Sezyum (sembol: Cs), atom numarası 55 olan, alkali metaller grubuna ait bir kimyasal element. Element oda sıcaklığında katı olsa da 28 °C'de erimektedir. Sezyuma doğada ender rastlanır. Gümüşümsü altın renklidir ve metalik yapıdadır. Element, Robert Wilhelm Bunsen ve Gustav Kirchoff tarafından 1860 yılında mineral suyunda keşfedildi.

Sezyum, 55Cs
GörünüşSolgun altın rengi
Standart atom ağırlığı Ar, std(Cs)132,90545196(6)
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum
Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon
Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon
Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton
Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon
Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon
Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson
Rb

Cs

Fr
ksenonsezyumbaryum
Atom numarası (Z)55
Grup1. grup: H ve alkali metaller
Periyot6. periyot
Blok s bloku
Elektron dizilimi[Xe] 6s1
Kabuk başına elektron2, 8, 18, 18, 8, 1
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)Katı
Erime noktası301,7 K ​(28,5 °C, ​83,3 °F)
Kaynama noktası944 K (671 °C; 1239,8 °F)
Yoğunluk (SSB'de)1,93 g/L
sıvıyken (en'de)1,843 g/cm3
Kritik nokta1938 K, 9,4 MPa
Erime entalpisi2,09 kJ/mol
Buharlaşma entalpisi63,9 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi32,210 J/(mol·K)
Buhar basıncı
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
T (K) 418 469 534 623 750 940
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları-1, +1[1] güçlü bazik
ElektronegatiflikPauling ölçeği: 0,79
İyonlaşma enerjileri
  • 1.: 375,7 kJ/mol
  • 2.: 2234,3 kJ/mol
  • 3.: 3400 kJ/mol
Atom yarıçapıDeneysel: 265 pm
Kovalent yarıçapı244±11 pm
Van der Waals yarıçapı343 pm
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri
Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapıHacim merkezli kübik (hmk)
Hacimmerkezlikübik kristal yapısısezyum
Isı iletkenliği35,9 W/(m·K)
Isı geçirgenliği97 mm2/s (300 K'de)
Elektrik direnci205 Ω·m (20 °C'de)
Manyetik düzenParamanyetik[2]
Young modülü1,7 GPa
Hacim modülü1,6 GPa
Mohs sertliği0,2
Brinell sertliği0,14 MPa
CAS Numarası7440-46-2
Tarihi
Adını aldığıLatincede "gök mavisi" anlamına gelen caesius (spektral renklerine atfen)
KeşifRobert Bunsen · Gustav Kirchhoff (1860)
İlk izolasyonCarl Setterberg (1882)
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün
133Cs %100 kararlı
134Cs yap 2,0648 y ε 134Xe
β- 134Ba
135Cs eser 2,3×106 y β- 135Ba
137Cs yap 30,17 y[3] β- 137Ba
Renksiz transparan bir metal (Pollucite), bir Sezyum minerali

Sezyum uzayabilen ve çok yumuşak bir metaldir (Sertlik 0,2). Sezyum soy olmayan, tepkimeye çok istekli bir metaldir ve hemen hemen bütün elementlerle şiddetle veya alev çıkartarak tepkimeye girer. Metal havada hızlı bir şekilde kırmızı-mor alevle yandığı için vakumda saklanır. Suyla bilinen en güçlü baz olan sezyum hidroksiti (CsOH) oluşturur.[4]

Sezyum-133 izotopu atom saatlerinin çalışmasında da kullanılır. Sezyum-133 izotopunun belirli bir zaman aralığında titreşmesi 9.192.631.770 hesaplanmış ve saniye olarak tanımlanmıştır.

Eldesi değiştir

Sezyum'un saf olarak eldesi bilinen sıradan sodyum eldesi gibi değildir. Sıvı sezyum klorürün elektrolizi ile oluşan sezyum metalinin eriyik tuz içerisinde çözünürlüğü fazladır.

  • Katot : Cs+(s) + e- → Cs (s)
  • Anot : Cl- (s) → ½ Cl2 (g) + e-

Bunun yerine sıcak sezyum klorür eriyiğinin metalik sodyum ile reaksiyonundan elde edilir.

Na + CsCl → Cs + NaCl

Kaynakça değiştir

  1. ^ Dye, J. L. (1979). "Compounds of Alkali Metal Anions". Angewandte Chemie International Edition. 18 (8): 587–598. doi:10.1002/anie.197905871. 
  2. ^ "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (İngilizce) (87.87yayıncı=CRC press bas.). ISBN 0-8493-0487-3. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  3. ^ "NIST Radionuclide Half-Life Measurements". NIST (İngilizce). 11 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Römpps Chemie-Lexikon