Rûmî takvim

Osmanlı'da ve Türkiye'de resmen kullanılmış, hicreti temel alan güneş yılı takvimi
(Rumi takvim sayfasından yönlendirildi)

Rûmî takvim, Hicret'i (Gregoryen takvimi 622) başlangıç kabul eden Güneş yılı esasına dayalı bir takvim. Dünya'nın Güneş etrafında dolanımını esas alan Şemsî Takvim düzeninde, 13 Mart 1840'ta uygulanmaya başladı. Kamerî takvim sisteminde bir yıl 354 gün, Şemsî takvim sisteminde ise Dünya'nın Güneş etrafında dolanımı esas alındığından bir yıl 365 gün olarak hesaplanır.

1911 yılına ait çok dilli Osmanlı takvim sahifası

Rûmî takvime geçişDeğiştir

Tanzimat Dönemi'ne kadar Osmanlı Devleti'nde Hicrî takvim her sahada resmî takvim olarak kullanılıyordu. Yılbaşı 1 Muharrem'di. Tanzimat Dönemi'nde, 13 Mart 1840 milâdî tarihi, 1 Mart 1256 Cuma günü olarak Rûmî takvimin yılbaşısı kabul edildi. Bu tarihten sonra çift takvim uygulaması başladı, aynı anda hem Hicrî takvim, hem de Rûmî takvim 1870 milâdî yılına kadar birlikte uygulandı. Hicrî takvim Ay yılına göre, Rûmî takvim ise Güneş yılı esaslı hesaplandığı için Hicrî takvimde senenin son günü Rûmî takvimin çakışan senesinden her yıl 11 gün daha geriye düşüyordu. İkililiğin önlenmesi için o tarihten sonra artık sadece Rûmî takvim kullanılmaya başlandı. Rûmî takvim, Batı'nın kullandığı Gregoryen miladî takvimden 13 gün gerideydi. Rûmî ile miladî arasında – her iki takvim de Güneş yılı esasına göre düzenlendiği için – aradaki 13 günlük fark sabitti. Böylece Hicrî takvimin aksine mevsimlerin hep aynı aylara denk gelmesi temin edilmiş, yıl farkı da takvimin başladığı zamanki fark olan 584 yıla sabitlenmiş oldu. Bu fark, Rûmî Takvim'in Jülyen Takvimi'ni, Miladî takvimin ise Gregoryen Takvimi'ni esas almasından ileri gelir. 8 Şubat 1332 tarih ve 125 Sayılı Kanun'la Jülyen esaslı Rûmî takvim yürürlükten kaldırılarak Gregoryen esaslı Rûmî takvime geçildi. Bu değişiklik, Milâdî takvimde 1917 senesine denk gelir.

125 Sayılı Kanun'un getirdiği yeniliklerDeğiştir

  • 15 Şubat 1332 tarihini 1 Mart 1333 (M. 1917) günü takip etti, böylece tarihten 13 gün silinerek gün sayısındaki hata düzeltildi.
  • 1333 Rûmî yılı teknik sebeple 1 Mart'tan başlamakla beraber 10 ay devam ederek 31 Kanunievvel (Aralık) 1333 (1917) günü sona erdi.
  • 1334 Rûmî yılının ilk günü ise 1918 milâdî yılının ilk günüyle aynı anda Gregoryen takvimi esasına uygun olarak 1 Kanunisânî (Ocak) olarak 13 günlük fark giderilmiş oldu. 1334 Rûmî yılından (M. 1918) itibaren Rûmî ve Milâdî takvimlerdeki ay ve gün farkı ortadan kalktı. Denkleştirmenin başlangıcı 1 Kanunisânî 1334 = 1 Kanunisânî (Ocak) 1918 şeklinde gerçekleşti.

698 Sayılı Kanun'un getirdiği yeniliklerDeğiştir

26 Kanunievvel (Aralık) 1341 (M. 1925) tarih ve 698 sayılı kanunla Rûmî takvim başlangıcı olan 1300'lü seneler terkedilip batılı ülkelerin kullandığı 1900'lü seneler resmen uygulamaya konuldu. Böylece Türkiye Cumhuriyeti'nde Rûmî 1341 senesinden itibaren seneler 1925 ve devamı şeklinde adlandırılmaya başlandı. Bu son olay Türkiye'de Takvim İnkılabı olarak ya da saat ve ölçü birimlerinde yapılan değişiklikle birlikte Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik olarak da bilinir.[1]

Türkiye Cumhuriyeti'nde mâlî yılbaşı uygulaması 1983'e kadar 1 Mart kabul edilerek uygulanmaya devam etti.

Rûmî takvimde aylarDeğiştir

Ay Malî Osmanlıca Gün Sayısı Güncel Karşılığı
Birinci Ay Mart مارت 31 Mart
İkinci Ay Nîsan نيسان 30 Nîsan
Üçüncü Ay Mayıs مايس 31 Mayıs
Dördüncü Ay Hazîran حزيران 30 Hazîran
Beşinci Ay Temmuz تموز 31 Temmuz
Altıncı Ay Ağustos أغسطس 31 Ağustos
Yedinci Ay Eylül أيلول 30 Eylül
Sekizinci Ay Teşrin-i Evvel تشرين الاول 31 Ekim
Dokuzuncu Ay Teşrin-i Sânî تشرين الثاني 30 Kasım
Onuncu Ay Kânûn-ı Evvel كانون الاول 31 Aralık
Onbirinci Ay Kânûn-ı Sânî كانون الثاني 31 Ocak
On ikinci Ay Şubat شباط 28 Şubat

KaynakçaDeğiştir

  1. ^ T.C. Başbakanlık Diyanet İşleri Başkanlığı 17 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Diyanet Takvimi 2011, Başlarken, Rumî Tarih ile İlgili Önemli Açıklama, s. 5