Marmaray
Marmaray, Türkiye'nin İstanbul ve Kocaeli şehirlerinde hizmet veren banliyö treni sistemidir. İstanbul Boğazı'nın altına yapılan Marmaray Tüneli'nin yapılması ve Avrupa yakasında Halkalı ile Anadolu yakasında Gebze arasında yer alan ve Marmara Denizi boyunca uzanan mevcut banliyö hatlarının modernizasyonu sonucu hayata geçirildi. İnşaat çalışmaları 2004'te başladı ve projenin tamamlanma tarihi Nisan 2009 olarak ilan edildi. Ancak çalışmalar sırasında ortaya çıkan tarihî ve arkeolojik buluntular nedeniyle gecikmeler yaşandı ve projenin ilk etabı 29 Ekim 2013'te hizmete girdi. İkinci etap çalışmaları tamamlanmış olup 12 Mart 2019'da hizmete girdi.[5]
Proje, batırma tüp tünel (1,4 km), delme tüneller (toplam 9,4 km), aç-kapa tüneller (toplam 2,4 km), üç yeni yer altı istasyonu, 37 yer üstü istasyonu (yenileme ve iyileştirme), yeni işletim kontrol merkezi, sahalar, atölyeler, bakım tesisleri, yer üstüne inşa edilecek olan yeni bir üçüncü hat ve temin edilecek olan 440 vagonluk modern demiryolu araçlarını kapsamaktadır.
TarihçeDüzenle
Ön hazırlıkDüzenle
- İlk fizibilite etüdü, 1985 yılında tamamlanmıştır.
- Fizibilite etüdü ve güzergahın yeniden güncellenmesi ile ilgili çalışmalar, 1997 yılında tamamlanmıştır.
- TK-P15 sayılı JBIC kredi anlaşması, 17 Eylül 1999 tarihinde imzalanmıştır.
- 2000 İlkbaharında Müşavirlerin Önyeterlik süreci başlamıştır.
- 28 Ağustos 2000 tarihinde Müşavirlerden teklifler alınmıştır.
- Mühendislik ve Müşavirlik Hizmetleri Sözleşmesi, 13 Aralık 2001 tarihinde Avrasya Ortak Girişimi ile imzalanmıştır.
- 15 Mart 2002 tarihinde Müşavirlik Hizmetleri başlatılmıştır.
- 25 Temmuz 2002 tarihinde jeoteknik etüt ve incelemeler başlatılmıştır.
- 23 Eylül 2002 tarihinde İstanbul Boğazındaki Batimetrik etütler başlatılmıştır.
- 2 Aralık 2002 tarihinde İstanbul Boğazındaki derin deniz sondajları başlatılmıştır.
- 6 Haziran 2003 tarihinde BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) İhale Dokümanları, Önyeterlik almış Yüklenicilere gönderilmiştir.
- 3 Ekim 2003 tarihinde Yüklenicilerden BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar)teklifleri alınmıştır.
İnşaat aşamasıDüzenle
BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) 3,3 milyar TL, CR1 işi (Banliyo Hatları İyileştirmesi): 1,042 milyar €, CR2 (Demiryolu Araç Temini): 586 milyon €, Müşavirlik Hizmeti: 264 milyon TL maliyet ile gerçekleştirilmiştir. Proje Jica-Japon Uluslararası İşbirliği Bankası, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası tarafından finanse edilmektedir.
- Mayıs 2004'te BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) Sözleşmesi, TGN Ortak Girişimi ile imzalanmıştır.
- Ağustos 2004 itibarıyla yapım sahaları TGN'ye teslim edilmiştir.
- Ekim 2004 itibarıyla yapım işlerine başlanılmıştır.
- 8 Ekim 2004 tarihinde CR1 (Banliyo Hatları İyileştirmesi) sözleşmesi ile ilgili olarak Yükleniciler için önyeterliğe davet duyurusu yapılmıştır.
- CR1 işi (Banliyo Hatları İyileştirmesi) ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 200 milyon Avro'luk 1. dilim kredi, Sözleşme A (No:22.693 TR), 22 Ekim 2004 tarih ve 8052 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- CR1 (Banliyo Hatları İyileştirmesi) işi ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 450 milyon Avro'luk 2. dilim kredi, Sözleşme B (No:23.306 TR), 20 Şubat 2006 tarih ve 10099 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- CR1 (CR1 Banliyo Hatları İyileştirmesi) işi teklifleri 15 Şubat 2006 tarihinde alınmış olup en düşük teklifi veren Alstom-Marubeni-Doğuş (AMD) Grubu sözleşme görüşmelerine davet edilmiştir.
- CR1 işi (Banliyo Hatları İyileştirmesi) işi ile ilgili olarak Avrupa Yatırım Bankası'dan sağlanan 400 milyon Avro'luk kredi, Sözleşme CR2 (No:23.421 TR), 14 Haziran 2006 tarih ve 10607 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe girmiştir.
- BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) işi ile ilgili olarak Ayrılıkçeşme ve Yedikule tünellerini delme işlemini gerçekleştirecek TBM'ler (Tünel Açma makineleri) 21 Aralık 2006 tarihinde törenlerle çalışmaya başladı.
- BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) işi ile ilgili olarak imalatı tamamlanan ilk batırma tüp tünel elemanı (E11 nolu eleman) Boğaz tabanında kazılan hendeğe 24 Mart 2007 tarihinde yerleştirilmiştir.
- CR1 (CR1 Banliyo Hatları İyileştirmesi) işi kapsamında 21Haziran 2007 tarihinde Alstom-Marubeni-Doğuş (AMD) Grubuna yer teslimleri yapılarak işe başlanılmıştır.
- BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) işi ile kapsamında son olarak 7. batırma tüp tünel elemanı (E5 nolu eleman) Boğaz tabanında kazılan hendeğe 01 Haziran 2008 tarihinde yerleştirilmiştir.
- CR2 (Demiryolu Araç Temini) İhalesine 07 Haziran 2007 tarihinde çıkılmış olup 12 Mart 2008 tarihinde isteklilerden teklifler alınmıştır.
- CR2 (Demiryolu Araç Temini) İhalesi 10 Kasım 2008 tarihinde sonuçlanmış olup, HYUNDAI ROTEM Firması ile sözleşme imzalanmıştır.
- BC1 (Raylı Tüp Tünel geçişi ve İstasyonlar) işi Kapsamında Ayrılıkçeşmeden kazı yapmaya başlayan TBM (Tünel açma makinesi) Üsküdar Makas Tüneline Şubat 2009 tarihinde ulaşmıştır.
- 4 Ağustos 2013'te inşaatı %95 oranında tamamlanan Marmaray'ın deneme seferlerine başlanmıştı.
- 29 Ekim 2013'te ilk etap hizmete girdi.
- CR3 ( Banliyo Hatları İyileştirmesi projesi ) İspanyol firma Obrascon Huarte Lain tarafından sürdürülmektedir ve bitim tarihi 2019 olarak planlanmaktadır.
- 12 Mart 2019'da tamamlanmıştır.
GecikmelerDüzenle
9 Mayıs 2004'te arkeolojik kazılar başladı. Uzman arkeologlarla ve İstanbul Arkeolojik Müzeler Yönetimi altında önemli tarihi kalıntılar çıkarılmıştır. Suyun altında yapılan araştırmalar bütün dünyada büyük heyecan uyandırdı. Marmaray bütçesiyle bu yüzyıllar öncesinden gelen hazineler gün yüzüne çıkarılmıştır. İlgili kurumlar Marmaray projesi sırasında yer altındaki tarihi eserlere en az düzeyde zarar verecek şekilde çalışmaları düzenlemişlerdir. Etkilenebilir alanlar hakkında kapsamlı çalışmalar yapılmıştır. Teklif aşamasının hemen öncesinde güzergahı boyunca tarihi yapıları bir envanterini hazırlanmış ve uyum pozisyonu tespit edildi. Proje kapsamında Asya yakasında Üsküdar, Ayrılıkçeşme ve Kadıköy; Avrupa yakasında Sirkeci, Yenikapı ve Yedikule'de bulunan tarihi eserler gün yüzüne çıkarılmıştır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin şehir planlama müdürlüğü çıkan tarihi eserlerle Yenikapı'da bir müze yapacaktır. Gelecekte Yenikapı müze-istasyon şeklinde gemi batıkları ve el yapımı tarihi ürünlerle çalışacaktır.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını İstanbul Bölge Koruma Kurulu onayı ile, Yenikapı cut & cover istasyonu sitesinde tarihi yapılar tasfiye edildi ve istasyon inşaatı tamamlandıktan sonra yeniden inşa edilecektir. Koruma Komitesi çözümleri uyarınca, Kızıltoprak, Bostancı, Feneryolu, Maltepe, Göztepe, Kartal, Erenköy, Yunus ve Suadiye istasyonları, tarihi özellikleri nedeniyle, mevcut yerlerde muhafaza edilecektir.[6][7] Bulunan eserler arasında 36 gemi, liman, sur, tünel, kral mezarı,[8] 8.500 yıl öncesine ait ayak izleri vardır. Toplamda 11.000 bulgu ve eser çıkarılmıştır.[9] Kazılarda bulunan tarihi eserler müze-istasyon şeklinde yapılacak Yenikapı Transfer Merkezi ve Arkeopark Alan'da sergilenecek.
Tüp geçiş kısmının gecikme sebebi, 2005 yılında Avrupa tarafından karaya çıktığı yerde bulunan, Bizans İmparatorluğu dönemine ait arkeolojik kalıntılar ve Üsküdar, Sirkeci ve Yenikapı bölgelerindeki yapılan arkeolojik çalışmalardır.[10] Kazılar sonucu 4. yüzyıl döneminde şehrin en büyük limanı olan Theodosius Limanı gün yüzüne çıkmıştır.[11][12]
Mevcut demiryollarının modernizasyonu etabı ise herhangi bir engel olmamasına karşın bir türlü başlanamamış; Pendik - Gebze kesimi 2012'de[13], Sirkeci - Halkalı[14] ve Haydarpaşa - Pendik[15] kesimi ise 2013 yılında yenilenmek üzere kapatılmıştır. 24 ay süreceği açıklanan yenileme çalışmaları gecikmelerden dolayı altı yıla kadar çıkmış[16] ve 12 Mart 2019'da hizmete girmiştir.[5]
GüzergâhDüzenle
Marmaray, Haydarpaşa-Gebze ve Sirkeci-Halkalı banliyo hatlarının iyileştirilmesi ve Marmaray Tüneli ile birbirine bağlanması ile hayata geçirildi. İkinci etabın tamamlanmasıyla 76,6 km uzunluğundaki hat 43 istasyonla hizmet vermektedir.
İnşaat tamamlandığında Marmaray'a bağlı hat, 1,4 km. (tüp tünel) ve 12,2 km. (delme tünel) TBM boğaz geçişi ve Avrupa yakasında Halkalı-Sirkeci, Anadolu yakasında Gebze-Haydarpaşa arasındaki kısımlar olmak üzere yaklaşık olarak 76 km uzunluğunda olması planlanmaktaydı. Farklı kıtalardaki demiryolları İstanbul Boğazı'nın altından batırma tüp tüneller ile birleştirildi. Marmaray, 60,46 metre derinliği ile raylı sistemler tarafından kullanılan dünyanın en derin batırma tüp tüneline sahiptir.
Gebze-Ayrılık Çeşmesi ve Halkalı-Kazlıçeşme arasındaki hat sayısı 3, Ayrılık Çeşmesi-Kazlıçeşme arasındaki hat sayısı 2'dir.
HizmetlerDüzenle
Sistemin öngörülen çalışma saatleri şöyledir; [kaynak belirtilmeli]
- Şehiriçi yolcu trenleri
Yolcu trenleri 06.00-22.00 saat aralıklarında tüp tüneli kullanabileceklerdir.
- Şehirler arası yolcu trenleri
Yolcu trenleri sefer saatlerine göre tüp tüneli kullanabileceklerdir.
- Yük trenleri
Sistemi, 00.00-05.00 saat aralıklarında kullanabileceklerdir.
Marmaray, günlük kullanımı 1.000.000 yolcu hedeflenmesi rağmen açılığından itibaren ilk yıl günlük ortalama 136.000 kişi taşımıştır. Gebze-Halkalı bölümünün açılması ile günlük 1.000.000 yolcu hedefine ulaşılması beklenmektedir.[17] 365 gün içinde Marmaray'da 100.000 sefer yapılmış ve bu seferlerde toplam 50 milyon yolcu taşınmıştır. Yolcuların %52'si Avrupa yakasından, %48'i Anadolu yakasından Marmaray hattını kullanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
13 Mart 2019 itibarıyla ücret tarifesi aşağıdaki gibidir:[18]
| İstanyon sayısı | Tam | İndirimli | İndirimli-2 |
|---|---|---|---|
| 1-7 | ₺ 2,60 | ₺ 1,25 | ₺ 1,85 |
| 8-14 | ₺ 3,25 | ₺ 1,55 | ₺ 2,30 |
| 15-21 | ₺ 3,80 | ₺ 1,80 | ₺ 2,70 |
| 22-28 | ₺ 4,40 | ₺ 2,10 | ₺ 3,15 |
| 29-35 | ₺ 5,20 | ₺ 2,50 | ₺ 3,70 |
| 36-43 | ₺ 5,70 | ₺ 2,75 | ₺ 4,00 |
İstasyonlarDüzenle
76,6 kilometrelik Marmaray hattı üzerinde tamamı engelli erişimine sahip kırk üç istasyon bulunmaktadır.[19] Bunlardan otuz sekiz tanesi İstanbul'da, beş tanesi Kocaeli'de yer almaktadır. Batıdan doğuya sırasıyla Halkalı, Mustafa Kemal, Küçükçekmece, Florya, Florya Akvaryum, Yeşilköy, Yeşilyurt, Ataköy, Bakırköy, Yenimahalle, Zeytinburnu, Kazlıçeşme, Yenikapı, Sirkeci, Üsküdar, Ayrılık Çeşmesi, Söğütlüçeşme, Feneryolu, Göztepe, Erenköy, Suadiye, Bostancı, Küçükyalı, İdealtepe, Süreyya Plajı, Maltepe, Cevizli, Atalar, Başak, Kartal, Yunus, Pendik, Kaynarca, Tersane, Güzelyalı, Aydıntepe, İçmeler, Tuzla, Çayırova, Fatih, Osmangazi, Darıca ve Gebze istasyonları hizmet vermektedir. Sirkeci, Üsküdar ve Yenikapı istasyonları yer altında, diğer istasyonlar yer üstündedir.
Ayrılık Çeşmesi, Üsküdar ve Yenikapı istasyonlarından İstanbul metrosuna; Küçükçekmece ve Söğütlüçeşme istasyonlarından metrobüslere, Sirkeci istasyonundan tramvaya, Yenikapı istasyonundan ise İDO vapurlarına aktarma yapılabilmektedir. Ortalama istasyon aralığı 1,9 km'dir.[kaynak belirtilmeli] İstasyon boyları en az 225 metredir.[kaynak belirtilmeli]
TrenlerDüzenle
CR2 Demiryolu Araç İmalı etabında 2013 yılına kadar, 38 adedi 10'lu vagonlardan, 12 adedi 5'li vagonlardan oluşan toplam 440 vagonluk 50 adet banliyö tren seti Güney Kore'den ithal edilmiştir.[20][21]. Toplam maliyeti 586 milyon dolar olan setlerin sadece 5'li vagonlardan oluşan 12 seti 2013 yılında Ayrılıkçeşme-Kazlıçeşme arası banliyö kısmının devreye alınmasıyla hizmete girmiş, 10'lu vagondan oluşan 38 adet set açılan kısımda 10'lu trenlerin manevra kabiliyeti için gerekli uzunlukta ray-makas sistemi olmadığı için hizmete alınamamıştır. 2014 yılında teslim alınan setler halen Haydarpaşa Garı'nda atıl olarak bekletilmektedir.
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- Özel
| Bu maddede gösterilmiş kaynaklar, kaynak gösterme şablonları ile düzenlenmelidir. |
- ^ "Yolcu İstatistik". marmaray.gov.tr. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2017.
- ^ http://www.marmaray.gov.tr/icerik/hakkimizda/Yolcu-%C4%B0statistik/41
- ^ http://www.marmaray.gov.tr/icerik/marmaray/Tarihçesi/1
- ^ http://www.marmaray.gov.tr/icerik/marmaray/Teknik-Bilgiler/49
- ^ a b "Cumhurbaşkanı Erdoğan Gebze-Halkalı Banliyö Hattını açtı". Haberturk.com. 12 Mart 2019. 7 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2019.
- ^ http://fotogaleri.hurriyet.com.tr/galeridetay.aspx?cid=46541&rid=2
- ^ http://arkeolojihaber.net/tag/marmaray-kazilari/
- ^ http://www.ntvmsnbc.com/id/24972905/
- ^ http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/Haber.aspx?NewsID=19549
- ^ Tunnel links continents, uncovers ancient history CNN
- ^ Smith, Julian. "The Big Dig" Wired Magazine. Sept. 2007: pages 154–61.
- ^ http://www.hurriyet.com.tr/gundem/17129258.asp
- ^ http://www.rayhaber.com/2012/gebze-pendik-demiryolu-29-04-2012-tarihinde-kapatiliyor/
- ^ http://www.rayhaber.com/2013/marmaray-calismalari-banliyoleri-durdurdu/
- ^ http://www.rayhaber.com/2013/haydarpasa-pendik-banliyo-hatti-kapaniyor/
- ^ http://kentvedemiryolu.com/icerik.php?id=1019
- ^ http://www.sabah.com.tr/ekonomi/2014/10/28/marmaray-1-yasinda
- ^ "Marmaray ücret tarifesi". Marmaray.gov.tr. 13 Mart 2019. 25 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2019.
- ^ Kuburlu, Ceyhun (10 Şubat 2019). "İşte yeni istasyonlar!". Hürriyet. Erişim tarihi: 11 Şubat 2019.
- ^ name="haber.mynet.com">http://haber.mynet.com/marmarayin-ilk-vagonlari-istanbula-geldi-621315-guncel/
- ^ http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/18622352.asp
- Genel
Efe,R.; Curebal,I. (2011). Impacts of the “Marmaray” Project (Bosphorus Tube Crossing, Tunnels and Stations) on Transportation and Urban Environment in Istanbul. In: Stanley D. Brunn (Ed.) Engineering Earth-The Impacts of Megaengineering Projects. Chapter 41. ISBN 978-90-481-9919-8 e-ISBN 978-90-481-9920-4. DOI 10.1007/978-90-481-9920-4. Springer: Dordrecht, Heidelberg, London, New York http://www.academia.edu/4050997/Impacts_of_the_Marmaray_Project_Bosphorus_Tube_Crossing_Tunnels_and_Stations_on_Transportation_and_Urban_Environment_in_Istanbul
Dış bağlantılarDüzenle
| Wikimedia Commons'ta Marmaray ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |