Sikorsky UH-60 Black Hawk

Askerî genel maksat helikopteri

Sikorsky UH-60 Black Hawk, Sikorsky Aircraft Corporation tarafından üretilen dört kanatlı, çift motorlu, orta sınıf genel maksatlı askerî helikopterdir. Sikorsky, S-70 tasarımını 1972 yılında Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'nun Yardımcı Taktik Nakliye Uçağı Sistemi (UTTAS) yarışmasına sundu. Ordu, prototipi YUH-60A olarak belirledi ve Boeing Vertol YUH-61 ile yapılan bir uçuş yarışmasının ardından 1976 yılında Black Hawk'ı programın galibi olarak seçti.

UH-60 Black Hawk
ABD Ordusuna ait bir UH-60M Black Hawk'ın inişi, 2019
ABD Ordusuna ait bir UH-60M Black Hawk'ın inişi, 2019
TürüGenel maksat helikopteri
Ulusal köken ABD
ÜreticiSikorsky Aircraft Corporation
İlk uçuş17 Ekim 1974
Hizmete giriş1979
DurumuHizmette
Ana kullanıcıABD Ordusu
Diğer kullanıcılarTürk Silahlı Kuvvetleri
Emniyet Genel Müdürlüğü
İsrail Hava Kuvvetleri
Kolombiya Hava Kuvvetleri
Japonya Öz Savunma Kuvvetleri
Üretim aralığı1974-Günümüz
Üretim sayısıOcak 2023 itibariyle 5.000[1]
GelişimiSikorsky S-70
DeğişimleriSikorsky SH-60 Seahawk
Sikorsky HH-60 Pave Hawk
Sikorsky MH-60 Jayhawk
Mitsubishi H-60

Adını Kızılderili savaş lideri Kara Şahin'den alan UH-60A, 1979 yılında ABD Ordusu'nun taktik nakliye helikopteri olarak Bell UH-1 Iroquois'in yerini almak üzere hizmete girdi. Bunu Black Hawk'ın elektronik harp ve özel operasyon türevlerinin sahaya sürülmesi izledi. Geliştirilmiş UH-60L ve UH-60M genel maksat varyantları da geliştirilmiştir. ABD Donanması, Hava Kuvvetleri ve Sahil Güvenlik için de modifiye edilmiş versiyonlar geliştirilmiştir. ABD Ordusu kullanımına ek olarak, UH-60 ailesi çeşitli ülkelere ihraç edilmiştir. Black Hawk'lar Grenada, Panama, Irak, Somali, Ukrayna, Balkanlar, Afganistan ve Orta Doğu'daki diğer bölgelerdeki çatışmalar sırasında görev yapmıştır.

Başlıca varyantlar arasında deniz amaçlı kullanılan Sikorsky SH-60 Seahawk, savaş arama ve kurtarma için Sikorsky HH-60 Pave Hawk ve çeşitli ihracat, VIP, özel operasyon türleri dâhil olmak üzere diğer birçok tür ve yükseltme yer almaktadır. Yıllar içinde çeşitli yükseltmeler yapılmıştır ve en son versiyon UH-60M'dir.

Geliştirme

değiştir

İlk gereksinim

değiştir
 
1970'lerin ortalarında Sikorsky YUH-60A (önde) ve Boeing Vertol YUH-61A prototipleri arasındaki uçuş yarışması

1960'ların sonunda Amerika Birleşik Devletleri Ordusu, UH-1 Iroquois'in yerini alacak bir helikopter için gereksinimleri oluşturmaya başladı ve programı Yardımcı Taktik Nakliye Uçağı Sistemi (UTTAS) olarak belirledi. Ordu ayrıca helikopterleri için General Electric T700 olacak yeni, ortak bir türbin motoru geliştirmeye başladı. Vietnam'daki deneyime dayanarak, Ordu hem UTTAS'tan hem de yeni motordan önemli performans, beka kabiliyeti ve güvenilirlik iyileştirmeleri talep etti.[2] Ordu UTTAS teklif talebini (RFP) Ocak 1972'de yayınladı.[3] RFP hava taşımacılığı gereksinimlerini de içeriyordu. Lockheed C-130 içinde taşıma UTTAS kabin yüksekliğini ve uzunluğunu sınırlıyordu.[4]

UTTAS'ın gelişmiş güvenilirlik, beka kabiliyeti ve daha düşük ömür devri maliyetleri gereksinimleri, gelişmiş sıcak ve yüksek irtifa performansına sahip çift motorlar ve modüler bir tasarım (daha az bakım ayak izi); kuru çalışan dişli kutuları; balistik olarak toleranslı, yedekli alt sistemler (hidrolik, elektrik ve uçuş kontrolleri); çarpışmaya dayanıklı mürettebat (zırhlı) ve asker koltukları; çift kademeli oleo ana iniş takımı; balistik olarak toleranslı, çarpışmaya dayanıklı ana yapı; daha sessiz, daha sağlam ana ve kuyruk rotor sistemleri ve balistik olarak toleranslı, çarpışmaya dayanıklı yakıt sistemi gibi özelliklerle sonuçlanmıştır.[5]

Dört prototip üretildi ve ilk YUH-60A 17 Ekim 1974'te uçtu. Prototiplerin ABD Ordusuna teslim edilmesinden önce, Kasım 1975'te uçağın tüm testler sırasında güvenli bir şekilde kullanılabileceğinden emin olmak için bir ön değerlendirme yapıldı.[6] Prototiplerden üçü Mart 1976'da rakip Boeing-Vertol tasarımı YUH-61A'ya karşı değerlendirilmek üzere Orduya teslim edildi ve biri Sikorsky tarafından dâhili araştırma için tutuldu. Ordu Aralık 1976'da üretim için UH-60'ı seçti. UH-60A'nın Orduya teslimatı Ekim 1978'de başladı ve helikopter Haziran 1979'da hizmete girdi.[7]

Yükseltmeler ve varyasyonlar

değiştir
 
UH-60A Kara Şahinleri 1983'te Grenada'nın işgali sırasında Port Salinas üzerinde. Bu çatışma UH-60'ın savaşta ilk kullanımına sahne olmuştur.

Helikopter hizmete girdikten sonra mayın döşeme ve tıbbi tahliye de dâhil olmak üzere yeni görevler ve roller için modifiye edildi. Elektronik harp için bir EH-60 varyantı geliştirilmiş ve özel harekât havacılığı da kendi görevlerini desteklemek için MH-60 varyantını geliştirmiştir.[8]

 
Irak, Necef yakınlarında M60 makineli tüfeklerle donatılmış UH-60'lar, Mayıs 2005.

Görev ekipmanlarının eklenmesi ve diğer değişikliklerden kaynaklanan ağırlık artışları nedeniyle, Ordu 1987 yılında geliştirilmiş UH-60L siparişi verdi. Yeni model, UH-60A filosunda yapılan tüm değişiklikleri standart tasarım özellikleri olarak içeriyordu. UH-60L ayrıca, her ikisi de SH-60B Seahawk'tan alınan yükseltilmiş T700-GE-701C motorları ve geliştirilmiş bir dişli kutusu ile daha fazla güç ve kaldırma kapasitesine sahipti.[9] Dış kaldırma kapasitesi 1.000 lb (450 kg) artarak 9.000 lb'ye (4.100 kg) yükseldi. UH-60L ayrıca daha güçlü motorlarla daha iyi uçuş kontrolü için SH-60B'nin otomatik uçuş kontrol sistemini (AFCS) de içeriyordu.[10] L modelinin üretimine 1989 yılında başlandı.[9]

Bir sonraki geliştirilmiş varyant olan UH-60M'nin geliştirilmesi, UH-60 tasarımının hizmet ömrünü 2020'lere kadar uzatmak için 2001 yılında onaylandı. UH-60M, yükseltilmiş T700-GE-701D motorları, geliştirilmiş rotor kanatları ve son teknoloji elektronik enstrümantasyon, uçuş kontrolleri ve uçak navigasyon kontrolünü içermektedir. ABD Savunma Bakanlığı'nın yeni varyantın düşük oranlı ilk üretimini onaylamasının ardından,[11] üretim 2006 yılında başladı,[12] 22 yeni UH-60M'nin ilki Temmuz 2006'da teslim edildi.[13] İlk operasyonel değerlendirmenin ardından, Ordu Aralık 2007'de tam oranlı üretimi ve 1.227 helikopter için beş yıllık bir sözleşmeyi onayladı.[14] Mart 2009'a kadar 100 adet UH-60M helikopteri orduya teslim edildi.[15] Kasım 2014'te ABD ordusu 1,3 milyar dolar değerinde çeşitli H-60 tiplerinden 102 uçak sipariş etti.[16]

Mayıs 2011'de Usame bin Ladin'i öldürme operasyonunda kullanılmalarının ardından, 160. SOAR'ın Pakistan radarından kaçmasını sağlayan düşük gözlemlenebilir teknolojiyle modifiye edilmiş gizli bir UH-60 versiyonu kullandığı ortaya çıktı. Operasyon sırasında düşen uçaktan geriye kalan tek parça olan kuyruk bölümünün analizi[17][18] kuyruk rotorunda fazladan kanatlar ve diğer gürültü azaltıcı önlemler olduğunu ve uçağı geleneksel UH-60'lardan çok daha sessiz hâle getirdiğini ortaya çıkardı. Uçağın özel yüksek teknoloji malzemeler, sert açılar ve sadece gizli jetlerde bulunan düz yüzeyler gibi özellikler içerdiği görülmüştür.[19] Black Hawk'ın düşük gözlemlenebilir versiyonları 1970'lerin ortalarına kadar incelenmiştir.[20]

Eylül 2012'de Sikorsky, Black Hawk'ın dayanıklılığını ve beka kabiliyetini daha da geliştirmek için bir Muharebe Temperli Platform Gösterimi (CTPD) sözleşmesi imzaladı. Şirket, sıfır titreşim sistemi, adaptif uçuş kontrol yasaları, gelişmiş yangın yönetimi, daha dayanıklı bir ana rotor, tam spektrumlu çarpışma dayanıklılığı ve hasara dayanıklı gövde gibi yeni teknolojiler geliştirecek; ardından bunları helikoptere aktaracak. Black Hawk'taki iyileştirmeler, Geleceğin Dikey Kaldırma programı onun yerini almaya hazır olana kadar devam edecektir.[21][22]

Aralık 2014'te 101. Hava İndirme Tümeni, Geliştirilmiş Hız Torbası Sistemi (ESBS) adı verilen yeni ikmal ekipmanını test etmeye başladı. Sahada hızlı ikmale ihtiyaç duyan askerler, bir UH-60'tan havadan atılan malzemelerle dolu hız çantalarına bağımlıydı. Ancak tüm sistemler, nesneleri darbelerden koruyacak şekilde yapılmamış çantalarla geçici olarak kullanılıyordu, bu nedenle havadan atılan malzemelerin yarısına kadarı yere çarptığında hasar görüyordu. 2011 yılında başlatılan ESBS, havadan ikmal yöntemini standartlaştırmayı ve malzemelerin yüzde 90'ına kadarını sağlam tutmayı amaçladı. Sistem eller serbest olarak kullanılabilen bir lineer fren, harcanabilir hız hattı ve çok amaçlı bir kargo çantası içermektedir. Çanta açıldığında, fren halata sürtünme uygulayarak, çantayı dolgulu taban üzerinde aşağı doğru tutacak kadar yavaşlatır, enerjiyi dağıtmak için içinde bir bal peteği ve köpük kiti bulunur.[23][24][25]

ESBS helikopterden atılan malzemeleri daha iyi korur ve Black Hawk'ın 20 knot (23 mph; 37 km/s) hızla giderken yerden 100 ft (30 m) daha yüksekte uçmasını sağlayarak yer ateşine maruz kalmayı sınırlar. Her bir çanta 125-200 lb (57–91 kg) ağırlığında olabilir ve saniyede 40–50 feet (12–15 m/s) hızla düşerek aynı anda altı taneye kadar konuşlandırılabilir. Malzemeler daha doğru bir şekilde teslim edilebildiğinden ve sistem kendi kendine otomatik olarak serbest bırakılabildiğinden, ESBS insansız helikopterlerden otonom ikmal yapılmasını sağlayabilir.[23][24][25]

Tasarım

değiştir

UH-60 dört kanatlı ana ve kuyruk rotorlarına sahiptir ve iki adet General Electric T700 turboşaft motoru ile güçlendirilmiştir.[26] Ana rotor tamamen mafsallıdır ve rotor kafasında elastomerik yataklara sahiptir. Kuyruk rotoru eğiktir ve sert bir çapraz kirişe sahiptir.[27] Helikopter, Ordunun bir miktar sökme ile C-130 Hercules'te taşıma gereksinimini karşılamak için uzun, düşük profilli bir şekle sahiptir.[26] Ekipmanla birlikte 11 asker taşıyabilir, 2.600 pound (1.200 kg) kargoyu dâhili olarak veya 9.000 pound (4.100 kg) kargoyu (UH-60L / M için) dışarıdan askı ile kaldırabilir.

Black Hawk helikopter serisi, birliklerin taktiksel nakliyesi, elektronik harp ve aeromedikal tahliye dahil olmak üzere çok çeşitli görevleri yerine getirebilir. VH-60N olarak bilinen bir VIP versiyonu önemli hükûmet yetkililerini (örn, Kongre, İcra daireleri) taşımak için kullanılır ve helikopterin çağrı işareti Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'nı taşırken "Marine One" olarak kullanılır. Hava saldırı operasyonlarında, 11 muharip birlikten oluşan bir mangayı taşıyabilir veya 105 mm'lik bir M119 obüsünü 30 mermi mühimmat ve dört kişilik mürettebatla tek bir kaldırışta yeniden konumlandırabilir.[14][28] Black Hawk, Küresel Konumlandırma Sistemi gibi daha fazla beka kabiliyeti ve yetenek için gelişmiş aviyonik ve elektroniklerle donatılmıştır.

UH-60, yakıt tankları veya çeşitli silahlar taşımak için gövdenin üst kısmında saplama kanatlar ile donatılabilir. İlk saplama kanat sistemi Harici Depo Destek Sistemi (ESSS) olarak adlandırılır.[29] Her kanatta toplamda iki adet 230 US gal (870 L) ve iki adet 450 US gal (1.700 L) yakıt tankı taşımak için iki pilonu vardır.[10] Dört yakıt tankı ve ilgili hatlar ve valfler harici genişletilmiş menzil yakıt sistemini (ERFS) oluşturur. ABD Ordusu UH-60'ları ESSS'lerini çarpışmaya dayanıklı harici yakıt sistemi (CEFS) konfigürasyonuna dönüştürerek eski yakıt tanklarını kendinden sızdırmaz yakıt hatları ile birlikte toplam dört adet 200 US gal (760 L) çarpışmaya dayanıklı tankla değiştirmiştir.[30] ESSS ayrıca roketler, füzeler ve silah podları gibi 10.000 lb (4.500 kg) silah taşıyabilir.[10][31] ESSS 1986 yılında hizmete girmiştir. Ancak, dört yakıt tankının kapı silahlarının ateş alanını engellediği tespit edildi; bu nedenle, saplama kanatlarında iki yakıt tankı taşıyan harici tank sistemi (ETS) geliştirildi.[10]

H-60 modellerinin birim maliyeti, teknik özellikler, ekipman ve miktarlardaki farklılıklar nedeniyle değişmektedir. Örneğin, Kara Kuvvetleri UH-60L Black Hawk'ın birim maliyeti 5,9 milyon dolar iken Hava Kuvvetleri HH-60G Pave Hawk'ın birim maliyeti 10,2 milyon dolardır.

Operasyonel tarihi

değiştir

UH-60 Black Hawk 2024 yılı itibarıyla 35 farklı ülkede hizmet vermektedir.[32]

 
Avustralya Ordusuna ait bir S-70A-9

Avustralya 1980'lerde erken model UH-60 satın aldı ve 2020'lerde daha yeni versiyonlardan oluşan bir filo satın alıyor: Avustralya 1986 yılında on dört adet S-70A-9 Black Hawk ve 1987 yılında 25 adet Black Hawk daha sipariş etmiştir.[33][34] ABD üretimi ilk Black Hawk 1987 yılında Avustralya Kraliyet Hava Kuvvetlerine (RAAF) teslim edilmiştir.[33] de Havilland Australia, Sikorsky lisansı altında 38 Black Hawk üretti ve ilkini 1988'de, sonuncusunu 1991'de teslim etti.[33][35] 1989'da RAAF'ın Black Hawk filosu Avustralya Ordusuna devredildi.[33][36] Black Hawk'lar Kamboçya, Papua Yeni Gine, Endonezya, Doğu Timor ve Pakistan'da operasyonel hizmet gördü.[37]

Nisan 2009'da dönemin savunma şefi Hava Mareşali Angus Houston, hükûmete Black Hawk'ların Afganistan'a konuşlandırılmamasını çünkü o sırada "zırh ve öz savunma sistemlerinden yoksun" olduklarını ve bunu gidermek için bir yükseltme yapılmasına rağmen müttefiklerin helikopterlerini kullanmanın daha pratik olduğunu söyledi.[38][39] 2004 yılında hükûmet, Savunma Bakanlığı'nın S-70M Black Hawk'ı önermesine rağmen, Black Hawk'ın yerine NHIndustries NH90'ın bir varyantı olan Çok Rollü Helikopter (MRH-90) Taipan'ı seçti.[40]

Ocak 2014'te Ordu, 34 Black Hawk filosunu hizmetten çekmeye başladı (beşi kazalarda kaybedilmişti) ve bunun Haziran 2018'e kadar tamamlanmasını planlamıştı.[41] Genelkurmay Başkanı, Ordunun özel operasyon rolü oynayabilecek bir MRH-90 geliştirmesini sağlamak için 20 Black Hawk'ın emekliye ayrılmasını 2021 yılına kadar erteledi.[42][43] 10 Aralık 2021'de S-70A-9 Black Hawk'lar hizmetten çekildi.[44] Aynı gün, MRH-90'ların performansıyla ilgili sorunlar nedeniyle hükûmet bunların yerini UH-60M Black Hawk'ların alacağını duyurdu.[44][45] Ocak 2023'te Ordu, teslimatları 2023'te başlayacak 40 adet UH-60M'nin satın alındığını duyurdu.[46]

Brezilya 1997 yılında Brezilya Ordusu barışı koruma kuvvetleri için dört adet UH-60L helikopteri teslim almıştır. Özel kuvvetler ve arama-kurtarma için yapılandırılmış 6 adet UH-60L'yi 2008 yılında teslim aldı. 2009'da 10 adet UH-60L daha sipariş etti; teslimatlar Mart 2011'de başladı.[47]

Aralık 1983'te Aerospatiale AS-332 Super Puma, Bell 214ST SuperTransport ve Sikorsky S-70A-5 (N3124B) örnekleri test için Lhasa'ya havalandı. Bu gösteriler 17,000 feet (5,200 m) irtifaya kadar kalkış ve inişler ile 24,000 feet (7,300 m) irtifaya kadar rota operasyonlarını içeriyordu. Bu testlerin sonunda Çin Halk Kurtuluş Ordusu, yüksek irtifa performansını artırmak için daha güçlü GE T700-701A motorlarıyla donatılmış 24 adet S-70C-2 satın aldı.[48] İhracat amacıyla S-70'in sivil varyantları olarak belirlenmiş olsalar da, Çin Halk Kurtuluş Ordusu Havacılık birimleri tarafından işletilmektedirler.

 
Kasım 2010'da Kolombiya Ulusal Polisi'ne ait bir UH-60 Black Hawk

Kolombiya UH-60'ları ilk olarak 1987 yılında ABD'den teslim almıştır. Kolombiya Ulusal Polisi, Kolombiya Hava-Uzay Kuvvetleri ve Kolombiya Ordusu UH-60'ları uyuşturucu ve gerilla örgütlerine karşı isyanla mücadele (COIN) operasyonları için karadan ulaşılması zor yerlere asker ve malzeme taşımak, arama ve kurtarma ve tıbbi tahliye için kullanmaktadır. Kolombiya ayrıca UH-60'ın yerel olarak Arpía olarak bilinen saplama kanatlı, militarize edilmiş bir savaş helikopteri versiyonunu da işletmektedir.[49][50]

Kolombiya Ordusu, 13 Ağustos 2013 tarihinde ilk iki üniteyi teslim aldıktan sonra Arazi Farkındalık ve Uyarı Yetenekli (HTAWS) S-70i'nin dünya çapındaki ilk operatörü oldu.[51]

İsrail Hava Kuvvetleri (IAF) Ağustos 1994'te Amerika Birleşik Devletleri'nden ihtiyaç fazlası 10 adet UH-60A Kara Şahin aldı.[52] IAF tarafından Yanshuf (Türkçe: Baykuş) olarak adlandırılan[53] UH-60A, Bell 212 genel maksat helikopterlerinin yerini almaya başladı.[52] IAF, UH-60'ları ilk kez 1996 yılında güney Lübnan'da[52] Hizbullah'a karşı Gazap Üzümleri Harekâtında kullandı.

 
Meksika Hava Kuvvetlerine ait S-70A-24A

Meksika Hava Kuvvetleri ilk iki UH-60L'yi 1991'de özel kuvvetler birimlerini taşımak için sipariş etti ve 1994'te dört tane daha sipariş etti.[54] Temmuz ve Ağustos 2009'da Federal Polis uyuşturucu kaçakçılarına yönelik saldırılarda UH-60'ları kullandı.[55][56] Ağustos 2011'de Meksika Donanması üç adet yükseltilmiş ve denizcileştirilmiş UH-60M aldı.[57] 21 Nisan 2014'te ABD Dışişleri Bakanlığı, Kongre'den onay bekleyen 18 adet UH-60M'nin Meksika'ya satışını onayladı.[58] Eylül 2014'te Sikorsky, Meksika Hava Kuvvetleri için belirlenen 18 adet UH-60 için 203,6 milyon dolarlık (2023'te ~258 milyon dolar) kesin sabit fiyatlı sözleşme değişikliği aldı.[59]

2 adet S-70-A5 VIP helikopteri 1983 yılında satın alındı ve 1984 yılında teslim edildi, bu Blackhawk 250. PAW'a Başkanlık VVIP taşıma helikopteri olarak 30 yıldan fazla hizmet verdi. Sadece 1 tanesi 505. Arama ve Kurtarma Grubu'nda hizmet vermektedir.[60]

 
Başkanlık Hava İkmal Kanadına ait bir Filipin UH-60'ı

Mart 2019'da Filipinler Ulusal Savunma Bakanlığı (DND), Lockheed Martin'in Polonya'daki iştiraki PZL Mielec ile PAF'a 16 Sikorsky S-70i Black Hawk için 241,4 milyon ABD Doları (2023'te ~284 milyon ABD Doları) değerinde bir sözleşme imzaladı.[61] 10 Aralık 2020'de Filipin Hava Kuvvetleri, 6 S-70i Blackhawk'tan oluşan ilk partisini hizmete aldı ve kalan 10 tanesi 2021'de teslim edilecek.[62] Haziran 2021'de hava servisi beş helikopterden oluşan ikinci bir parti aldı.[63] Kasım 2021'de beş helikopterden oluşan üçüncü parti geldi.[64]

22 Şubat 2022'de DND ve PZL Mielec, 32 adet ilave S-70i Black Hawk için 624 milyon ABD Doları tutarındaki sözleşmeyi resmen imzaladı,[65] toplamda yaklaşık 48 adet sipariş verildi.[66] Bu, Filipin Hava Kuvvetlerini dünya çapında en büyük S-70i Blackhawk Helikopteri kullanıcısı hâline getirecek.[67]

Ocak 2019'da Polonya dört adet S-70i Black Hawk siparişi verdi ve dördü aynı yılın Aralık ayında Polonya Özel Kuvvetlerine teslim edildi.[68] İkisinin 2023'te, ikisinin de 2024'te teslim edilmesi planlanan dört S-70i helikopteri daha sipariş edildi. Temmuz 2023'te Polonya, yaklaşık 32 helikopter sipariş etme hedefiyle S-70i Black Hawk'lar için bir tedarik ihalesi başlattı.[68] In July 2023, Poland launched a procurement tender for S-70i Black Hawks with a goal to order approximately 32 helicopters.[69]

Şubat 2015'te ABD Dışişleri Bakanlığı, Slovakya'ya dokuz adet UH-60M ile ilgili ekipman ve desteğin olası bir Yabancı Askerî Satışını onayladı ve onay için Kongre'ye gönderdi. Nisan 2015'te Slovakya hükûmeti, eğitim ve destekle birlikte dokuz adet UH-60M tedarikini onayladı.[70][71] Eylül 2015'te Slovakya dört adet daha UH-60M sipariş etti.[72][73] İlk iki UH-60M Haziran 2017'de teslim edildi; Slovakya Hava Kuvvetleri Ocak 2020'ye kadar dokuz UH-60M'nin tamamını teslim almıştı. Bunlar eski Sovyet Mil Mi-17'lerin yerini alacak.[74][75][76] 2020'de Slovakya savunma bakanı Slovakya'nın iki UH-60M daha satın almakla ilgilendiğini açıkladı.[77]

Özel bir şirket olan Košice'deki Slovak Eğitim Akademisi, yeni pilot eğitimi için dört eski UH-60A işletmektedir.[78]

 
Bir İsveç UH-60'ı gösteri sırasında iniş yapıyor

İsveç, Eylül 2010'da Yabancı Askerî Satış yoluyla 15 UH-60M helikopteri talep etti.[79] UH-60M'ler Mayıs 2011'de sipariş edildi ve teslimatlar Ocak 2012'de başladı.[80] Mart 2013'te İsveç Uluslararası Güvenlik Destek Gücü kuvvetleri Afganistan'da Kara Şahinleri MEDEVAC amacıyla kullanmaya başladı.[81] UH-60M'ler 2017'den beri tamamen operasyoneldir.[82] İsveç, Helikopter 16, Hkp 16 olarak adlandırıyor.

Tayvan (Çin Cumhuriyeti), Tayvan Hava Kuvvetlerinin Haziran 1986'da Arama ve Kurtarma için on S-70C-1A ve dört S-70C-1 Bluehawk helikopteri almasının ardından S-70C-1/1A'yı işletti.[83] Nisan 1998'de dört S-70C-6 daha alındı. Tayvan Donanması on adet S-70C(M)-1'in ilkini Temmuz 1990'da teslim aldı. Nisan 2000'den itibaren 11 adet S-70C(M)-2 teslim alındı.[84] Ocak 2010'da ABD, Tayvan'a 60 adet UH-60M Yabancı Askerî Satışı için onay verdiğini açıkladı.[85] 30'u Ordu, 15'i Ulusal Hava İndirme Hizmet Kolordusu (2018'de Orkide Adası açıklarında düşen dâhil) ve 15'i Hava Kuvvetleri Kurtarma Grubu (2 Ocak 2020'de düşen dahil) için tahsis edildi.[86]

Türkiye UH-60'ı Afganistan ve Balkanlar'daki NATO konuşlandırmaları sırasında kullanmıştır. UH-60 ayrıca terörle mücadele/iç güvenlik operasyonlarında da kullanılmıştır.

Black Hawk, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii'nin nihai entegrasyon ve montajdan sorumlu olacağı, 115 adede kadar helikopter siparişi vermek ve bunların çoğunu yerli olarak üretmek için Türk Genel Kullanım Helikopteri İhalesinde AgustaWestland AW149 ile yarıştı.[87][88] 21 Nisan 2011'de Türkiye Sikorsky'nin T-70'ini seçtiğini açıkladı.[89][90][91]

Türkiye'de 15 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen darbe girişimi sırasında, çeşitli rütbelerden sekiz Türk askerî personeli bir Black Hawk helikopteriyle Yunanistan'ın kuzeydoğusundaki Dedeağaç şehrine inmiş ve Yunanistan'dan siyasi sığınma talebinde bulunmuştur.[92] Helikopter kısa bir süre sonra Türkiye'ye iade edilmiştir.[93]

Şubat 2023'te Ukrayna Savunma Bakanlığı İstihbarat Baş Müdürlüğü (HUR), Ukrayna renklerine boyanmış en az iki UH-60'ı kullandıklarını gösteren bir video yayınladı.[94] Helikopterlerde, savunma amaçlı iki adet M240 7.62 mm makineli tüfek eklenmesi gibi çok az değişiklik yapıldığı görülüyordu.[94] Bunlardan en az birinin Ace Aeronautics adlı üçüncü bir tarafça, Çek kitle fonlamasıyla 6 milyon ABD doları toplanarak satın alındığı doğrulanmıştır.[95] 17 Mart 2024'te Rusya, 2024 Batı Rusya saldırısı sırasında bir UH-60 düşürdüğünü iddia etmiş ve bunun savaşa 20 asker taşıyan bir "birlik nakliyesi" olduğunu iddia etmiştir. Ancak, bunun yerine bir Mil Mi-8 olduğu ortaya çıktı.[96]

 
MH-60 Sea Hawk

UH-60 Haziran 1979'da ABD Ordusu'nun 101. Hava İndirme Tümeni'ne bağlı 101. Muharebe Havacılık Tugayı'nda hizmete girmiştir.[97] ABD ordusu UH-60'ı ilk kez 1983'te Grenada'nın işgali sırasında ve 1989'da Panama'nın işgali sırasında savaşta kullanmıştır. 1991'deki Körfez Savaşı sırasında UH-60, 300'den fazla helikopterin katıldığı ABD Ordusu tarihindeki en büyük hava saldırısı görevine katıldı. İki UH-60 (89-26214 ve 78-23015), her ikisi de 27 Şubat 1991'de, düşen diğer hava mürettebatını, bir F-16C pilotunu ve o günün erken saatlerinde düşürülen bir MEDEVAC UH-1H mürettebatını Muharebe Arama ve Kurtarma görevlerini yerine getirirken düşürüldü.[98]

 
1993 Mogadişu Muharebesi sırasında ABD Ordusu'na ait bir MH-60L
 
UH-60'ın kokpit görünümü Irak, 2009

Kara Şahinler 1993 yılında Somali'deki Mogadişu Muharebesi'nde ön plana çıkmıştır. Black Hawk'lar 1990'larda Balkanlar ve Haiti'de de faaliyet göstermiştir.[10] ABD Ordusu UH-60'ları ve diğer helikopterler 2003 Irak işgali sırasında birçok hava saldırısı ve diğer destek görevlerini yerine getirmiştir. UH-60 Afganistan ve Irak'taki operasyonlarda hizmet vermeye devam etmiştir.[10]

Amerika Birleşik Devletleri Gümrük ve Sınır Muhafaza (OAM) UH-60'ı özellikle güneybatı sınırı boyunca yürüttüğü operasyonlarda kullanmaktadır. Kara Şahin, OAM tarafından ABD'ye yasa dışı girişleri engellemek için kullanılmıştır. Ayrıca OAM, UH-60'ı arama ve kurtarma operasyonlarında düzenli olarak kullanmaktadır. Son derece modifiye edilmiş H-60'lar 1 Mayıs 2011'de Neptün Mızrağı Operasyonu sırasında Usame bin Ladin'in ölümüyle sonuçlanan ABD Özel Operasyonları görevi sırasında kullanılmıştır.[19][99] Böyle bir MH-60 helikopteri operasyon sırasında düşmüş ve diğer MH-60 ve bin Ladin'in kalıntılarını taşıyan yedek bir MH-47 Chinook ile ayrılmadan önce ekip tarafından imha edilmiştir. Görevde iki MH-47, iki MH-60'a yakıt ikmali yapmak ve yedek olarak kullanıldı.[100] Haber medyası Pakistan hükûmetinin Çin ordusuna Abbottabad'da düşen 'hayalet' UH-60 varyantının enkazına erişim izni verdiğini bildirdi;[101][102][103] Pakistan ve Çin bu haberleri yalanladı[101][102] ve ABD hükûmeti Çin'in erişimini doğrulamadı.[102]

ABD hizmetinde, Ordu sonunda bir tiltrotor uçağı olan Bell V-280 Valor ile değiştirmeyi planlıyor; Aralık 2022'de V-280, ABD Ordusu tarafından Ordu hizmetindeki UH-60 Blackhawk'ın yerini almak üzere Geleceğin Uzun Menzilli Saldırı Uçağı programının galibi olarak seçildi.[104][105] (bu, tüm UH-60 varyantlarının değiştirileceği anlamına gelmez, Ordu versiyonu içindir)

Ek kullanıcılar

değiştir

Birleşik Arap Emirlikleri Eylül 2008'de Yabancı Askerî Satış yoluyla 14 adet UH-60M helikopteri ve ilgili ekipman talep etmiştir.[106] Kasım 2010'a kadar 20 adet UH-60L teslim almıştır.[107] Bahreyn 2007'de dokuz adet UH-60M sipariş etmiştir.[108][109]

 
Brunei Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne (RBAirF / TUDB) ait Sikorsky S-70i.

Aralık 2011'de Brunei Kraliyet Hava Kuvvetleri (RBAirF / TUDB) UH-60M'ye benzeyen 12 S-70i helikopteri sipariş etti; Aralık 2013'e kadar dört uçak teslim alındı.[110] Haziran 2012'de ABD Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı Kongre'ye Katar'ın 12 UH-60M, motor ve ilgili ekipman satın alma talebinde bulunduğunu bildirdi.[111] Brunei Kraliyet Hava Kuvvetleri daha önce dört UH-60 satın almıştı, ancak bunlar daha sonra Malezya'ya satıldı.[112]

Mayıs 2014'te Hırvatistan Savunma Bakanı Ante Kotromanović 15 adet kullanılmış Black Hawk alımı için müzakerelerin başladığını duyurdu.[113] Ekim 2018'de ABD, Büyükelçi Robert Kohorst aracılığıyla Hırvatistan Savunma Bakanlığı'na 2020 yılında teslim edilmek üzere iki adet UH-60M helikopteri ile ilgili ekipman ve mürettebat eğitiminin bağışlandığını duyurdu.[114] Ekim 2019'da ABD Dışişleri Bakanlığı iki yeni UH-60M Blackhawk satışını onayladı.[115][116] Şubat 2022'de ilk iki helikopter Hırvatistan'a teslim edildi.[117][118] Ocak 2024'te Dışişleri Bakanlığı, Hırvatistan'a 8 adet UH-60M helikopteri ve ilgili ekipman ve hizmetler için tahmini 500 milyon dolar maliyetle olası bir Yabancı Askerî Satışı onayladı.[119] ABD hükûmeti, Hırvatistan'ın Ukrayna'ya 14 adet Mi-8 helikopteri bağışlamasına karşılık olarak finansmanın yüzde 51'i için 139,4 milyon dolar mali yardım sağladı. Geri kalan miktar Hırvatistan Savunma Bakanlığı tarafından 2025-2027 yılları arasındaki üç yıllık bütçe döneminde sağlanacaktır. Teklif ve Kabul Mektubu Mart 2024'te imzalanmıştır.[120] 8 Kara Şahin'in tamamının 2028 yılında teslim edilmesi beklenmektedir.[121]

Tunus, Temmuz 2014'te Yabancı Askerî Satış yoluyla 12 adet silahlı UH-60M helikopteri talep etmiştir.[122] Ağustos 2014'te ABD Büyükelçisi, ABD'nin UH-60M'leri "yakında Tunus'un kullanımına sunacağını" belirtmiştir.[123] 8 helikopterin satışı onaylanmış ve helikopterler 2017 ve 2018 yıllarında teslim edilmiştir.[124]

Ocak 2015'te Malezya Savunma Bakanı Hishammuddin Hussein, Malezya Kraliyet Hava Kuvvetleri'nin (RMAF) Brunei hükûmetinden S-70A Blackhawk'ları teslim aldığını doğruladı. Toplamda dört adet olduğu düşünülen bu helikopterlerin M134D minigun'ları da eklenerek Eylül ayına kadar Malezya'ya transfer edilmesi bekleniyordu. Dört Blackhawk 1999 yılında Brunei Kraliyet Hava Kuvvetlerine (RBAirF / TUDB) teslim edilmişti.[112]

2018 yılında Letonya, tahmini 200 milyon dolar (2023'te 239 milyon dolar) karşılığında ilgili ekipmanlarla birlikte dört adet UH-60M Black Hawk satın almayı talep etmiştir. Ağustos 2018'de Dışişleri Bakanlığı olası Yabancı Askerî Satışı onayladı. Savunma Güvenlik İşbirliği Ajansı, olası satışı Kongre'ye bildiren gerekli sertifikayı teslim etti.[125] Kasım 2018'de Letonya dört adet UH-60M sipariş etti ve ilk ikisini Aralık 2022'de teslim aldı.[126]

2019'da Litvanya, 2020'de dört UH-60M sipariş etmeden önce altı UH-60M helikopteri[127] satın almayı planladığını duyurdu.[128] Temmuz 2020'de ABD Dışişleri Bakanlığı, altı UH-60M ve ilgili ekipmanın 380 milyon dolara Litvanya'ya olası Yabancı Askerî Satışını onayladı.[129] Kasım 2020'de Litvanya, iki uçak daha satın alma seçeneğiyle birlikte dört UH-60M için 213 milyon dolar değerinde bir sözleşme imzaladı.[130][131] Tesisler ve eğitim dahil olmak üzere hazırlıklar neredeyse tamamlandı ve teslimatların 2024'ün sonlarında yapılması bekleniyor.[132][133]

Polonya, 2019 yılında özel kuvvetleri için dört adet S-70i helikopteri sipariş etmiştir.[134] 2023 yılı itibarıyla ilave S-70i helikopterleri satın almak için görüşmeler devam etmektedir.[135]

Ağustos 2023'te Portekiz Hava Kuvvetleri, Arista Havacılık Hizmetleri'nden satın alınan altı UH-60'tan birinin ilk uçuşunun fotoğrafını twitter'da paylaştı.[136] Portekiz Silahlı Kuvvetleri de, UH-60'ının ilk operasyon uçuşunu Aralık 2023'te gerçekleştirdi.[137]

2023 yılında Kosova Hava Kuvvetleri, Iowa Ulusal Muhafızları tarafından bağışlanan dört adet UH-60'ı teslim aldı.

Aralık 2023'te Yunan Ordusu, anlaşmanın Kongre'den geçmesini bekleyen tahmini 1,95 milyar dolarlık bir maliyetle 35 uçak ve ilgili ekipmandan oluşan olası bir sipariş için UH-60M'leri seçti.[138][139] Bu sipariş ABD ve Yunan hükûmetleri tarafından onaylandı ve Nisan 2024'e kadar 35 helikopter için bir sözleşme kabul edildi.[140][141] Yunan hizmetinde yaşlı Bell UH-1H ve Agusta-Bell AB205'in yerini alacak.[141] Yunanistan zaten S-70B ve MH-60R helikopterlerini işletiyor.[142]

Gelecekteki ve potansiyel kullanıcılar

değiştir

Şubat 2013'te Endonezya Ordusu silahlarını modernize etmek için UH-60 Black Hawk satın almak istediğini açıkladı. Ordu bu uçakları takımadaların güvenliğini sağlamak üzere terörizm, sınır aşan suçlar ve isyanla mücadele için istiyor.[143] Ağustos 2023'te Endonezya Havacılık ve Lockheed Martin 24 adet UH-60/S-70 Blackhawk tedariki için bir anlaşma imzaladı.[144][145]

2022 yılında Kraliyet Hava Kuvvetleri ve İngiliz Ordusu, mevcut birkaç helikopterin yerini alacak Yeni Orta Ölçekli Helikopter programı için bir helikopter seçmeyi beklemektedir. Sikorsky, S-70M'nin bu tedarik seçim programına katılma gerekliliğini karşılamasını beklediğini belirtmiştir.[146]

Varyantlar

değiştir

UH-60'ın birçok çeşidi ve birçok farklı modifikasyonu bulunmaktadır. ABD Ordusu varyantlarına ek yakıt tankları veya silahlar taşımak için saplama kanatlar takılabilir.[10] Varyantlar farklı rolleri yerine getirmek için farklı yeteneklere ve ekipmanlara sahip olabilir.

 
2015'te Cougar Creek orman yangınına karşı operasyonları destekleyen Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Muhafızlarına ait bir UH-60
  • YUH-60A: ABD Ordusu için ilk test ve değerlendirme versiyonu. İlk uçuş 17 Ekim 1974'te yapıldı. Üç adet üretildi.
  • UH-60A Kara Şahin: Dört kişilik mürettebat ve 11 adede kadar donanımlı asker taşıyan orijinal ABD Ordusu versiyonu.[147] T700-GE-700 motorlarıyla donatılmıştır.[148] 1977-1989 yılları arasında üretilmiştir. ABD Ordusu UH-60A'ları daha güçlü T700-GE-701D motorlarıyla donatmakta ve ayrıca A-modellerini UH-60L standartlarına yükseltmektedir.[149]
  • UH-60C Kara Şahin: Komuta ve kontrol (C2) görevleri için modifiye edilmiş versiyon[10][148]
  • CH-60E: ABD Deniz Piyadeleri için önerilen asker taşıma varyantı.[150]
  • UH-60L Black Hawk: Yükseltilmiş T700-GE-701C motorları, geliştirilmiş dayanıklılık dişli kutusu ve güncellenmiş uçuş kontrol sistemine sahip UH-60A.[10] 1989-2007 yılları arasında üretilmiştir.[151] UH-60L'ler ayrıca GE T700-GE-701D motoruyla donatılmaktadır.[149] ABD Ordusu Corpus Christi Ordu Deposu UH-60A helikopterlerini UH-60L konfigürasyonuna yükseltmektedir. Temmuz 2018'de Sierra Nevada Corporation, ABD Hava Kuvvetleri'nin UH-1N değiştirme programı için bazı dönüştürülmüş UH-60L helikopterlerini yükseltmeyi teklif etti.[152]
  • UH-60M Black Hawk: Geliştirilmiş tasarım geniş akor rotor kanatları, T700-GE-701D motorları (her biri maksimum 2.000 shp veya 1.500 kW), geliştirilmiş dayanıklılık dişli kutusu, Entegre Araç Sağlık Yönetim Sistemi (IVHMS) bilgisayarı ve yeni cam kokpit eklenmiştir. Üretim 2006 yılında başladı.[153] Eski ABD Ordusu UH-60'larının yerini alması planlandı.[154]
  • UH-60M Kara Şahin Yükseltmesi: Fly-by-wire sistemi ve Ortak Aviyonik Mimari Sistemi (CAAS) kokpit paketi ile UH-60M. Uçuş testleri Ağustos 2008'de başladı.[155]
  • UH-60V Kara Şahin: UH-60L'nin UH-60M'nin elektronik ekranlarına (cam kokpit) sahip yükseltilmiş versiyonu. Northrop Grumman tarafından gerçekleştirilen yükseltmeler, yeteneklerin yalnızca yazılım değişiklikleri olarak eklenmesini sağlayan bölümlere ayrılmış, modüler bir operasyonel uçuş programına sahip merkezi bir işlemciye sahiptir.[156]

Özel amaçlı

değiştir
  • EH-60A Black Hawk: Değiştirilmiş elektrik sistemi ve iki elektronik sistem görev operatörü için istasyonlara sahip UH-60A. Tipin tüm örnekleri standart UH-60A konfigürasyonuna geri dönüştürülmüştür.[148]
    U/HH-60 Black Hawk'ın tıbbi tahliye varyantına bir örnek
  • YEH-60B Black Hawk: Özel radar ve aviyonik kurulumlar için modifiye edilmiş UH-60A, stand-off hedef tespit sistemi için prototip.[148]
  • EH-60C Black Hawk: Özel elektronik ekipman ve harici anten ile modifiye edilmiş UH-60A.[148] (Tipin tüm örnekleri standart UH-60A konfigürasyonuna geri alınmıştır).
  • EUH-60L (resmî bir isim verilmemiştir): Ordu Hava İndirme C2 için ek görev elektronik ekipmanı ile modifiye edilmiş UH-60L.[148]
  • EH-60L Black Hawk: Büyük görev ekipmanı yükseltmesi ile EH-60A.[148]
  • UH-60Q Black Hawk: Tıbbi tahliye için modifiye edilmiş UH-60A.[148][157] UH-60Q, "savaşan güçlerimize tereddütsüz hizmet" için DUSTOFF olarak adlandırılmıştır.[158]
  • HH-60L (resmî bir isim verilmemiştir): Tıbbi görev ekipmanlarıyla kapsamlı bir şekilde modifiye edilmiş UH-60L.[148] Bileşenler arasında harici bir kurtarma asansörü, entegre hasta yapılandırma sistemi, çevresel kontrol sistemi, yerleşik oksijen sistemi (OBOGS) ve çarpışmaya dayanıklı ambulatuvar koltuklar bulunmaktadır.[157]
  • HH-60M Black Hawk: ABD Ordusu için tıbbi görev ekipmanlı UH-60M (medevac versiyonu)[148][159]
  • HH-60U: USAF UH-60M versiyonu elektrooptik sensör ve kurtarma vinci ile modifiye edilmiştir. Üçü 2011'den beri Hava Kuvvetleri pilotları ve özel görev havacıları tarafından kullanılmaktadır. HH-60W ile %85 ortaklığa sahiptir.[160]
  • HH-60W Jolly Green II: "60-Whiskey" olarak adlandırılan daha fazla yakıt kapasitesi ve daha fazla iç kabin alanı ile HH-60G Pave Hawks'ın yerini almak üzere ABD Hava Kuvvetleri için Savaş Kurtarma Helikopteri olarak UH-60M'nin modifiye edilmiş versiyonu. USAF'a HH-50W teslimatları 2020'de başladı. 41. Kurtarma Filosu ilk iki HH-60W helikopterini 5 Kasım 2020'de teslim aldı.[161][162]
  • MH-60A Black Hawk: 1980'lerin başında ABD Ordusu için ilave aviyonikler, gece görüş kabiliyetli kokpit, FLIR, M134 kapı silahları, dâhili yardımcı yakıt tankları ve diğer Özel Harekât görev ekipmanları ile modifiye edilmiş 30 adet UH-60A.[163][164] T700-GE-701 motorları ile donatılmıştır.[150] Varyant 160. Özel Harekât Havacılık Alayı tarafından kullanılmıştır. MH-60A'lar 1990'ların başından itibaren MH-60L'ler ile değiştirildi ve Ulusal Kara Muhafızlarındaki Ordu Havacılık birimlerine geçti.[150][165]
  •  
    160. SOAR(A)'dan MH-60 USS Bataan'a iniş yapıyor.
    MH-60L Black Hawk: ABD Ordusunun 160. Özel Harekât Havacılık Alayı ("Night Stalkers") tarafından kullanılan, T700-701C motorlu UH-60L'yi temel alan özel harekât modifikasyonu. Özellikle 160. SOAR(A) için tasarlanan MH-60K'nın sahaya sürülmesini bekleyen 1980'lerin sonunda geçici bir versiyon olarak geliştirilmiştir.[166] FLIR, renkli hava haritası, yardımcı yakıt sistemi ve lazer telemetre/işaretleyici dâhil olmak üzere MH-60K'da kullanılan sistemlerin birçoğu ile donatılmıştır.[166][167] Toplam 37 adet MH-60L üretilmiş ve 2003 yılına kadar yaklaşık 10 tanesi uçuş sırasında yakıt ikmali sondası almıştır.[166]
  • MH-60L DAP: Direct Action Penetrator (DAP), ABD Ordusunun 160. Özel Harekât Havacılık Alayı tarafından işletilen temel MH-60L'nin özel harekât modifikasyonudur.[168] DAP, asker taşıma kapasitesi olmayan bir gunship olarak yapılandırılmıştır. DAP, her biri M230 Chain Gun 30 mm otomatik top, 19 atışlı Hydra 70 roket podu, AGM-114 Hellfire füzeleri, AIM-92 Stinger havadan havaya füzeler, GAU-19 silah podları ve M134 minigun podları konfigürasyonlarını taşıyabilen ESSS veya ETS saplama kanatları ile donatılmıştır,[169] M134D minigun'lar kapı silahları olarak kullanılır.
  • MH-60K Black Hawk: İlk olarak 1988 yılında ABD Ordusunun 160. Özel Harekât Havacılık Alayı ("Gece Avcıları") tarafından kullanılmak üzere sipariş edilen özel harekât modifikasyonu.[150] Uçuş sırasında yakıt ikmali sondası[170] ve T700-GE-701C motorları ile donatılmıştır. MH-60L'den daha gelişmiş olan K-modeli ayrıca entegre bir aviyonik sistem (cam kokpit), AN/APQ-174B arazi takip radarı, renkli hava haritası, gelişmiş silah kabiliyeti ve çeşitli savunma sistemleri içerir.[170][171]
  •  
    160. SOAR(A)'nın MH-60M DAP helikopteri ABD Ordusu test alanında 2,75 inç (7,0 cm) roketlerini ateşlemesi
    MH-60M Black Hawk: ABD Ordusu için UH-60M'nin özel operasyon versiyonu. Uçuş sırasında yakıt ikmali sondası, Rockwell Collins Ortak Aviyonik Mimari Sistemi (CAAS) cam kokpit, AN/APQ-187 Silent Knight arazi takip radarı gibi güncellenmiş sensörler ve savunma sistemleri ve daha güçlü YT706-GE-700 motorları ile donatılmıştır.[172][173] Tüm özel operasyon Kara Şahinleri 2015 yılına kadar MH-60M standardına modernize edilecektir. MH-60M, asker taşıyan bir saldırı helikopteri ya da DAP gunship'i olarak yapılandırılabilir.[174]
  • MH-60 Black Hawk hayalet helikopteri: Usame bin Ladin'in Pakistan'daki yerleşkesine 1 Mayıs 2011 tarihinde yapılan baskında kullanılan (bilinen) iki özel modifiye MH-60'tan biri sert iniş sırasında hasar görmüş ve daha sonra ABD güçleri tarafından imha edilmiştir.[175][176] Daha sonraki raporlar, imha edilen Black Hawk'ın daha önce doğrulanmamış ancak söylentilere göre, tasarımın azaltılmış gürültü izi ve gizlilik teknolojisine sahip bir modifikasyonu olduğunu belirtmektedir.[18][19] Modifikasyonların, kenar hizalama panelleri, özel kaplamalar ve ön camlar için anti-radar işlemleri de dâhil olmak üzere temel helikoptere birkaç yüz pound eklediği söylenmektedir.[19]
  • UH-60A RASCAL: NASA'nın Rotorcraft-Aircrew Systems Concepts Airborne Laboratory için modifiye edilmiş versiyonu; üç programda helikopter manevra kabiliyetinin incelenmesi için 25 milyon ABD dolarlık bir program, Superaugmented Controls for Agile Maneuvering Performance (SCAMP), Automated Nap-of-the-Earth (ANOE) ve Rotorcraft Agility and Pilotage Improvement Demonstration (RAPID).[177][178] UH-60A RASCAL 5 Kasım 2012 tarihinde tamamen otonom bir uçuş gerçekleştirdi. ABD Ordusu personeli uçaktaydı, ancak uçuş helikopterle yapıldı. İki saatlik uçuş sırasında Black Hawk arazi algılama, yörünge oluşturma, tehditten kaçınma ve otonom uçuş kontrolü özelliklerine sahipti. Helikopter 3D-LZ lazer algılama ve menzil belirleme (LADAR) sistemi ile donatılmıştı. Otonom uçuş 200 ila 400 feet arasında gerçekleştirildi. İnişte, yerleşik teknoloji güvenli bir iniş bölgesi belirleyebildi, havada durabildi ve kendini güvenli bir şekilde indirebildi.[179]
  • OPBH: 11 Mart 2014 tarihinde Sikorsky, ABD Ordusu için otonom kargo teslimatı sağlamak üzere şirketin İnsanlı/İnsansız İkmal Havadan Kaldırıcı (MURAL) programının önemli bir parçası olan Opsiyonel Pilotlu Kara Şahin'in (OPBH) ilk uçuş gösterimini başarıyla gerçekleştirdi. Helikopter, insan tarafından taşınabilir bir Yer Kontrol İstasyonu (GCS) kullanan bir operatörün kontrolü altında otonom havada asılı kalma ve uçuş operasyonları gerçekleştirmek için şirketin Matrix teknolojisini (otonom, isteğe bağlı olarak pilotlu VTOL hava aracının özelliklerini geliştiren yazılım) kullandı. MURAL programı, Sikorsky, ABD Ordusu Havacılık Geliştirme Müdürlüğü (ADD) ve ABD Ordusu Genel Maksat Helikopterleri Proje Ofisi (UH PO) arasındaki bir işbirliği çabasıdır. Opsiyonel olarak insanlı bir Black Hawk yaratmanın amacı, uçağın ikmal görevlerini ve keşif operasyonlarını otonom olarak gerçekleştirmesini sağlarken, sortileri artırmak ve mürettebatın dinlenme gereksinimlerini koruyarak pilotların hassas operasyonlara daha fazla odaklanmasını sağlamaktır.[180][181]
  • VH-60D Night Hawk: Amerikan Deniz Piyadeleri tarafından başkanlık taşımacılığı için kullanılan VIP konfigürasyonlu HH-60D. T700-GE-401C motorları.[148] Varyant daha sonra VH-60N olarak yeniden adlandırıldı.[182]
  • VH-60N White Hawk "White Top": SH-60B/F Seahawk'lardan bazı özellikler alınarak modifiye edilmiş UH-60A.[183] Marine One olarak Başkanlık ve VIP taşımacılığı yapan VIP konfigürasyonlu Amerikan Deniz Piyadelerinin helikopter modellerinden biridir. VH-60N 1988 yılında hizmete girmiş ve 9 helikopter teslim edilmiştir.[183]
     
    Amerika Birleşik Devletleri Başkanı'nı taşımak için kullanılan VH-60N'ler
  • VH-60M Black Hawk "Gold Top": Yönetici taşımacılığı için kullanılan ağır modifiye UH-60M. Genelkurmay Başkanları, Kongre liderleri ve diğer Savunma Bakanlığı personeli sadece Fort Belvoir, Virginia'daki Alpha bölüğü 12. Havacılık Taburu tarafından bu uçaklarla uçurulmaktadır.

İhracat

değiştir

Operatörler

değiştir
 
Avusturya Hava Kuvvetlerine ait bir S-70A42 Paznaun vadisine iniş yaparken
  Afganistan
  Arnavutluk
  Avustralya
  Avusturya
  Bahreyn
 
Brezilya Hava Kuvvetleri'ne ait bir UH-60
  Brezilya
  Brunei
 
2023 yılında Brunei Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne ait bir S-70i
  Şili
  Çin
  Kolombiya
  Hırvatistan
  Mısır
  Yunanistan
  Endonezya
 
İsrail Hava Kuvvetlerine ait bir UH-60 Yanshuf
  İsrail
 
Japonya Hava Öz Savunma Kuvvetleri'ne ait bir UH-60J uçuşta
  Japonya
  Ürdün
 
Ürdün Kraliyet Hava Kuvvetleri'ne ait bir UH-60L havalanırken
  Letonya
  Litvanya
  Malezya
  Meksika
  Fas
  Filipinler
 
2023'te Filipinlere ait bir UH-60 heyelana ve olası arama-kurtarma çalışmalarına müdahale ediyor

(21)[64] (27 adet sipariş verildi)[65][212]

  Polonya
  Portekiz
  Suudi Arabistan
  Güney Kore
  Slovakya
  İsveç
 
Çin Cumhuriyeti Ordusuna ait bir UH-60M Black Hawk
  Tayvan
  Tayland
  Tunus
 
Boeing C-17 içinde sevk edilen Türk Kara Kuvvetlerine ait bir UH-60
  Türkiye
  Birleşik Arap Emirlikleri
  Ukrayna
 
Bosna Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler işaretli bir ABD Ordusu UH-60 Black Hawk'ı.
  ABD

Eski operatörler

değiştir

  Hong Kong

  • 1981'den 1987'ye kadar beş Black Hawk helikopteri radyo yayın kulelerinin yakınında uçarken, elektromanyetik emisyonlarının helikopterlerin uçuş kontrol sistemlerini bozması nedeniyle düşmüştür (helikopterdeki herkes ölmüş ya da yaralanmıştır). Black Hawk helikopterleri, SH-60 Seahawk Donanma versiyonunun aksine, yüksek yoğunluklu yayılan alanlara karşı güçlendirilmemişti. Pilotlara yayıcılardan uzakta uçmaları talimatı verildi ve uzun vadede kalkanlama artırıldı ve yedek sistemler kuruldu.[231]
  • 29 Temmuz 1992'de Avustralya Ordusuna ait bir Black Hawk, Oakey Ordu Havacılık Merkezi yakınlarında araziye çarptı. İki yolcu öldü.[232]
  • 3 Mart 1994'te Kore Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri (ROKAF) 15. Avcı Kanadı'na ait bir UH-60 helikopteri Yongin, Gyeonggi üzerinde infilak etti ve dönemin Güney Kore Hava Kuvvetleri Komutanı General Cho Kun-hae de dâhil olmak üzere helikopterdeki altı personelin tamamı öldü.[233]
  • 14 Nisan 1994'te, Irak'ın kuzeyinde bulunan iki ABD Ordusu UH-60 Black Hawk helikopteri, 1991 Körfez Savaşı'ndan sonra uygulanan kuzey uçuşa yasak bölgede devriye gezen ABD Hava Kuvvetleri'ne ait F-15'ler tarafından yanlışlıkla vuruldu. 26 mürettebat ve yolcu hayatını kaybetti.[234]
  • 12 Haziran 1996'da, Avustralya Ordusuna ait iki Black Hawk, gece yapılan bir özel kuvvetler terörle mücadele tatbikatı sırasında çarpışmış ve on beşi Özel Hava Hizmetleri Alayı, üçü de 5. Havacılık Alayı'ndan olmak üzere 18 askerin ölümüne neden olmuştur.[235][236][237]
  •  
    Tallil Hava Üssü'nde düşen UH-60
    12 Şubat 2001'de Hawaii'deki Schofield Kışlası'ndan iki Black Hawk, NVG formasyon uçuş eğitimi sırasında çarpışarak her iki helikopterin de kaybına, altı askerin ölümüne ve 11 askerin yaralanmasına neden oldu.[238]
  • 12 Şubat 2004 tarihinde Avustralya Ordusuna ait bir Black Hawk uçağı Queensland, Walker Dağı civarında kuyruk rotoru ile bir ağacın temas etmesi sonucu araziye çakılmıştır. Helikopter gövdesi hurdaya dönmüş ancak ölen olmamıştır - sekiz yolcudan altısı yaralanmıştır[239][240].
  • 26 Eylül 2004 tarihinde ABD Ordusuna ait bir Black Hawk, Irak'taki Tallill Hava Üssünden (Nasiriye Havalimanı) havalanırken düştü. Dört kişilik mürettebat kurtarıldı.[241]
  • 29 Kasım 2006'da Avustralya Ordusuna ait bir Black Hawk eğitim uçuşu gerçekleştirirken Fiji açıklarında HMAS Kanimbla'nın güvertesine çarpmış ve ardından güverteden kayarak derin sulara gömülmüştür. Batma sonucunda biri 5. Havacılık Alayından bir pilot, diğeri de Özel Hava Hizmetleri Alayından bir asker olmak üzere iki asker hayatını kaybetti.[242][243]
  • 10 Mart 2015'te Eglin Hava Kuvvetleri Üssünden bir UH-60, Florida Panhandle kıyılarında üssün yakınlarında düştü. Helikopterdeki 11 kişinin tamamı hayatını kaybetti.[244]
  • 16 Şubat 2018 tarihinde, Meksika Hava Kuvvetleri tarafından deprem sonrası Oaxaca'ya konuşlandırılan UH-60M helikopteri iniş yapmaya çalışırken bir grup insanın üzerine düşmüştür.[245][246]
  • 2 Ocak 2020 tarihinde Tayvan'da Çin Cumhuriyeti Hava Kuvvetlerine (ROCAF) ait bir UH-60M helikopteri bir dağın yamacına düşmüş ve aralarında Çin Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanı General Shen Yi-ming'in de bulunduğu sekiz kişi hayatını kaybetmiştir.[247]
  • 23 Haziran 2021'de Filipin Hava Kuvvetlerine ait bir S-70i gece uçuş eğitimi sırasında Tarlac'ın Capas kasabasına düştü ve 6 mürettebatın tamamı hayatını kaybetti. Birim bir önceki yılın Kasım ayında yeni teslim edilmişti veya sadece yaklaşık 8 aylıktı.[248]
  • 22 Şubat 2022'de iki Utah Ulusal Muhafızlarına ait Black Hawk helikopteri bir eğitim tatbikatı sırasında Snowbird, Utah kayak merkezinde düştü. Bir Black Hawk helikopteri, karda oluşan hava akımının neden olduğu kar fırtınası koşullarının üstesinden gelerek düşmüş ve rotor kanatlarının bazı kısımlarının diğer helikoptere çarparak sert bir inişe zorlamasına neden olmuştur. Mürettebatta veya kayakçılarda önemli bir yaralanma olmamıştır.[249]
  • 16 Temmuz 2022'de Meksika Donanmasına ait bir Black Hawk Sinaloa'da düşmüş ve helikopterdeki 14 deniz piyadesi ölmüştür.[250]
  • Eylül 2022'de Taliban tarafından işletilen bir Black Hawk, Kâbil'deki bir eğitim tatbikatı sırasında düştü ve üç kişi öldü.[251]
  • 15 Şubat 2023'te bir Black Hawk'ın düşmesi sonucu Alabama, Huntsville'de Tennessee Ulusal Muhafızlarının iki üyesi hayatını kaybetti.[252]
  • 29 Mart 2023'te iki ABD Ordusuna ait Black Hawk tıbbi helikopteri Kentucky üzerinde bir eğitim görevi sırasında düştü. Helikopterdeki dokuz askerin tamamı öldü. Kazanın nedeni soruşturma altındadır.[253][254]
  • 10 Kasım 2023 tarihinde, ABD Ordusuna ait bir Black Hawk, Akdeniz'de Kıbrıs açıklarında düştü. Helikopterdeki 5 askerin tamamı öldü.[255]

Teknik Özellikler (UH-60M)

değiştir
 

Veri kaynağı Encyclopedia of Modern Warplanes,[256] International Directory,[257] Tomajczyk,[258] U.S. Army,[259] Lockheed-Martin brochure[260] General Electric T700-GE-701D Brochure[261]

Genel özellikler

  • Mürettebat: 2 pilot + 2 ekip şefleri/silahçılar
  • Kapasite: 3.190 lb (1.450 kg) 11 oturmuş asker veya 6 sedye dahil dahili kargo veya 9.000 lb (4.100 kg) harici kargo
  • Uzunluk: 64 ft 10 in (19,76 m) rotorlar dâhil
  • Gövde uzunluğu: 50 ft 1 in (15,27 m)
  • Genişlik: 7 ft 9 in (2,36 m)
  • Yükseklik: 16 ft 10 in (5,13 m)
  • Boş ağırlık: 12.511[260] lb (5.675 kg)
  • Maksimum kalkış ağırlığı: 22.000[260] lb (9.979 kg)
  • Güç kaynağı: 2 × General Electric T700-GE-701C/D turboşaft motorları, her biri 1.902 shp (1.418 kW)
  • Ana rotor çapı: 53 ft 8 in (16,36 m)
  • Ana rotor alanı: 2.260 ft2 (210 m2) * Bıçak bölümü: kökü: Sikorsky SC2110; tip: Sikorsky SSC-A09[260]

Performans

  • Maksimum sürat: 159 kn (183 mph, 294 km/sa)
  • Seyir sürati: 152 kn (175 mph, 282 km/sa) 18.000 lb'de maksimum menzil
  • Asla aşılmaması gereken sürat (VNE): 193 kn (222 mph, 357 km/sa)
  • Muharebe menzili: 320 nmi (370 mi, 590 km)
  • Yüksüz menzil: 1.199 nmi (1.380 mi, 2.221 km) ile ESSS saplama kanatlar ve dış tanklar[258]
  • Azami irtifa: 19.000 ft (5.800 m)
  • Tırmanma oranı: 1.646 ft/dak (8,36 m/s)
  • Disk yükü: 719 lb/ft2 (3.510 kg/m2)
  • Güç/kütle: 0.192 shp/lb (316 kW/kg)

Mühimmat

  • Silahlar:
  • Hardpoint: 4, ESSS saplama kanatları başına 2 adet , aşağıdakilerin kombinasyonlarını taşıyabilir:
    • Roketler: 70 mm (2,75 inç) Hydra 70 güdümsüz roketler 7 tüp (M260) ya da 19 tüp (M261) pod içinde.[258]
    • Füzeler: Sert nokta başına 4x AGM-114 Hellfire lazer güdümlü havadan yere füze veya 2x AIM-92 Stinger ısı arayan havadan havaya füze. Hellfire fırlatıcı rayları ayrıca M260 (7 tüp) Hydra podları ile donatılabilir.[169][258]
    • Diğer: 7,62 mm (0,30 inç), 12,7 mm (0,50 inç), 20 mm (0,787 inç) veya 30 mm (1,18 inç) M230 top kapsülleri[258]
  • Bombalar: VOLCANO mayın tarlası dağıtma sistemi ile donatılabilir.[258] Daha fazla bilgi için UH-60 Armament Subsystems bölümüne bakınız.
     
    UH-60'lar 2016 yılında Washington Eyaletinde eğitim görevinde formasyon hâlinde uçması
 
CH-53E Super Stallion'un engelli bir UH-60'ı kaldırması

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Ryan Finnerty (23 Ocak 2023). "Sikorsky delivers 5,000th Black Hawk, with potential for new US orders". Flightglobal. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  2. ^ Leoni 2007, pp. 8–10.
  3. ^ Leoni 2007, pp. 11, 39.
  4. ^ Leoni 2007, pp. 39, 42–43.
  5. ^ Leoni 2007, pp. 42–48.
  6. ^ Leoni 2007, p. 165.
  7. ^ Eden, Paul. "Sikorsky H-60 Black Hawk/Seahawk", Encyclopedia of Modern Military Aircraft. Amber Books, 2004. 1-904687-84-9.
  8. ^ Tomajczyk 2003, pp. 15–29.
  9. ^ a b Leoni 2007, pp. 217–18.
  10. ^ a b c d e f g h i j k l Bishop 2008.
  11. ^ "Pentagon Acquisition Panel Authorizes UH-60M Black Hawk Low Rate Initial Production". 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky Aircraft, 4 April 2005.
  12. ^ Leoni 2007, pp. 233–36.
  13. ^ "Sikorsky Aircraft Delivers First New Production UH-60M Black Hawk Helicopter to U.S. Army". 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky Aircraft, 31 July 2006.
  14. ^ a b "UH-60 Black Hawk Sikorsky S-70A – Multi-Mission Helicopter." 9 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Army-Technology.com. Retrieved 24 October 2012. [kaynak güvenilir mi?]
  15. ^ "Sikorsky Aircraft Delivers 100th New Production UH-60M BLACK HAWK Helicopter to U.S. ..." 5 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters, 25 March 2009.
  16. ^ Parsons, Dan (19 Kasım 2014). "US awards Sikorsky $1.3 billion in helicopter contracts". FlightGlobal. 19 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2014. 
  17. ^ "US used never-seen-before stealth helicopters for Osama raid." 6 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ndtv.com, 5 May 2011. Retrieved 5 May 2011.
  18. ^ a b Ross, Brian, Rhonda Schwartz, Lee Ferran and Avni Patel. "Top Secret Stealth Helicopter Program Revealed in Osama Bin Laden Raid: Experts." 5 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ABC World News, 4 May 2011.
  19. ^ a b c d Naylor, Sean D. "Army mission helicopter was secret, stealth Black Hawk". Army Times, 4 May 2011. Retrieved 7 May 2011.
  20. ^ "Structural Concepts and Aerodynamic Analysis for Low Radar Cross Section (LRCS) Fuselage Configurations". 17 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DTIC. Retrieved: 23 August 2011.
  21. ^ "Sikorsky awarded contract to integrate and test enhanced Black Hawk helicopter capabilities". 2 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky press release, 18 September 2012.
  22. ^ "Future Vertical Lift: Have Plan, Need Money" 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Aviation today, 1 July 2012.
  23. ^ a b "Adding new punch to aerial deliveries" 12 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Army, 16 August 2013
  24. ^ a b "Picatinny 'Speed Bag' resupplies Soldiers with less equipment damage" 26 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Army, 25 June 2014
  25. ^ a b The enhanced speed bag system 19 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Army, 7 July 2015
  26. ^ a b Harding, Stephen. "Sikorsky H-60 Black Hawk". U.S. Army Aircraft Since 1947. Atglen, Pennsylvania: Schiffer Publishing Ltd., 1997. 0-7643-0190-X.
  27. ^ Leoni 2007
  28. ^ "Weapons and Ordnance – PS106IS Primer (v 1.0)" (PDF). ucsd.edu. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Eylül 2022. 
  29. ^ "Preliminary Airworthiness Eval of UH-60A Configured with ESSS." 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. US DoD. Retrieved 24 October 2012.
  30. ^ "H-60 Black Hawk Crashworthy External Fuel System (CEFS)" (PDF). Robertson Fuel Systems. July 2010. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Kasım 2013.  [ölü/kırık bağlantı]
  31. ^ "Preliminary Airworthiness Eval of UH-60A/ESSS with Hellfire Missile Launcher Installed." 4 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DTIC.mil. Retrieved: 24 October 2012.
  32. ^ "Greece to Purchase 35 UH-60M Black Hawks Through FMS". GBP (İngilizce). 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  33. ^ a b c d "Sikorsky S70A-9 Black Hawk Helicopter" (PDF). Boeing. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  34. ^ Leoni 2007, p. 253.
  35. ^ Department of Defence (1988). Defence Report 1987-88. Canberra: Australian Government Publishing Service. ss. vi,28. ISBN 064407891X. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  36. ^ "5th Aviation Regiment". Australian Army. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  37. ^ Australian Army Flying Museum (2015). "Army aviation in Australia 1970–2015" (PDF). Australian Army. ss. 6, 7, 9. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  38. ^ Cleary, Paul (29 Kasım 2014). "Combat choppers denied" . The Australian. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  39. ^ "AIR 5416 - Project Echidna Electronic Warfare Self Protection for ADF Aircraft". Department of Defence. Defence Material Organisation. 24 Kasım 2008. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ The Auditor-General (2014). Multi-Role Helicopter Program (PDF). Audit Report No.52 2013–14. Canberra: Australian National Audit Office. ss. 16, 98-101, 107. ISBN 978-0642814975. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  41. ^ Coppinger, Bob (4 Nisan 2021). "ARMY & RAAF A25 Sikorsky S70-A9 Black Hawk". ADF-Serials. 13 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2022. 
  42. ^ Kerr, Julian (1 Şubat 2016). "Air: MRH90 Taipan – reaching for 2016 milestones". Australian Defence Magazine. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  43. ^ Kerr, Julian (1 Aralık 2015). "Australian Army to extend Black Hawk service lives for special forces use". Jane's Defence Weekly. 5 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ a b McLaughlin, Andrew (10 Aralık 2021). "With a new Black Hawk on the way, the original is retired". Australian Defence Business Review. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  45. ^ Minister for Defence Peter Dutton (10 Aralık 2021). "Strengthening Army's helicopter capability". Department of Defence Ministers (Basın açıklaması). 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  46. ^ "Black Hawk helicopters for Defence". Department of Defence (Basın açıklaması). 18 Ocak 2023. 11 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2023. 
  47. ^ "Brazil Buys UH-60L Black Hawks". Defense Industry Daily. 9 Eylül 2012. 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2010. 
  48. ^ a b Leoni 2007, pp. 286-292.
  49. ^ Leoni 2007, pp. 270–273.
  50. ^ Arpía 3 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. SpanishDict.com. Retrieved 30 September 2009. "Arpía [ar-pee'-ah] noun 1. (Poetic.) Harpy, a bird of prey represented by poets. (f)"
  51. ^ a b "SIKORSKY -Colombia Takes Delivery of First S-70i BLACK HAWK Helicopters with Terrain Awareness and Warning Capability". HispanicBusiness.com. 21 Ekim 2013. 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013. 
  52. ^ a b c Leoni 2007, pp. 278–279.
  53. ^ "Sikorsky UH-60 / S-70 Blackhawk (Yanshuf)." 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jewish Virtual Library Retrieved: 18 November 2013.
  54. ^ "Aztec Rotors – Helicopters of Mexican Air Force". acig.org. 22 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2012. 
  55. ^ "Mexico sends 1,000 more police to drug area". NBC News. 16 Temmuz 2009. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009. 
  56. ^ "Mexican police arrest 34 drug cartel suspects". CNN. 3 Ağustos 2009. 7 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009. 
  57. ^ "Blackhawks ready to fly for the Mexican Navy". app.com. 25 Ağustos 2011. 
  58. ^ "Major Arms Sales". dsca.mil. 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2014. 
  59. ^ "Sikorsky's $8.5-11.7B "Multi-Year 8" H-60 Helicopter Contract". Defense Industry Daily. 18 Mart 2015. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2014. 
  60. ^ "Static Display: Philippine Air Force showcases Black Hawk and HU-1 at old Bacolod airport". Bacolod City Government (İngilizce). 15 Ekim 2023. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  61. ^ "Philippines orders 16 Sikorsky S-70i Black Hawk utility helicopters". Asia Pacific Defense Journal. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2019. 
  62. ^ "PH Air Force boosts fleet with first batch of new Black Hawk choppers". Philippine Daily Inquirer. 10 Aralık 2020. 8 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020. 
  63. ^ "Philippine Air Force receives five more S-70i Black Hawk helicopters". Airforce-technology.com. 9 Haziran 2021. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  64. ^ a b Nepomuceno, Priam (9 Kasım 2021). "Delivery of 'Black Hawk' choppers now complete: PAF". Philippine News Agency (İngilizce). PH. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  65. ^ a b "Philippines signs $624 million deal to purchase 32 Black Hawk helicopters". Business Standard. 22 Şubat 2022. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022. 
  66. ^ "Additional S-70i Blackhawk Helicopters for the Philippine Air Force?". Pitz Defense Analysis. 5 Aralık 2021. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  67. ^ "S-70i Black Hawk: Philippines Set To Become World's Largest Operator Of US Choppers; To Add 32 News Helos". The Eurasian Times. 12 Mart 2024. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  68. ^ a b c "Poland Purchases Four New S-70i Black Hawk Helicopters". Overtdefense.com. 17 Aralık 2021. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024. 
  69. ^ Jennings, Gareth (21 Temmuz 2023). "Poland launches Black Hawk helo tender". Janes. 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2023. 
  70. ^ "Slovakia – UH-60M Black Hawk Helicopters". Defense Security Cooperation Agency. 24 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2015. 
  71. ^ "State OK's Slovakia UH-60 Deal". Defense News, 20 February 2015.
  72. ^ "Slovakia considering US Black Hawk offer". Janes.com. 14 Ocak 2015. 7 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2015. 
  73. ^ [1] 22 Ağustos 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jane's
  74. ^ "Slovakia shows off new Black Hawk". 6 Eylül 2017. 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2017. 
  75. ^ TeamAirsoc. "SLOVAKIA SHOWS OFF NEW BLACK HAWK". 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  76. ^ "Exclusive shots: The last three new Black Hawks from America landed in Presov". tvnoviny.sk. 11 Ocak 2020. 23 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  77. ^ "Naď: Ponuku od USA plánujeme využiť na vrtuľníky Black Hawk a ich výbavu". HN Slovensko. 20 Aralık 2020. 17 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  78. ^ "Afghan Black Hawk Pilots Training in Slovakia". Helis.com. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  79. ^ "Sweden makes surprise Black Hawk request". FlightGlobal. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2010. 
  80. ^ "Sweden Ordering H-60M Helicopters for Afghan CSAR/MEDEVAC". Defense Industry Daily. 16 Temmuz 2012. 5 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  81. ^ av: Lasse Jansson. "Helikopter 16 på väg till Afghanistan - Försvarsmakten". Forsvarsmakten.se. 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2013. 
  82. ^ "Sverige köper 15 Black Hawk-helikoptrar". Expressen. 9 Nisan 2011. 11 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2011.  (English translation) 2 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  83. ^ "ROCAF Sikorsky S-70C Bluehawk". Taiwanairpower.org. 11 Kasım 2008. 27 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2010. 
  84. ^ "Sikorsky S-70C(M) Thunderhawk". Taiwanairpower.org. April 2008. 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2010. 
  85. ^ Govindasamy, Siva (31 Ocak 2010). "USA okays Black Hawks for Taiwan, Beijing mulls sanctions". Flight International. 7 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2010. 
  86. ^ "52 Black Hawk helicopters grounded after fatal crash". Taiwanairpower.org. 2 Ocak 2020. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020. 
  87. ^ "Turkey to decide in June between AW149, 'T-70' Black Hawk". Flight International. 9 Nisan 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019. 
  88. ^ "TAI to procure more helicopters for security". Today's Zaman. 6 Nisan 2009.  [ölü/kırık bağlantı]
  89. ^ "Milyarlık helikopter ihalesi Skorsky'nin". Istanbulhaber. 21 Nisan 2011. 15 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2011. 
  90. ^ "Turkey Picks Sikorsky Helo in $3.5B Deal". Defense News. 21 Nisan 2011. Erişim tarihi: 24 Eylül 2011.  [ölü/kırık bağlantı]
  91. ^ "Sikorsky wins Turkish utility helicopter battle". FlightGlobal. 27 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2011. 
  92. ^ "Turkish Soldiers Fly To Greece For Asylum". 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2016. 
  93. ^ "Turkey coup attempt: Greek dilemma over soldiers who fled". BBC. 19 Temmuz 2016. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2018. 
  94. ^ a b D'Urso, Stefano. "Ukraine Is Now Using At Least Two UH-60 Black Hawk Helicopters". theaviationist.com. 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2024. 
  95. ^ D'Urso, Stefano. "First (And Only) Ukrainian Black Hawk Seen In Action". theaviationist.com. 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2024. 
  96. ^ TYSHCHENKO, KATERYNA. "Ukraine's Defence Intelligence refutes Russians' reports about "downing" Black Hawk helicopter". Ukrainska Pravda. Erişim tarihi: 18 Mart 2024. 
  97. ^ Goebel, Greg. "S-70 Origins: UTTAS". Air Vector. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013. 
  98. ^ "Black Hawks." 25 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. armyaircrews.com. Retrieved 24 October 2012.
  99. ^ Page, Lewis. "Sikorsky, US Army claim whisper-flapcopter test success." 10 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Register, 5 May 2011.
  100. ^ "Political punch: Obama gives order, Bin Laden is killed; White House time line." 10 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ABC News, May 2011.
  101. ^ a b "Bin Laden raid: China 'viewed US helicopter wreckage'". BBC. 15 Ağustos 2011. 15 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2011. 
  102. ^ a b c "Reports: Pakistan let Chinese inspect U.S. stealth copter." 18 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN, 15 August 2011. Retrieved 15 August 2011.
  103. ^ "Report: Pakistan Granted China Access to U.S.'s Top-Secret Bin Laden Raid Chopper." 6 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fox News Channel, 15 August 2011. Retrieved 15 August 2011.
  104. ^ Capaccio, Anthony; Tiron, Roxana (5 Aralık 2022). "US Army Taps Bell Textron for Helicopter of the Future". Bloomberg.com (İngilizce). 3 Mart 2023 tarihinde kaynağından  arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 
  105. ^ Weisgerber, Marcus (5 Aralık 2022). "Army Chooses Bell V-280 to Replace Its Black Hawk Helicopters". Defense One (İngilizce). 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2022. 
  106. ^ "United Arab Emirates – UH-60M Black Hawk Helicopters" (PDF). US Defense Security Cooperation Agency. 9 Eylül 2008. 27 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  107. ^ "Dubai Helishow: UAE increases Black Hawk fleet". Rotorhub. 2 Kasım 2010. 6 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2014. 
  108. ^ "Selected Acquisition Report - UH-60M Black Hawk" (PDF). US Department of Defense. 31 Aralık 2011. s. 18. 16 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  109. ^ "Conventional Arms Transfers to Developing Nations, 2003-2010" (PDF). Congressional Research Service. s. 7. 10 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2012. 
  110. ^ "Brunei receives first S-70i helicopters". IHS Jane's Defence Weekly. 4 Aralık 2013. 10 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2014. 
  111. ^ "Qatar – UH-60M Black Hawk Helicopters" (PDF). US Defense Security Cooperation Agency. 13 Haziran 2012. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2012. 
  112. ^ a b Abas, Marhalim (23 Ocak 2015). "RMAF getting Brunei Blackhawks". Malaysian Defence. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. 
  113. ^ "black Hawke". jutarnji.hr. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2014. 
  114. ^ "Predstavljeni helikopteri Black Hawk UH-60M". morh.hr. 12 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2018. 
  115. ^ Jennings, Gareth (31 Ekim 2019). "Croatia cleared to buy Black Hawks". JANES. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  116. ^ "BREAKING NEWS – RH kupuje dodatne Black Hawk helikoptere!". Obris.org. 31 Ekim 2019. 1 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  117. ^ "Croatia welcomes lead pair of UH-60M Black Hawk helicopters". flightglobal.com. 4 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2022. 
  118. ^ "The U.S. Delivers UH-60M Black Hawk Helicopters Valued at 360 Million Kuna in Latest U.S. Defense Contribution to Croatia". U.S. Embassy in Croatia. 3 Şubat 2022. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  119. ^ "Croatia – UH-60M Black Hawk Helicopters". dsca.mil. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2024. 
  120. ^ Mladen (13 Mart 2024). "Helikopteri Black Hawk dokaz snažnog partnerstva Hrvatske i SAD-a". MORH (Hırvatça). 13 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  121. ^ Mladen (23 Şubat 2024). "Odbor za obranu jednoglasno za postupak nabave Black Hawkova". MORH (Hırvatça). 23 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024. 
  122. ^ "Tunisia – UH-60M Black Hawk Helicopters" 27 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. DSCA, 24 July 2014.
  123. ^ [2] 19 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tap.info.tn
  124. ^ "Tunisia completes Black Hawk purchase | Times Aerospace". timesaerospace.aero. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  125. ^ [3] 6 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. DSCA
  126. ^ "Latvia gets its first 'Black Hawk' helicopters". eng.lsm.com. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2012. 
  127. ^ "Lithuania to purchase UH-60M Black Hawk helicopters from US". 20 Ekim 2019. 28 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  128. ^ "Lithuania signs deal for its first American military helicopters". 16 Kasım 2020. 
  129. ^ "Lithuania – UH-60M Black Hawk Helicopters". dsca.mil. 6 Temmuz 2020. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  130. ^ "Lithuania and the U.S. signed a contract on procurement of a new UH-60 Black Hawk helicopter platform from the U.S. Government". kam.lt. 13 Kasım 2020. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  131. ^ Adamowski, Jaroslaw (16 Kasım 2020). "Lithuania signs deal for its first American military helicopters". Defense News (İngilizce). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  132. ^ "Lithuanian Partners Complete U.S. Army Flight Course". National Guard (İngilizce). Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. [ölü/kırık bağlantı]
  133. ^ "Helicopter maintenance hangar opened at Siauliai Air Force Base in Lithuania". www.baltictimes.com. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  134. ^ "Four Black Hawk Helicopters for Poland By the End of 2019". defence24.com. 25 Ocak 2019. 1 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2019. 
  135. ^ Bisht, Inder Singh (25 Temmuz 2023). "Poland Initiates Black Hawk Helicopter Purchase Negotiations". The Defense Post (İngilizce). 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  136. ^ "Um dos seis helicópteros UH-60 adquiridos pela Força Aérea realizou o primeiro voo, no Alabama". twitter.com. 17 Ağustos 2023. Erişim tarihi: 18 Haziran 2023. 
  137. ^ Giovanni (18 Aralık 2023). "Portuguese Air Force Begins Flying Its New Black Hawk Helicopters". Defense aerospace (İngilizce). 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2024. 
  138. ^ "New helicopters for Hellenic Air Force and Army". scramble.nl. Scramble. 18 Aralık 2023. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2023. 
  139. ^ "Greece – UH-60M Black Hawk Helicopters Defense Security Cooperation Agency". www.dsca.mil. 15 Aralık 2023. 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  140. ^ "US approves UH-60Ms for Greece". Janes.com (İngilizce). 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 
  141. ^ a b Martin, Tim (8 Nisan 2024). "Greece formally agrees to nearly $2 billion UH-60M Black Hawk helicopter deal". Breaking Defense (İngilizce). Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. [ölü/kırık bağlantı]
  142. ^ DefenceSpace (12 Nisan 2024). "Greece Moves Forward In Procurement of UH-60M Black Hawk" (İngilizce). 17 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 
  143. ^ "Indonesia to purchase UH-60 Black Hawk helicopters". Airrecognition.com. 26 Şubat 2013. 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2013. 
  144. ^ "Indonesia to buy Boeing's F-15 jets, Lockheed's Black Hawk helicopters". DefenseNews. 
  145. ^ "After F-15 Jets, Indonesia Buys 24 Sikorsky Black Hawk Helicopters". The Defense Post. 5 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  146. ^ Dunlop, Tom (13 Aralık 2021). "Black Hawk helicopters offered to UK as Puma replacement". Uk Defence Journal. 11 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  147. ^ "Black Hawk." 14 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. U.S. Army Fact Files. Retrieved: 2 June 2010.
  148. ^ a b c d e f g h i j k l m DoD 4120-15L, "Model Designation of Military Aerospace Vehicles," 25 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. DoD, 12 May 2004.
  149. ^ a b "Sikorsky S-70 (H-60) Upgrades". (online subscription article) Jane's Aircraft Upgrades, 16 April 2012.
  150. ^ a b c d Donald, David, ed. "Sikorsky S-70". The Complete Encyclopedia of World Aircraft. New York: Barnes & Noble Books, 1997. 0-7607-0592-5.
  151. ^ Leoni 2007, pp. 217–224.
  152. ^ "SNC Submits Sierra Force™ Helicopter in Final Bid for UH-1N Replacement Program" (Basın açıklaması). Sierra Nevada Corporation. 23 Temmuz 2018. 30 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2018. 
  153. ^ Leoni 2007, pp. 233–44.
  154. ^ "Sikorsky Aircraft Fully Equips First U.S. Army Unit With UH-60M BLACK HAWK Helicopters." 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky Aircraft, 10 June 2008.
  155. ^ "Sikorsky's UH-60M Upgrade Black Hawk Helicopter Achieves First Flight." 27 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky, 29 August 2008.
  156. ^ "Northrop To Upgrade U.S. Army UH-60L Cockpits", Aviation week, 15 Ağustos 2014, 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 18 Ağustos 2014 .
  157. ^ a b Colucci, Frank. "Modern Medevac Mobilized." 25 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Rotor & Wing, 1 October 2004.
  158. ^ Leoni 2007, p. 224.
  159. ^ "HH-60M Medevac Helicopter." 19 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sikorsky. Retrieved 1 August 2015.
  160. ^ "Sikorsky pitches HH-60Us to replace USAF Hueys", FlightGlobal, 28 Şubat 2017, 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 6 Mart 2017 .
  161. ^ "'Whiskey' to perform personnel recovery mission" 29 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. AF, 24 November 2014.
  162. ^ "USAF's first HH-60W Jolly Green II arrives at Moody AFB". Air Force (İngilizce). 6 Kasım 2020. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023. [ölü/kırık bağlantı]
  163. ^ Tomajczyk 2003, pp. 21–23.
  164. ^ Bishop 2008, pp. 20, 22.
  165. ^ Tomajczyk 2003, p. 23.
  166. ^ a b c Tomajczyk 2003, pp. 23–26.
  167. ^ MH-60 Black Hawk fact sheet, 160th SOAR, 31 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  168. ^ "160th Special Operations Aviation Regiment (Airborne)". US Army Special Operations Command. 11 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2013. 
  169. ^ a b "MH-60L DAP". American special ops. 29 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2013. 
  170. ^ a b Tomajczyk 2003, pp. 26–29.
  171. ^ "Sikorsky S-70A/H-60." [ölü/kırık bağlantı] (online subscription article) Jane's Helicopter Markets and Systems, 31 March 2011.
  172. ^ "Sikorsky S-70 (H-60) – US Army MH-60 Upgrades" (online subscription article). [ölü/kırık bağlantı] Jane's Aircraft Upgrades, 2008, 11 June 2008.
  173. ^ "Sikorsky S-70 (H-60) Upgrades" (online subscription article). [ölü/kırık bağlantı] Jane's Aircraft Upgrades, 3 May 2011.
  174. ^ Superfast Helicopters 31 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Defensemedianetwork.com, 25 October 2011
  175. ^ "The Secret Team That Killed bin Laden", National Journal, 3 Mayıs 2011, 24 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi .
  176. ^ "Helicopter Loss in bin Laden Raid Highlights Risk." 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters, 3 May 2011.
  177. ^ "NASA, Army Research More Maneouverable Helicopters." 16 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ames Research Center, 4 April 1992.
  178. ^ "Image of UH-60A RASCAL first flight". NASA. 26 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2012. .
  179. ^ "Autonomous Black Hawk Flight System Trialled". Armed forces International, 6 December 2012.
  180. ^ "Sikorsky achieves first flight of manned/unmanned Black Hawk", FlightGlobal, 23 Nisan 2014, 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Nisan 2014 .
  181. ^ Optionally Piloted Black Hawk takes off, Shephard media, 23 Nisan 2014, 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Nisan 2014 .
  182. ^ Bishop 2008, p. 45.
  183. ^ a b Leoni 2007, pp. 214–15.
  184. ^ a b c d e "Mitsubishi Heavy Industries UH-60J page." 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mhi.co.jp, 31 March 2005. Retrieved 24 September 2011.
  185. ^ Leoni 2007, pp. 270–272.
  186. ^ "Armed BLACK HAWK Demonstrator Completes Test Program Customer Demo Shows Sikorsky Helicopter's Weapons in Action" 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sikorsky, 14 December 2009.
  187. ^ Battlehawk 17 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sikorsky public relations video, 2012.
  188. ^ "UAE Seeks Weaponized UH-60M ‘Battlehawk' Helicopters" 21 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. DefenseIndustryDaily.com, 12 January 2012.
  189. ^ "Korean Air/Sikorsky announce Black Hawk production agreement. (UH-60P military helicopters) – Defense Daily" Encyclopedia.com. Retrieved 24 September 2011. 13 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  190. ^ "ADF Serials list of Australian Black Hawks." 7 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ADF Serials. Retrieved 19 June 2010.
  191. ^ "South Korean HH-60P photos." airliners.net. Retrieved: 24 September 2011.
  192. ^ VH-60P 02351 image 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "VH60P 02352 image." 14 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. mamboccv.com. Retrieved 24 October 2012.
  193. ^ a b Royal Air Force Reserve and Auxiliary Forces - RAF Museum (PDF). Birleşik Krallık: RAF Museum. 2003. ss. 173-176. ISBN 9780953034512. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ocak 2021. 
  194. ^ "S-70A-27 Black Hawk HKG-23". aerialvisuals.ca. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021. 
  195. ^ "10057 sikorsky S-70A-28 Yarasa C/N unknown - Helicopter Database". 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2018. 
  196. ^ "Argentine pic & video." 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. helis.com. Retrieved 24 October 2012.
  197. ^ "Sikorsky breathes new life into PZL Mielec." 11 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Flight International, 8 June 2010.
  198. ^ "FAA Issues Certificate of Airworthiness for the First Type Certified S-70M™ Black Hawk® Helicopter". News. Lockheed-Martin. 8 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  199. ^ Rothwell, James (15 Ağustos 2021). "Taliban fighters capture Black Hawk helicopters from US base in Afghanistan" . The Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 11 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. 
  200. ^ Bozinovski, Igor (16 Nisan 2019). "Albania to receive surplus US Black Hawks". Jane's 360. Skopje. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  201. ^ "Albania Gets Second Hand Black Hawk from USA". C4 Defence. 11 Nisan 2019. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2019. 
  202. ^ "Australia Orders 40 UH-60M Black Hawks". Media - Lockheed Martin. 3 Şubat 2023. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  203. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj "World Air Forces 2019". FlightGlobal Insight. 2019. 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2018. 
  204. ^ [4] 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. defbrief.com
  205. ^ "Minister: Procurement of eight Black Hawk helicopters milestone for Croatia". vlada.gov.hr. 13 Mart 2024. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2024. 
  206. ^ Παπαγεωργίου, Γιώργος (5 Nisan 2024). "ΕΚΤΑΚΤΟ: Η Ελλάδα υπέγραψε την παραγγελία των Black Hawk". Πτήση. 5 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024. 
  207. ^ Kemhan RI (6 Aralık 2023). "Perjanjian itu kini ditindaklanjuti, dengan penandatanganan kontrak pengadaan Sikorsky S-70M Black Hawk, oleh Direktur Niaga, Teknologi & Pengembangan PTDI, Moh. Arif Faisal dan..." Twitter (in Indonesian). 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  208. ^ "First Black Hawk pair delivered to Latvia". Flight Global. 23 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022. 
  209. ^ Adamowski, Jaroslaw (16 Kasım 2020). "Lithuania signs deal for its first American military helicopters". Defense News (İngilizce). 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2024. 
  210. ^ "Malaysian Defence - Its Black Hawk for PUTD". 11 Mart 2023. 11 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  211. ^ "Royal Moroccan Gendarmerie S-70 C/N 70-1747". helis.com. 2 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  212. ^ "Defense department signs $624-M contract to buy Black Hawk choppers". Rappler (İngilizce). 22 Şubat 2022. 21 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022. 
  213. ^ Perry, Dominic (25 Ocak 2019). "Poland courts controversy with single-source helicopter buy". FlightGlobal. Londra. 26 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2019. 
  214. ^ Wilk, Remigiusz (29 Ocak 2019). "Poland orders four Sikorsky S-70i helicopters". Jane's 360. Varşova. 29 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2019. 
  215. ^ "Portugal Acquiring Firefighting Black Hawks". aviationweek.com. 1 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022. 
  216. ^ "Additional 3 HEBM to be delivered" (PDF). 3 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  217. ^ "CERIMÓNIA DE RECEPÇÃO DE HELICÓPTEROS PARA COMBATE A INCÊNDIOS [M2449 – 81/2023]". 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  218. ^ a b "Huey's Departure: Thailand's New Helicopters". www.defenseindustrydaily.com. 14 Ekim 2015. 29 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  219. ^ "Türk Hava Kuvvetleri ilk T-70'i teslim aldı – Tolga Özbek". 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  220. ^ "Hava Kuvvetleri Komutanlığına ilk T-70 tipi helikopter teslim edildi". 16 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  221. ^ a b c d e f "T-70 Helicopters". 23 Temmuz 2023. 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  222. ^ "S-70B Seahawk Helikopteri". 13 Kasım 2019. 1 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  223. ^ "Hava Araçlarımız". 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  224. ^ "Jandarma Genel Komutanlığı 2023 Yılı Faaliyet Raporu Yayınlandı". www.jandarma.gov.tr. 29 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  225. ^ "Sikorsky S70". 29 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  226. ^ ""Alev kuşları" bu yıl orman yangınlarını söndürmek için 10 bin 683 saat uçuş yaptı". aa.com.tr. 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2024. 
  227. ^ "Авіація воєнної розвідки України виконує бойові завдання на передньому краї оборони". 
  228. ^ "Czechs raise €500,000 to offer Black Hawk helicopter for Ukrainian intelligence". 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  229. ^ "Government Flying Service". aircadets.org.hk. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2021. 
  230. ^ "Hong Kong Government Flying Service S-70". Helis.com. 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2013. 
  231. ^ "Electronic Systems Failures and Anomalies Attributed to Electromagnetic Interference" (PDF). Ntrs.nasa.gov. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. 
  232. ^ Newnham, Rod (1998). Review of accident involving S-70A-9 Black Hawk helicopter A25-217 near Oakey, Queensland on 29 June 1992. Directorate of Flying Safety, Australian Defence Force. OCLC 224019709. 
  233. ^ "趙공군총장 헬機폭발 사망 어제 오후" [General Cho, Chief of the Air Staff, died in helicopter explosion yesterday afternoon]. The Dong-a Ilbo (Korece). 4 Mart 1994. s. 1. 
  234. ^ Howe Verhovek, Sam (21 Haziran 1995). "Air Force Officer Is Acquitted in Downing of Army Aircraft". The New York Times. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2017. 
  235. ^ Department of Defence (1997). Black Hawk Board of Inquiry : documents for public release. Canberra: Department of Defence. ss. Vol 1 xi-xiv. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2022. 
  236. ^ "Accident Sikorsky S-70A-9 (CH-60) A25-113, 12 Jun 1996". 6 Mart 2010. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019. 
  237. ^ "Accident Sikorsky S-70A-9 (CH-60) A25-209, 12 Jun 1996". 6 Mart 2010. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2019. 
  238. ^ "Arşivlenmiş kopya". 31 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  239. ^ "Investigation: 200401909 - Animation of Recorded Radar and Flight Data for the Directorate of Flying Safety". www.atsb.gov.au. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022. 
  240. ^ "ADF Serials - Sikorsky Black Hawk". adf-serials.com.au. 13 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022. 
  241. ^ "Airmen help save lives following UH-60 crash at Tallil". Air Force (İngilizce). 27 Eylül 2004. 9 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2024. 
  242. ^ "Investigation: 200608049 - Sikorsky S-70A, A25-221, near Fiji". www.atsb.gov.au. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022. 
  243. ^ "Pilot error 'main cause in Black Hawk crash'". ABC News (İngilizce). 14 Temmuz 2008. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022. 
  244. ^ Botelho, Greg (11 Mart 2015). "U.S. military helicopter crashes off northwest Florida; human remains found". CNN. 11 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2015. 
  245. ^ "Mexico earthquake: Helicopter crashes in emergency killing 14". BBC. 17 Şubat 2017. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2022. 
  246. ^ "ASN Wikibase Occurrence # 206271". Aviation Safety Network. 16 Şubat 2018. 18 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2022. 
  247. ^ Ramzy, Austin (2 Ocak 2020). "Taiwan's Top Military Official and 7 Others Die in Helicopter Crash" . The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2020. 
  248. ^ Nepomuceno, Priam (24 Haziran 2021). "Air Force chopper crashes during night-fly training in Tarlac". www.pna.gov.ph. Philippine News Agency. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 7+ months young heli 
  249. ^ Reavy, Pat. "No injuries after 2 Black Hawk helicopters go down near Snowbird". www.ksl.com. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  250. ^ "Mexican Navy says 14 people dead after Black Hawk helicopter crash". www.reuters.com. 15 Temmuz 2022. 5 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  251. ^ "Black Hawk helicopter crashes during Taliban training exercise, killing three". Reuters. 10 Eylül 2022. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023. 
  252. ^ "2 National Guardsmen killed in Black Hawk helicopter crash near Alabama highway". www.cbsnews.com (İngilizce). 15 Şubat 2023. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2023. 
  253. ^ "Two US army Black Hawk helicopters crash on a training mission in Kentucky". theguardian.com. 30 Mart 2023. 8 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2023. 
  254. ^ "9 killed in Army Black Hawk helicopter crash in Kentucky". AP NEWS (İngilizce). 30 Mart 2023. 31 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2023. 
  255. ^ Falconer, Rebecca (12 Kasım 2023). "5 U.S service members killed in helicopter crash in Mediterranean Sea". Axios. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2023. 
  256. ^ Gunston, Bill. The Encyclopedia of Modern Warplanes. London: Aerospace Publishing, 1995. 1-56619-908-5.
  257. ^ Frawley, Gerald. The International Directory of Military Aircraft, 2002/2003. Fyshwick, ACT, Australia: Aerospace Publications, 2002. 1-875671-55-2.
  258. ^ a b c d e f g h Tomajczyk 2003, pp. 11, 14–15.
  259. ^ "Black Hawk utility helicopter — UH/HH-60". asc. Army. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2024. 
  260. ^ a b c d "Sikorsky UH-60M Brochure" (PDF). Lockheed-Martin. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ocak 2021. 
  261. ^ "General Electric T700-GE-701D specification" (PDF). GE Aerospace. 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2022. 
  262. ^ Bishop 2008, p. 11.

Bibliyografya

değiştir
  • Bishop, Chris. Sikorsky UH-60 Black Hawk. Oxford, UK: Osprey, 2008. 978-1-84176-852-6.
  • Leoni, Ray D. Black Hawk, The Story of a World Class Helicopter. Reston, Virginia: American Institute of Aeronautics and Astronautics, 2007. 978-1-56347-918-2.
  • Tomajczyk, Stephen F. Black Hawk. St. Paul, Minnesota: MBI, 2003. 0-7603-1591-4.

Dış Bağlantılar

değiştir