Vikipedi

Periyodik tablo

kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş tablo
(Element serisi sayfasından yönlendirildi)

Periyodik tablo ya da periyodik cetvel, kimyasal elementlerin sınıflandırılması için geliştirilmiş tablodur. Bu tablo bilinen bütün elementlerin artan atom numaralarına (buna proton sayısı da denir) göre sıralanışıdır. Periyodik cetvelden önce de bu yönde çalışmalar yapılmış olmakla birlikte, mucidi genelde Dmitri Mendeleyev kabul edilir. 1869'da Mendeleyev atomları artan atom ağırlığına göre sıraladığında belli özelliklerin tekrarlandığını fark etti.[1][2] Özellikleri tekrarlanan elementleri alt alta yerleştirdi ve buna grup adını verdi.

Periyodik tablo

Tarihi

değiştir
Ana madde: Periyodik tablo tarihi

İlk dönemler

değiştir

Elementlerin sınıflandırmasına yönelik ilk girişimi 1817'de Johann Wolfgang Döbereiner gerçekleştirdi.[3] 1829'da Döbereiner, bazı elementleri, birtakım benzer özelliklerine göre üçlü gruplara ayırdı.[4][5] Bu sisteme göre brom, iyot ve klor; kalsiyum, strontiyum ve baryum; lityum, sodyum ve potasyum ile kükürt, selenyum ve tellürden ibaret üçlü gruplar oluşturulmuştu. Günümüzde bu gruplar, sırasıyla halojenler, toprak alkali metaller, alkali metaller ve kalkojenlerin parçasıdır.[6] İlerleyen dönemde Döbereiner'ın çalışmalarına çeşitli kimyagerler tarafından devam edilerek bazı elementlerin birtakım özellikleri arasında daha fazla ilişki tespit edilse de tüm elementlerin sistematik bir şekilde yer aldığı bir düzen ortaya çıkarılamadı.[7]

 
John Newlands'in 1866 tarihli element tablosu

John Newlands, Şubat 1863'te elementlerin tekrarlanan özellikleri üzerine bir makale yayımladı.[8] 1864 tarihli makalesinde ise Newlands, elementlerin atom ağırlıklarına göre sıralanırlarsa, ardışık sayılara sahip olanlar sıklıkla ya aynı gruba aitti ya da farklı gruplarda benzer konumlarda bulunuyordu. Bilinen elementleri toplamda yedi adet sekizli gruba ayıran Newlands, bu gruplardaki elementlerin benzer davranışlar gösterdiğini tespit etmişti.[8] Ancak bu gruplandırma, yalnızca belli başlı elementler için geçerliyken kalan birçok element için doğru değildi.[9]

Lothar Meyer, elementlerin bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerinin periyodik aralıklarla tekrarlandığını tespit etti. Meyer'e göre, atom ağırlıkları ile atom hacimleri birbirine dikey olacak şekilde sıralandığında, birtakım maksimum ve minimumların yer aldığı eğride, en elektropozitif elementler bu eğirinin zirvelerinde yer alıyordu. 1864'te yayımlanan kitabında yer alan periyodik tablonun ilk sürümlerinden birinde 28 element, değerliklerine göre altı gruba ayrılmıştı. Bu sayede elementler ilk kez değerliklerine göre gruplandırılmıştı.[10] 1868'de, tablosunu gözden geçirse de bu yeni sürüm, ancak 1895'teki ölümünün ardından bir taslak olarak yayımlanabildi.[11]

Mendeleyev'in çalışmaları

değiştir

17 Şubat 1869'da Dmitri Mendeleyev, elementleri atom ağırlıklarına göre sıralamaya ve kıyaslamaya başladı. Tekrarlanan özelliklerine göre alt alta sıralayarak ilk iki periyodu yedişer, sonraki üç periyodu ise onyedişer element içeren bir tablo hazırladı. Mayıs 1869'da yayımlanan bu çalışmada bazı yerler, henüz keşfedilmemiş elementler olduğunu düşünülerek boş bırakmıştı.[12][9] 1871'deki bir makalesinde Mendeleyev, tablosunun güncellenmiş bir sürümünün yanı sıra henüz bilinmeyen bazı elementlere dair öngörülerine yer verdi.[12][13]

1875'te Paul-Émile Lecoq de Boisbaudran, Mendeleyev'in öngörülerinden habersiz bir şekilde gerçekleştirdiği çalışmalar sonucunda galyum olarak adlandırdığı elementi izole ederek özelliklerini belirlemeye başladı. De Boisbaudran'ın makalesini inceleyen Mendeleyev, kendisine bir mektup göndererek kendisinin öngördüğü eka alüminyum ile galyumun aynı element olduğunu belirtti. De Boisbaudran da bu iddiayı doğruladı.[14] 1879'da Lars Fredrik Nilson, skandiyum adını verdiği ve Mendeleyev'in tablosunda eko bor olarak yer alan elementi keşfetti. Germanyum olarak adlandırılan eka silisyum 1886'da, Clemens Winkler tarafından keşfedildi. Galyum, skandiyum ve germanyumun özellikleri, Mendeleyev'in öngörüleriyle uyuşuyordu.[15]

1895 yılında John William Strutt, yeni bir soygaz (argon) keşfettiğini bildirdi. Bu element periyodik tabloda bilinen hiçbir yere oturtulamadı. 1898 yılında William Ramsay bu elementin klor ile potasyum arasında bir yere konulabileceğini önerdi. Helyum da aynı grubun bir üyesi olarak düşünüldü. Bu grup elementlerinin değerliklerinin sıfır olması nedeniyle sıfır grubu olarak adlandırıldı.

 
Mendeleyev'in An Attempt Towards a Chemical Conception of the Ether kitabındaki periyodik tablo

Mendeleyev'in periyodik tablosu her ne kadar elementlerin periyodik özelliklerini gösterse de neden özelliklerin tekrarlandığı konusunda herhangi bir bilgi vermemektedir.

Atom numarası

değiştir

1913'te Antonius van den Broek, elementlerin periyodik tablodaki konumlarının çekirdek yüküne göre belirlendiğini gözlemledi.[16][17] Ernest Rutherford, bu yükü "atom numarası" olarak adlandırdı.[18] Van den Broek'in bu makalesinde ayrıca, elementlerin elektron sayılarına göre düzenlendiği ilk periyodik tablonun bir gösterimi de yer alıyordu.[17]

Henry Moseley, X ışını spektroskopisini kullanarak van den Broek'in öne sürdüğü görüşü deneysel olarak ispatladı. Moseley, alüminyum ile altın arasındaki elementlerin tamamının çekirdek yükünü tespit ederek Mendeleyev'in sıralamasının aslında elementlerin çekirdek yüklerine göre olduğunu belirledi. Bir elementin çekirdek yükünün, proton sayısına eşit olduğunu tespit ederek bu değeri atom numarası (Z) olarak adlandırdı. Atom numarasının keşfiyle, atom ağırlığı ile kimyasal özellikler arasındaki tutarsızlıklar giderildi.[16] Moseley'in ölümünün ardından kendisinin çalışmalarını devam ettiren Manne Siegbahn, o güne kadar keşfedilen en yüksek atom numarasına (92) sahip element uranyuma kadar olan elementlerin atom numaralarını tespit etti.[19] Moseley ve Siegbahn'ın araştırmalarına dayanılarak 43, 61, 72, 75, 85 ve 87 atom numarasına sahip elementler keşfedilmeyi bekliyordu.[16] 75 atom numaralı element aslında Masataka Ogawa tarafından 1908'de bulunmuş ve "nipponyum" olarak adlandırılmıştı ancak bu elementin atom numarasını hatalı bir şekilde 43 olarak tespit etmişti. 1925'te Walter Noddack, Ida Tacke ve Otto Berg, Ogawa'nın çalışmalarından bağımsız bir şekilde bu elementi yeniden keşfederek renyum olarak adlandırdı.[20]

Elektron kabukları

değiştir

Niels Bohr, Max Planck'ın kuantumlanma fikrinden yola çıkarak elektronların enerji seviyelerinin kuantumlandığını ve yalnızca belirli bir kararlı enerji durumlarına sahip oldukları sonucuna vardı. Elementlerin elektron dizilimleri ile periyodik olarak tekrarlanan özellikleri arasında bir bağ kuran Bohr, 1913 yılındaki makalesinde elementlerin kimyasal özelliklerinin iç elektronlar tarafından belirlendiğini tespit etti. "Halka" olarak adlandırdığı elektron kabuklarını bulmyş ve bunların her birinde en fazla sekiz elektronun olabileceğini belirlemişti.[21] Aynı yıl, bir kuantum atomuna dayanak ilk elektron periyodik tablosunu oluşturdu.[22]

Bohr'un teorisindeki kimyasal özellikleri sistematik bir biçimde geliştiren ve düzelten ilk kişi, 1914 ve 1916 yıllarındaki çalışmalarıyla Walther Kossel oldu. Kossel, dış kabuğa elektronların eklenmesiyle periyodik tablodaki yeni elementlerin oluşturabileceğini öne sürmüştü.[23]

1919'daki bir makalesinde Irving Langmuir, "hücre" olarak adlandırdığı orbitallerin varlığından bahsederek bunların sekizer elektron barındırdığını ve günümüzde kabuk olarak adlandırılan "eşit aralıklı katmanlarla" düzenlendiğini belirtti. Bununla birlikte, ilk kabuğun iki elektrondan ibaret olduğunu ifade etmişti.[24] 1921'de Charles Bury, bir kabuktaki sekiz ve on sekiz elektronun kararlı dizimler meydana getirdiğini ve geçiş elementlerindeki elektron dizilimlerinin, dış kabuklarındaki değerlik elektrona bağlı olduğunu öne sürdü.[25] Bu makalesiyle Bury, geçiş metalleri için "geçiş" tanımını kullanan ilk kişi olmuştu.[26] Bohr'un teorisi, Georges Urbain'in seltiyum adını verdiği bir nadir toprak elementi olan 72. elementi keşfettiğini duyurmasıyla kanıtlansa da Bury ve Bohr, 72. elementin bir nadir toprak elementi olamayacağını ve zirkonyumun homoloğu olması gerektiğini öngörmüştü. Dirk Coster ile Georg von Hevesy, zirkonyum cehverlerinde yaptıkları araştırmalar sonucunda 72. elementi bularak hafniyum adını verdi.[27][28] Urbain'in elde ettiği elementin ise saflaştırılmış lutesyum (71. element) olduğu belirlendi.[29] Bu bağlamda, keşfedilen son kararlı elementler hafniyum ile renyum olmuştu.[30]

Wolfgang Pauli, Bohr'un elektron dizilimine dair çalışmalarını devam ettirerek 1923'te, iki elektronun aynı dört kuantum numarasına sahip olmayacağını işaret eden bir ilke tanımladı. Bu sayede, her bir kabuğun içerebileceği elektron sayılarına karşılık gelen periyodik tablodaki periyotların uzunlukları (2, 8, 18 ve 32) belirlenmiş oldu.[31] 1925'te Friedrich Hund, modern olanlara yakın elektron dizilimlerini tespit etti.[32] Bu çalışmaların ardından periyodiklik, elementlerin değerlikleri yerine kimyasal olarak etkin ya da değerlik elektron sayısına göre sıralanmaya başladı.[9] Elementlerin elektron dizilimlerini tanımlayan Aufbau ilkesi ilk olarak 1926'da Erwin Madelung tarafından gözlemlense de,[33] ilk olarak Vladimir Karapetoff tarafından 1930'da yayımlandı.[34][35] 1961'de Vsevolod Kleçkovski, orbitallerin artan n + ℓ düzeninde dolduklarını öngören Madelung kuralının ilk kısmını ortaya attı.[36] Bu kuralın tamamı 1971'de Yuri N. Demkov and Valentin N. Ostrovski tarafından tanımlandı.[37]

Yapay elementler

değiştir

1936 itibarıyla, hidrojen ile uranyum arasındaki tanımlanmamış dört element; 43, 61, 85 ve 87 atom numaralarına sahip olan elementler kalmıştı. 1937'te Emilio Segrè ve Carlo Perrier, önceki elementlerin aksine doğada keşfedilmeden, nükleer reaksiyonlarla sentezlenen ilk element olan 43. elementi elde ederek elemente teknesyum adını verdi.[38] 87. element olan fransiyum, 1939'da Marguerite Perey tarafından keşfedildiğinde, doğada bulunan son element olmuştu. 85. (astatin) ve 61. (prometyum) elementler de sırasıyla 1940 ve 1945 yıllarında yapay olarak sentezlendi.[39] Tamamı yapay olarak sentezlenen uranyum ötesi elementlerden ilki olan 93 atom numaralı neptünyum, Edwin McMillan ve Philip Abelson tarafından 1940'ta, uranyum atomlarının nötron bombardımanına maruz bırakılmasıyla keşfedildi.[40] Glenn T. Seaborg ile ekibi, Lawrence Berkeley Ulusal Laboratuvarında gerçekleştirdiği çalışmalarla 1941'de plütonyumla başlayan süreçte uranyum ötesi element keşiflerine devam etti ve sanılanın aksine, aktinyumdan sonraki elementlerin geçiş metallerinden çok lantanitlere benzer olduğunu saptayarak bunları aktinit olarak adlandırdı.[41] Bu görüşü daha önceleri Henry Bassett (1892), Alfred Werner (1905) ve Charles Janet (1928) bu düşünceyi daha önceleri dile getirdiyse de fikirleri genel bir kabul görmemişti.[42] 1955'e gelindiğinde, 101. element olan mendelevyuma kadar olan elementlerin tamamı sentezlenmişti.[43]

Yapısı

değiştir
Periyodik tablo
Grup 1 2   3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Hidrojen &
alkali metaller 		Toprak alkali metaller Bor grubu Karbon grubu Azot grubu Kalkojenler Halojenler Soy gazlar
Periyot

1

Hidro­jen1H​1,008 Hel­yum2He​4,0026
2 Lit­yum3Li​6,94 Beril­yum4Be​9,0122 Bor5B​10,81 Karbon6C​12,011 Azot7N​14,007 Oksi­jen8O​15,999 Flor9F​18,998 Neon10Ne​20,180
3 Sodyum11Na​22,990 Magnez­yum12Mg​24,305 Alümin­yum13Al​26,982 Silis­yum14Si​28,085 Fosfor15P​30,974 Kükürt16S​32,06 Klor17Cl​35,45 Argon18Ar​39,95
4 Potas­yum19K​39,098 Kalsi­yum20Ca​40,078 Skan­diyum21Sc​44,956 Titan­yum22Ti​47,867 Vanad­yum23V​50,942 Krom24Cr​51,996 Mangan25Mn​54,938 Demir26Fe​55,845 Kobalt27Co​58,933 Nikel28Ni​58,693 Bakır29Cu​63,546 Çinko30Zn​65,38 Galyum31Ga​69,723 German­yum32Ge​72,630 Arsenik33As​74,922 Selen­yum34Se​78,971 Brom35Br​79,904 Krip­ton36Kr​83,798
5 Rubid­yum37Rb​85,468 Stron­siyum38Sr​87,62 İtriyum39Y​88,906 Zirkon­yum40Zr​91,224 Niyob­yum41Nb​92,906 Molib­den42Mo​95,95 Teknes­yum43Tc​[97] Ruten­yum44Ru​101,07 Rod­yum45Rh​102,91 Palad­yum46Pd​106,42 Gümüş47Ag​107,87 Kadmi­yum48Cd​112,41 İndiyum49In​114,82 Kalay50Sn​118,71 Anti­mon51Sb​121,76 Tellür52Te​127,60 İyot53I​126,90 Ksenon54Xe​131,29
6 Sezyum55Cs​132,91 Baryum56Ba​137,33   Lutes­yum71Lu​174,97 Hafni­yum72Hf​178,49 Tantal73Ta​180,95 Tungs­ten74W​183,84 Ren­yum75Re​186,21 Osmi­yum76Os​190,23 İridyum77Ir​192,22 Platin78Pt​195,08 Altın79Au​196,97 Civa80Hg​200,59 Talyum81Tl​204,38 Kurşun82Pb​207,2 Bizmut83Bi​208,98 Polon­yum84Po​[209] Asta­tin85At​[210] Radon86Rn​[222]
7 Fran­siyum87Fr​[223] Radyum88Ra​[226]   Lavren­siyum103Lr​[266] Ruther­fordiyum104Rf​[267] Dub­niyum105Db​[268] Seabor­giyum106Sg​[269] Bohr­iyum107Bh​[270] Hassi­yum108Hs​[269] Meitner­iyum109Mt​[278] Darmstadt­iyum110Ds​[281] Rönt­genyum111Rg​[282] Koper­nikyum112Cn​[285] Nihoni­yum113Nh​[286] Flerov­yum114Fl​[289] Mosko­viyum115Mc​[290] Liver­moryum116Lv​[293] Tenne­sin117Ts​[294] Oga­nesson118Og​[294]
  Lantan57La​138,91 Seryum58Ce​140,12 Prase­odim59Pr​140,91 Neo­dymium60Nd​144,24 Promet­yum61Pm​[145] Samar­yum62Sm​150,36 Evro­piyum63Eu​151,96 Gado­linyum64Gd​157,25 Terbi­yum65Tb​158,93 Disproz­yum66Dy​162,50 Holmi­yum67Ho​164,93 Erbiyum68Er​167,26 Tulyum69Tm​168,93 İter­biyum70Yb​173,05  
  Aktin­yum89Ac​[227] Toryum90Th​232,04 Protak­tinyum91Pa​231,04 Uran­yum92U​238,03 Neptün­yum93Np​[237] Plüton­yum94Pu​[244] Amerik­yum95Am​[243] Küriyum96Cm​[247] Berkel­yum97Bk​[247] Kalifor­niyum98Cf​[251] Aynştayn­yum99Es​[252] Fermi­yum100Fm​[257] Mende­levyum101Md​[258] Nobel­yum102No​[259]

Grup, periyot ve bloklar

değiştir

Grup

değiştir
Ana madde: Grup (periyodik tablo)

Dış katman elektron dizilimi aynı olan elementlerin oluşturduğu birliğe grup denir. Gruplar periyodik tablodaki sütunlardır. Aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir.[44][45][46]

Gruplar iki şekilde adlandırılır. Birincisi IUPAC'ın önerdiği 1'den 18'e kadar olan sayılardır. İkincisi ise daha sık kullanılan harf (A, B) ve rakamlardan oluşan adlandırmadır.

Grupların özel isimleri (IUPAC'a göre)
Grup İsmi
1 alkali metal
2 toprak alkali metal
13 bor grubu
14 karbon grubu
15 azot grubu
16 kalkojen
17 halojen
18 soygaz

Periyot

değiştir
Ana madde: Periyot (periyodik tablo)

Periyodik tablodaki satırlara periyot denir. Toplam yedi periyot vardır. Altıncı periyot 32 elemente sahip uzun bir periyottur, bu periyodun 14 elementi aşağıya taşınmıştır. Bunlara lantanit denir. Aynı şey yedinci periyot için de geçerlidir. Yedinci periyottan ayrılan bölümlere ise aktinit denir. (Periyodik tablonun altında bulunan 2 periyot şeklinde olan yer)[47]

Blok

değiştir
Ana madde: Blok (periyodik tablo)
 
Son orbitallerine göre elementler

Elementler (hidrojen ve helyum dışında) değerlik orbitallerine göre s, p, d ve f olmak üzere dört ana bloğa ayrılır. s ve p ana grup, d ve f yan grup olarak bilinir.[48]

 
f bloğo asıl yerine taşındığında oluşan görünüm
 
f bloğunun altta olduğu bilindik görünüm
f bloğunun altta olduğu bilindik görünüm (sol) f bloğu asıl yerine taşındığında oluşan görünüm (sağ)

Düzenli değişimler

değiştir

Periyodik tabloda soldan sağa ya da yukarıdan aşağı gidildikçe düzenli değişen birtakım özellikler vardır.

Atom yarıçapı

değiştir
 
Atom yarıçapının atom numarasına göre değşimi

Atomların büyüklüğü ölçülürken Van der Waals yarıçapı dikkate alınır. Çekirdekle dış katmanlarda bulunan elektronlar arasındaki çekim kuvveti ne kadar büyük olursa atom yarıçapı da o kadar küçük olur. Örneğin ikinci periyot elementlerinden lityumun son katman elektronu 3 protonla çekilirken, florunki 9 proton tarafından çekilir. Bu yüzden soldan sağa gidildikçe yarıçap azalır.

Yukarıdan aşağı gidildikçe dış katman elektronları çekirdekten daha uzakta bulunur. Atom yarıçapı artar.

İyonlaşma enerjisi

değiştir
 
İyonlaşma enerjilerinin, atom numarası ile değişimini gösteren grafik

Gaz halde bulunan bir atomdan bir elektron koparmak için gereken enerjiye iyonlaşma enerjisi denir. Soldan sağa gidildikçe çekirdekle son katman elektronları arasındaki çekim kuvveti artacağından iyonlaştırmak için daha fazla enerjiye gerek vardır. O yüzden soldan sağa gidildikçe düzenli olarak artış beklenir ancak 2A ve 5A elementlerinin küresel simetrik özelliğinden dolayı sıralamada yerleri farklıdır.

1A<3A<2A<4A<6A<5A<7A<8A

Bir elektronu uzaklaştırmak için gereken enerji, elektronun çekirdekten uzaklığına bağlıdır. Bu sebeple yukarıdan aşağı inildikçe atom yarıçapı arttığından iyonlaşma enerjisi azalır.

Elektronegatiflik

değiştir
 
Yukarıdan aşağı inildikçe azalan elektronegatiflik

Elektronegatiflik, bir atomun kimyasal bağdaki elektronları kendine doğru çekme yeteneğinin bir ölçüsüdür. Doğrudan bir ölçümü yoktur, ancak iyonlaşma enerjisi ve elektron ilgisinin aritmetik ortalaması olarak düşünülebilir.[49]

Soldan sağa doğru iyonlaşma enerjisi ve elektron ilgisi arttığından elektronegatiflik artar. Yukarıdan aşağı ise azalır.[49]

Diğer özellikler

değiştir

Bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe;

  • Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
  • Atom numarası artar.
  • Değerlik elektron sayısı artar.
  • Elektron alma isteği (ametallik) artar.
  • Yörünge sayısı değişmez.
  • Atom hacmi ve çapı azalır.

Bir grupta yukarıdan aşağıya inildikçe;

  • Proton, nötron sayıları ve kütle numarası artar.
  • Atom numarası artar.
  • Değerlik elektron sayısı değişmez (Bu nedenle aynı gruptaki elementlerin kimyasal özellikleri benzerdir).
  • Elektron verme isteği (metalik karakter) artar.
  • Yörünge sayısı artar.
  • Atom hacmi ve çapı artar.

Kaynakça

değiştir
Genel
Özel
  1. ^ "Chemistry: Four elements added to periodic table". BBC News. 4 January 2016. 4 January 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. 
  2. ^ St. Fleur, Nicholas (1 Aralık 2016). "Four New Names Officially Added to the Periodic Table of Elements". New York Times. 14 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2020. 
  3. ^ Wurzer, Ferdinand (1817). "Auszug eines Briefes vom Hofrath Wurzer, Prof. der Chemie zu Marburg". Annalen der Physik dil=en. 56 (7). ss. 331-334. Bibcode:1817AnP....56..331.. doi:10.1002/andp.18170560709. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2025. 
  4. ^ Döbereiner, J. W. (1829). "Versuch zu einer Gruppirung der elementaren Stoffe nach ihrer Analogie". Annalen der Physik und Chemie. 2. seri (Almanca). 15 (2). ss. 301-307. Bibcode:1829AnP....91..301D. doi:10.1002/andp.18290910217. 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Horvitz, L. (2002). Eureka!: Scientific Breakthroughs That Changed The World (İngilizce). New York: John Wiley. s. 43. Bibcode:2001esbt.book.....H. ISBN 978-0-471-23341-1. OCLC 50766822. 
  6. ^ Scerri 2020, s. 47.
  7. ^ Ball, Philip (2002). The Ingredients: A Guided Tour of the Elements (İngilizce). Oxford: Oxford University Press. s. 100. ISBN 978-0-19-284100-1. 
  8. ^ a b   Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Newlands, John Alexander Reina". Encyclopædia Britannica. 19 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 515. 
  9. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; jensenlaw isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  10. ^ Meyer, Julius Lothar (1864). Die modernen Theorien der Chemie (Almanca). Breslau: Maruschke & Berendt. s. 137. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2025. 
  11. ^ Scerri 2020, ss. 106-108.
  12. ^ a b Scerri 2020, ss. 117-123.
  13. ^ Mendeleyev, Dmitri (1871). "The natural system of elements and its application to the indication of the properties of undiscovered elements". Journal of the Russian Chemical Society (Rusça). 3: 25-56. 
  14. ^ Scerri 2020, s. 149.
  15. ^ Scerri 2020, ss. 151-152.
  16. ^ a b c Şablon:Akademik devhi kaynağı
  17. ^ a b Van den Broek, Antonius (1913). "Die Radioelemente, das periodische System und die Konstitution der Atome". Physikalische Zeitschrift (Almanca). 14: 32-41. 
  18. ^ Scerri 2020, s. 185.
  19. ^ Egdell, Russell G.; Bruton, Elizabeth (2020). "Henry Moseley, X-ray spectroscopy and the periodic table". Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences (İngilizce). 378 (2180). doi:10.1002/chem.202004775. PMID 32811359. 
  20. ^ Hisamatsu, Yoji; Egashira, Kazuhiro; Maeno, Yoshiteru (2022). "Ogawa's nipponium and its re-assignment to rhenium". Foundations of Chemistry (İngilizce). 24: 15-57. doi:10.1007/s10698-021-09410-x. 
  21. ^ Kragh, Helge (2012). "Lars Vegard, Atomic Structure, and the Periodic System" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry (İngilizce). 37 (1): 42-49. 
  22. ^ Scerri 2020, ss. 208-218.
  23. ^ Kossel, Walther (1916). "Über Molekülbildung als Frage des Atombaus". Annalen der Physik (İngilizce). 354 (3): 229-362. doi:10.1002/andp.19163540302. 
  24. ^ Langmuir, Irving (Haziran 1919). "The Arrangement of Electrons in Atoms and Molecules". Journal of the American Chemical Society (İngilizce). 41 (6): 868-934. Bibcode:1919JAChS..41..868L. doi:10.1021/ja02227a002. ISSN 0002-7863. 
  25. ^ Bury, Charles R. (Temmuz 1921). "Langmuir's Theory of the Arrangement of Electrons in Atoms and Molecules". Journal of the American Chemical Society (İngilizce). 43 (7): 1602-1609. Bibcode:1921JAChS..43.1602B. doi:10.1021/ja01440a023. ISSN 0002-7863. 
  26. ^ Jensen, William B. (2003). "The Place of Zinc, Cadmium, and Mercury in the Periodic Table". Journal of Chemical Education. 80 (8): 952-961. Bibcode:2003JChEd..80..952J. doi:10.1021/ed080p952. 
  27. ^ Coster, D.; Hevesy, G. (1923). "On the Missing Element of Atomic Number 72". Nature. 111 (2777): 79. Bibcode:1923Natur.111...79C. doi:10.1038/111079a0. 
  28. ^ Fernelius, W. C. (1982). "Hafnium". Journal of Chemical Education. 59 (3): 242. Bibcode:1982JChEd..59..242F. doi:10.1021/ed059p242. 
  29. ^ Burdette, Shawn C.; Thornton, Brett F. (2018). "Hafnium the lutécium I used to be". Nature Chemistry. 10 (10): 1074. Bibcode:2018NatCh..10.1074B. doi:10.1038/s41557-018-0140-6. PMID 30237529. 
  30. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; 7elements isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  31. ^ Scerri 2020, ss. 218-223.
  32. ^ Jensen, William B. (2007). "The Origin of the s, p, d, f Orbital Labels". Journal of Chemical Education (İngilizce). 84 (5): 757-758. Bibcode:2007JChEd..84..757J. doi:10.1021/ed084p757. 
  33. ^ Goudsmit, S. A.; Richards, Paul I. (1964). "The Order of Electron Shells in Ionized Atoms". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America (İngilizce). 51 (4): 664-671 (s. 906'daki düzeltmeyle birlikte). Bibcode:1964PNAS...51..664G. doi:10.1073/pnas.51.4.664. PMC 300183 $2. PMID 16591167. 
  34. ^ Karapetoff, Vladimir (1930). "A chart of consecutive sets of electronic orbits within atoms of chemical elements". Journal of the Franklin Institute (İngilizce). 210 (5): 609-624. doi:10.1016/S0016-0032(30)91131-3. 
  35. ^ Ostrovsky, Valentin N. (2003). "Physical Explanation of the Periodic Table". Annals of the New York Academy of Sciences (İngilizce). 988 (1): 182-192. Bibcode:2003NYASA.988..182O. doi:10.1111/j.1749-6632.2003.tb06097.x. PMID 12796101. 
  36. ^ Kleçkovski, Vsevolod (1962). "Justification of the Rule for Successive Filling of (n+l) Groups". Journal of Experimental and Theoretical Physics (İngilizce). 14 (2): 334. 
  37. ^ Demkov, Yury N.; Ostrovsky, Valentin N. (1972). "n+l Filling Rule in the Periodic System and Focusing Potentials". Journal of Experimental and Theoretical Physics (İngilizce). 35 (1): 66-69. Bibcode:1972JETP...35...66D. 
  38. ^ Scerri 2020, ss. 313-321.
  39. ^ Scerri 2020, ss. 322-340.
  40. ^ Scerri 2020, ss. 354-356.
  41. ^ Seaborg, Glenn T. (1997). "Source of the Actinide Concept" (PDF) (İngilizce). Los Alamos National Laboratory. 15 August 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 March 2021. 
  42. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Thyssen isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  43. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Scerri354 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  44. ^ Bagnall, K. W. (1967). "Recent advances in actinide and lanthanide chemistry". Fields, P. R.; Moeller, T. (Ed.). Advances in chemistry, Lanthanide/Actinide chemistry. Advances in Chemistry (71 bas.). American Chemical Society. ss. 1-12. doi:10.1021/ba-1967-0071. ISBN 978-0-8412-0072-2. ISSN 0065-2393. 
  45. ^ Day, M. C., Jr.; Selbin, J. (1969). Theoretical inorganic chemistry (2 bas.). New York: Nostrand-Rienhold Book Corporation. s. 103. ISBN 978-0-7637-7833-0. 
  46. ^ Holman, J.; Hill, G. C. (2000). Chemistry in context (5 bas.). Walton-on-Thames: Nelson Thornes. s. 40. ISBN 978-0-17-448276-5. 
  47. ^ Stoker, S. H. (2007). General, organic, and biological chemistry. New York: Houghton Mifflin. s. 68. ISBN 978-0-618-73063-6. OCLC 52445586. 
  48. ^ Jones, C. (2002). d- and f-block chemistry. New York: J. Wiley & Sons. s. 2. ISBN 978-0-471-22476-1. OCLC 300468713. 
  49. ^ a b Greenwood & Earnshaw, s. 27

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Periyodik_tablo&oldid=35393320" sayfasından alınmıştır