada (1931)
- Jamaika (1962)
- Trinidad ve Tobago (1962)
- Barbados (1966)
- Bahama (1973)
- Grenada (1974)
- Dominika (1978)
- Saint Lucia (1979)
- Saint Vincent ve Granada (1979)
- Antigua ve Barbuda (1981)
- Saint Kitts ve Nevis (1983)
Orta AmerikaDüzenle
Güney AmerikaDüzenle
AfrikaDüzenle
- Güney Afrika Cumhuriyeti (1931, Birlikten çıkışı 1961 ve geri dönüşü 1994) (Kraliçe burada hükümdar olarak geçmez.)
- Gana (1957)
- Nijerya (1960 üyeliğinin iptal edilişi 1995 tekrar kabul edilişi: 1999)
- Sierra Leone (1961)
- Tanzanya (1961)
- Uganda (1962)
- Kenya (1963)
- Ruanda (1962)
- Malavi (1964)
- Zambiya (1964)
- Botsvana (1966)
- Lesotho (1966)
- Mauritius (1968)
- Esvatini (1968)
- Seyşeller (1976)
- Namibya (1990)
- Mozambik (1995)
- Kamerun (1995)
AsyaDüzenle
Avustralya veya OkyanusyaDüzenle
- Avustralya (1931)
- Yeni Zelanda (1931)
- Samoa (1970)
- Tonga (1970)
- Papua Yeni Gine (1975)
- Solomon Adaları (1978)
- Vanuatu (1980)
- Tuvalu (1978)
- Kiribati (1979)
- Nauru (1999)
Eski ÜyelerDüzenle
- Fiji (1970); 1987-1997 arasında topluluk dışında yer almıştır. 1 Eylül 2009'da topluluktan çıkarılmıştır.
- İrlanda (1931); 1949'da topluluktan kendi isteğiyle ayrılmıştır.
- Zimbabve (1980); 2003'te topluluktan çıkarılmıştır.
- Newfoundland ve Labrador (1931); 1934'te Kanada'ya katılmıştır.
- Gambiya (1965-2013)
KaynakçaDüzenle
- ^ Oxford İngilizce Sözlük 2e, 2003, "commonwealth"