Rûmî takvim

Rûmî takvim, Hicret'i (Gregoryen takvimi 622) başlangıç kabul eden Güneş yılı esasına dayalı bir takvim. Dünya'nın Güneş etrafında dolanımını esas alan Şemsî Takvim düzeninde, 13 Mart 1840'ta uygulanmaya başladı. Kamerî takvim sisteminde bir yıl 354 gün, Şemsî takvim sisteminde ise Dünya'nın Güneş etrafında dolanımı esas alındığından bir yıl 365 gün olarak hesaplanır.

1911 yılına ait çok dilli Osmanlı takvim sahifası

Rûmî takvime geçiş

Tanzimat Dönemi'ne kadar Osmanlı Devleti'nde Hicrî takvim her sahada resmî takvim olarak kullanılıyordu. Yılbaşı 1 Muharrem'di. Tanzimat Dönemi'nde, 13 Mart 1840 milâdî tarihi, 1 Mart 1256 Cuma günü olarak Rûmî takvimin yılbaşısı kabul edildi. Bu tarihten sonra çift takvim uygulaması başladı, aynı anda hem Hicrî takvim, hem de Rûmî takvim 1870 milâdî yılına kadar birlikte uygulandı. Hicrî takvim Ay yılına göre, Rûmî takvim ise Güneş yılı esaslı hesaplandığı için Hicrî takvimde senenin son günü Rûmî takvimin çakışan senesinden her yıl 11 gün daha geriye düşüyordu. İkililiğin önlenmesi için o tarihten sonra artık sadece Rûmî takvim kullanılmaya başlandı. Rûmî takvim, Batı'nın kullandığı Gregoryen miladî takvimden 13 gün gerideydi. Rûmî ile miladî arasında – her iki takvim de Güneş yılı esasına göre düzenlendiği için – aradaki 13 günlük fark sabitti. Böylece Hicrî takvimin aksine mevsimlerin hep aynı aylara denk gelmesi temin edilmiş, yıl farkı da takvimin başladığı zamanki fark olan 584 yıla sabitlenmiş oldu. Bu fark, Rûmî Takvim'in Jülyen Takvimi'ni, Miladî takvimin ise Gregoryen Takvimi'ni esas almasından ileri gelir. 8 Şubat 1332 tarih ve 125 Sayılı Kanun'la Jülyen esaslı Rûmî takvim yürürlükten kaldırılarak Gregoryen esaslı Rûmî takvime geçildi. Bu değişiklik, Milâdî takvimde 1917 senesine denk gelir.

125 Sayılı Kanun'un getirdiği yenilikler

• 15 Şubat 1332 tarihini 1 Mart 1333 (M. 1917) günü takip etti, böylece tarihten 13 gün silinerek gün sayısındaki hata düzeltildi.
• 1333 Rûmî yılı teknik sebeple 1 Mart'tan başlamakla beraber 10 ay devam ederek 31 Kanunievvel (Aralık) 1333 (1917) günü sona erdi.
• 1334 Rûmî yılının ilk günü ise 1918 milâdî yılının ilk günüyle aynı anda Gregoryen takvimi esasına uygun olarak 1 Kanunisânî (Ocak) olarak 13 günlük fark giderilmiş oldu. 1334 Rûmî yılından (M. 1918) itibaren Rûmî ve Milâdî takvimlerdeki ay ve gün farkı ortadan kalktı. Denkleştirmenin başlangıcı 1 Kanunisânî 1334 = 1 Kanunisânî (Ocak) 1918 şeklinde gerçekleşti.

698 Sayılı Kanun'un getirdiği yenilikler

26 Kanunievvel (Aralık) 1341 (M. 1925) tarih ve 698 sayılı kanunla Rûmî takvim başlangıcı olan 1300'lü seneler terkedilip batılı ülkelerin kullandığı 1900'lü seneler resmen uygulamaya konuldu. Böylece Türkiye Cumhuriyeti'nde Rûmî 1341 senesinden itibaren seneler 1925 ve devamı şeklinde adlandırılmaya başlandı. Bu son olay Türkiye'de Takvim İnkılabı olarak ya da saat ve ölçü birimlerinde yapılan değişiklikle birlikte Takvim, Saat ve Ölçülerde Değişiklik olarak da bilinir.

Türkiye Cumhuriyeti'nde mâlî yılbaşı uygulaması 1983'e kadar 1 Mart kabul edilerek uygulanmaya devam etti.

Rûmî takvimde aylar

Ay	Malî	Osmanlıca	Gün Sayısı	Güncel Karşılığı
Birinci Ay	Mart	مارت	31	Mart
İkinci Ay	Nîsan	نيسان	30	Nîsan
Üçüncü Ay	Mayıs	مايس	31	Mayıs
Dördüncü Ay	Hazîran	حزيران	30	Hazîran
Beşinci Ay	Temmuz	تموز	31	Temmuz
Altıncı Ay	Ağustos	أغسطس	31	Ağustos
Yedinci Ay	Eylül	أيلول	30	Eylül
Sekizinci Ay	Teşrin-i Evvel	تشرين الاول	31	Ekim
Dokuzuncu Ay	Teşrin-i Sânî	تشرين الثاني	30	Kasım
Onuncu Ay	Kânûn-ı Evvel	كانون الاول	31	Aralık
Onbirinci Ay	Kânûn-ı Sânî	كانون الثاني	31	Ocak
On ikinci Ay	Şubat	شباط	28	Şubat