Basmane Garı
Basmane Garı, İzmir'in Konak ilçesinin Basmane semtinde yer alan TCDD'ye ait ana tren istasyonudur. İstasyon, TCDD Taşımacılık trenlerine hizmet vermektedir.
Basmane Garı | |
|---|---|
|
TCDD Taşımacılık istasyonu | |
 Basmane Garı (Ön cephesi) | |
 Basmane Garı (Arka cephesi) | |
 | |
| Konum |
Etiler Mahallesi, Anafartalar Caddesi, 35240, Basmane Konak, İzmir Türkiye |
| Koordinatlar | 38°25′20.99244″K 27°8′36.98995″D / 38.4224979000°K 27.1436083194°D |
| Sahip | TCDD |
| İşletmeci | TCDD Taşımacılık |
| Platformlar | 1 kenar platform, 3 ada platformu |
| Raylar | 7 |
| Tren işletmecileri | TCDD Taşımacılık |
| Otobüs güzergâhları | |
| Bağlantılar |
 M1, M3 |
| Yapı | |
| Yapı türü | Hemzemin |
| Otopark | Hayır |
| Bisiklet altyapısı | Evet |
| Engelli erişimi | Evet |
| Diğer bilgiler | |
| Durum | İşletmede |
| Ücret bölgesi | 3. Bölge |
| Tarihçe | |
| Açılış | 25 Ekim 1866 |
| Elektriklendirme | 25 kV AA Katener (2001) |
| Hizmetler | |
|
Demiryolu ulaşımı Toplu ulaşım | |
TarihçeDüzenle
1856 yılında Ottoman Railway Company / Osmanlı Demiryolu Şirketi (ORC) tarafından Anadolu coğrafyasındaki ilk demiryolu hattı olan 130 kilometrelik İzmir-Alsancak - Aydın Demiryolu hattının inşasına başladı ve bu hat 25 Ekim 1866'da hizmete girdi. Aynı yıl, The Smyrna Cassaba Railway / İzmir - Kasaba Demiryolu (SCR) Şirketi tarafından 1863'te inşasına başlanan İzmir-Basmane - Kasaba (Turgutlu) demiryolu hattının 93 kilometrelik kısmı da hizmete girdi.
Basmane Garı, 19. yüzyılda Avrupalıların, İzmir Limanı ile limanın ard alanı arasındaki ticareti kolaylaştırmak için giriştikleri demiryolu yatırımının bir parçasıdır.[1][2] Birçok kaynakta Gar binasının ünlü Fransız mimar Gustave Eiffel tarafından klasist tarzda tasarlandığı ve Fransız Régie Générale firması tarafından 1876 yılında inşa edildiği ve aynı tarihlerde aynı firma tarafından inşa edilen Fransa’daki Lyon Garı ikizi olduğu iddia edilse de bu bilgi yanlıştır. Gar binası Fransızlar tarafından değil, İngilizler tarafından inşa edilmiştir. Demiryolu hattı ile birlikte ancak 29 yıl sonra Fransızlara devir edilmiştir. Lyon Garı ile de benzememektedir.[3]
Kesme taştan dikdörtgen planlı gar binasının orta bölümü üç katlı olup, burası istasyonun ana salonudur. Yapının üzeri kırma çatı ile örtülmüş, iki kenarın ortasına da, düz cephe görünümüne hareketlilik getiren üçgen alınlıklar yer alıyor. 1922 yılındaki Büyük İzmir Yangını'nda Basmane Garı da büyük hasar gördü ve 1927 yılında TCDD’nin kurulmasından sonra onarımdan geçti. Gar, günümüzde de hâlâ güncelliğini korumuş olmakla birlikte istasyon olarak kullanılmaya devam etmektedir.[2]
İnşası devam eden Polatlı - İzmir YSD hattının hizmete girmesiyle birlikte garın hattın son istasyonu olarak hizmet vermesi planlanmaktadır.
2022 yılında gar binasında modernizasyon ve restorasyon çalışmaları yapılmaya başlandı.[4]
İçerikDüzenle
Basmane semti, İzmir'in Konak ilçesinde yer almaktadır. Adını bir zamanlar buralarda kurulmuş olan ve çoğunluğu gayrimüslimlere ait olan basma kumaş işletmelerinden almaktadır. Bölgede birçok eski Türk evleri bulunmaktadır. 20. yüzyılın ortalarına kadar Yahudiler ve Türkler bu bölgede birlikte yaşamışlardır. Basmane semti içinde tren garı ve fuar alanı bulunmaktadır. Basmane Garı semtin merkezindedir ve Endüstri Devriminin özelliklerini yansıtır. Demiryolu mimarisi, başta gar binaları olmak üzere dönemin Avrupa’da geçerli yönelimlerini, özellikle de inşa sürecinde egemen olan İngiliz ve Fransız etkilerini göstermektedir. Binaya direkt olarak Basmane'nin ana caddesinden girilebilir.
Biçimsel özellikleriDüzenle
Basmane Garı, üç bölümlü, simetrik ve ana girişin yer aldığı orta bölümün yükseltildiği bir kurguda inşa edilmiştir. Dönemin Neoklasik özelliklerini yansıtan alınlık, sıva, silme gibi öğeler cephede rahatça görülebilir. Dik çatılı orta bölüm, üç katlı ve merkezil olarak yükselir. Demiryolu sistemine ait yazı ve simgeler de bu parçanın üzerinde yer alır. Her bir katın ötekinden silmelerle ayrıldığı tipik bir düzene sahip olan bu bölümde, binanın zemine bastığı noktalar gibi, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taş dizileriyle ağırlık kazanmıştır. Yan kanatlarda ise cephe, alınlıklı bir bölüm ile kırma çatılı diğer bir bölüm olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Mekansal deneyimDüzenle
Binaya girildiğinde Fransız mimarisinin izlerini rahatça görebiliriz. Basmane Garında eski Fransız Mimarisinden esintiler fark edilse de yapımında kullanılan materyallerle Basmane semtinden de kopuk değildir. İçinde bulundurduğu demir makaslarla beraber Endüstri Devrimi’nin izlerini de taşır. Ve binaya girildiğinde 1800'lerde bir insanın binaya girdiğiyle aynı hisleri hissedersiniz. Meydandan erişilen uzun ve yüksek giriş cephesinin yanındaki alınlıklar, dışa taşarak girişi vurgulamıştır. Girişten ulaşılan ana koridorun sağ ve sol yanında bekleme salonu, idari birimler ve hizmet birimleri bulunmaktadır. İstasyonun iç mekan tasarımında rasyonel bir yaklaşım hakimdir.
Yapı ve malzeme özellikleriDüzenle
Simetrik olarak inşa edilen istasyon üç bölümden meydana gelmektedir. Girişi de içinde barındıran orta bölüm yükseltilmiş, iç mekanlarda ise rasyonel bir yaklaşım görülmektedir. Yaklaşık yirmi üç metre, iki basık tanozu taşıyan ve peronu örten çatı, kendi döneminin özelliklerini taşıyan demir makaslarla taşınmaktadır. Demir yolu sistemini anlatan semboller, üç katlı bir düzende dik çatılı orta bölüme yerleştirilmiştir. Her bir kat, diğerinden silmelerle ayrılmış, duvar köşeleri ve kemerli giriş kapıları da kesme taşlarla desteklenmiştir. Yan cepheler ise alınlıklı ve kırma çatılı olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Peron bölümünü örten çatıyı taşıyan yapıda çelik , cephelerde ise kesme taş kullanılmıştır. Cephelerdeki kesme taş kullanımı mekana renk ve doku bakımınından doğallık katmış, sert ve sağlam bir görünüm elde edilmiştir. Günışığında cepheler sade ve doğal bir görünüme sahipken, akşamları yapılan ışıklandırma ile cephelerdeki kesme taş kullanımının oluşturduğu bütünlük, tarihi bir atmosfer oluşturmuştur.
HatlarDüzenle
HizmetlerDüzenle
GüzergâhDüzenle
| TCDD | |||
|---|---|---|---|
| TCDD Taşımacılık | |||
| Önceki İstasyon | Anahat Trenleri | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
| Başlangıç | İzmir Mavi Treni | Çiğli Ankara yönünde |
Her gün karşılıklı 1 sefer |
| Konya Mavi Treni | Çiğli Konya yönünde | ||
| 6 Eylül Ekspresi | Çiğli Bandırma yönünde | ||
| 17 Eylül Ekspresi | |||
| Ege Ekspresi | Çiğli Eskişehir yönünde | ||
| Göller Ekspresi | Gaziemir Isparta yönünde | ||
| Önceki İstasyon | Bölgesel Trenler | Sonraki İstasyon | Sefer Sayısı |
| Başlangıç | B31 Basmane - Denizli Bölgesel Treni |
Gaziemir Denizli yönünde |
Her gün karşılıklı 5 sefer |
| B32 Basmane - Ödemiş Bölgesel Treni |
Gaziemir Ödemiş yönünde | ||
| B33 Basmane - Tire Bölgesel Treni |
Gaziemir Tire yönünde |
Her gün karşılıklı 4 sefer | |
| B34 Basmane - Uşak Bölgesel Treni (Uşak Ekspresi) |
Çiğli Uşak yönünde |
Her gün karşılıklı 2 sefer | |
| B35 Basmane - Alaşehir Bölgesel Treni |
Çiğli Alaşehir yönünde | ||
| B36 Basmane - Nazilli Bölgesel Treni |
Gaziemir Nazilli yönünde |
Her gün tek yön 1 sefer | |
Ayrıca bakınızDüzenle
KaynakçaDüzenle
- Özel
- ^ "Tarihe tanıklık eden Basmane Garı". Milliyet. 25 Temmuz 2017. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2018.
- ^ a b Kayın, Emel. "Basmane Garı". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- ^ Ürük, Yaşar (4 Ağustos 2020). "Eiffel Ve İzmir Gerçeği". kentyasam.com. 12 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- ^ "Basmane Gar Binası Modernizasyonu ve Restorasyonu Yapılması". rayhaber.com. 18 Aralık 2021. 18 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2023.
- Genel
- Emel Kayın ve Feyzal Avcı Özkaban, ed. İzmir Kent Ansiklopedisi: Mimarlık I&II (İzmir: Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi, 2013)
- Basmane Garı ve Çevresi (Sabri Sürgevil)
Dış bağlantılarDüzenle
| Wikimedia Commons'ta Basmane Garı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- TCDD resmî sitesi 5 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TCDD Taşımacılık resmî sitesi 12 Şubat 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.