İngiliz Milletler Topluluğu
İngiliz Milletler Topluluğu (İngilizce: Commonwealth of Nations), geçmişte Britanya İmparatorluğu'nun (37 ülke), günümüzde de Birleşik Krallık'ın parçası olan (16 ülke) devletlerin oluşturduğu uluslararası bir koalisyondur. Üyelerin 16’sı hâlen Britanya Kraliyet Ailesi yönetimindedir. Bu ülkelerde, mevcut monark II. Elizabeth devlet başkanı görev ve yetkilerini, kendisi tarafından atanan Genel Valiler aracılığı ile sürdürür. Kraliçe aynı zamanda İngiliz Milletler Topluluğu’nun başkanıdır.
Köken bilimiDüzenle
Kelime kökeni olarak Eski İngilizcede "ortak çıkar, fayda" anlamına gelen commonwealth sözcüğü günümüz İngilizcesinde "bağımsız devlet" (genellikle demokratik cumhuriyet) anlamında kullanılır.[1]
1648 İngiliz Devrimi sonrasında, I. Charles'ın idam edilmesi (1649) ve kraliyetin lağvedilmesi ile ortaya çıkan ve 1660 yılında II. Charles'ın kral olmasıyla son bulan cumhuriyetçi döneme "Commonwealth Dönemi" denir. İç savaşı bastıran general Oliver Cromwell önce parlamentonun başkanı, sonra da diktatör olarak hüküm sürmüştür. Kral olmayı reddetmiş, kendisini İngiliz Cumhuriyeti'nin "Muhafız Efendisi" olarak tanımlamıştır. 1658'de Cromwell'in ölümünden sonra oğlu Richard yerini dolduramamış, 1659'da sürgüne gönderilmiştir. 1660 yılında da kraliyet yeniden kurulmuş ve II. Charles başa geçmiştir.
Günümüzde Commonwealth, Birleşik Krallık önderliğinde bir araya gelmiş, bağımsız devletleri nitelemek amacıyla kullanılır. İngiliz Milletler Topluluğu karşılıklı ekonomik etkileşime dayanan bir oluşumdur. Büyük çoğunluğu tarihte Britanya İmparatorluğu'nun eyaleti veya sömürgesi olmuş ülkelerdir ve günümüzde çoğu bağımsız olan bu ülkeler kendi rızalarıyla bu oluşumun bir parçası olarak kalmaya devam etmektedirler. Bu devletlerin bir kısmı geçmişte imparatorluğun parçası olmamakla beraber sonradan birliğe katılmışlardır. Zaman içerisinde bu topluluğu terk eden, topluluktan çıkarılan ve sonradan geri kabul edilen ülkeler olmuştur (Bkz. üye ülkeler listesi). Üye ülkelerin bir kısmı Birleşik Krallık hükümdarını sembolik olarak en üst düzey yöneticileri olarak tanırlar. Birbirlerinden farklı yönetim biçimleriyle (meşrutiyet, demokrasi, diktatörlük vs.) yönetilebilirler.
Bu milletlerin Birleşik Krallık'taki ayrıcalıklarıDüzenle
- İngiliz Milletler Topluluğu'na üye olan devletlerin halkları, eğer Birleşik Krallık'ta ikamet ediyorlarsa her türlü yerel ve ulusal seçime katılma hakları vardır.
Birleşik Krallık Genel ValileriDüzenle
Birleşik Krallık Kral/Kraliçesi tarafından Devlet Başkanı sıfatıyla temsilci atadığı Genel Valiler
Kanada Valisi Julie Payette
Avustralya Valisi Quentin Bryce
Yeni Zelanda Valisi Anand Satyanand
Barbados Valisi Clifford Husbands
Bahama Adaları Valisi Sir Arthur Foulkes
Grenada Valisi Carlyle Glean
Saint Lucia Valisi Pearlette Louisy
Saint Vincent ve Grenadinler Valisi Frederick Ballantyne
Antigua ve Barbuda Valisi Louise Lake-Tack
Saint Kitts ve Nevis Valisi Sir Cuthbert Sebastian
Belize Valisi Sir Colville Young
Fiji Valisi Sir Frank Bainimarama
Papua Yeni Gine Valisi Sir Michael Ogio
Solomon Adaları Valisi Frank Kabui
Genel Valilerin GörevleriDüzenle
Devlet Başkanı ve hükümdar “Kraliçe II. Elizabeth”dir. Kraliçe'nin temsilcisi Genel Vali'dir ve genellikle emekli olmuş eski politikacılar veya ilgili ülkenin başbakanının önerisiyle Kraliçe tarafından atanır. Genel Vali, siyaseten tarafsız olup Avam Kamarası ve Senato'nun (üst meclisin) çıkardığı kararnamelere kraliçe adına onay vermek, devlet başkanlığı düzeyinde imzalanması gereken belgeleri imzalamak ve onaylamak, parlamento toplantılarını resmen açıp kapatmak ve seçimler öncesi parlamentoyu feshetmek, başbakanı ve hükûmeti atamak veya görevden almak, büyükelçilerin güven mektuplarını teslim almak veya vermek görevlerinden birkaçıdır.
İngiliz Milletler Topluluğu OyunlarıDüzenle
Her dört senede bir İngiliz Milletler Topluluğu Oyunları adlı çok sporlu etkinlik düzenlenmektedir.
Üye ÜlkelerDüzenle
Üyelik tarihine ve bölgelere göre sıralama:
AvrupaDüzenle
Birleşik Krallık (1931)
Malta (1964)
Kıbrıs Cumhuriyeti (1964)
Kuzey AmerikaDüzenle
- Kanada (1931)
Jamaika (1962)
Trinidad ve Tobago (1962)- Barbados (1966)
- Bahama (1973)
- Grenada (1974)
Dominika (1978)- Saint Lucia (1979)
- Saint Vincent ve Granada (1979)
- Antigua ve Barbuda (1981)
- Saint Kitts ve Nevis (1983)
Orta AmerikaDüzenle
- Belize (1981)
Güney AmerikaDüzenle
Guyana (1966)
AfrikaDüzenle
Güney Afrika Cumhuriyeti (1931, Birlikten çıkışı 1961 ve geri dönüşü 1994) (Kraliçe burada hükümdar olarak geçmez.)
Gana (1957)
Nijerya (1960 üyeliğinin iptal edilişi 1995 tekrar kabul edilişi: 1999)
Sierra Leone (1961)
Tanzanya (1961)
Uganda (1962)
Kenya (1963)- Ruanda (1962)
Malavi (1964)
Zambiya (1964)
Botsvana (1966)
Lesotho (1966)
Mauritius (1968)
Esvatini (1968)
Seyşeller (1976)
Namibya (1990)
Mozambik (1995)
Kamerun (1995)* 
Gambiya (1965-2013; 2018-)[2]
AsyaDüzenle
Avustralya veya OkyanusyaDüzenle
- Avustralya (1931)
- Yeni Zelanda (1931)
Samoa (1970)
Tonga (1970)- Papua Yeni Gine (1975)
- Solomon Adaları (1978)
Vanuatu (1980)
Tuvalu (1978)
Kiribati (1979)
Nauru (1999)
Eski üyelerDüzenle
- Fiji (1970); 1987-1997 arasında topluluk dışında yer almıştır. 1 Eylül 2009'da topluluktan çıkarılmıştır.
İrlanda (1931); 1949'da topluluktan kendi isteğiyle ayrılmıştır.
Zimbabve (1980); 2003'te topluluktan çıkarılmıştır.
Newfoundland ve Labrador (1931); 1934'te Kanada'ya katılmıştır.
KaynakçaDüzenle
- ^ Oxford İngilizce Sözlük 2e, 2003, "commonwealth"
- ^ https://thecommonwealth.org/our-member-countries/gambia