Vikipedi

Selahaddin Eyyubi

Eyyûbîler Devleti'nin kurucusu olan hükümdar
(Selahaddin Eyyübi sayfasından yönlendirildi)

Selahaddin Eyyubi[a] (Arapça: صلاح الدين الأيوبي; Kürtçe: سەلاحەدینی ئەییووبی, Selahedînê Eyûbî; y. 1137 – 4 Mart 1193), Eyyûbîler Devleti'nin kurucusu ve ilk hükümdarıdır.[4][5][6][7][8] 1187 yılında Kutsal Topraklar'ı Haçlılardan geri almak için bir ordu kurdu ve komutasındaki ordusuyla beraber 4 Temmuz 1187 tarihinde gerçekleşen Hıttin Muharebesi ile Kudüs Kralı Lüzinyanlı Guy'ın ordusunun büyük bir bölümünü yok etti.[4][9][10] 2 Ekim 1187 tarihinde ise Kudüs'ü Haçlı kuvvetlerinden alarak bölgedeki 88 yıl süren Hristiyan egemenliğine son verdi ve kenti İslam dünyasına geri kazandırdı.[8] Avrupalı Hristiyanlar, yaşadıkları bu yenilgiden sonra, Kudüs'ü tekrar hakimiyetlerine geçirebilmek amacıyla III. Haçlı Seferi'ni düzenlediler.[5][11][12]

Selahaddin Eyyubi
İki Kutsal Caminin Hizmetkârı
Kudüs Fâtihi
Cristofano dell'altissimo, saladino, ante 1568 - Serie Gioviana.jpg
Selahaddin, Cristofan del Altissimo tarafından 1568'de boyanmıştır.
1. Eyyûbîler Devleti Sultanı
Hüküm süresi 1171 – 4 Mart 1193
Önce gelen Âdıd
Sonra gelen Aziz Osman bin Selahaddin
Mısır Sultanı
Hüküm süresi 1169 – 4 Mart 1193
Önce gelen Âdıd
Sonra gelen Aziz Osman bin Selahaddin
Suriye Sultanı
Hüküm süresi 1169 – 4 Mart 1193
Önce gelen Nûreddin Mahmud Zengî
Sonra gelen Efdal bin Selâhaddîn
Doğum y. 1137
Tikrit, Irak, Abbâsîler
Ölüm 4 Mart 1193 (55-56 yaşında)
Şam, Suriye, Eyyûbîler Devleti
Defin Emevî Camii, Şam, Suriye
Eş(ler)i İsmet Hatun
Çocuk(lar)ı Efdal bin Selâhaddîn
El-Aziz Osman
Ez-Zahir Gazi
Tam adı
El-Melik el-Nasır Ebu'l Muẓaffer Selâhāddin Yūsūf bin Necmeddin Eyyub bin Şâdi bin Mervan
Hanedan Eyyûbîler
Babası Necmeddin Eyyub
Dini Sünni İslam (Şâfiî)[1][2][3]

Selahaddin, III. Haçlı Seferi sırasında Haçlı devletlerine karşı Müslüman askerî harekâtına öncülük etti. 1191 yılında gerçekleşen Arsuf Muharebesi'nde İngiliz Kralı I. Richard'a yenildiyse de, onunla yaptığı Ramla Antlaşması sayesinde Kudüs'ü muhafaza etti.[5][12]

Selahaddin, 1169'da Mısır'daki Fâtımî halifesinin veziri oldu; 1171'de ise Şii Fâtımî halifeliğini feshedip Fâtımîler Devleti'ni yıkarak kendini "Mısır Sultanı" ilan etti ve İslam hilâfetini, Bağdat'ta bulunan Sünni Abbâsî halifeliğine bağladı.[9][11][13][14] Bu olaydan sonra Mısır'da kendi bağımsız hanedanlığını kuran Selahaddin, kısa sürede topraklarını genişletti. Kurmuş olduğu saltanat, gücünün doruğunda olduğu dönemde Mısır, Suriye, Irak, Cezire (Yukarı Mezopotamya), Hicaz, Yemen, Kuzey Afrika'nın bazı bölgeleri ve Nubia'yı kapsıyordu.

Selahaddin Eyyubi, 1187'de kutsal şehir Kudüs'ü 88 yıl süren Hristiyan egemenliğinden kurtarıp Müslüman dünyasına katmasıyla ve III. Haçlı Seferi'nde Haçlı devletlerine karşı verdiği mücadelesiyle Müslüman, Kürt, Arap ve Türk kültürlerinde önemli bir figür hâline geldi, kahraman olarak görüldü ve "Kudüs Fâtihi" olarak anıldı.

Ayrıca Selahaddin Eyyubi'nin, "iki kutsal caminin hizmetkârı" unvanına sahip olan ilk kişi olduğu düşünülmektedir.[15][16]

Soyu ve ailesiDeğiştir

Selahaddin Eyyubi'nin ailesi, Hezbaniyye Kürtlerinin Revvadiler kolundandır. Revvadiler'in soyu ise, aslı Arap olan Yemenli Ezd kabilesine dayandığı düşünülmektedir.[17][18] Revvadiler aşireti, Abbasi Halifeliği tarafından 758'de Basra'dan alınarak Azerbaycan'a yerleştirilmişlerdir. Kabileye adını veren Revvad bin Müsenna el-Ezdî, Azerbaycan valisi Yezid bin Hatim tarafından güvenliği sağlama amaçlı Tebriz civarında vazifelendirilmiştir. Daha sonra onun soyundan gelen torunları, 8. ve 9. yüzyıllarda Abbasilerin Tebriz valisi olarak vazife yapmışlardır.[19]

Revvadiler, 10. yüzyılın başından itibaren Azerbaycan'da baskın hâle gelen Kürt varlığıyla, özellikle de Hezbaniler aşiretiyle karışarak Kürtleşmiş[20][21] ve bu tarihten itibaren Kürt olarak tanınmışlardır.[22] Ahmed için Ahmedil ve Muhammed için Memlân gibi isimleri kullanmaya başlamışlardır.[23][24][25]

AilesiDeğiştir

Selahaddin, 1137 yılında bugünkü Irak'taki Tikrit'te, tanınmış bir Kürt[11][26][27][28][29][30] ya da Arap[31] kökenli bir ailede dünyaya geldi.[32] Selahaddin'in babası Necmeddin Eyyûb, o dönemde bir Kürt Hanedanlığı olan Şeddâdîler'in hüküm sürdüğü Divin'de, Ecdenakan isimli, ahalisinin tamamının Kürtlerden oluştuğu bir köyde doğmuş olup babasının adı Şâdi bin Mervan’dır.[33] Şadi'nin babasına ise genellikle "Mervan" denmekte, ancak onun hakkında pek bir şey bilinmemektedir.[34] Selahaddin'in doğduğu gece Necmeddin Eyyub, ailesini de alarak Halep'e göçtü.[32] Burada Kuzey Suriye'nin Türk valisi İmadeddin Zengi'nin hizmetine girdi.[32]

 
Necmeddin Eyyub, oğlu Selahaddin ile birlikte.

Selahaddin'in dedesi Şâdi, Bağdat şehrinin valisi Bihruz'un yakın arkadaşıydı.[35] Bihruz, nüfuzunu kullanarak Şâdi'nin oğlu Necmeddin Eyyub'un Tikrit'in kumandanlığına atanmasını sağlamıştır.[36][37] Böylece Büyük Selçuklu Sultanı Muhammed Tapar, Şâdi'yi ailesiyle birlikte Tikrit civarına yerleştirmiştir.

Şam ve Halep valisi İmadeddin Zengi'nin ordusu, 1131'de Karaca El-Saki tarafından mağlup edildi ve Zengi, Tikrit'e sığındı. Selahaddin'in babası Necmeddin Eyyub ve amcası Esedüddin Şirkuh, İmadeddin Zengi'ye yardım etmiş ve bundan sonra aralarında sıkı dostluklar kurulmuştur.[38] Bu olay üzerine Bağdat valisi Bihruz ile araları açılmış, onlar da buna karşılık Musul ve Halep atabeyliği olan Zengilere yaklaşmışlardır. Şirkuh'un bir Selçuklu yüksek memurunu öldürme olayından sonra iki kardeş İmadeddin Zengi'ye başvurmuş ve 1138'de görevinden alınan Necmeddin Eyyub ve ailesi, İmadeddin Zengi'nin hizmetine girmiştir.[39]

Selahaddin'in kardeşlerinin isimleri Tacülmülk Böri, Seyfülislam Tuğtekin, Adil Ebû Bekir ve Şahinşah'tır.[40] Torunlarından 13. yüzyılda yaşayan Okçu Yusuf, Anadolu Selçuklu Devleti'nin okçu kuvvetlerinin komutanıydı. Selçuklu Sultanı I. Alaeddîn Keykubad’ın en güvendiği komutanlardan biriydi. Aynı zamanda İpek Yolu'nun koruyuculuğunu yapmaktaydı.[41]

Etnik kökeniDeğiştir

Tarih boyunca Selahaddin Eyyubi'ye birçok farklı etnik köken atfedilmiştir. Selahaddin'in etniği üzerine olan tartışmaların çoğu, onun Kürt, Arap veya Türk olması temelinde dönmektedir.[42] Selahaddin Eyyubi, genel kanaate göre bir Kürt'tür.[43]

Türk tarihçi Zeki Velidi Togan, Eyyubîlerin evvelâ Kürtleşmiş, sonra da Türkleşmiş bir Arap sülâlesinden olduğunu iddia etmiştir.[44] Ünlü Orta Çağ tarihçisi İbn Haldun'a göre ise, Selahaddin Eyyubi'nin ataları, aslı Arap olan Yemen'in Himyeri vilayeti eşrafından, Hezbâniyye Kürtlerinin Revvadi aşiretine mensuptur.[45]

Rus tarihçi Vladimir Minorski, Orta Çağ tarihçisi İbn Esir'in başka bir komutandan bir pasaj aktardığını yazdığı yazısını paylaşır:

Hem sen hem de Selahaddin Kürtsünüz ve gücün Türklerin eline geçmesine izin vermeyeceksiniz.[46]

Arap tarihçi El-Hazreci[47][48], Memlûk tarihçisi Ebu Hamid el-Kudsi[49], Osmanlı tarihçisi Ahmed Vasıf Efendi[50] gibi şahsiyetler de eserlerinde Selahaddin'den ve onun hanedanından "Kürt" diye bahsetmişlerdir. Fakat Eyyubi Hanedanlığı mensubu olan Hasan b. Davut el-Eyyubî "Fevâidü’l-Celiyye fi ’lFerâidi’n-Nâsıriyye" adlı eserinde Kürt soyunu reddeder.[51]

Eyyubi tarihçisi Prof. Dr. Ramazan Şeşen, Selahaddin Eyyubi ve ataları olan Revvadiler aşiretinin Yemenli Arap Ezd kabilesine gittiğinin düşünüldüğünü, ancak güvenilir kaynaklara göre Eyyubilerin Hezbaniyye Kürtlerine mensup olan Revvadiler kolundan olduğunu belirtir. Şeşen, Eyyubilerin nesebi ile ilgili olarak Arapların, özellikle de Yemenli Himyeriler'in uydurma bilgiler çıkarmış olabileceklerini de söyleyerek, tarihçilerin bu Arap kaynaklarına pek fazla itibar etmediğini ve genel olarak Eyyubilerin Hezbaniyye Kürtlerine mensup olduğunun kabul edildiğini söyler.[52]

Selahaddin'in uzun süre inşa kâtipliğini yapmış olan tarihçi İbn-i Şeddad da (1145-1235), "Siretu Selahaddin" isimli eserinde, Selahaddin'in kökeninin Arap olduğu iddialarını kesin bir dille reddetmiştir.[53]

Türkiye'de ise başta İlber Ortaylı,[54] Yavuz Bahadıroğlu,[55] Tufan Gündüz[56] ve Müfid Yüksel[57] gibi ünlü isimler olmak üzere birçok tarihçi Selahaddin'in Kürt olduğunu dile getirirken, diğer bazı tarihçiler ise onun bir Türk, Türkleşmiş bir Kürt veya bir Arap olduğunu söylemektedir. Buna temel olarak, Selahaddin'in kardeşlerinin isimlerinin birer Türk ismi olması yoğun olarak gösterilmekle birlikte, Türklerde yoğun olarak kullanılan ülüş sistemini de kullanmış olduğu iddiası buna dayandırılır.[55]

Bazı Türk tarihçiler, Selahaddin'in kardeşlerinin isimlerinin Türk ismi olmalarını, onun bir Türk olduğunun göstergesi olduğunu savunmaktadırlar. Buna karşılık olarak, Selahaddin'in babası Necmeddin'in, vakti zamanında Türk devleti olan Zengilerin hizmetine girdiği ve ölümüne dek de Türklere karşı sevgi ve sadakatle bağlı kaldığı, ilerleyen yıllarda da oğlu Selahaddin'e Zengi ordusunun komutanlığının verilmesi, dolayısıyla Türklerle sıkı fıkı bir ilişkilerinin olması dolayısıyla, Necmeddin Eyyub'un sadakat amacıyla oğullarına Türk isimleri vermiş olmasının muhtemel olduğu söylenilir.[42]

İngiliz tarihçi Clive Ponting, 2000 yılında yayımladığı "Dünya Tarihi: Yeni Bir Perspektif" isimli eserinde, 12. yüzyıl ortalarında Hristiyan egemenliğindeki Kudüs için Haçlı kuvvetlerine karşı yapılan saldırıları büyük oranda Kürtlerden meydana gelen bir ordunun desteğiyle Zengilerin yönettiğini, Türklerle Kürtlerin ilişki içinde olduklarını ve Selahaddin Eyyubi'nin de bir Kürt olduğunu yazmaktadır.[58]

Çocukluğu ve eğitimiDeğiştir

 
Selahaddin Eyyubi'yi tasvir eden bir dirhem para (1189)

İmadeddin Zengi'nin, babası Necmeddin Eyyub'u vali olarak atadığı Baalbek ve Şam'da büyüyen Selahaddin, ayrıcalıklı bir çocukluk geçirmedi; ancak iyi bir tahsil aldı.[32] Selahaddin'in Şam'a özel bir düşkünlüğü olduğu bildirilse de, kendisinin erken çocukluk dönemine ilişkin bilgiler çok azdır.[59] Askeri dersler gibi, dinî derslere de meraklıydı.[32] Aynı zamanda sanatla ve bilimle de uğraşırdı. Selahaddin'in biyografisini yazan El-Wahrani, onun Öklid geometrisi, astronomi, matematik ve aritmetik konularında uzman olduğunu ve bu alanlardaki soruların çoğunu yanıtlayabildiğini belirtmiştir.[60] Mantık, felsefe, sosyoloji, fıkıh, hukuk ve tarih öğrendi. Bazı kaynaklar, öğrenimi sırasında orduya katılmaktan çok dinî çalışmalara ilgi duyduğunu iddia etmektedir.[61] Dine olan ilgisini etkilemiş olabilecek bir diğer faktör de, Birinci Haçlı Seferi sırasında Kudüs'ün Hristiyanlar tarafından alınmasıydı. Selahaddin, Arap şair Ebu Temmam'ın şiirlerini ezbere biliyordu.[59] Kürtçe ve Arapça konuşuyordu ve Farsça ile Türkçe de biliyordu.[62][63]

Tarihçilerin anlattığına göre Selahaddin, zamanının çoğunu ya ilimle ya da devlet işleriyle geçirirdi. Ayrıca Kur’an’ı ezberlemiş ve iyi bir eğitim görmüştü. Amelde Şâfiî, itikatta Eş'arî idi. Müneccimlere (yıldız falcısı) inanmazdı. Tarihçi İbn Şeddâd, tarih bilgisinin kuvvetli, kültürünün geniş olduğunu, meclisinde bulunanların başkasından duymadıkları şeyleri ondan duyduklarını söylemektedir.[63][64]

Erken hizmet dönemiDeğiştir

Selahaddin, yirmi altı yaşındayken amcası tarafından eğitilmek üzere kendi hizmetine alındı.[65] Mısır'ın güçlü aşiretlerinden olan Banu Ruzzaikler'in ele geçirilmesinde Fâtımî halifesinin yanında savaştı. Daha sonra Haçlı ordusunun elinde bulunan Mısır'daki Bilbeys şehrinin ele geçirilmesinde görev aldı. Bilbeys'in ele geçirilmesinden sonra, karşılaştıkları Haçlı ordusuna karşı amcasının ordusunun sol kanadını oluşturan süvari birlikleri ile elde ettiği başarılar sayesinde kendini gösterdi.[66] Savaşın sonunda Haçlı kumandanı Kayseryalı Hugh (Hugh of Caesarea), Selahaddin'in birliğine saldırdığı esnada esir düştü.[66] Savaşın sonunda Selahaddin ve amcası Şirkuh, İskenderiye'ye geçtiler. Burada kendilerine Fâtımî hâlifesi tarafından para, asker ve bir kale verildi.[67] Kaleye saldıran Haçlılar, Şirkuh'un birliklerini dağıtmayı başardılar; fakat Selahaddin'in birlikleri kalenin düşmesine engel oldu.[68]

Mısır SeferleriDeğiştir

Birinci Haçlı Seferi sonucunda Kudüs'te kurulan Kudüs Krallığı, gözünü Mısır'a dikmişti. Dönemin bulunduğu koşullar, Mısır'ın alınabilmesi için çok elverişliydi. O gün de, Mısır'daki Fâtımîler Devleti'nin iç siyaseti karışıklıklar içindeydi. Mısır veziri Şaver, bir saray darbesi sonucu rakibi olan diğer vezir Dırgam'a yenilip vezirlikten olunca, gizlice Şam'a, Nureddin Mahmud Zengi'nin yanına gitti ve yardım istedi (1164). Nureddin Mahmud Zengi, bu olayı fırsat bilerek İslam dünyasındaki iki başlılık problemini halledebileceğini ve Müslümanları tekrar tek çatı altında birleştirip Haçlılarla mücadele konusunda güçleneceğini hesaplayarak Şaver'e olumlu yanıt verdi.[69]

Birinci Mısır SeferiDeğiştir

 
Selahaddin Eyyubi'nin Mısır'daki savaşları

Nureddin Zengi, Mısır'da Şaver'e yardım etme görevini Selahaddin'in amcası Esedüddin Şirkuh'a verdi. Şirkuh bu görevi, kardeşinin oğlu olan Selahaddin'i de yanında götürmek karşılığında kabul etti. Selahaddin, amcasının savaşa gitme tekliflerini bin bir ricayla kabul etti. Ardından Şirkuh ve askerlerle yola çıktı. Selahaddin'in askeri hayatı bu noktada, amcası Esedüddin Şirkuh’un hizmetine girmesiyle başladı.

Bu arada, Mısır'da işler iyiden iyiye karışmıştı. Şaver, rakibi Dırgam'ı mağlup etmiş ve Nureddin Mahmud Zengi'den gelecek olan desteğe ihtiyacı kalmamıştı. Nureddin Zengi'ye bağlı askerlerin müdahalesinden korkan Şaver, cizye karşılığında Kudüs Krallığı'ndan yardım istedi. Bu istek sonucunda deniz yoluyla bir Haçlı ordusu, kendisine yardım için gönderildi. Haçlı ve Mısır ordusu, Afrika ile Asya'nın birleştiği noktada buluştular ve savunmaya geçtiler. Bu durum karşısında çok şaşıran Selahaddin ve Şirkuh, yanlarındaki az bir kuvvetle ne yapacaklarını bilemediler. Daha sonra Selahaddin, ordunun komutasını ele aldı ve Nureddin Zengi'den gelecek yardımı bekleme fikrini beyan etti. Ardında Belbis Kalesi'ni ele geçirdi. Nureddin Zengi ise, Selahaddin ve Şirkuh'a doğrudan yardım yerine, Haçlı topraklarına yürüyerek onları geri çekilmeye zorladı. Bu yüzden çekilen müttefiklerinden ümidi kesen Şaver, Nureddin'in hücum etmesinden korkarak Şirkuh'un ordusuyla barışa mecbur oldu. Selahaddin, barış şartlarını bizzat kendi tespit etti. Barış yapıldıktan sonra Şam'a dönen Selahaddin, ilim ve irfan sohbetlerine yeniden katılmaya başladı. Bu seferle beraber Selahaddin, askeri alanda ilk maharetini göstermiş oldu.[69]

İkinci Mısır SeferiDeğiştir

Nureddin Mahmud Zengi, Şirkuh'un ifadelerinden Mısır'ın fethinin kolay olacağını anlamıştı ve bu yüzden Şirkuh'u bir kez daha Mısır üzerine gönderdi. Şirkuh, Selahaddin'in yeniden kendisiyle gelmesi şartıyla bunu kabul etti. Çoğu kişinin ricasını reddeden Selahaddin, Nureddin'in ricasıyla sefere çıktı.

Nureddin'e bağlı bir ordunun üstüne geldiğini duyan Şaver, cizye vaadiyle Haçlılardan yardım istedi. Kudüs'ten hareket eden Haçlı ordusu, Asya ile Afrika'nın birleştiği yerde Şaver ve ordusuyla buluştu. Selahaddin, ordunun kumandasını eline aldı ve Sina Çölü'nü aştılar. Düşmanlarını mağlup etmeyi başardıktan sonra İskenderiye'ye gelip bu kaleyi ele geçirdiler. Kısa sürede kale halkının muhabbetini kazanan Selahaddin, canları pahasına da olsun, bu halkın kendisiyle savaşacağını anladı. İskenderiye'nin düştüğü haberini alan Mısırlılar ve Haçlılar, önceki mağlubiyetin etkisinden çıkıp İskenderiye üzerine yürüdüler. İskenderiye önemli bir mevkiydi ve doğu ile batının ticaret merkeziydi.

Şirkuh ve bazı askerler, şehir dışında mühim bir mevkiyi tutarak Nureddin Zengi'den gelecek yardımı beklemeye koyuldular. Selahaddin ve yanındakiler ise şehri korumaya çalıştılar. Selahaddin, kaleyi üç ay boyunca savundu. Fakat Haçlılara desteğe gelen bir Rum donanmasının deniz yolunu kesmesi sebebiyle umduğu yardımı bulamayan Şirkuh, zaten erzak sıkıntısı çeken kalenin kurtarılmasını mümkün görmeyerek çekilmeye başladı. Selahaddin, Şirkuh ve askerlerinin gitmesinden sonra barış istemekten başka çare bulamadı. Barış şartı olarak askerleri ve silahlarıyla beraber Suriye'ye dönmeyi istiyordu. Barış yapıldıktan sonra Selahaddin ve askerleri kaleden çıktılar. Daha sonra Kudüs Kralı, üç gün boyunca Selahaddin ve askerlerini kendi ordugâhında misafir etti. Selahaddin, bu üç gün içinde Hristiyanların ordu tertibatına ve Hristiyan kumandanlar arasındaki çekişmelere vakıf oldu. Misafirlikten sonra Suriye'ye dönen Selahaddin, kendini tekrar ilim sohbetlerine verdi.

Eyyûbîler Devleti'nin kurulmasıDeğiştir

Ana madde: Eyyûbîler
 
Kudüs'ün Fethi'nden sonra Eyyûbîler Devleti'nin sınırları (sarı renkli).

1171'de Mısır'daki Şii Fâtımî Halifeliği'ne son vererek İslam halifeliğinin Bağdat'taki Abbâsî Halifeliği'ne geçip Sünniliğe dönüldüğünü ve Abbâsîlere bağlılığını ilan eden Selahaddin Eyyubi, böylece Mısır’ın tek yöneticisi durumuna geldi. Bu olay, Mısır'da bağımsız bir Eyyubi Hanedanlığı'nın doğuşunu sağlamakla birlikte, Müslümanların Haçlılara karşı olan birleşmesinde de tarihi dönemeçlerden biri olmuştur.[70]

Selahaddin, Nureddin Mahmud Zengi’ye hayatı boyunca bağlı kaldı, fakat Nureddin Zengi'nin 1174'te ölmesiyle durum değişti. Selahaddin, Nureddin'in dul eşi İsmet Hatun ile evlendi.

Nureddin'in yerine geçen oğlu İsmail, Selahaddin'i tanımadı ve işbirliğine yanaşmadı. Mısır’daki zengin tarım topraklarını mali dayanak olarak kullanan Selahaddin, Nureddin’in çocuk yaştaki oğlu adına naiplik talebinde bulunmak üzere küçük, ama çok disiplinli bir orduyla Suriye’ye hareket etti. Ama çok geçmeden bu talebinden vazgeçti.

Haçlılarla mücadelelerDeğiştir

Selahaddin, 1177 yılındaki Montgisard Muharebesi'nde Kudüs Kralı IV. Baudouin'e yenildi. Bundan sonra, 1186'ya değin Suriye, Kuzey Mezopotamya, Filistin ve Mısır'daki tüm Müslüman topraklarını kendi bayrağı altında birleştirmeye girişti ve İslam birliğini tekrar kurdu. Zamanla sahtekarlık, ahlaksızlık ve gaddarlıktan uzak, cömert, erdemli, ama kararlı bir hükümdar olarak ünlendi.[70] O zamana değin iç çekişmeler ve yoğun rekabet yüzünden Haçlılara direnmede güçlük çeken Müslümanların maddi ve manevi açıdan güçlenmelerini sağladı.[70]

Hıttin Muharebesi (1187)Değiştir

Ana maddeler: Hıttin Muharebesi ve Kudüs'ün Fethi (1187)
 
Hıttin Muharebesi'nin bir tasviri

Selahaddin, yeni ya da gelişmiş askeri teknikler kullanmak yerine, çok sayıdaki düzensiz kuvvetleri birleştirip disiplin altına alarak askeri güç dengesini de kendi lehine çevirmeyi başardı. 1177'de yaşadığı Montgisard Muharebesi yenilgisinden 10 yıl kadar sonra, 1187 yılında, bütün gücüyle Kutsal Topraklar'da hüküm süren Latin Haçlı krallıklarına yöneldi. Bu arada da, 1185'de Kudüs Kralı IV. Baudouin cüzzam hastalığından dolayı ölmüş, onun yerine tahta Lüzinyanlı Guy geçmişti.

Selahaddin, Kudüs kralı Lüzinyanlı Guy'ı ve onun ordusunu Kuzey Filistin'de, Tiberya yakınlarındaki Hıttin Köyü civarına kadar getirmeyi başardı. Hıttin Tepesi, su kuyularıyla ünlü bir yerdi. Çok önceden buradaki kuyuları tutan Selahaddin, böylece Haçlılara su bırakmamayı planladı.[69]

Kudüs ordusu, günlerce süren yürüyüşten sonra 4 Temmuz 1187’de tükenmiş ve susuzluktan bitkin düşmüş bir hâlde Selahaddin ile karşılaştı. İslam ordusu ise çoktan kuyuları tutmuştu. Bundan sonra Haçlılar geri dönemediler ve Selahaddin'in karşısına çıkmak zorunda kaldılar. Hıttin Muharebesi'nde Selahaddin, Kudus Kralı Lüzinyanlı Guy komutasındaki Haçlı ordusunu, büyük bir kısmını yok ederek yenmeyi başardı.

 
Hıttin Muharebesi sonrası Selahaddin Eyyubi ve esir Kudüs Kralı Lüzinyanlı Guy

Hıttin Muharebesi sonrasında Kudüs Kralı Lüzinyanlı Guy, Haçlı komutanı Renaud de Châtillon ile birlikte Selahaddin'e esir düştü. Selahaddin, Renaud'u kafasını keserek öldürdü. Çünkü öncesinde Renaud, Müslümanlara karşı şiddet içerikli uygulamalarda bulunmuş ve bu nedenle de Müslüman yazarlar, onu İslam'ın düşmanlarının başı olarak görmüşlerdi. Selahaddin, Lüzinyanlı Guy'a da aynı muameleyi yapmadı; bunun yerine Kudüs kralına, ''Kral öldürmek, kralların bir âdeti değildir; fakat bu adam (Renaud) tüm sınırları aştı ve sonuçta ona bu şekilde davrandım.'' dedi ve ona iyi davrandı.[71]

Haçlıların bu savaşta vermiş olduğu kayıpların büyüklüğü, Müslümanların Kudüs Krallığı’nın neredeyse tümünü ele geçirmesini sağladı. Akka, Betrun, Beyrut, Sayda, Nasıra, Gaman, Caesarea, Nablus, Yafa ve Aşkelon gibi yerler üç ay içinde düştü.[69]

Selahaddin, Haçlılara en büyük darbesini ise, 88 yıl Hristiyan Frankların elinde kalan kutsal şehir Kudüs’ü 2 Ekim 1187 tarihinde teslim alarak indirdi. Avrupalı Hristiyanlar, yaşadıkları bu yenilgiden sonra, aralarında İngiltere, Fransa ve Kutsal Roma krallıkların da bulunduğu yeni bir Haçlı seferi düzenlemeye başladılar.[69]

Üçüncü Haçlı Seferi (1189-1192)Değiştir

Ana madde: Üçüncü Haçlı Seferi
 
Akka Kalesi'nin kuşatılması (1191) sırasında Selahaddin'in orduları

Selahaddin’in başarısına düşen tek gölge, Sur’un ele geçirilmemesiydi. 1189 yılına gelindiğinde Haçlı işgalleri altında yalnızca üç kent kalmış, ama sağ kalan dağınık Hristiyanlar, zorlu bir kıyı kalesi olan Sur'da toplanarak Latin karşı saldırısının çıkış noktasını oluşturmuşlardı.[69]

Kudüs’ün düşmesiyle derinden sarsılan Batılılar, yeni bir Haçlı seferi çağrısında bulundu. III. Haçlı Seferi, çok sayıda büyük soylu ve ünlü şövalyenin yanı sıra, üç ülkenin krallarını da savaş alanına çekti.[69]

Üçüncü Haçlı Seferi uzun ve tüketici sürdü. İngiltere Kralı I. Richard, 1191'deki Arsuf Muharebesi'nde Selahaddin Eyyubi'nin ordularını yense de, hiçbir sonuca ulaşamadı. Haçlılar Doğu Akdeniz’de ancak güvensiz bir toprak parçasına tutunabildiler.

Kral Richard, Ekim 1192’de dönüş için yelken açtığında savaş sona ermişti. Ve böylelikle kutsal kent sayılan Kudüs, Müslümanların hakimiyetinde kalmış oldu.[69]

ÇocuklarıDeğiştir

 
Fransız ressam Gustave Doré'nin 1800'lü yıllarda çizdiği Galip Selahaddin tablosu.

Selahaddin Eyyubi'nin 17 oğlu ve bir kızı olmuştur. Eyyûbîlerin tarihçisi İbn Kesir'in eserinde verilen bilgilere göre bilinen çocuklarının isimleri şunlardır:[72]

  • Efdal Nureddin Ebu Hasan Ali (d.y. Mısır), (d. Haziran 1170 - ö. Haziran 1225) Eyyubiler Şam Emiri (1193-1196)
  • Aziz İmadeddin Ebu´l Feth Osman (d.y. Mısır), (d. Ocak 1172 - ö. Kasım 1198) Eyyubiler Mısır Sultanı (1193-1198)
  • Zafir Muzaffereddin Ebu´l Abbas Hızır (d.y. Mısır), (d. Nisan 1173)
  • Zahir Gıyaseddin Ebu Mansur Gazi (d.y. Mısır), (d. Nisan 1173 - ö. Ekim 1216) Eyyubiler Halep Emiri (1193-1216)
  • Aziz Fethettin Ebu Yakub îshak (d.y. Dımaşk), (d. 1174)
  • Necmeddin Ebu´l Feth Mesud (d.y. Dımaşk), (d. 1175)
  • Ağar Şerefeddin Ebu Yusuf Yakub (d.y. Mısır), (d. 1176)
  • Zahir Mücireddin Ebu Süleyman Davud (d.y. Mısır), (d. 1177)
  • Muzaffer Kutbeddin Ebu´l Fadl Musa (d.y. Mısır), (d. 1177)
  • Eşref Muizzeddin Ebu Abdullah Muhammed (d.y. Şam), (d. 1179)
  • Muhsin Zahireddin Ebu´l Abbas Ahmed (d.y. Mısır), (d. 1181)
  • Muazzam Fahreddin Ebu Mansur Turanşah (d.y. Mısır), (d. Temmuz 1181 - ö. 1260)
  • Galib Nusayreddin Ebu´l Feth Melikşah (d.y. Şam), (d. 1182)
  • Rükneddin Ebu Said Eyyûb (d.y. Şam), (d. 1182)
  • Mansur Ebu Bekir (d.y. Harran), (d. 1193)
  • Nusayreddin Mervan (d.y. Şam), (d. 1193)
  • Şadî (d.y. Şam), (d. 1193)
  • Munise: Kocası, Amcasının oğlu Melik Kamil bin Adil'le evlendi.
  • Utkureddin-i Eyyübi[73] Utkureddin-i Eyyübi, bu çocuğu pek çok bilinmez ama Ehmetçelik isimli bir kadınla evlenmiş ve 2 kız çocuğu olmuştur.

ÖlümüDeğiştir

Selahaddin Eyyubi, Haçlılar ile çarpıştıktan ve antlaşma yaptıktan kısa bir süre sonra başkent Şam’a çekildi. 1193 yılında öldü. Mısır, Libya, Yemen, Filistin, Suriye, Malatya, Ahlat, Doğu ile Güneydoğu Anadolu’da ve Hemedan ile Kuzey Irak’a kadar onun adına hutbe okundu. Ölümünün ardından akrabaları imparatorluğunu paylaştılar.[74]

 
Selahaddin Eyyubi'nin Şam'daki Emevi Camii'ndeki türbesinin içi.

Tarihe bıraktıklarıDeğiştir

Batı dünyasıDeğiştir

 
Floransalı İtalyan ressam Cristofano dell'Altissimo tarafından çizilen Selahaddin Eyyubi tablosu.

Selahaddin, Haçlılara karşı verdiği mücadele nedeniyle Avrupa'da büyük bir ün kazandı. Dante Alighieri'nin İlahi Komedya ve Giovanni Boccaccio'nun Decameron adlı eserlerinde kendisinden olumlu bir şekilde bahsedilir.[75][76]

Selahaddin'in Batı dünyasında saygınlık kazanmasının nedenlerinden biri de; 1099 yılında Katolik Haçlıların Kudüs'ü ele geçirdiklerinde şehirdeki Müslümanları ve Yahudileri katletmelerine rağmen, fidye ödeyebildikleri sürece Selahaddin'in tüm sıradan Katoliklere ve hatta mağlup Hristiyan ordusuna af ve serbest geçiş hakkı vermesidir.

İnanç farklılıklarına rağmen, Müslüman Selahaddin'e Hristiyan lordlar, özellikle de I. Richard tarafından saygı duyuldu. Richard bir keresinde Selahaddin'i büyük bir prens olarak övmüş ve onun şüphesiz İslam dünyasının en büyük ve en güçlü lideri olduğunu söylemiştir.[77] Selahaddin ise, Richard'dan daha onurlu bir Hristiyan efendisi olmadığını belirtmiştir.[77] III. Haçlı Seferi'ni sona erdiren Ramla Antlaşması'ndan sonra, Selahaddin ve Richard birbirlerine saygı ifadesi olarak birçok hediye gönderdiler, ancak hiçbir zaman yüz yüze görüşmediler.

Söylenenlere göre, Nisan 1191'de Frenk bir kadının üç aylık bebeği kampından çalınmış ve pazarda satılmıştır. Franklar, bunun üzerine Selahaddin'e gidip şikayet ederek bizzat onu teşvik etmişlerdir. Yine söylenenlere göre Selahaddin, çocuğu geri almak için kendi parasını kullanmıştır.[78][79]

Müslüman dünyasıDeğiştir

 
Dışarı köşe açısından Selahaddin'in Emevi Camii avlusundaki türbesi.

İmar faaliyetleriyle de ilgilenen Selahaddin, döneminde Filistin, Mısır, Hicaz ve Yemen’de çok sayıda medrese, cami, köprü, kale ve hamam inşa ettirdi. Onun bu faaliyetleri, kendisinden sonra gelen devlet adamlarına da örnek teşkil etmiş; Suriye ve Mısır, İslam dünyasının önemli ilim merkezleri haline gelmiştir.[80] Hicaz bölgesine, İslam'ın en kutsal şehirleri olan Mekke ve Medine’ye sahip olan Selahaddin, ''İki Kutsal Caminin Hizmetkârı'' (Hâdimü’l-Haremeyn) unvanını kullanan ilk hükümdar olmuştur.[80]

Türk şair Mehmet Akif Ersoy onu ''Şark’ın en sevgili sultanı'', Fransız tarihçi Albert Champdor ''İslam’ın en saf kahramanı'', Orta Çağ yazarı Usame bin Munkiz ise ''Râşidîn hâlifelerinin saltanatını yeniden başlatan kişi'' diye nitelemiştir. İslam, Kürt, Arap ve Türk kültürlerinde önemli bir figür hâline gelen Selahaddin Eyyubi, ''Tarihteki en ünlü Kürt hükümdar'' olarak tanımlandı.[81][82][83][84]

Günümüzde Irak'ın Tikrit kasabası ile Samarra şehri merkezli bir valiliğine ve Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin başkenti olan Erbil'deki bir üniversiteye (Selahaddin Üniversitesi) onun adı verilmiştir.[85]

Haçlıların Kudüs'ü 1099 yılında ele geçirdikten 88 yıl sonra Kudüs'ün bu sefer Selahaddin tarafından Eyyubilerin geri almasıyla Haçlılara karşı kazanılan zaferden dolayı Selahaddin, bugün başta saltanat sürmüş olduğu birçok ülkede ulusal bir kahraman olarak anıldığından ötürü, günümüzde saltanatının birer parçası olan Mısır, Suriye, Filistin ve doğum yeri olan Irak, ulusal arması olarak hanedan kartalını armalarında bulundurmaktadır.

 
Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin kullanmış olduğu arma içindeki Selahaddin'in kartalı.
 
Mısır ulusal arması içinde Selahaddin'in kartalı.

Çağdaş kültüre etkileriDeğiştir

Selahaddin Eyyubi, 2005 yılında çekilen ve Haçlı Seferleri'ni konu alan Cennetin Krallığı (Kingdom of Heaven) filminde Suriyeli aktör Gassan Mesud tarafından canlandırılmıştır.

Daha önce 1935 yılında Cecil B. DeMille'in yönettiği The Crusades filminde Ian Keith ve 1954 yılında David Butler'ın yönettiği King Richard and the Crusaders filminde ise başroldeki Rex Harrison tarafından canlandırılmıştır.

Harici video
  "Savaşın Efsaneleri | Selahaddin Eyyubi | TRT Belgesel", YouTube, Türkçe

Müslüman dünyasında daha çok 1976 yapımı Çağrı (The Message) filmiyle tanınan Suriye asıllı Amerikalı yönetmen Mustafa Akkad, 2005'te Irak el-Kaidesi tarafından Amman'da düzenlenen intihar saldırılarına uğrayıp hayatını kaybetmeden önce, kendisinin Selahaddin Eyyubi hakkında geniş çaplı bir film çekmeyi planladığı söylendi.[86]

Türk yapımcı ve senarist Emre Konuk, Pakistan ile ortak bir projeye girişerek Türkiye-Pakistan ortak yapımı eşliğinde Selahaddin Eyyubi'nin hayatını anlatacak olan bir dizi çekeceklerini bildirdi.[87] Dizinin birkaç yıl içinde yayınlanması hedeflenmektedir.

Ayrıca bakınızDeğiştir

KaynakçaDeğiştir

Notlar
  1. ^ Tam adıyla, El-Nasır Selâhāddin Yūsūf bin Eyyub (Arapça: الناصر صلاح الدين يوسف بن أيوب)
Alıntılar
  1. ^ Spevack 2014, s. 44.
  2. ^ Yaacov 1999, s. 131.
  3. ^ Halverson, Corman & Goodall 2011, s. 201.
  4. ^ a b "Saladin; Ayyūbid sultan" (İngilizce). Britannica Encyclopedia. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. Saladin, Arabic in full Ṣalāḥ al-Dīn Yūsuf ibn Ayyūb (“Righteousness of the Faith, Joseph, Son of Job”), also called al-Malik al-Nāṣir Ṣalāḥ al-Dīn Yūsuf I, (born 1137/38, Tikrīt, Mesopotamia [now in Iraq]—died March 4, 1193, Damascus [now in Syria]), Muslim sultan of Egypt, Syria, Yemen, and Palestine, founder of the Ayyūbid dynasty, and the most famous of Muslim heroes. 
  5. ^ a b c "Saladin" (İngilizce). History Channel. 21 Ağustos 2018. 28 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. Saladin (1137/1138–1193) was a Muslim military and political leader who as sultan (or leader) led Islamic forces during the Crusades. Born into a Kurdish, Sunni, military family, Saladin rose rapidly within Muslim society as a subordinate to the Syrian-northern Mesopotamian military leader Nur al-Din. 
  6. ^ Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett ((Ed.)). "Ayyūbids (search results)". Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830. 
  7. ^ "Salah al-Din (Saladin)" (İngilizce). The British Museum. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. Kurdish ruler, founder of Ayyubid dynasty. Ruled from 1171–1173 (AH 567–AH 569) as vassal of the Zengids before becoming an independent ruler. After his uncle Shirkuh gained control of Egypt under the last Fatamid Caliph al-Aziz he died and Saladin was recognised by the troops as the successor. Saladin replaced the Isma'ili Shi'a religion of the Fatamids in Egypt with the Sunni religion. Saladin is associated with his success in Palestine. After his victory at Hattin in 1187 (AH 583) the holy city of Jerusalem fell into Muslim rule after 80 years of Christian rule. 
  8. ^ a b "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
  9. ^ a b Neil Kagan, Jerry H. Bentley (2009). National Geographic Resimli Dünya Tarihi. 1160-1200. National Geographic. s. 180. ISBN 9789756690659. 
  10. ^ "Battle of Hattin, Middle Eastern history" (İngilizce). Britannica. 3 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  11. ^ a b c Ortaylı, İlber (10 Temmuz 2011). "Kudüs'ün fethi". Selahaddin-i Eyyubi istisnai bir komutan olarak hem mensubu olduğu Kürt Eyyubi hanedanının hem de hizmetinde olduğu Musul-Suriye atabeyliğinin ve Selçuki devletinin hizmetinde sivrildi. Mısır’da Fatımi hakimiyetini o sona erdirdi. Şüphesiz ki ilk İslam fütuhatı ve Emevi İmparatorluğu’ndan sonra bütün Ortadoğu’da bu kadar sivrilen ve coğrafyaya hâkim olan bir askere rastlamak mümkün değildir. Kudüs’ün fethi bu kadarla kalmadı, bu Müslüman idarenin yeniden kurulması için bir geçiştir. Hristiyan dünyası şoktaydı, Papa III. Urban Roma’ya felaket haberi ulaştığında inme inip öldü. Art arda Haçlı seferleri tertiplendi. Milliyet. 24 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  12. ^ a b "Third Crusade" (İngilizce). Ancient History Encyclopedia. 27 Ağustos 2018. 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  13. ^ John Morris Roberts (2011). DÜNYA TARİHİ Tarihöncesi Çağlardan 18. Yüzyıla... YAKINDOĞU'NUN MİRAS KAVGASI. İnkılap Kitabevi. s. 379. ISBN 9789751030658. 
  14. ^ Fleet, Kate; Krämer, Gudrun; Matringe, Denis; Nawas, John; Rowson, Everett ((Ed.)). "Ayyūbids (search results)". Encyclopaedia of Islam, THREE (İngilizce). Brill Online. ISSN 1873-9830. 
  15. ^ Fakkar, Galal (27 Ocak 2015). "Story behind the king's title". Arab News. Jeddah. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2016. 
  16. ^ "Kudüs Fatihi: Selahaddin-i Eyyubi". www.aa.com.tr. 5 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022. 
  17. ^ "The Encyclopaedia of Islam: MAH-MID". 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020. 
  18. ^ CENGİZ TOMAR, "REVVÂDÎLER", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/revvadiler 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (25.03.2020).
  19. ^ Peacock, Andrew (2017). "RAWWADIDS". Encyclopaedia Iranica. 
  20. ^ V. Minorsky, A Mongol Decree of 720/1320 to the Family of Shaykh Zahid, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 1954, p.524
  21. ^ Jamie Stokes, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, Volume 1, Infobase Publishing, 2009, 978-0-8160-7158-6, p. 382. 13 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. ^ Massoume Price, Iran's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook, ABC-CLIO, 2005, 9781576079935, p. 43. 21 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  23. ^ C.E. Bosworth, The new Islamic dynasties, 389 pages, Columbia University Press, 1996, 9780231107143 (p.150)
  24. ^ W.B. Fisher et al., The Cambridge History of Iran, 778 pp., Cambridge University Press, 1968, 9780521069366 (p.32)
  25. ^ Bosworth, C.E. "Rawwādids". Encyclopaedia of Islam (2nd bas.). s. 469. The Rawwadids (the form "Rawad" later becomes common in the sources) were originally of Azdi Arab stock, but gradually became assimilated to their environment in Adharbaydjan (and especially, the area around Tabriz) and became Kurdicised... 
  26. ^ Barra, Allen (7 Haziran 2016). "New Saladin bio shows sultan's unifying powers during Crusades". He was a Sunni Muslim of Kurdish origin, born in Tikrit in present day Iraq in either 1136 or 1137, and though his father and uncle achieved positions of prominence — his father Ayyub was a political aide to the great Nur al-Din and his uncle Shirkuh was one of the emir's best military commanders — his youth seems to have been uneventful. Chicago Tribune. 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  27. ^ A number of contemporary sources make note of this. The biographer İbn Kallikan writes, "Historians agree in stating that [Saladin's] father and family belonged to Duwin [Dvin]. ... They were Kurds and belonged to the Rawādiya (sic), which is a branch of the great tribe al-Hadāniya": Minorsky (1953), p. 124. The medieval historian İbn Athir, also a Kurd, relates a passage from another commander: "... both you and Saladin are Kurds and you will not let power pass into the hands of the Turks": Minorsky (1953), p. 138.
  28. ^ Humphreys, R. Stephen (1977). From Saladin to the Mongols: The Ayyubids of Damascus, 1193–1260. State University of New York Press. s. 29. ISBN 0-87395-263-4. Among the free-born amirs the Kurds would seem the most dependent on Saladin's success for the progress of their own fortunes. He too was a Kurd, after all ... 
  29. ^ Encyclopedia of World Biography on Saladin. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2008. 
  30. ^ Ali Muhammed es-Sallabi - Eyyübiler Devleti Selahaddin Eyyübi ve Kudüs'ün Yeniden Fethi, Ravza Yayınları “Selahaddin, asalet ve şeref sahibi bir Kürt aileye mensuptur. Bu aile de nesep cihetinden Kürtlerin en asil aşiretlerinden biri olan Revâdiyye aşiretine mensuptur.”
  31. ^ İbn Vâsıl. Muferricu’l-Kulûb fî Ahbâri Beni Eyyûb. I. s. 6. Eyyub oğullarından bir hükümdar Kürtlerden olduklarını reddetti ve şöyle dedi: 'Biz, Arabız, Kürtlerin yanına konduk ve onlardan kız aldık'. 
  32. ^ a b c d e "Saladin" (İngilizce). Britannica Online Encyclopedia. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2009. 
  33. ^ Şadi el-Kürdî nisbesi, İbn Haldûn’da geçmektedir. Bkz. Abdurrahmân b. Haldûn, Tarîhu İbn Haldûn, I-VIII, Haz. Halil Şahhâde ve Süheyil Zekkâr, Dârü’l-Fikr, Bey- rut, 2000, c. V, s. 289.
  34. ^ Foundation, Encyclopaedia Iranica. "Welcome to Encyclopaedia Iranica". iranicaonline.org (İngilizce). 10 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  35. ^ Mehmet Kemal Işık, Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar, Sorun Yayınları, Kasım 2000, ISBN 975-431-111-0, s.23.
  36. ^ R. Stephen Humphreys, "From Saladin to the Mongols: The Ayyubds of Damascus, 1193–1260″, State University of New York Presss Albany, 1977.
  37. ^ Vladimir Minorsky, The Prehistory of Saladin, Studies in Caucasian History, Cambridge University Press, 1957, pp. 124-132
  38. ^ "ZENGÎ, İmâdüddin - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 29 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  39. ^ Geoffrey Hindley, "Saladin", Harper and Row Publishers, 1976.
  40. ^ İbn'ul Kesir Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer, (Tr.cev. Mehmet Keskin) (Hicri 1292) el-Bidâye ve’n-Nihâye - Büyük İslam Tarihi, İstanbul:Çağrı Yayınları, 12 Cilt
  41. ^ https://archive.org/stream/saladinandfallk00lanegoog#page/n46/mode/2up
  42. ^ a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  43. ^ Clive Ponting, Dünya Tarihi, Alfa Yayınları, 2019.
  44. ^ Togan, Zeki Velidi (1981). Umumî Türk Tarihine Giriş, Cilt 1, Enderun Kitabevi, İstanbul. s.179
  45. ^ İbn Haldun, "Mukaddime", 2/622, Milli Eğitim Bakanlığı, 1996.
  46. ^ Minorsky (1957)
  47. ^ El-Hazreci, Târihu Devleti'l-Ekrâd, Millet Genel (Hekimoğlu Ali Paşa) Kütüphanesi, No:695.
  48. ^ DS 379 al-Ansari al-Khazraji, Muhammad ibn Ibrahim 'Abd al-'Aziz. Ta'rikh dawlat al-Akrad wa-al-Atrak. Microfilm (negative) of Hekimoglu Ali Pasa ms. 695. Chicago: Department of Photoduplication, University of Chicago Library, 1978.
  49. ^ Devletu Benî Eyyûb el-Ekrâd (Ebu Hâmid el-Kudsî, ö.1483) 2 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim tarihi: 2 Şubat 2022)
  50. ^ Vasıf Efendi, Mehasinü’l-Asar ve Haka’iku’l-Ahbar, Çamlıca Yayınları, 2018.
  51. ^ Hasan b. Davut el-Eyyubî. Fevâidü’l-Celiyye fi ’lFerâidi’n-Nâsıriyye. 
  52. ^ Selahaddin Eyyubi Arap mı, Kürt mü? 7 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ramazan Şeşen (Erişim tarihi: 2 Şubat 2022)
  53. ^ İbn Şeddad, Selahaddin-i Eyyubi'nin Hayatı, Büyüyenay Yayını Basımı, 2021.
  54. ^ "Selahaddin Eyyubi bir Kürt prensidir. - Prof. İlber Ortaylı". 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  55. ^ a b "Öteki Gündem - 8 Haziran 2015 (Selahaddin Eyyubi)". 4 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  56. ^ "Selahattin Eyyübi Kürt mü?". Memleket. 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022. 
  57. ^ Öteki Gündem / 20 Kasım 2014 (Kürt tarihi) 7 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2022.
  58. ^ Ponting, Clive, Farklı Bir Bakış Açısıyla: Dünya Tarihi, Alfa Yayınları, İstanbul, 2020. (sayfa: 369)
  59. ^ a b Lyons, Malcolm Cameron; Jackson, D. E. P. (1982). Saladin: The Politics of the Holy War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521317398.
  60. ^ "Who2 Biography: Saladin, Sultan / Military Leader" (İngilizce). Answers.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2008. 
  61. ^ "Answers - The Most Trusted Place for Answering Life's Questions". Answers (İngilizce). 13 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022. 
  62. ^ Şeşen, Ramazan (2009). "Selâhaddîn-i Eyyûbî". TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 36 (Sakal – Sevm) (in Turkish). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies. pp. 337–340. ISBN 9789753895668.
  63. ^ a b "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2022. 
  64. ^ en-Nevâdirü’s-sulṭâniyye, s. 34
  65. ^ Lyons and Jackson, 1984, pp.6-7
  66. ^ a b Lyons and Jackson, 1984, s.14.
  67. ^ Lyons and Jackson, 1984, p.15.
  68. ^ Lyons and Jackson, 1984, p.16
  69. ^ a b c d e f g h Maalouf, Amin (çev. Ali Berktay), (2006) Arapların Gözünden Haçlı Seferleri, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayınları, ISBN 975-08-1121-6
  70. ^ a b c "Saladin". Soon, however, he abandoned this claim, and from 1174 until 1186 he zealously pursued a goal of uniting, under his own standard, all the Muslim territories of Syria, northern Mesopotamia, Palestine, and Egypt. This he accomplished by skillful diplomacy backed when necessary by the swift and resolute use of military force. Gradually his reputation grew as a generous and virtuous but firm ruler, devoid of pretense, licentiousness, and cruelty. In contrast to the bitter dissension and intense rivalry that had up to then hampered the Muslims in their resistance to the Crusaders, Saladin’s singleness of purpose induced them to rearm both physically and spiritually. Britannica. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2020. 
  71. ^ ^ Hamilton, Bernard (1978). "The Elephant of Christ: Reynald of Châtillon". Studies in Church History, 15. ss. 97-108.
  72. ^ İbn Kesîr, El Bıdaye Ve´n-Nihaye, Çağrı Yayınlar,
  73. ^ SARI ÇETİN, Aysu (20 Şubat 2021). "İSLAM DÜNYASINDA KUDÜS VE SELAHADDİN EYYÜBİ". JOURNAL OF INSTITUTE OF ECONOMIC DEVELOPMENT AND SOCIAL RESEARCHES. 7 (26): 37-43. doi:10.31623/iksad072604. ISSN 2630-6166. 
  74. ^ "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022. 
  75. ^ Alighieri, Dante. The Divine Comedy. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  76. ^ "Decameron Web | History". www.brown.edu. 30 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  77. ^ a b Lyons, Malcolm Cameron; Jackson, D. E. P. (20 Ağustos 1984). Saladin: The Politics of the Holy War (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31739-9. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  78. ^ Ibn Shaddād, Bahāʼ al-Dīn Yūsuf ibn Rāfiʻ; Richards, D. S. (Donald Sidney) (2001). The rare and excellent history of Saladin, or, al-Nawādir al-Sultaniyya wa'l-Mahasin al-Yusufiyya. Internet Archive. Aldershot, Hants, England ; Burlington, Vt. : Ashgate. ISBN 978-0-7546-0143-2. 
  79. ^ Lyons, Malcolm Cameron; Jackson, D. E. P. (20 Ağustos 1984). Saladin: The Politics of the Holy War (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31739-9. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2022. 
  80. ^ a b "SELÂHADDÎN-i EYYÛBÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 28 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  81. ^ Michael M. Günter (2010). Kürtlerin Tarihsel Sözlüğü (2 ed.). Korkuluk Basın.
  82. ^ Carole Hillenbrand (1999). Haçlı Seferleri: İslami Perspektifler (resimli ed.). Psikoloji Basın. P. 594.
  83. ^ Christopher Catherwood (2008). Tanrı Adına Savaş Yapmak . Kensington Yayıncılık Corp. s. 36.
  84. ^ Dunnigan, James F.; Bay, Austin (1991). A quick & dirty guide to war : briefings on present and potential wars. Internet Archive. New York : Quill/W. Morrow. ISBN 978-0-688-10033-9. 
  85. ^ "Salahaddin University-Erbil". su.edu.krd. 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2022. 
  86. ^ "Mustafa Akkad'ı El Kaide'nin öldürdüğünü hiç unutmamalı". www.antraktsinema.com. 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 
  87. ^ "Türkiye ile Pakistan'dan ortak dizi projesi girişimi: Selahaddin Eyyubi". www.aa.com.tr. 24 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2022. 

Konuyla ilgili yayınlarDeğiştir

  • Şeşen, Ramazan (1987) Selahattin Eyyubi ve Devlet, İstanbul:Çağ Yayınları ISBN 7889548
  • "Ayyubids and Mamluks." Kaynak: Ruthven, Malise ve Nanji, Azim (ed) (2004) Historical Atlas of the Islamic World, Oxford: OUP ISBN 978-0198609971 (İngilizce)
  • Gibb, Hamilton, (1973) The Life of Saladin from the Works of İmad ad-Din and Baha ad-Din, Oxford, Clarendon Press, (İngilizce)
  • Beha Ed-din (İngilizceye çev. C.W.Wilson) (1897), Saladin Or What Befall Sultan Yusuf, Google Books2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Selahaddin Eyyubi'nin kâtibi "Bahaeddin" tarafından Arapça yazılmış biyografisi.
  • "Saladin" (İngilizce). Britannica Online Encyclopedia. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2009. 
Resmî unvanlar
Önce gelen:
Önce gelen yoktur. 		Eyyubiler Mısır Sultanı
1169-1193 		Sonra gelen:
Aziz Osman bin Selahaddin
Önce gelen:
Nureddin Mahmud Zengi 		Eyyubiler Suriye Sultanı
1169-1186 		Sonra gelen:
Afdal Ali bin Selahaddin


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Selahaddin_Eyyubi&oldid=29456516" sayfasından alınmıştır