Marmaray
Marmaray, Türkiye'nin İstanbul ve Kocaeli şehirlerinde hizmet veren banliyö treni sistemidir. Sistem, İstanbul Boğazı'nın altında inşa edilen Marmaray Tüneli'nin inşa edilmesi ve Avrupa Yakasındaki Halkalı Tren İstasyonu ile Anadolu Yakasındaki Gebze Tren İstasyonu arasında yer alan ve Marmara Denizi boyunca uzanan mevcut B1 ve B2 banliyö hatlarının modernizasyonu sonucu hayata geçirilmiştir. İnşaat çalışmaları 2004'te başlamış ve projenin tamamlanma tarihi olarak Nisan 2009 olarak ilan edilmiştir. Ancak çalışmalar sırasında ortaya çıkan tarihî ve arkeolojik buluntular nedeniyle gecikmeler yaşanmış ve projenin ilk etabı 29 Ekim 2013'te, ikinci etap çalışmaları ise 12 Mart 2019'da hizmete girmiştir.[1]
Marmaray projesi kapsamında, batırma tüp tünel (1,4 km), delme tüneller (toplam 9,4 km), aç-kapa tüneller (toplam 2,4 km), üç yeni yer altı istasyonu, 37 yer üstü istasyonu (yenileme ve iyileştirme), yeni işletim kontrol merkezi, sahalar, atölyeler, bakım tesisleri, yer üstünde üçüncü bir hat inşa edilmiş ve 440 vagonluk modern demiryolu araçları satın alınmıştır.
TarihçeDüzenle
Ön hazırlıkDüzenle
- İlk fizibilite etüdü, 1985 yılında tamamlanmıştır.
- Fizibilite etüdü ve güzergahın yeniden güncellenmesi ile ilgili çalışmalar, 1997 yılında tamamlanmıştır.
- TK-P15 sayılı Japon Uluslararası İşbirliği Bankası (JBIC) kredi anlaşması, 17 Eylül 1999'da imzalanmıştır.
- 2000 yılı ilkbaharında Müşavirlik Önyeterlik Süreci başlamıştır.
- 28 Ağustos 2000'de Müşavirlerden teklifler alınmıştır.
- 13 Aralık 2001'de Avrasya Ortak Girişimi ile Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri Sözleşmesi imzalanmıştır.
- 15 Mart 2002'de Müşavirlik Hizmetleri başlatılmıştır.
- 25 Temmuz 2002'de jeoteknik etüt ve incelemeler başlatılmıştır.
- 23 Eylül 2002'de İstanbul Boğazı'ndaki batimetrik etütler başlatılmıştır.
- 2 Aralık 2002'de İstanbul Boğazı'ndaki derin deniz sondajları başlatılmıştır.
- 6 Haziran 2003'te BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) İhale Dokümanları, önyeterlik almış olan yüklenici firmalara gönderilmiştir.
- 3 Ekim 2003'te yüklenicilerden BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) İhalesi içim teklifler alınmıştır.
İnşaat aşamasıDüzenle
BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) 3,3 milyar TL, CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) 1,042 milyar €, CR2 (Demiryolu araçlarının temini) 586 milyon €, Müşavirlik Hizmeti 264 milyon TL maliyet ile gerçekleştirilmiştir. Proje JBIC, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası tarafından finanse edilmiştir.
- Mayıs 2004'te BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) Sözleşmesi, TGN Ortak Girişimi ile imzalanmıştır.
- Ağustos 2004 itibarıyla yapım sahaları TGN'ye teslim edilmiştir.
- Ekim 2004 itibarıyla yapım işlerine başlanılmıştır.
- 8 Ekim 2004 tarihinde CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) Sözleşmesi ile ilgili olarak yüklenici firmalara önyeterliğe davet duyurusu yapılmıştır.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 200 milyon €'luk 1. dilim kredi, Sözleşme A (No:22.693 TR), 22 Ekim 2004 tarih ve 8052 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 450 milyon €'luk 2. dilim kredi, Sözleşme B (No:23.306 TR), 20 Şubat 2006 tarih ve 10099 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) teklifleri 15 Şubat 2006 tarihinde alınmış olup en düşük teklifi veren Alstom-Marubeni-Doğuş (AMD) Grubu sözleşme görüşmelerine davet edilmiştir.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 400 milyon Euro'luk kredi, Sözleşme CR2 (No:23.421 TR), 14 Haziran 2006 tarih ve 10607 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) işi ile ilgili olarak Ayrılıkçeşme ve Yedikule tünellerini delme işlemini gerçekleştirecek TBM'ler (Tünel Açma makineleri) 21 Aralık 2006 tarihinde törenlerle çalışmaya başladı.
- BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) ile ilgili olarak imalatı tamamlanan E11 nolu ilk batırma tüp tünel elemanı Boğaz tabanında kazılan hendeğe 24 Mart 2007 tarihinde yerleştirilmiştir.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) kapsamında 21 Haziran 2007 tarihinde Alstom-Marubeni-Doğuş (AMD) Grubuna yer teslimleri yapılarak işe başlanılmıştır.
- BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) kapsamında son olarak E5 nolu 7. batırma tüp tünel elemanı Boğaz tabanında kazılan hendeğe 01 Haziran 2008 tarihinde yerleştirilmiştir.
- CR2 (Demiryolu araçlarının temini) İhalesine 07 Haziran 2007 tarihinde çıkılmış olup, 12 Mart 2008'de isteklilerden teklifler alınmıştır.
- CR2 (Demiryolu araçlarının temini) İhalesi 10 Kasım 2008 tarihinde sonuçlanmış olup, Hyundai Rotem firması ile sözleşme imzalanmıştır.
- BC1 (Raylı tüp tünel geçişi ve istasyonlar) kapsamında Ayrılık Çemesi'nden kazı yapmaya başlayan TBM Üsküdar Makas Tüneline Şubat 2009 tarihinde ulaşmıştır.
- 4 Ağustos 2013'te inşaatı %95 oranında tamamlanan Marmaray'ın deneme seferlerine başlanmıştır.
- 29 Ekim 2013'te ilk etap hizmete girmiştir.
- CR1 (Banliyo hatlarının iyileştirmesi) projesi İspanyol Obrascon Huarte Lain (OHL) firması tarafından yürütülmüştür.
- Projenin ikinci etabı 12 Mart 2019'da hizmete girmiştir.
GecikmelerDüzenle
9 Mayıs 2004'te Marmaray inşa alanında arkeolojik kazılar başlamıştır. Uzman arkeologlarla tarafından İstanbul Arkeoloji Müzeleri yönetimi altında önemli tarihi kalıntılar çıkarılmıştır. Suyun altında yapılan araştırmalar ise bütün dünyada büyük heyecan uyandırmış ve yüzyıllar öncesinden gelen hazineler gün yüzüne çıkarılmıştır. İlgili kurumlar tarafından Marmaray projesi kapsamındaki çalışmalardan etkilenebilecek alanlara yönelik kapsamlı çalışmalar yapılarak yer altındaki tarihi eserlere en az düzeyde zarar verilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla daha projenin teklif aşamasındayken güzergâh boyunca yer alan tarihi yapıların envanteri çıkarılmış ve uyum pozisyonu tespit edilmiştir. Proje kapsamında Anadolu Yakasında Üsküdar, Ayrılıkçeşme ve Kadıköy; Avrupa Yakasında Sirkeci, Yenikapı ve Yedikule'de bulunan tarihi eserler gün yüzüne çıkarılmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Planlama Müdürlüğü çıkan tarihi eserlerle (gemi batıkları, el yapımı tarihi eserler vb.) Yenikapı Aktarma Merkezi içinde bir müze açmıştır. İstanbul Bölge Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu çözümleri uyarınca, Kızıltoprak, Bostancı, Feneryolu, Maltepe, Göztepe, Kartal, Erenköy, Yunus ve Suadiye istasyonları, tarihi özellikleri nedeniyle, mevcut yerlerde muhafaza edilmiştir.[2][3] Bulunan eserler arasında 36 gemi, liman, sur, tünel, kral mezarı[4], 8.500 yıl öncesine ait ayak izleri vardır. Toplamda 11.000 bulgu ve eser çıkarılmıştır.[5] Kazılarda bulunan tarihi eserler müze-istasyon şeklinde yapılan Yenikapı Aktarma Merkezi'nde sergilenmektedir.
Tüp geçiş kısmının gecikme sebebi, 2005 yılında Avrupa tarafından karaya çıktığı yerde bulunan, Bizans İmparatorluğu dönemine ait arkeolojik kalıntılar ile Üsküdar, Sirkeci ve Yenikapı bölgelerindeki yapılan arkeolojik çalışmalardır.[6] Kazılar sonucu 4. yüzyıl döneminde şehrin en büyük limanı olan Teodosus Limanı gün yüzüne çıkmıştır.[7][8]
Mevcut demiryollarının modernizasyonu etabı ise herhangi bir engel olmamasına karşın bir türlü başlanamamış; Pendik - Gebze kesimi 2012'de[9], Sirkeci - Halkalı[10] ve Haydarpaşa - Pendik[11] kesimi ise 2013 yılında yenilenmek üzere kapatılmıştır. 24 ay süreceği açıklanan yenileme çalışmaları gecikmelerden dolayı altı yıla kadar çıkmış[12] ve 12 Mart 2019'da hizmete girmiştir.[1]
GüzergâhDüzenle
Marmaray, B1 (Sirkeci - Halkalı) ve B2 (Haydarpaşa - Gebze) banliyo hatlarının iyileştirilmesi ve Marmaray Tüneli ile birbirine bağlanması ile hayata geçirilmiştir. İkinci etabın da tamamlanmasıyla 76,6 km uzunluğundaki hat 43 istasyonla hizmet vermektedir.
İnşaat tamamlandığında Marmaray'a bağlı hat, 1,4 km. (tüp tünel) ve 12,2 km. (delme tünel) TBM boğaz geçişi ve Avrupa yakasında Halkalı - Sirkeci, Anadolu yakasında Gebze - Haydarpaşa arasındaki kısımlar olmak üzere yaklaşık olarak 76 km uzunluğunda olması planlanmaktaydı. Farklı kıtalardaki demiryolları İstanbul Boğazı'nın altından batırma tüp tüneller ile birleştirildi. Marmaray, 60,46 metre derinliği ile raylı sistemler tarafından kullanılan dünyanın en derin batırma tüp tüneline sahiptir.
Gebze - Ayrılık Çeşmesi ve Halkalı - Kazlıçeşme arasındaki hat sayısı 3, Ayrılık Çeşmesi - Kazlıçeşme arasındaki hat sayısı 2'dir.
HizmetlerDüzenle
Sistemin öngörülen çalışma saatleri şöyledir;[kaynak belirtilmeli]
- Şehiriçi yolcu trenleri
Yolcu trenleri 06.00-22.00 saat aralıklarında tüp tüneli kullanabileceklerdir.
- Şehirler arası yolcu trenleri
Yolcu trenleri sefer saatlerine göre tüp tüneli kullanabileceklerdir.
- Yük trenleri
Zeytinburnu - Maltepe güzergahında hizmet veren ara hat 8 dakika sıklıkla çalışmaktadır.[13] Halkalı - Gebze güzergahında hizmet veren ana hat 15 dakika sıklıkla çalışmaktadır.[13]
Sistemi, Tekirdağ-Derince feribotu kaldırıldığından dolayı her saat aralıklarında kullanabileceklerdir.[14]
Marmaray, günlük kullanımı 1.000.000 yolcu hedeflenmesi rağmen açılığından itibaren ilk yıl günlük ortalama 136.000 kişi taşımıştır. Gebze-Halkalı bölümünün açılması ile günlük 1.000.000 yolcu hedefine ulaşılması beklenmektedir.[15] 365 gün içinde Marmaray'da 100.000 sefer yapılmış ve bu seferlerde toplam 50 milyon yolcu taşınmıştır. Yolcuların %52'si Avrupa yakasından, %48'i Anadolu yakasından Marmaray hattını kullanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
10 Şubat 2020 itibarıyla ücret tarifesi aşağıdaki gibidir:[16]
| Elektronik Bilet | Tam | Öğrenci | Sosyal | Abonman | Elektronik Bilet | Marmaray Bilet |
|---|---|---|---|---|---|---|
| En Az Taşıma Ücreti | ₺3,50 | ₺1,70 | ₺2,50 | 1 Geçiş | ₺15 (Üç-Geç) | ₺15 |
| Tam Parkur Taşıma Ücreti | ₺7,75 | ₺3,50 | ₺5,40 | 4 Geçiş | ₺15 (Üç-Geç) | ₺15 |
| Aktarma* | ₺3,50 | ₺1,70 | ₺2,50 | 1 Geçiş | ₺15 (Üç-Geç) | ₺15 |
*:Aktarmalı geçişlerde iade yapılmaz.
| Ücretlendirme Grupları | Tam | Öğrenci | Sosyal | Abonman | Elektronik Bilet | Marmaray Bilet |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 - 7 İstasyon | 3,50 | 1,70 | 2,50 | 1 Geçiş | Üç-Geç | 1 (Tanesi 15₺) |
| 8 - 14 İstasyon | 4,50 | 2,10 | 3,10 | 2 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| 15 - 21 İstasyon | 5,20 | 2,50 | 3,65 | 2 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| 22 - 28 İstasyon | 6,00 | 2,85 | 4,25 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| 29 - 35 İstasyon | 7,00 | 3,35 | 5,00 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| 36 - 43 İstasyon | 7,75 | 3,50 | 5,40 | 4 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| İstasyon Adı | Tam | Öğrenci | Sosyal | Abonman | Elektronik Bilet | Marmaray Bilet | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Halkalı | Yeşilyurt | 7,75 | 3,50 | 5,40 | 4 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| Ataköy | Sirkeci | 7,00 | 3,35 | 5,00 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| Üsküdar | Suadiye | 6,00 | 2,85 | 4,25 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| Bostancı | 5,20 | 2,50 | 3,65 | 2 Geçiş | Üç-Geç | 1 | |
| Küçükyalı | Başak | 6,00 | 2,85 | 4,25 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| Kartal | Aydıntepe | 7,00 | 3,35 | 5,00 | 3 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
| İçmeler | Gebze | 7,75 | 3,50 | 5,40 | 4 Geçiş | Üç-Geç | 1 |
İstasyonlarDüzenle
76,6 kilometrelik Marmaray hattı üzerinde tamamı engelli erişimine sahip kırk üç istasyon bulunmaktadır.[17] Bunlardan otuz sekiz tanesi İstanbul'da, beş tanesi Kocaeli'de yer almaktadır. Ayrılık Çeşmesi, Üsküdar ve Yenikapı istasyonlarından İstanbul metrosuna; Küçükçekmece ve Söğütlüçeşme istasyonlarından metrobüslere, Sirkeci istasyonundan tramvaya, Yenikapı istasyonundan ise İDO vapurlarına aktarma yapılabilmektedir. Ortalama istasyon aralığı 1,9 km. ve ortalama istasyon boyu ise en az 225 metredir.[kaynak belirtilmeli]
| Sayı | İstasyon | Aktarma | Tür | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Halkalı |  ·  ·  · 
|
Hemzemin | |
| 2 | Mustafa Kemal | |||
| 3 | Küçükçekmece | 
|
||
| 4 | Florya | |||
| 5 | Florya Akvaryum | İstanbul Akvaryum | ||
| 6 | Yeşilköy | |||
| 7 | Yeşilyurt | |||
| 8 | Ataköy | 
|
||
| 9 | Bakırköy |  · ·
|
||
| 10 | Yenimahalle | |||
| 11 | Zeytinburnu | |||
| 12 | Kazlıçeşme | Viyadük | ||
| 13 | Yenikapı |  · ·  · İDO (Yenikapı Terminali)
|
Yer altı | |
| 14 | Sirkeci |  · BUDO (Eminönü Terminali) · İDO (Sirkeci Terminali) · Şehir Hatları (Eminönü İskelesi)
|
||
| 15 | Üsküdar |  · Şehir Hatları (Üsküdar İskelesi)
|
||
| 16 | Ayrılık Çeşmesi | 
|
Hemzemin | |
| 17 | Söğütlüçeşme | · ·
|
Viyadük | |
| 18 | Feneryolu | Hemzemin | ||
| 19 | Göztepe | 
|
||
| 20 | Erenköy | |||
| 21 | Suadiye | |||
| 22 | Bostancı |  · · · İDO (Bostancı Terminali) · Şehir Hatları (Bostancı İskelesi)
|
||
| 23 | Küçükyalı | |||
| 24 | İdealtepe | |||
| 25 | Süreyya Plajı | |||
| 26 | Maltepe | |||
| 27 | Cevizli | |||
| 28 | Atalar | |||
| 29 | Başak | |||
| 30 | Kartal | İDO (Kartal Terminali) | ||
| 31 | Yunus | |||
| 32 | Pendik |  · · · İDO (Pendik Terminali)
|
||
| 33 | Kaynarca | |||
| 34 | Tersane | |||
| 35 | Güzelyalı | |||
| 36 | Aydıntepe | |||
| 37 | İçmeler |
|
||
| 38 | Tuzla | |||
| 39 | Çayırova | |||
| 40 | Fatih - Gebze Teknik Üniversitesi | Gebze Teknik Üniversitesi Fatih Yerleşkesi | ||
| 41 | Osmangazi | |||
| 42 | Darıca | |||
| 43 | Gebze |  (Gebze metrosu) · ·
|
TrenlerDüzenle
CR2 Demiryolu Araç İmalı etabında 2013 yılına kadar, 38 adedi 10'lu vagonlardan, 12 adedi 5'li vagonlardan oluşan toplam 440 vagonluk 50 adet banliyö tren seti Güney Kore'den ithal edilmiştir.[18][19]. Toplam maliyeti 586 milyon dolar olan setlerin sadece 5'li vagonlardan oluşan 12 seti 2013 yılında Ayrılıkçeşme-Kazlıçeşme arası banliyö kısmının devreye alınmasıyla hizmete girmiş, 10'lu vagondan oluşan 34 adet set açılan kısımda 10'lu trenlerin manevra kabiliyeti için gerekli uzunlukta ray-makas sistemi olmadığı için hizmete alınamamıştır. 13 Mart 2019 tarihi ile açılan Halkalı-Gebze hattıyla 10'lu setler de hizmete alınmıştır.[20] Marmaray şuanda her iki hatta 10 vagonlu veya 5+5 vagonlu trenlerle hizmet vermektedir.[13]
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- Özel
Bu madde önerilmeyen biçimde kaynaklandırılmış. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
- ^ a b "Cumhurbaşkanı Erdoğan Gebze-Halkalı Banliyö Hattını açtı". Haberturk.com. 12 Mart 2019. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ http://fotogaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay.aspx?cid=46541&rid=2
- ^ http://arkeolojihaber.net/tag/marmaray-kazilari/
- ^ http://www.ntvmsnbc.com/id/24972905/
- ^ http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=19549
- ^ Tunnel links continents, uncovers ancient history 13 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN
- ^ Smith, Julian. "The Big Dig" Wired Magazine. Sept. 2007 10 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi: pages 154–61.
- ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/17129258.asp
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
- ^ http://kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=1019
- ^ a b c http://marmaray.gov.tr/sefer-bilgileri/gunluk-tren-saatleri/
- ^ https://tr.railturkey.org/2020/04/13/feribot-out-marmaray-in/
- ^ http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2014/10/28/marmaray-1-yasinda
- ^ http://marmaray.gov.tr/sefer-bilgileri/ucretlendirme/
- ^ Kuburlu, Ceyhun (10 Şubat 2019). "İşte yeni istasyonlar!". Hürriyet. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019.
- ^ name="haber.mynet.com">http://haber.mynet.com/marmarayin-ilk-vagonlari-istanbula-geldi-621315-guncel/ 23 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/18622352.asp
- ^ http://marmaray.gov.tr/faqsoru/marmaray-hattinda-toplam-kac-adet-tren-seti-vardir/
- Genel
Efe,R. ve Curebal,I. (2011). Impacts of the “Marmaray” Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul. In: Stanley D. Brunn (Ed.) Engineering Earth-The Impacts of Megaengineering Projects. Chapter 41. ISBN 978-90-481-9919-8 e-ISBN 978-90-481-9920-4. DOI 10.1007/978-90-481-9920-4. Springer: Dordrecht, Heidelberg, London, New York https://www.academia.edu/4050997/Impacts_of_the_Marmaray_Project_Bosphorus_Tube_Crossing_Tunnels_and_Stations_on_Transportation_and_Urban_Environment_in_Istanbul
Dış bağlantılarDüzenle
| Wikimedia Commons'ta Marmaray ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |