Hicrî takvim

Müslümanlar tarafından dinî günleri belirlemek için kullanılan Ay takvimi

Hicrî takvim (Arapçaالتقويم الهجري; at-taqwīm al-hijrī), İslami, Müslüman ya da Arap takvimi,[1][2] 1 yılı 354 ya da 355 gün olan ve 12 kameri aydan oluşan, İslam peygamberi Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicretini başlangıç yılı (1. yıl) kabul eden ve Ay'ın Dünya çevresinde dolanımını esas alan bir takvim sistemidir. Resmi olarak Afganistan ve İran tarafından kullanılmaktadır. Hicretin, Muharrem ayı yani takvimin başlangıç günü ya da ayıyla bir ilgisi yoktur.

Hicrî takvim
Tunus'da miladi 1999 yılını gösteren bir hicrî takvim

Tarihçe değiştir

Hicrî takvim, Ömer'in halifeliği zamanında Hicretten 17 sene sonra, Miladi 639'da,[3] toplanan bir meclis tarafından Ali'nin önerisiyle, Hicretin gerçekleştiği yıl 1 kabul edilerek oluşturulmuştur. Bundan önce yıllar rakamla değil o yıl gerçekleşen önemli olayların isimleriyle anılmakta idi. Örneğin: Fil senesi, Fil senesinden iki sonraki sene, Kabe'nin tamirinin yapıldığı tamir senesi, sel senesi gibi.[kaynak belirtilmeli]

Hicri takvim, Hicrî Şemsî takvim ve Hicri Kameri takvim olmak üzere ikiye ayrılır.

"Haram ayları" yani hürmet ayları, İslam öncesi Arap toplumunda kullanılan ay adlarına göre savaşmanın yasak kabul edildiği Zilkâde, Zilhicce, Muharrem, Receb aylarıdır. Müslümanlar ayların isimleri için İslam öncesi dönemde kullanılan isimleri kullanmaya devam etmişlerdir. Bunlardan ilk 3'ü ardışık, Recep ise ayrı bir ay idi.

İslam öncesi dönemde Araplar arasında iç savaşlar eksik olmazdı. Yalnız haram aylarda savaş yapılmazdı. Bu aylarda panayırlar kurulur, uzak yakın bölgelerden hacılar büyük bir güvenlik içerisinde bu panayırlara gelir ve tüccar malını hacılara satar, şiir yarışmaları yapılırdı. Eğer bu barış aylarında savaş olursa, yasak çiğnendiği için "Ficâr savaşları" denirdi.

İslam öncesi Arap toplumunda Kameri takvime 3 yılda bir 1 ay eklenerek ayların yerleri sabitlenir, aylar hicrî takvimde olduğu gibi yılın mevsimleri arasında dolaşmaz, en fazla 1 aylık oynamalar olurdu. Bu duruma nesi ismi verilirdi.[4] İslam Ansiklopedisi'ne göre nesi uygulaması genel gözlemde olduğu gibi sabit bir takvim oluşturmak amacıyla değil, hac ve hac ile bağlantılı panayırların yılın belirli ve uygun bir mevsiminde icra edilmesi amacını taşımaktaydı.[5]

İslam'da da haram aylar korunmuş ve Hac haram aylardan olan Zilhicce ayında yapılmıştır. Kuran'a göre nesi uygulaması haram ayı helal sayıp savaşa ve yağmaya devam edebilmek için yapılan bir hile idi. Ömer zamanında hicri takvime geçilmesi ve nesi uygulamasına da son verilmesi ile İslam'da kutsal aylar (recep, şaban, ramazan, muharrem gibi) her yıl 11 gün önce gelerek yılın her mevsimine uğramaktadır.

Kuran'da haram aylardan bahsedilir:

« Gökleri ve yeri yarattığı gündeki yazısına göre Allah'ın katında ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü haram (ay)lardır. İşte doğru din budur. O aylar içinde (konulmuş yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin. (Tevbe suresi, 9/36) »
'« Ey Muhammed! Sana (kutsal) ayı ve o aydaki savaşı sorar­lar; de ki, 'O ayda savaşmak büyük suçtur. (Bakara suresi, 2/217) »
« Haram ayları ertelemek, ancak inkarda daha da ileri gitmektir ki bununla inkar edenler saptırılır. Allah'ın haram kıldığı ayların sayısına uygun getirip, böylece Allah'ın haram kıldığını helal kılmak için Haram ayı bir yıl helal, bir yıl haram sayıyorlar. Onların bu çirkin işleri, kendilerine süslenip güzel gösterildi. Allah inkarcı toplumu doğru yola iletmez. (Tevbe Suresi, 9/37) »

Aylar değiştir

Hicri takvimde 12 ay bulunmaktadır. Hicri takvimi ayın döngüsüne göre hesaplandığı için, güneş döngüsüne bağlı Miladi takvimden yaklaşık 10 gün kısadır.[6] Bu da yıllar geçtikçe Hicri takvimin farklı mevsimlere rast gelmesine neden olmaktadır. El-Biruni ve El-Mesûdî İslam öncesi Arapların ve Müslümanların aynı ay isimlerini kullandıklarını ifade etmişlerdir.[7]

Sıra Latin Harfleriyle Yazılışı Özgün Arapça Adı Sözcük Anlamı Kısa Açıklama
1 Muharrem محرم Haram (mübarek) kılınmış Günah işlemenin yasaklanmış olduğu mübarek ayların ilkidir
2 Safer صفر Boş manasında Gıda veya savaş için yola çıkılan ve evlerin boş bırakıldığı ay idi
3 Rebiülevvel ربيع الأول İlk bahar İsmi baharda verildiği için
4 Rebiülahir ربيع الآخر Son bahar İsim ilkden sonra geliyor
5 Cemaziyelevvel جمادى الأولى İlk çorak toprak ya da ilk don Yazın ismi verildiği için veya kışın su donduğu için
6 Cemaziyelahir جمادى الآخرة Son çorak toprak ya da son don İsim ilkden sonra geliyor
7 Recep رجب Saygı, onur Mübarek ayların ikincisidir
8 Şaban شعبان Dağılmış, yayılmış Su bulmak için dağılınan aydır
9 Ramazan رمضان Yanma, sıcak olma Oruç ayı, en saygın ve değerli kabul edilen aydır[8]
10 Şevval شوّال Yükselmiş Gebe dişi develer kuyruklarını kaldırır
11 Zilkade ذو القعدة Barışa sahiplik eden Üçüncü mübarek aydır
12 Zilhicce ذو الحجّة Hacca sahiplik eden Hac ayıdır, son mübarek aydır

Günler değiştir

Arapça Türkçe İngilizce Hintçe Bengalce İbranice Endonezce Malayca Urduca Farsça
1 Yevmu’l-Eḥad
يوم الأحد
Pazar Sunday Ravivaar
रविवार
রবিবার Yom Rishon
יום ראשון
Minggu
veya Ahad
Ahad Itwaar
اتوار
Yek-Şenbe
یکشنبه
2 Yevmu’l-İs̠neyn
يوم الاثنين
Pazartesi Monday Somvaar
सोमवार
সোমবার Yom Sheni
יום שני
Senin Isnin Pîr
پير
Du-Şenbe
دوشنبه
3 Yevmu’s̠-S̠ülās̠ā’
يوم الثلاثاء
Salı Tuesday Mangalvaar
मंगलवार
মঙ্গলবার Yom Shlishi
יום שלישי
Selasa Selasa Mangl
منگل
Se-Şenbe
سه شنبه
4 Yevmu’l-Erbi‘ā’
يوم الأربعاء
Çarşamba Wednesday Budhvaar
बुधवार
বুধবার Yom Revi'i
יום רבעי
Rabu Rabu Budh
بده
Çehar-Şenbe
چهارشنبه
5 Yevmu’l-Hamīs
يوم الخميس
Perşembe Thursday Guruvaar
गुरुवार
বৃহস্পতিবার Yom Khamishi
יום חמישי
Kamis Khamis Jumaeraat
جمعرات
Penç-Şenbe
پنجشنبه
6 Yevmu’l-Cumu'a
يوم الجمعة
Cuma Friday Shukravaar
शुक्रवार
শুক্রবার/জুমমাবার Yom Shishi
יום ששי
Jumat Jumaat Jumah
جمعہ
Com‘e veya Adineh
جمعه veya آدينه
7 Yevmu’s-Sebt
يوم السبت
Cumartesi Saturday Shanivaar
शनिवार
শনিবার Yom Shabbat
יום שבת
Sabtu Sabtu Hafta
ہفتہ
Şenbe
شنبه

Hicri Şemsi takvim değiştir

Hicrî Şemsî takvim, miladı 20 Eylül 622 olan ve Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanımını esas alan takvimdir. Osmanlı Devleti'nde bu takvime Rumi takvim adı veriliyordu. Aralarındaki fark milatlarının farklı olmasıdır.

Hicri Kameri takvim değiştir

Hicri Kameri takvim, miladı 16 Temmuz 622 olan ve Ay'ın Dünya etrafındaki dolanımını esas alan takvimdir. "Hicri takvim" tabiriyle daha çok bu takvim kastedilir. Bu takvim çeşidinde Miladi takvimle arasındaki fark sabit değildir. Bu fark yaklaşık olarak 35 yılda 1 yıl etmektedir. Bu hesapla Hicri takvim, Miladi takvimini 20874 yılının 5. ayında geçecek.

Ayrıca bakınız değiştir

Dış bağlantılar değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Alptekin, Turan (2009). Prof. Irène Mélikoff'un ardından: inceleme-son yazıları-mektuplar. Demos Yayınları. s. 78. ISBN 978-9944-387-11-8. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2021. 
  2. ^ Cengiz, İsmail (1983). Çin'de İslâmiyet ve Türkler. Kent Basımevi. s. 21. 2 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2021. 
  3. ^ "Hicri Takvim Nedir?". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2016. 
  4. ^ Nesi uygulaması 9 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.(İngilizce)
  5. ^ w:The Encyclopedia of Islam, 2nd edition, Index, p. 441 (İngilizce)
  6. ^ "Hicri takvime göre Ramazan ayı başlama tarihi, her yıl on gün önce midir? Ay takvimi kaç gündür?". 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2016. 
  7. ^ F.C. De Blois, TAʾRĪKH: I.1.iv. "Pre-Islamic and agricultural calendars of the Arabian peninsula", The Encyclopaedia of Islam, 2nd edition, X:260 (İngilizce)
  8. ^ "Ramazan, Kuran ve İnsan". 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.