Basmane Garı
Koordinatlar: 38°25′21.1″K 27°08′37.5″D / 38.422528°K 27.14375°D
Basmane Garı | |
|---|---|
|
İzmir metrosu istasyonu | |
 Basmane Garı | |
| Konum |
Etiler Mahallesi, Anafartalar Caddesi, 35240, Basmane Konak, İzmir Türkiye |
| Sahip |
TCDD İzmir Büyükşehir Belediyesi |
| İşletmeci |
TCDD Taşımacılık İzmir metrosu |
| Hat(lar) |
TCDD Taşımacılık: İzmir Mavi Treni Konya Mavi Treni Karesi Ekspresi Ege Ekspresi 6 Eylül Ekspresi 17 Eylül Ekspresi Göller Ekspresi Basmane-Alaşehir Bölgesel Treni Basmane-Denizli Bölgesel Treni Basmane-Nazilli Bölgesel Treni Basmane-Ödemiş Bölgesel Treni Basmane-Söke Bölgesel Treni Basmane-Tire Bölgesel Treni Basmane-Uşak Bölgesel Treni Metro: M1 (Fahrettin Altay-Evka 3) |
| Platformlar |
1 yan, 4 ada platform TCDD Taşımacılık: 1 yan, 3 ada platform (hemzemin) Metro: 1 ada platform (yer altı) |
| Raylar |
9 TCDD Taşımacılık: 7 (hemzemin) Metro: 2 (yer altı) |
| Tren işletmecileri |
TCDD Taşımacılık İzmir metrosu |
| Bağlantılar |
 ESHOT |
| Yapı | |
| Yapı türü |
Hemzemin (tren) Yer altı (metro) |
| Otopark | Hayır |
| Bisiklet altyapısı | Evet |
| Engelli erişimi | Evet |
| Diğer bilgiler | |
| Ücret bölgesi | 3. Bölge, M1 |
| Tarihçe | |
| Açılış |
Tren istasyonu: 1876 Metro istasyonu: 2000 |
| Elektriklendirme |
TCDD Taşımacılık: 25 kV AA Katener (2001) Metro: 750 V DA Üçüncü ray (2000) |
| Hizmetler | |
|
Toplu ulaşım | |
Basmane Garı, İzmir'in Konak ilçesinin Basmane semtinde yer alan TCDD'ye ait demiryolu istasyonudur. İstasyon TCDD Taşımacılık trenleri ve İzmir metrosu trenleri tarafından ortak kullanılmaktadır.
TarihçeDüzenle
Tren istasyonuDüzenle
Türkiye coğrafyasındaki ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir (Alsancak)-Aydın Demiryolu (ORC) hattının inşasına 1856 yılında başlanıldı ve bu hat 25 Ekim 1866 tarihinde hizmete girdi. Aynı yıl, inşasına 1863 yılında başlanan ve ikinci demiryolu olan 93 kilometrelik İzmir (Basmane)-Kasaba (Turgutlu) Demiryolu (SCR&SCP) hattı da hizmete girdi. Basmane Garı, 19. yüzyılda Avrupalıların, İzmir Limanı ile ard alanı arasındaki ticareti kolaylaştırmak için giriştikleri demiryolu yatırımının bir parçasını oluşturmaktadır.[1]
Gar binası, ünlü Fransız Mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlandı ve Régie Générale adlı Fransız firma tarafından 1876 yılında inşa edildi. Bu bina yine aynı tarihlerde aynı firma tarafından inşa edilen Fransa’daki Lyon Gar binasının bir ikizidir. Kesme taştan dikdörtgen planlı gar binasının orta bölümü üç katlı olup, burası istasyonun ana salonudur. Yapının üzeri kırma çatı ile örtülmüş, iki kenarın ortasına da, düz cephe görünümüne hareketlilik getiren üçgen alınlıklar yer alıyor. 1922 yılındaki Büyük İzmir Yangını'nda Basmane Garı da büyük hasar gördü ve 1926 yılı sonrasında TCDD’nin kurulması ile onarımdan geçti. Gar, günümüzde de hala güncelliğini korumuş olmakla birlikte istasyon olarak kullanılmaya devam etmektedir. Gardaki tren seferleri 2006 yılında başlayan İZBAN projesinin inşaatı sebebiyle durdurulmuş, 2010 yılında proje inşaatın bitirilmesiyle birlikte seferler tekrar başlamıştır.
Metro istasyonuDüzenle
İzmir metrosunun M1 (Fahrettin Altay-Evka 3) hattının bir istasyonu olan Basmane Metro İstasyonu, tren garının hemen altında yer almaktadır. İstasyon, 22 Mayıs 2000 tarihinde hizmete girmiştir.
İçerikDüzenle
Basmane Semti, İzmir'in Konak ilçesinde yer almaktadır. Adını bir zamanlar buralarda kurulmuş olan ve çoğunluğu gayrimüslimlere ait olan basma kumaş işletmelerinden almaktadır. Bölgede birçok eski Türk evleri bulunmaktadır. 20. yüzyılın ortalarına kadar Yahudiler ve Türkler bu bölgede birlikte yaşamışlardır. Basmane semti içinde tren garı ve fuar alanı bulunmaktadır. Basmane Garı semtin merkezindedir ve Endüstri Devriminin özelliklerini yansıtır. Demiryolu mimarisi, başta gar binaları olmak üzere dönemin Avrupa’da geçerli yönelimlerini, özellikle de inşa sürecinde egemen olan İngiliz ve Fransız etkilerini göstermektedir. Binaya direkt olarak Basmane'nin ana caddesinden girilebilir.
Biçimsel özellikleriDüzenle
Basmane Garı, üç bölümlü, simetrik ve ana girişin yer aldığı orta bölümün yükseltildiği bir kurguda inşa edilmiştir. Dönemin Neoklasik özelliklerini yansıtan alınlık, sıva, silme gibi öğeler cephede rahatça görülebilir. Dik çatılı orta bölüm, üç katlı ve merkezil olarak yükselir. Demiryolu sistemine ait yazı ve simgeler de bu parçanın üzerinde yer alır. Her bir katın ötekinden silmelerle ayrıldığı tipik bir düzene sahip olan bu bölümde, binanın zemine bastığı noktalar gibi, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taş dizileriyle ağırlık kazanmıştır. Yan kanatlarda ise cephe, alınlıklı bir bölüm ile kırma çatılı diğer bir bölüm olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Mekansal deneyimDüzenle
Binaya girildiğinde Fransız Mimarisinin izlerini rahatça görebiliriz. Basmane Garında eski Fransız Mimarisinden esintiler fark edilse de yapımında kullanılan materyallerle Basmane semtinden de kopuk değildir. İçinde bulundurduğu demir makaslarla beraber Endüstri Devrimi’nin izlerini de taşır. Ve binaya girildiğinde 1800'lerde bir insanın binaya girdiğiyle aynı hisleri hissedersiniz. Meydandan erişilen uzun ve yüksek giriş cephesinin yanındaki alınlıklar, dışa taşarak girişi vurgulamıştır. Girişten ulaşılan ana koridorun sağ ve sol yanında bekleme salonu, idari birimler ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İstasyonun iç mekan tasarımında rasyonel bir yaklaşım hakimdir.
Yapı ve malzeme özellikleriDüzenle
Simetrik olarak inşa edilen istasyon üç bölümden meydana gelmektedir. Girişi de içinde barındıran orta bölüm yükseltilmiş, iç mekanlarda ise rasyonel bir yaklaşım görülmektedir. Yaklaşık yirmi üç metre, iki basık tanozu taşıyan ve peronu örten çatı, kendi döneminin özelliklerini taşıyan demir makaslarla taşınmaktadır. Demir yolu sistemini anlatan semboller, üç katlı bir düzende dik çatılı orta bölüme yerleştirilmiştir. Her bir kat, diğerinden silmelerle ayrılmış, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taşlarla desteklenmiştir. Yan cepheler ise alınlıklı ve kırma çatılı olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Peron bölümünü örten çatıyı taşıyan yapıda çelik , cephelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Cephelerdeki kesme taş kullanımı mekana renk ve doku bakımınından doğallık katmış, sert ve sağlam bir görünüm elde edilmiştir. Günışığında cepheler sade ve doğal bir görünüme sahipken, akşamları yapılan ışıklandırma ile cephelerdeki kesme taş kullanımının oluşturduğu bütünlük, tarihi bir atmosfer oluşturmuştur.
HizmetlerDüzenle
| TCDD TCDD Taşımacılık | |||
|---|---|---|---|
| Önceki İstasyon | Anahat Trenleri | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
Ankara yönünde |
|||
Konya yönünde |
|||
Balıkesir yönünde |
|||
Balıkesir yönünde |
|||
Bandırma yönünde |
|||
Bandırma yönünde |
|||
Isparta yönünde |
|||
| Önceki İstasyon | Bölgesel Trenler | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
Alaşehir yönünde |
|||
Uşak yönünde |
|||
Denizli yönünde |
|||
Nazilli yönünde |
|||
Ödemiş yönünde |
|||
Söke yönünde |
|||
Tire yönünde |
|||
| İzmir Büyükşehir Belediyesi | |||
| Önceki İstasyon | İzmir metrosu | Sonraki İstasyon | - |
Fahrettin Altay yönünde |
Evka 3 yönünde |
||
Otobüs bağlantısıDüzenle
| İzmir Büyükşehir Belediyesi ESHOT İZULAŞ | |||
|---|---|---|---|
| Hat | Durak | Güzergah | Konum |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- Özel
- Genel
- Emel Kayın ve Feyzal Avcı Özkaban, eds. İzmir Kent Ansiklopedisi: Mimarlık I&II (İzmir: Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi, 2013)
- Basmane Garı ve Çevresi (Sabri Sürgevil)
Wikimedia Commons'ta Basmane Garı ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.