Vikipedi

Ramazan

Hicrî takvimin 9. ayı, Müslümanların oruç tuttuğu ay
Başlığın diğer anlamları için Ramazan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Ramazan (Arapça: رمضان),[3] hicrî takvime göre 9. ay ve İslam inancına göre Muhammed'e Kur'an ayetlerinin inmeye başladığı, aynı zamanda Müslümanlarca oruç tutulmaya ve terâvih namazının kılınmaya başlandığı aydır. Bu ayda oruç tutmak, İslam'ın beş temel şartından biridir.[4] Ramazan, Ay'ın hilâl görünümünün ilk görülüşünden itibaren 29 veya 30 gün boyunca sürmektedir.[5][6]

   Ramazan
Yukarıdan aşağıya ve soldan sağa: İstanbul'daki Sultanahmet Camii'nde "Ya Şehri Ramazan" yazan bir mahyâ, 2006. Ramazan'ın başlangıcını işaret eden hilâl şeklinde bir Ay. "Ramazan feneri" diye de adlandırılan süs eşyası. Bangladeş'te bir iftar tabağındaki yiyecekler. Endonezya'nın Batı Sumatra kentindeki bir camide terâvih namazı kılan erkek ve kadınlar. Ramazan'da Kur'an okuyan Doğu Asyalı bir çift. Kudüs'te Ramazan süslemeleri.
Resmî adıArapça: رمضان
Azerice: Ramazan
Bengalce: রমজান (Ramajāna)
Endonezce: Ramadan
Farsça: رمضان (Ramazān)
Hintçe: रमज़ान (Ramzān)
İngilizce: Ramadan
İspanyolca: Ramadán
Kürtçe: ڕەمەزان (Remezan)
Türkçe: Ramazan
Urduca: رمضان (Ramzān)
Diğer adı11 Ayın Sultanı
Şehr-i Ramazan
ÜlkeNüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkeler
 Endonezya
 Pakistan
 Bangladeş
 Nijerya
 Mısır
 İran
 Türkiye
 Bosna-Hersek
 Filistin
 Fas
+40 daha[1][not 1]
KutlayanlarMüslümanlar
Türüİslamî
ÖnemiYardımlaşma, bereket, tövbe ve hoşgörü ayı[2]
BaşlamaŞaban ayının son gecesi
BitişRamazan ayının son gecesi
TarihDeğişken (Hicrî Ay takvimine göre)
  • Önceki: 11 Mart – 9 Nisan 2024
  • Sonraki: 1–29 Mart 2025
Törenler
Geleneklerİftar, sahur, Ramazan davulu, gölge oyunu, Ramazan pidesi, Ramazan şenlikleri, camilere mahyâ asmak, askıda pide, fıtır sadakası, Kur'an hatmetmek vb.
SıklıkYılda bir kere (29 veya 30 gün)
Bağlantılı günlerRamazan Bayramı

İslam'a göre bu ayda şafaktan gün batımına kadar oruç tutmak; akut veya kronik hastalığı olan, seyahat eden, aşırı yaşlı, emziren, hamile, şeker hastası ve ergenliğe girmemiş olan kişiler dışında tüm Müslümanlar için farzdır (zorunludur).[7][8] Oruç tutmak için şafak öncesinde tüketilen yemeğe sahur, orucun bozulduğu akşam yemeğine ise iftar denir. Orucun manevi mükâfatlarının (sevap) Ramazan ayında katlanarak arttığına inanılır.[9] Bu inanca göre Müslümanlar, sadece yiyecek ve içeceklerden değil, aynı zamanda tütün ürünlerinden, cinsel ilişkilerden ve günahkâr davranışlardan da kaçınmaya çalışırlar; bunun yerine kendilerini daha çok ibadete (duaya, namaza, Kur'an okumaya vs.) adarlar.[10]

Etimoloji ve isimler

değiştir

Ramazan sözcüğünün, "kuru sıcak" anlamına gelen ramaḍ kökünden veya "güneşin güçlü ısısından çok fazla kızmış olan yer" manasındaki ramdâ' kelimesinden türediği düşünülmektedir.[11][12][13] Bunun nedeni, muhtemelen Ramazan orucu ibadeti ilk uygulanmaya başlandığında yaz aylarına denk geliyor olmasıdır.[14] Yine de kaynaklarda bu aya niçin ramazan adının verildiği hakkında farklı açıklamalar yer alır.[12] Ancak en fazla kabul gören yoruma göre bu ay, rastladığı mevsim gereği çok sıcak ve yakıcı bir özelliğe sahip olduğu için bu isimle anılmıştır.[15] Kamerî aylar belirli mevsimlerde sabit olmayıp farklı mevsimleri dolaştığı için bu izahı benimseyen bilginler, Arapların kamerî ayların eski adlarını değiştirirken her aya tesadüf ettiği zamanın özelliğine göre isim verdiklerini, ramazan isminin konulmasının da şiddetli sıcaklığın hüküm sürdüğü bir mevsime denk geldiğini belirtirler. Bazı kaynaklarda Arapların bu isimleri tespit ederken soğuk ve sıcağın aylara göre yer değiştirdiğini bilmedikleri kaydedilmektedir.[12]

Türkiye Ermenisi yazarı Sevan Nişanyan'ın verdiği bilgilere göre Ramazan, İslam öncesindeki Arapların Ay takviminde Temmuz ile Ağustos aylarına verilen isimdir.[16] Bu takvimde aylar, 12+1 sistemi (3 yılda bir ilave edilen 1 ay) sayesinde en fazla 30 günlük kaymalarla yılın aynı zamanlarında yaşanmaktaydı. Günümüzde Ramazan ayının zamanı, Ömer'in hâlifeliği zamanında düzenlenen Hicrî takvime göre belirlenmiştir.[17] Hicrî takvim bir Ay takvimi olduğu için bir yılın uzunluğu, miladi takvimden 11–12 gün daha kısadır.[18] Bunun sonucu olarak Ramazan ayı her sene miladi takvimde öne kayar. Yaklaşık olarak her 32 senede bir, Ramazan ayı aynı tarihlere denk gelir.

Günümüzde Azerbaycan, İran, Hindistan, Pakistan ve Türkiye gibi tarihi geçmişi Fars etkisine sahip olan bazı ülkelerdeki Müslüman topluluklar, bu ay için Ramazan veya Ramzan kelimesini kullanırlar. Kürtçede bu isim Remezan iken, Endonezcede ise İngilizcede olduğu gibi Ramadan'dır. Bangladeş'te ise bu ayın adı yerine Romzan veya Ramajāna kelimesi kullanılır.

Bunun yanı sıra, çoğu Müslüman ülkede Ramazan ayı ''11 Ayın Sultanı'' olarak da anılmaktadır. Hicrî takvimde toplam 12 ay olmasına rağmen bu tabir, Ramazan'ın diğer aylardan daha üstün olduğu ve dolayısıyla Ramazan'ın geriye kalan 11 ayın sultanı olduğu kabul edilerek verilmiştir.[19]

Tarihçe

değiştir

Orucun farz kılınması

değiştir

Kur'an'da adı geçen ve değerine vurgu yapılan tek ay, Ramazan ayıdır. Müslümanlara oruç, hicretin 2. yılında (miladi 624) farz kılındı.[20][21] Orucun farz kılındığını bildiren ayetlerin hemen ardından, Ramazan'ın "Kur'an'ın indirildiği ay" olduğu belirtilir ve bu aya ulaşanların oruç tutması emredilir. Konuyla ilgili ayetler şöyledir:[22]

Ey iman edenler! Allah'a karşı gelmekten sakınmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı...

— Kur'an, Bakara Suresi, 183

Hicrî takvime geçiş

değiştir

Ömer'in hilâfeti zamanında Arap Yarımadası'nda Persler, Romalılar ve başka medeniyetlerin kullandığı Güneş ve Ay takvimleri kullanılmaktaydı. Hicaz ve Asir bölgelerinde ise hem Güneş hem de Ay takvimi kullanılıyordu.

Miladi 639 yılında takvim oluşturma fikri ortaya çıkınca, yapılan istişareler sırasında Muhammed'in damadı, kuzeni ve sahabesi olan Ali bin Ebu Talib, oluşacak takvimin başlangıç tarihi olarak Muhammed'in Medine'ye hicretini önermiştir.[23] Ali'nin bu görüşü kabul edilmiştir, fakat Muhammed'in hicretinin Ay takviminin ilk ayı olan Muharrem'e değil de Rebiülevvel ayına denk gelmesi sonucunda tarih geriye alınmıştır. Buna göre Hicrî takvimin başlangıcı, Miladî takvime göre 23 Temmuz 622 tarihine denk gelir. Yılın dokuzuncu ayı da böylece Ramazan olur. Ramazan ayından önceki hicrî ay Şaban, Ramazan'dan sonraki ay ise Şevval ayıdır.

1 yılı 354 ya da 355 gün olarak alan, 12 kamerî aydan oluşan, İslam peygamberi Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini (622) başlangıç yılı (1. yıl) kabul eden Hicri takvim, Ay'ın Dünya çevresindeki dolanımını esas alan bir takvim sistemidir.[17] Hicretin Muharrem ayı, yani takvimin başlangıç günü ya da ayıyla bir ilgisi yoktur.

Hicrî takvimin Ay takvimi olması sebebiyle, bu takvimdeki ayların mevsimlerle ilişkisi yoktur.[18] Yani her ayın Güneş takvimine göre her yıl pozisyonu değişir ve böylece aylar mevsimler arasında gezinir; dolayısıyla belirli bir mevsimin ayı olmazlar. Bu sebeple Ramazan ayı ve oruç dönemi her sene değişir ve mevsimler arasında gezinir.

 
Afrika ülkesi Tunus'ta miladi 1999 yılını gösteren bir hicri takvim (Buradaki hicri takvim, 1419 yılını göstermektedir.)

İslam'da Ramazan

değiştir
 
İslam'ın kutsal kitabı Kur'an, inanca göre Ramazan ayında inmeye başlamıştır.

Müslümanlarca sabır, ibadet, rahmet, mağfiret ve bereket ayı olarak kabul edilen, büyük bir coşku ve heyecanla karşılanan Ramazanın başlıca özelliklerinden biri, Kur'an'ın bu ayda indirilmeye başlanmış olup ayet ve hadislerde bin aydan daha hayırlı olduğunun bildirilmesidir.[24]

Müslümanlara Kur'an'ın ilk ayetlerinin vahyedildiği Kadir Gecesi, bu ayın içindedir.[25] Hangi gün olduğu bilinmemekle birlikte Ramazan ayının 27. gecesi, Kadir Gecesi olarak kabul edilmektedir. Bazı İslam bilginlerine göre ve hadislere göre ise Kadir Gecesi, Ramazan ayının son 10 günü içerisinde yer almaktadır.[26] Hangi gün olduğu kesin olarak bilinmediği için Müslümanlar, Ramazan'ın bu son 10 gününü dikkatli ve bilinçli bir şekilde geçirirler.[27]

Kadir Gecesi ile ilgili olarak, Kur'an'ın 97. suresi olan Kadir Suresi'nin ilk üç ayetinde ''Şüphesiz, biz O'nu Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır.'' denmektedir.[28]

Bu ayda Müslümanların Ramazan orucunu tutmaları farzdır. Ramazan orucunun tutulduğu bu ay boyunca, gün doğumundan önceki alacakaranlık (imsak) ile gün batımından sonraki alacakaranlık (iftar) arasında yemek, içmek ve cinsel ilişkide bulunmak Müslümanlara yasak kılınmıştır.[29][30]

Oruç gecesinde kadınlarınıza yaklaşmak size helal kılındı. Onlar, size örtüdürler, siz de onlara örtüsünüz. Allah, kendinize zulmetmekte olduğunuzu bildi ve tövbenizi kabul edip sizi affetti. Artık eşlerine yaklaşın ve Allah'ın sizin için yazıp takdir etmiş olduğu şeyi arayın. Şafağın aydınlığı gecenin karanlığından ayırt edilinceye kadar yiyin, için. Sonra da akşama kadar orucu tam tutun. Bununla birlikte, siz mescitlerde itikafta iken eşlerinize yaklaşmayın. Bunlar, Allah'ın koymuş olduğu sınırlardır. Bu sınırlara yaklaşmayın. Allah, kendine karşı gelmekten sakınsınlar diye, ayetlerini insanlara böylece açıklar.[31]

— Bakara 187, اُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ اِلٰى نِسَٓائِكُمْۜ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَاَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّۜ عَلِمَ اللّٰهُ اَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُونَ اَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْۚ فَالْـٰٔنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللّٰهُ لَكُمْۖ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتّٰى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْاَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْاَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِۖ ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّيَامَ اِلَى الَّيْلِۚ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَاَنْتُمْ عَاكِفُونَۙ فِي الْمَسَاجِدِۜ تِلْكَ حُدُودُ اللّٰهِ فَلَا تَقْرَبُوهَاۜ كَذٰلِكَ يُبَيِّنُ اللّٰهُ اٰيَاتِه۪ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ﴿١٨٧
 
Asya ülkesi İran'da bir iftar sofrası

Bakara Suresi'ne göre, Kur'an'ın Muhammed'e gönderilmesi Ramazan ayında başlamıştır ve bu ay içinde "oruç" tutmak Müslümanlara emredilmiştir. İlgili ayet şöyledir:[32]

“ (O sayılı günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doğru yolun ve hak ile batılı birbirinden ayırmanın apaçık delilleri olarak Kur'an'ın kendisinde indirildiği Ramazan ayıdır. Öyle ise içinizden kim bu aya ulaşırsa, onu oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun. Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez. Bu da sayıyı tamamlamanız ve hidayete ulaştırmasına karşılık Allah'ı yüceltmeniz ve şükretmeniz içindir. (Kur'an, Bakara 185) „

Dünyanın her yerindeki Müslümanlar, mübarek Ramazan ayında şafaktan alacakaranlığa kadar dünyevi arzulardan kaçınırlar. Yaptıkları bu alıştırmanın ulaşmaya hizmet ettiği birçok amaç vardır: Oruç, böyle zamanlarda umutsuzca ihtiyaç duyulan kalplerimize empati kurmayı amaçlar. Toplumun imtiyazsız bireylerinin acılarını ve ıstıraplarını hissetmeye teşvik eder.[33]

Ramazan ayında oruç tutanların imsak saatinden, yani sabah namazı vaktine girmeden önce, belirli saatte yedikleri yemeğe ve bu yemeğin yendiği zaman aralığına ''sahur'' denir. Gün sonunda akşam ezanı okununca orucun açılmasına ve bu esnada yenen yemeğe ise ''iftar'' denir.[34]

Ramazan gelenekleri ve âdetleri

değiştir

Sahur

değiştir
Ana madde: Sahur
 
Ürdün'de bir sahur sofrası.

Sahur, sabahın erken saatlerinde, orucun başlamasından önce, yani imsak vaktinden önce Müslümanlar tarafından tüketilmesi sünnet olan son yemektir. Sahur, Ramazan ayında normal günlerdeki geleneksel üç öğünün yerini alır (kahvaltı, öğle ve akşam yemeği). Sahurda genellikle daha hafif olan kahvaltılık yiyecekler tüketilir.[35]

Ramazan ayında Müslüman nüfusunun çoğunlukta olduğu ülkelerde, görevi insanları gece vakti sahur için uyandırmak olan kişiler bulunur. Bu kişilere musaharati denmektedir. Bu kişiler genellikle davul ve maniler ile sokaklarda gezerek insanları uyandırırlar.[36] Bu gelenek Endonezya, Bangladeş, Mısır, Suriye, Sudan, Pakistan, Suudi Arabistan, Ürdün ve Filistin gibi ülkelerde hâlâ uygulanmaktadır.[37]

Ramazan ayında Müslümanların oruç tutmadan önce yedikleri son yemek olan sahur, İslami gelenekler tarafından nimetlerin bir faydası olarak kabul edilir.[38] Çünkü oruç tutan kişinin, orucun neden olduğu huysuzluk veya zayıflıktan kaçınmasını sağlar. Müslümanlar, Muhammed'in ''Sahur yemeği yiyin, zira sahurda bereket vardır.''[39] sözü dolayısıyla sahur yemeğine çok önem verirler.[40]

İftar

değiştir
Ana madde: İftar
 
Sultanahmet Camii'nde toplu bir iftar sofrası; İstanbul, Türkiye.

İftar, Ramazan ayında Müslümanların oruçlu geçirdikleri günün sonunda akşam ezanı okunduktan sonra (güneşin batmasında) yenilen yemektir. İftar, Ramazan'ın dini geleneklerinden biridir ve genellikle bir topluluk olarak, Müslümanların oruçlarını birlikte açmak için bir araya geldikleri şekilde yapılır. Yemek, gün batımına yakın akşam ezanından hemen sonra tüketilir.[41]

İftar sofralarında genel olarak, sahurdakinin aksine biraz daha ağır yemekler bulunur. Geleneksel olarak bazı Müslümanlar, İslam peygamberi Muhammed'e öykünerek oruçlarını hurma ile açmayı tercih ederler. Hurma olmadığında ise, su ile açarlar.[42][43]

Maddi imkâna sahip olanların, özellikle fakir kimselere iftar yemeği yedirmesi güzel bir davranış olarak görülür. Muhammed de Müslümanları orucunu açacak kimseleri sofralarında bulundurmaya teşvik ettiğinden dolayı bazı Müslümanlar buna son derece önem verirler. Oruç ve iftarların fert ve aile hayatında taşıdığı öneme paralel olarak, İslam toplumlarında öteden beri birçok Ramazan âdeti ortaya çıkmış ve bir dizi iftar geleneği oluşmuştur.[44]

 
İran'da bir halk iftar sofrası
 
Mısır'da toplu bir iftar sofrası

Teravih namazı

değiştir
Ana madde: Terâvih
 
Ukba Ulu Camii'nde kılınan bir terâvih namazı; Kayrevan, Tunus.

Terâvih namazı, kutsal Ramazan ayında her gece kılınan bir nafile namazdır.[45] Teravih kelimesi, "dinlenmek ve rahatlamak" anlamına gelir ve Arapçadan türetilmiştir.[46] Erkekler ve kadınlar için sünnet-i müekkede (Muhammed'in devamlı şekilde işlediği, fakat nadiren terk etmiş olduğu, vacip ya da farz olmayan amelleri) olarak kabul edilir[47] ve yirmi rekat cemaatle kılınır. Tek başına da kılınabilir.[48] Cemaat ile kılınması daha makbul görülür.[48] Her iki rekatta veya her dört rekatta ara verilerek kılınır.[48] Sekiz rekatta da kılınabilir.[48]

Teravih namazının vakti, yatsı namazından sonra başlar ve sabah namazı vakti gelinceye kadar devam eder. Teravih namazı vakti içinde kılınmazsa, vakti dışında ne cemaatle, ne de tek başına kazâ (telafi) edilmez.[49]

Teravih namazını başlangıçta cemaate bizzat kıldıran Muhammed, Müslümanların yükünü arttırabileceği düşüncesiyle bu uygulamadan vazgeçmiştir.[49] Onun bu namazı iki veya üç gün mescitte kıldırdığı, cemaatin gittikçe çoğaldığını görünce ise mescide çıkmadığı ve bunu, Allah'ın bu namazı farz kılabileceği endişesiyle yaptığını söylediği rivayet edilir.[49] Teravihin tek başına kılınmasına Ebû Bekir döneminde devam edilmiştir. Bu uygulamanın camide meydana getirdiği dağınıklığı, artık farz kılınma ihtimali bulunmadığını ve Muhammed'in konuyla ilgili sözünden çıkan anlamı dikkate alan Ömer, 635 yılında Ubeyy bin Kâb’dan cemaate teravih namazı kıldırmasını istemiş ve bu uygulama günümüze kadar sürmüştür.[49]

Kur'an okunması

değiştir

Müslümanlar, Ramazan'ın otuz günü boyunca, otuz cüz'den (bölümden) oluşan Kur'an'ın tamamını okumaya teşvik edilir. Bazı Müslümanlar, ay boyunca gözlemlenen otuz teravih seansının her birine bir cüz'ün okunmasını dahil eder. Sonuç olarak birçok Müslüman, bu ayda kutsal kitap Kur'an'ın tamamını okumaya çalışır (hatmetmek).[50]

Maddi hayır uygulamaları

değiştir
Ana maddeler: Zekât ve Fıtır Sadakası
 
Tayvan'da zekat bağış kutuları

Terim olarak "asli ihtiyaçlar" dışında nisab miktarı mala sahip olan ve bu sebeple zengin sayılan her Müslümanın, bu zenginliği üzerinden bir tam yıl geçtiğinde dinî yükümlülük gereği hayır amaçlı vermesi gereken miktara zekat denir.[51] Bu uygulama, İslam dininin şartlarından biri olarak zorunludur.[51] Müslümanlar, Ramazan ayında iyi işlerin, yılın diğer zamanlarından daha cömertçe ödüllendirildiğine inanırlar. Sonuç olarak birçok Müslüman bu ay boyunca yıllık zekatlarının daha büyük bir kısmını, hatta tamamını verirler.[52][53]

Bunun dışında fıtır sadakası veya fitre olarak bilinen bir zekat uygulaması da vardır. Buna göre, temel ihtiyaçların dışında yeterli miktarda mala sahip olan her Müslümanın Ramazan ayında vermesi vacip olan bir sadakadır.[54] Fitre kişi başına verilir. Ailedeki bütün bireylerin fitresini büyüklerden biri verir. Miktarı, bir kişinin günlük yiyecek ihtiyacı kadardır.[55][56] Türkiye'de, her yıl kişi başına verilecek olan miktarı Diyanet İşleri Başkanlığı belirler.[57]

Kadir Gecesi

değiştir
Ana madde: Kadir Gecesi

Ramazan Bayramı

değiştir
Ana madde: Ramazan Bayramı
 
Malezya'da bir Ramazan Bayramı sofrası.

Ramazan Bayramı veya halk arasındaki başka bir adla Şeker Bayramı, İslam âleminde Ramazan'ın bitişinin ardından üç gün boyunca kutlanan dinî bayramdır. Hicri takvime göre 10. ay olan Şevval ayının ilk üç gününde kutlanır.[58] Bayramdan bir önceki gün, Ramazan ayının son günü olan arifedir. Ramazan Bayramı, Ramazan ayı boyunca tutulması farz kılınan orucun da sonunu ifade eder. Bayramın ilk günü oruç tutulmaz ve bu günde oruç tutmak mekruh veya haram olarak görülür.[59]

Ramazan Bayramı'nın ilk gününde camilerde bayram namazı kılınır.[60] Bayram namazını genellikle erkekler kılar.[60] Bayram namazından sonra ise hutbe okunur. Bayram boyunca Müslümanlar eş, dost ve akraba ziyaretleriyle birbirlerinin bayramını kutlarlar.[61] Bu ziyaretler esnasında genellikle kolonya, tatlı ve şekerlemeler ikram edilir.[62][63]

Bayramda bakımlı ve temiz giyinmek âdettendir. Herkes en yeni kıyafetlerini giymeye çalışır. Bayramda çocuklara, ailelerin bütçesi elverdiğince yeni kıyafetler alınır. Bazı büyükler, ellerini öpen çocuklara hediye veya harçlık verirler. Çocuklar ufak gruplar hâlinde kapı kapı dolaşarak şekerleme toplarlar.[62]

Diğer gelenekler

değiştir
 
Gölge oyunu, Ramazan'da meşhurdur.
 
Arnavutça "Hoşgeldin Ramazan" yazan bir mahyâ; Edhem Bey Camii, Tiran.

Nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde kutlanan Ramazan ayı, çoğunlukla 30 gün sürmekle beraber 29 gün de sürmektedir. Bu, Ay'ın hilalinin görünüş zamanına göre değişmektedir. Bu ayda Müslümanlar, İslam'ın beş temel farzından biri olan oruç tutma ibadetlerini gerçekleştirseler de,[64] Ramazan ayı sadece oruç ayı olarak görülmez. Müslüman toplumlarda bu ayda uygulanan bazı gelenekler, âdetler ve yalnızca bu aya özel olan uygulamalar da mevcuttur. Birçoğu eskide kalan uygulamalardan bazıları şunlardır:[65]

  • Sahur ve iftar sofraları: Ramazan aylarında, akrabaların veya komşuların evlerine misafir olup iftar yemeğini birlikte yemek âdettendir.
  • Ramazan pidesi: Ramazan aylarında ekmek fırınlarında özel olarak hazırlanan, yüzeyine yumurta sürülebilen, üzerine susam veya çörek otu serpiştirilen bir ekmektir.
  • Ramazan davulu: Ramazan ayında, sahur vakitlerinde mahalle aralarında gezinilerek insanları sahura ve oruca uyandırmak için davul kullanılır. Ramazan davulu, bu ayın vazgeçilmez âdetidir. Zamanla bu gelenek teknolojiye yenik düşse de, günümüzde bazı Müslüman ülkelerde bu âdet hâlâ sürmektedir.
  • Askıda pide: Ramazan'da ekmek fırınlarında, gönüllü olarak birkaç ekmek veya pide, dükkânın önünde bulunan askıya bırakılır. Amaç, çok fakir olup da ekmek almaya gücü yetmeyen kimselerin bundan faydalanmasıdır.
  • İftar topu: Müslümanların oruçlu geçirdikleri gün sonunda, akşam ezanı vaktiyle birlikte iftar vaktinin geldiğini haber veren top ateşidir. Osmanlı döneminden kalmadır. Günümüzdeki gibi ses sistemlerinin olmadığı devirlerde bir zaruret iken, bugün gelenek şeklinde bazı Müslüman ülkelerde sürdürülür.
  • Veresiye defterinden tanınmadık birisinin borcunu silme: Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalma bir gelenektir. Maddi olarak durumu yerinde olan birisi, bir bakkala veya markete giderek veresiye defterinden rastgele bir sayfa kopartır ve o sayfada bulunan toplam borcu öder. Bundan dolayı borcu ödeyen de, borcu ödenen de birbirlerinden habersiz olur.
  • Hacivat ve Karagöz gölge oyunu: Ramazan ayına özel olarak düzenlenen Ramazan şenliklerinde, genellikle gölge oyunu oynatılır.
  • Ramazan şenlikleri: Bu aya özel olarak düzenlenen şenliklerdir. İftar ile sahur vakti aralığında düzenlenirler.
  • Cami minarelerine mahya asmak: Ramazan ayı gelince, cami minarelerine ışıltılı, aydınlatıcı, sade, hoş ve güzel sözlü süslemeler yapılır. Bunlara mahya denir. Mahyalara genellikle ''Hoş Geldin 11 Ayın Sultanı!'', ''Ya Şehri Ramazan!'', ''Ramazan Geldi Hoş Geldi!'' gibi cümleler yazılır.

Ramazan mutfağı

değiştir
 
Hurma, Ramazan'da iftariyelik olarak tüketilir.
 
Sütlü bir tatlı olan güllaç, çoğunlukla Ramazan ayında yenir.

Ramazan'da, gece yarısından sonra kalkılıp yiyilen yemeğe sahur denir. Sahur sofralarında genellikle kahvaltılıklar ve hafif yiyecekler yer alır. İftar sofralarında ise biraz daha ağır yiyecekler veya midenin rahatsız olmaması için sulu yemekler (çorba) bulunur.[66] Tatlılar ise, çoğunlukla iftar yemeğinden sonra tüketilir.

Daha çok Ramazan'da tüketilen bazı yemekler, içecekler, tatlılar şunlardır:[65][67]

Yiyecekler

değiştir

Tatlılar

değiştir

Şerbetler

değiştir

Oruç tutma oranları

değiştir

ABD'li Pew Araştırma Merkezi'nin dünya çapında 38.000'den fazla Müslüman ile yaptığı 2012 tarihli bir anket, Ramazan ayının yaygın bir şekilde kutlandığını gösteriyor.[68] Anket yapılan 39 ülke ve bölgede elde edilen %93'lük bir veri, Müslümanların kutsal ayda oruç tuttuklarını söylüyor.[68] Müslümanlar arasında oruç tutma oranının yüksek olduğu bölgeler arasında Güneydoğu Asya, Güney Asya, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu ve Sahra Altı Afrika'nın çoğu yer almaktadır.[68] Yüzdeler, Orta Asya ve Güneydoğu Avrupa'da daha düşüktür. Ayrıca, bu 39 ülkedeki Müslümanların ortalama %77'si zekat verdiklerini de söylüyor.[68]

Orucun sağlığa etkileri

değiştir

Ramazan orucu, sağlıklı bireyler için güvenli kabul edilir; ancak önceden belirli koşullara sahip bireyler için risk oluşturabilir. İslam alimlerinin çoğu, hasta olanlar için oruç tutmanın gerekli olmadığını söylerler. Ayrıca aşırı yaşlılar ve ergenlik öncesi çocuklar da oruç tutmaktan muaftır. Hamile veya emzikli kadınlar ise bazı görüşlere göre Ramazan ayında oruç tutmaktan muaf tutulurken, bazı görüşlere göre ise sadece oruç tutmanın kendilerine veya bebeklerine zarar vermesinden korktukları takdirde muaf tutulurlar.[69][70]

Sahur ve iftar vakitleri arasında su alımı azaldığı için vücutta terleme hızlanırken, sıvı kaybı da artıyor. Uzmanlara göre iftar ve sahur vakitlerindeki öğünlerde karbonhidrat ve bazı yağların gerekli düzeyde alınması, enerji üretimi için şarttır. Aynı zamanda dengeli bir biçimde protein, tuz ve su gibi besinleri almak da önemlidir.[71]

İngiltere'deki Cambridge Üniversitesi Hastanesi'nin Anestezi ve Yoğun Bakım Danışmanı Dr. Razeen Mahroof, orucun bazı faydalarına değinerek, "Gündelik hayatta çok daha fazla kalorili gıda alıyoruz ve vücudumuz, hastalıkları atlatmak gibi önemli görevleri yerine getiremez oluyor." demiştir. Mahroof, "Oruç sırasında bu durum yeniden dengeleniyor. Vücut yeniden daha önemli fonksiyonlarına odaklanıyor, enfeksiyonlarla savaşması ve hastalıklardan iyileşmesi de kolaylaşıyor." diye devam ediyor.[71]

Oruç, birçok uzmana göre genel olarak sağlığa faydalıdır. Yine Dr. Mahroof, bunu bir şarta bağlamaktadır: "Oruç tutmak neyi ne zaman yediğimize odaklanmamızı sağladığı için sağlığa faydalı, ama Ramazan'daki bir aylık dönemi uzatıp sürekli oruç tutulmasını önermiyoruz."[71]

Bölgesel Ramazan kanunları

değiştir

İslam dini, Ramazan aylarında gayrimüslimlerin gündüz vakti katiyen yemek yememeleri hakkında hiçbir şey söylemez. Ancak bazı Müslüman ülkelerde, Ramazan'da gündüz saatlerinde halka açık yemek yemek suçtur.[72] Mısır'da Ramazan ayında alkol satışı yasaktır.[73]

Ramazan ayında halka açık bir yerde yeme, içme veya sigara içme, Kuveyt,[74] Suudi Arabistan,[75] Cezayir[76] ve Malezya gibi ülkelerde para cezasına veya hapis cezasına neden olabilir. Birleşik Arap Emirlikleri'nde ise ceza, toplum hizmetidir.[77]

Bazı ülkelerde ise, vakti zamanında Ramazan'ın kutlanması kısıtlandı. SSCB döneminde Ramazan uygulaması yetkililer tarafından bastırıldı.[78] Arnavutluk'ta, komünist dönemde Ramazan şenlikleri yasaklandı;[79] ancak birçok Arnavut bu dönemde gizlice oruç tutmaya devam etti.

Çin'in Sincan bölgesinde 2012'den beri Ramazan orucunun yasaklandığı yaygın olarak bildiriliyor.[80] Hükûmet tarafından oruçluyken yakalananlar, bir "yeniden eğitim kampına" gönderilebilir.[81]

Bazı ülkeler ise değiştirilmiş çalışma programları uygular. Birleşik Arap Emirlikleri'nde çalışanlar günde altı saatten ve haftada otuz altı saatten fazla çalışamazlar.[82][83] Katar, Umman, Bahreyn ve Kuveyt de benzer yasalara sahiptir.

Başka bölgelerde Ramazan

değiştir

Dünya yörüngesinde

değiştir
 
Uluslararası Uzay İstasyonu'nda görevli olan Müslüman astronotlar, ibadetlerinin vakitlerini Dünya'daki zaman dilimine göre ayarlarlar.

Uzaydaki Müslüman astronotlar, dini uygulamalarını Dünya'daki son konumlarının zaman dilimine göre planlarlar. Örneğin bu, ABD'nin Florida eyaletindeki Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatılan Malezyalı bir astronotun, orucunu Florida'nın doğu saatindeki gün doğumu ve gün batımına göre ayarlayacağı anlamına geliyor. Buna, günlük namaz vakitleri ile Ramazan için gün batımı ve gün doğumu da dahildir.[84][85]

Kutup bölgelerinde

değiştir

Şafaktan gün batımına kadar geçen süre, Güneş'in yaz veya kış gündönümüne göre dünyanın farklı yerlerinde değişir. Çoğu Müslüman, Ramazan ayında 11 ila 16 saat kadar oruç tutar.[86] Ancak kutup bölgelerinde, yaz aylarında şafak ile gün batımı arasındaki süre 22 saati geçebilir. Örneğin, 2014'te İzlanda'nın başkenti Reykjavik ve Norveç'in Trondheim kentindeki Müslümanlar, neredeyse 22 saat oruç tutarken, Avustralya'nın Sidney kentindeki Müslümanlar ise sadece yaklaşık 11 saat oruç tuttular. Kesintisiz gece veya gündüz ile karakterize edilen bölgelerde, bazı Müslümanlar gün doğumu ve gün batımının yaşandığı en yakın şehirde gözlemlenen oruç programını takip ederken diğerleri Mekke saatini takip eder.[87][88][89]

Galeri

değiştir

İlgili programlar

değiştir

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Günümüzde Ramazan ayı, nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde büyük çapta kutlanırken, dünyanın neredeyse tüm diğer ülkelerinde ise küçük çapta da olsa kutlanmaktadır.
  2. ^ Ramazan'da iftardan sonra kılınan terâvih namazı sadece Sünniler tarafından meşru bir ibadet sayılmaktadır. Şiiler ve Râfizîler gibi bazı İslam mezhepleri, bu ritüeli bid'at kabul edip uygulamazlar.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Muslim Majority Countries 2023" (İngilizce). World Population Review. 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  2. ^ Ambalu, Shulamit; Coogan, Michael David; Feinstein, Eve Levavi; Freedman (Rabbi), Paul; Philip, Neil; Stobart, Andrew; Thompson, Mel; Tieszen, Charles Lowell; Weeks, Marcus (2014). Dinler Kitabı. Alfa Basım Yayım Dağıtım. ss. 267-268. ISBN 978-605-106-827-5. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  3. ^ "Ramazan kelimesinin tüm Türkçe Arapça çevirisi ve anlamı". almaany.com. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  4. ^ "Ramadan" (İngilizce). Encyclopedia Britannica. 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  5. ^ "Sahih Bukhari – Volume 003, Book 031, Hadith Number 124". hadithcollection.com. 19 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2012. 
  6. ^ "Sahih Muslim – Book 006, Hadith Number 2378". hadithcollection.com. 23 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2012. 
  7. ^ Özbuğday, Şükrü. "Oruçla İlgili Hükümler". Diyanet Dergi. 1 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2022. 
  8. ^ "Oruç tutmamayı mubah kılan mazeretler nelerdir?". Diyanet Din İşleri Yüksek Kurulu. 12 Temmuz 2017. 12 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  9. ^ "Sahih Bukhari – Volume 003, Book 031, Hadith Number 125". hadithcollection.com. 15 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022 – web.archive.org vasıtasıyla. 
  10. ^ "How Muslims mark Ramadan, and what makes it a holy month?" (İngilizce). PBS NewsHour. 22 Mart 2023. 22 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2023. 
  11. ^ "Ramazan Kelimesinin Kökeni ve Anlamı". etimolojiturkce.com. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  12. ^ a b c Günay, Hacı Mehmet. "RAMAZAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  13. ^ Sadıkoğlu, Muhammed Rıdvan (24 Ekim 2021). Leküm Dinüküm Veliyedin. 3. cilt. İnsan İnsana Emanettir. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  14. ^ Hanks, Patrick; Lenarčič, Simon; McClure, Peter, (Ed.) (2003). Ramadan. Oxford Dictionary of English 2e. Oxford University Press. 
  15. ^ "Sahih Muslim – Book 006, Hadith Number 2391". hadithcollection.com. 12 Haziran 2018. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  16. ^ "Ramazan". Nişanyan Sözlük. 8 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2023. 
  17. ^ a b Akgür, A. Necati. "TAKVİM". TDV İslâm Ansiklopedisi. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  18. ^ a b "Hicri takvime göre Ramazan ayı başlama tarihi, her yıl on gün önce midir? Ay takvimi kaç gündür?". Sorularla İslamiyet. 1 Haziran 2016. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022 – web.archive.org vasıtasıyla. 
  19. ^ "Niçin Ramazan ayına 11 ayın sultanı denilmektedir?". www.fetva.net. 25 Ağustos 2009. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  20. ^ Aliyev, Rafig Y. (Haziran 2013). Loud Thoughts on Religion: A Version of the System Study of Religion (İngilizce). Trafford Publishing. ISBN 978-1-4907-0521-7. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  21. ^ "Ramazan orucunun farz kılınması, sadaka-i fıtrın vâcib kılınması, zekâtın farz kılınması ne zaman olmuştur?". Sorularla İslamiyet. 2 Haziran 2006. 26 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  22. ^ "Oruç ile ilgili ayetler ve mealleri". kuranvemeali.com. 2 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2023. 
  23. ^ Çağala, Cüneyt (13 Eylül 2016). "Hicri Takvim Nedir?". TechWorm. 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  24. ^ Ad-Dausaree, Mahmood Bin Ahmad Bin Saaleh (2006). The Magnificence of Quran (İngilizce). Darussalam Publishers. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  25. ^ "Sahih Bukhari Volume 003, Book 031, Hadith Number 125". web.archive.org. 15 Ocak 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  26. ^ "Sahih Bukhari Volume 003, Book 032, Hadith Number 238". web.archive.org. 15 Ocak 2013. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  27. ^ Özervarlı, M. Sait; Uzun, Mustafa İsmet. "KADİR GECESİ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
  28. ^ Kur'an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006. (11. baskı)
  29. ^ İslâm Fıkıh Ansiklopedisi,Prf.Dr.Vehbe Zuhaylî, Cilt 3 sayfa 189-190
  30. ^ Hak Dini Kur'an Dili,Elmalılı M.Hamdi Yazır, Cilt 1 sayfa 539-540
  31. ^ Kur'an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 11. basım, Ankara, 2006.
  32. ^ Kur'an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, ''11. basım'', Ankara, 2006.
  33. ^ "What is Ramadan Fasting?". Transparent Hands. 2 Nisan 2020. 11 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
  34. ^ "Sahur Nedir? Ne Zaman Başlar, Biter?". Nefis Yemek Tarifleri. 15 Mart 2021. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  35. ^ "SAHUR - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  36. ^ "Ramadan Mesaharati". Arab News (İngilizce). 10 Ağustos 2011. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  37. ^ "Qasida - Banglapedia". en.banglapedia.org. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  38. ^ "Sahih Bukhari Volume 003, Book 031, Hadith Number 144". web.archive.org. 15 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  39. ^ Buhari, Savm 20
  40. ^ "Sahih Muslim Book 006, Hadith Number 2415". web.archive.org. 15 Ocak 2013. 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  41. ^ Stoeltje, Melissa Fletcher (23 Ağustos 2009). "Muslims fast and feast as Ramadan begins". mySA (İngilizce). 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  42. ^ Bad author - no name (2003). The Oxford dictionary of Islam. Internet Archive. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-512558-0. 
  43. ^ "Understanding Muslim Fasting Practices". www.todaysdietitian.com. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  44. ^ "İFTAR - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". web.archive.org. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  46. ^ "Teravih Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  47. ^ "TERAVİH - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  48. ^ a b c d "Teravih namazı nasıl kılınır? Teravih namazı kaç rekat?". TRT Haber. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  49. ^ a b c d "TERAVİH - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  50. ^ "All About Ramadan, Islam's Holy Month". Learn Religions (İngilizce). 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  51. ^ a b "ZEKÂT - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  52. ^ "Din İşleri Yüksek Kurulu Dini Bilgilendirme Platformu". web.archive.org. 22 Aralık 2015. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  53. ^ "Zekat nedir, kimlere verilir, nasıl hesaplanır? İşte 10 soruda zekat". TRT Haber. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  54. ^ "Fıtır sadakası nedir ve ne zaman verilir?". Hürriyet. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  55. ^ "Fıtır sadakası nedir ve ne zaman verilir? : Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı : Dini Bilgilendirme Platformu". kurul.diyanet.gov.tr. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  56. ^ "FİTRE - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  57. ^ Din İşleri Yüksek Kurulu, 2021 yılı fitre miktarını açıkladı! 27 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim tarihi: 27 Şubat 2022)
  58. ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 27 Mayıs 2016. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  59. ^ "Oruç tutulması yasak olan günler hangileridir? : Din İşleri Yüksek Kurulu Başkanlığı : Dini Bilgilendirme Platformu". kurul.diyanet.gov.tr. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  60. ^ a b "Bayram Namazı Nasıl Kılınır? Bayram Namazı Kaç Rekat?". Milliyet. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  61. ^ Dinler Kitabı (The Religions Book), Alfa Yayınları, 2019.
  62. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  63. ^ "Eid al-Fitr in the United States". www.timeanddate.com (İngilizce). 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  64. ^ "RAMAZAN - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2021. 
  65. ^ a b "Ramazan ayının vazgeçilmez gelenekleri". TRT Haber. 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2021. 
  66. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  67. ^ "Osmanlı'dan Günümüze 9 Ramazan Geleneği". Nefis Yemek Tarifleri. 29 Mart 2021. 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2021. 
  68. ^ a b c d Ghani, Fatima. "Most Muslims say they fast during Ramadan". Pew Research Center (İngilizce). 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  69. ^ Abolaban, Heba; Al-Moujahed, Ahmad (2017). "Muslim patients in Ramadan: A review for primary care physicians". Avicenna Journal of Medicine. 7 (3): 81-87. doi:10.4103/ajm.AJM_76_17. ISSN 2231-0770. PMC 5525471 $2. PMID 28791239. 13 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  70. ^ "Oruçtan kimler muaf? Kimler oruç tutmayabilir? Hangi durum ve şartlarda oruç tutulmayabilir? Oruç tutmamanın şartı nedir?". Haberler.com. 16 Nisan 2020. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  71. ^ a b c "Oruç tuttuğunuzda vücudunuzda neler olur?". BBC News Türkçe. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  72. ^ Williams, Jennifer (6 Haziran 2016). "9 questions about Ramadan you were too embarrassed to ask". Vox (İngilizce). 29 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  73. ^ "Egypt's tourism minister 'confirms' alcohol prohibition on Islamic holidays beyond Ramadan - Politics - Egypt". Ahram Online. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  74. ^ "Kuwait Times | First English Daily in Kuwait". web.archive.org. 7 Ocak 2020. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  75. ^ "Taking it to heart". The Economist. 9 Haziran 2016. ISSN 0013-0613. 10 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  76. ^ "Algerians jailed for breaking Ramadan fast". web.archive.org. 11 Aralık 2008. 11 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  77. ^ "gulfnews : New penalty for minor offences in UAE". web.archive.org. 1 Mart 2010. 1 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  78. ^ James Minahan, Eski Sovyetler Birliği'nin Çeşitli Halkları: Bir Referans Kaynak Kitabı, s. 133
  79. ^ "In Albania, Ramadan under lockdown revives memories of communism". Arab News (İngilizce). 25 Nisan 2020. 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  80. ^ "China region bans Muslims from fasting during Ramadan". The National (İngilizce). 1 Ağustos 2012. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  81. ^ "Residents of Uyghur-Majority County in Xinjiang Ordered to Report Others Fasting During Ramadan". Radio Free Asia (İngilizce). 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  82. ^ "Araplar Ramazan'da 5 saat çalışacak". Körfez Haberi. 5 Mayıs 2019. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  83. ^ "Birleşik Arap Emirlikleri´nde Çalışmak". Yurtdışında Çalışmak. 13 Şubat 2021. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  84. ^ Uluslararası Uzay İstasyonu'nda (ISS) İbadet Yapma Kılavuzu
  85. ^ Donadio, Rachel (9 Aralık 2007). "Interstellar Ramadan". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  86. ^ "Ülkelere göre oruç tutma süreleri". www.aa.com.tr. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  87. ^ "Find Out Who Will Be Fasting For Over Twenty Hours". HuffPost (İngilizce). 27 Haziran 2014. 10 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  88. ^ "Jebara: The fasting of Ramadan is not meant to punish". ottawacitizen (İngilizce). 7 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  89. ^ "Arctic Ramadan: fasting in land of midnight sun comes with a challenge". the Guardian (İngilizce). 3 Temmuz 2016. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2022. 
  90. ^ "Nihat Hatipoğlu zoom ile canlı yayına nasıl bağlanılır? Nihat Hatipoğlu iftar ve sahur programına nasıl katılınır?". takvim.com.tr. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. 
  91. ^ "TRT Çocuk 13 Nisan 2021 tarihli Yayın Akışı - Canlı Yayın Akışı Dizi ve Programları". TRT Haber. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  92. ^ "Dengi Dengine oyuncuları ve konusu nedir?". hthayat.haberturk.com. 3 Haziran 2019. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2022. 
  93. ^ Haber7. "Gönül Dağı 24.bölüm fragmanı: Milyonları tesiri altına aldı! Sevenlerinin övünç kaynağı oluyor". Haber7. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2022. 

Dış bağlantılar

değiştir
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Ramazan
hakkında daha fazla bilgi edinin
  Commons'ta dosyalar
  Vikihaber'de haberler
  Vikisöz'de alıntılar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ramazan&oldid=34163655" sayfasından alınmıştır