Hint-Avrupa dil ailesi
Hint-Avrupa dil ailesi, yüzlerce dil ve lehçe içeren dünyanın en büyük dil ailesidir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin anadili Hint-Avrupa Dil Ailesi'ne ait bir dildir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir.
| Hint-Avrupa | |
|---|---|
| Coğrafi dağılım | 16. yüzyıldan önce, Avrupa ve Güney, Orta ve Güneybatı Asya; bugün dünya çapında. |
| Sınıflandırma | Kendi başına bir dil ailesi |
| Alt bölümler | |
| ISO 639-2 / 5 | ine |
 Hint-Avrupa dilleri konuşanların çoğunlukta olduğu ülkeler
Resmi statü ile birlikte Hint-Avrupa dilinin azınlık dili olduğu ülkeler
Resmi dilleri içinde hiç Hint-Avrupa dili olmamasına rağmen önemli bir azınlığın bir Hint-Avrupa dili konuştuğu ülkeler | |
Dil bilimciler, Hint-Avrupa dillerinin Ön Hint-Avrupalılar tarafından konuşulmuş Ön Hint-Avrupa dili olarak adlandırılan bir dilden geldiğini öne sürmektedir. En çok destek gören Kurgan hipotezine göre dilin kökensel olarak Avrasya'nın Karadeniz-Hazar stepleri bölgesinde oluştuğu ve buradan dünyanın büyük bir kısmına yayıldığı düşünülmektedir.[1]
Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12'si Hint-Avrupa dil grubuna aittir. Bunlar İngilizce, İspanyolca, Hintçe, Portekizce, Bengalce, Rusça, Almanca, Fransızca, Marathi, İtalyanca, Pencapça ve Urduca'dır.
EtimolojiDüzenle
Thomas Young 1813'te dil ailesinin Batı Avrupa'dan Kuzeydoğu Hindistan'a uzanan coğrafi büyüklüğü nedeniyle "Hint-Avrupa" terimini Hint + Avrupa'dan türetmiştir.
EvrimDüzenle
Proto Hint-Avrupa dili, tüm Hint-Avrupa dillerinin ortak atası olduğu öne sürülen bir dildir. Proto Hint-Avrupalılarca konuşulduğu varsayılan dile ait herhangi bir yazılı kaynak bulunmadığından ötürü, dil hakkında ortaya konmuş bilgiler tarihsel dilbilim ve rekonstrüksiyon yöntemleri kullanılarak bu dil ailesi içinde yer alan dillerin karşılaştırılması ile ortaya çıkarılan özelliklere dayanmaktadır.
Tarihsel açıdan pek çok hipotez, HA halklarının kökenlerini, yayılmasını ve farklılaşmasını açıklamak için geliştirilmiştir. Bu varsayımlardan en çok kabul göreni Kurgan hipotezi olmaktadır. Bunun yanı sıra Ermeni ve Anadolu hipotezleri daha az destek görmekle birlikte Kurgan hipotezine karşı desteklenen diğer teorileri oluşturmaktadır. Kurgan hipotezine göre dilin asıl konuşurlarının Doğu Avrupa'nın Karadeniz-Hazar bozkırlarında yaşadığı varsayılır.
Ön Hint-Avrupalıların göçlerle birbirinden ayrılması, Hint-Avrupa dillerinin çeşitlenmesine neden olmuştur. Bu ayrılma ses evrimlerine neden olmuş ve Proto Cermence (tüm Cermen dillerinin atası) ve Proto Anadolu dilleri (tüm Anadolu dillerinin atası) gibi dillere evrilmiştir. Bu proto diller ise zamanla daha da farklılaşmış, günümüzdeki modern dilleri oluşturmuştur.
HA dilleri MÖ 3500
HA dilleri MÖ 2500
HA dilleri MÖ 1500
HA dilleri MS 500
Alt gruplarDüzenle
Düzenle
Arnavutluk'ta ve Kosova'da konuşulur.
Anadolu dilleriDüzenle
Hint-Avrupa dillerinin en eski ve en erken soyu tükenmiş koludur.
Baltık-Slav dilleriDüzenle
Baltık dilleriDüzenle
Slav dilleriDüzenle
Dünyada 250 milyon kişi tarafından konuşulur.
Doğu Slav dilleriDüzenle
Batı Slav dilleriDüzenle
Çekçe, Slovakça, Lehçe, Sorbca
Güney Slav dilleriDüzenle
Bulgarca, Makedonca, Slovence, Sırpça, Hırvatça, Boşnakça
Cermen dilleriDüzenle
Batı Cermen dilleriDüzenle
İngilizce dünyada 410 milyon kişi tarafından anadili olarak konuşulur ve 53 ülkede resmi dildir. Almanca (95 milyon kişi anadili olarak konuşulur), Felemenkçe (23 milyon kişi), Yidiş (3 milyon kişi), Afrikaans (16 milyon kişi)
Kuzey Cermen dilleriDüzenle
İskandinav diller olarak da bilinen bu diller toplam 22 milyon kişi tarafından konuşulur. İskandinav dilleri İsveççe, Danca, Norveççe, İzlandaca'dır.
ErmeniceDüzenle
Ermenistan'da ve Rusya, ABD ve Fransa başta olmak üzere dünyada yaşayan Ermeni azınlıklar tarafından (yaklaşık 5 milyon kişi) konuşulur.
Hint-İran dilleriDüzenle
İrani dillerDüzenle
İran, Orta Asya ve Kafkasya'da 150 milyondan fazla kişi tarafından konuşulur.[2] Bu grup Doğu ve Batı İrani diller olmak üzere iki alt gruba ayrılır.
- Batı grubuna ait diller Farsça, Kürtçe, Tacikçe, Zazaca
- Doğu grubuna ait diller: Osetçe ve Peştuca.
Hint dilleriDüzenle
Hintçe (333 milyon kişi), Urduca (104 milyon kişi), Sanskritçe, Pali dili, Romanca, Bengali, Pencapça, Nepali.
Nuristani dillerDüzenle
İtalik dillerDüzenle
Latino-Faliskan dilleriDüzenle
Latince, Umbriyaca (en:Umbrian language), Oskan (en:Oscan language), Faliskan (en:Faliscan language).
Romen dilleriDüzenle
Dünyada 600 milyon kişi tarafından konuşulur. Başlıca Romen dilleri Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Rumence, Katalanca, Oksitanca, Korsikaca, Sarduca ve Arpitanca'dır
Kelt dilleriDüzenle
Dünyada 1,5 milyon kişi tarafından konuşulur. Başlıca Kelt dilleri Bretonca, Galce, İrlandaca, İskoç dili, Kernevekçe, Manksça
Tohar dilleriDüzenle
YunancaDüzenle
Yunanistan çevresinde 15 milyon kişi tarafından konuşulur.
KaynakçaDüzenle
- ^ Mallory, J. P. (2006). The Oxford Introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European World. Oxford: Oxford University Press. ss. 442. ISBN 9780 199287918.
- ^ Windfuhr, Gernot. The Iranian languages. Routledge Taylor and Francis Group. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2019.