Vikipedi

Uranüs

güneş sisteminin 7. gezegeni
Başlığın diğer anlamları için Uranüs (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Uranüs, Güneş Sisteminin Güneş'ten uzaklık sıralamasına göre 7. gezegenidir.[18] Çap açısından Jüpiter ve Satürn'den sonra üçüncü, kütle açısındansa bu iki gezegen ve Neptün'ün ardından dördüncü sırada gelir. Adını Yunan mitolojisindeki gökyüzü tanrısı Uranos'tan (Yunanca'da Οὐρανός, Latinceleştirilmiş şekli ile Uranus) alır.[19] 1781 yılında William Herschel tarafından keşfedilmiştir ve Buz devi sınıfına girer.

Uranüs ⛢
Uranus2.jpg
Voyager 2, 24 Ocak 1986'da Uranüs'ü görüntüledi
Keşif
Keşfeden William Herschel
Keşif tarihi 13 Mart 1781
Adlandırmalar
Adın kaynağı
 Latince Ūranus Yunan tanrısından Οὐρανός Ouranos
Sıfatlar Uranian
Yörünge özellikleri[6]
Günöte 20,11 AU
Günberi 18,33 AU
19,2184 AU
Dış merkezlik 0,046381
369,66 gün[3]
6,80 km/sn[3]
142,238600°
Eğiklik Tutuluma 0,773°
Güneş ekvatoruna 6,48°
Değişmeyen düzleme 0,99°[4]
74,006°
19 Ağu 2050[5]
Perihelyon argümanı
 96,998857°
Bilinen doğal uydusu 27
Fiziksel özellikler
Ortalama yarıçap
 25.362 ± 7 km[7]
Ekvatoral yarıçap
 25.559 ± 4 km
4,007 Dünya[7]
Kutupsal yarıçap
 24.973 ± 20
3,929 Dünya[7]
Basıklık 0,0229 ± 0,0008[7]
Daire çevresi 159.354,1 km[1]
8,1156 × 109 km2[1]
15,91 Dünya
Hacim 6,833 × 1013 km3[3]
63,086 Dünya
Kütle

(8,6810 ± 0,0013) × 1025 kg
14,536 Dünya[8]

GM=5.793.939 ± 13 km3/sn2
Ortalama yoğunluk
 1,27 g/cm3[3]
8,69 m/sn2[3]
0,886 g
Atalet momenti faktörü
 0,23[9] (tahmini)
21,3 km/sn[3]
-0,71833 g (ters yön)
17 sa 14 dak 24 sn[7]
Ekvatoral dönme hızı
 2,59 km/sn
9.320 km/sa
97,77° (yörüngeye)[3]
Kuzey kutbu sağ açıklık
 17s 9d 15sn
257,311°[7]
Kuzey kutbu dik açıklık
 −15,175°[7]
Albedo 0,300 (Bond)[10]
0,488 (geom.)[11]
Yüzey sıcaklığı min. ortalama maks.
1 bar seviyesi[12] 76 K (−197,2 °C)
0,1 bar
(tropopoz)[13]		 47 K 53 K 57 K
5,38[14] ile 6,03[14]
3,3″ ile 4,1″[3]
Atmosfer[13][16][17]
27,7 km[3]
Bileşimleri

(1,3 bar'ın altında)
Gazlar:

Buzlar:

YörüngeDeğiştir

Uranüs, Güneş çevresinde bir devrini 84 yılda tamamlar. Hafifçe eliptik olan yörüngesi boyunca, Güneş'e uzaklığı yaklaşık 18-20 astronomik birim arasında değişir.

Fiziksel özelliklerDeğiştir

Uranüs’ün kütlesi Dünya’nınkinin 15 katı, hacmi ise 63 katıdır. Uranüs’ün çevresinde ince, keskin hatlı ve koyu renkli 10 halkanın olduğu tespit edilmiştir. Halkaların tümü, yaklaşık 1 m çapında koyu renkli kaya benzeri parçalardan oluşmaktadır. Bunların yapısı henüz belirlenememiştir. Uranüs, kutbu güneşe bakacak şekilde tekerlek gibi döner. Böylece etrafındaki halkalar da dik olarak onunla birlikte döner.

Uranüs’te, Dünya’nın ve Satürn’ün çevresindekilerle karşılaştırılabilecek ölçüde manyetik alan vardır. Manyetik alanın ekseni, gezegenin dönme eksenine göre 55o eğiktir ve bu diğer gezegenlere oranla oldukça yüksek bir değerdir. Bu eğiklik manyetik alanın, güneş rüzgarı karşında tirbuşon benzeri uzun bir kuyruk yapmasına neden olur. Gezegenin dönme periyodu yaklaşık olarak 17.5 saattir ve dönme ekseni olağan dışıdır. Uranüs’ün eriyik halde bulunan ağır bir çekirdeği vardır. Çekirdeğin çevresinde ise su, metan ve amonyaktan oluşan birkaç bin oC sıcaklığında ve binlerce km kalınlığında bir manto yer alır. Bu aşırı sıcak mantonun, üzerindeki atmosferin ağırlığından kaynaklanan devasa basıncın etkisiyle kaynayamadığı ve buranın elektriksel olarak iletken olduğu, gezegenin manyetik alanını sınırladığı düşünülmektedir.

AtmosferDeğiştir

 
Uranüsün iç gösterimi.

Kütlesi Dünya'nınkinin yaklaşık 14.5 katıdır ve bu onu büyük gezegenler arasında en az kütleli gezegen haline getirir. Bununla birlikte, çapı, Neptün'ünkinden biraz daha büyüktür, Dünya çapının yaklaşık dört katıdır. Toplam 1.27 g / cm yoğunluk Uranüs'ü Satürn'den sonra ikinci en az yoğun gezegen yapar. Uranüs yapısının standart modeli üç katmandan oluşmasıdır: merkezdeki kayalık çekirdek, ortada donmuş bir manto ve bir dış hidrojen veya helyum gazı tabakası. Buz örtüsü terimiyse insanlar tarafından geleneksel olarak bilinen buz değil, su, amonyak ve diğer uçucu maddelerden oluşan sıcak ve yoğun bir sıvıdır.

Yukarıdaki model makul standart olmasına rağmen benzersiz değildir, diğer modeller de gözlemleri karşılar. Örneğin, donmuş mantoda önemli miktarda hidrojen ve kaya materyali karıştırılırsa, içindeki toplam buz kütlesi daha küçük olacak ve sonuç olarak, toplam kaya ve hidrojen kütlesi daha büyük olacaktır. Şu anda mevcut veriler bilimin hangi modelin doğru olduğunu belirlemesine izin vermemektedir.[20]

  • Etkin sıcaklık 58 K
  • 1 bar basınçtaki sıcaklık 76 K
  • 1 bar basınçtaki yoğunluk 0.42 kg/m³
  • Rüzgâr hızı 0 ile 200 m/s arası
  • Skala yüksekliği 27.7 km
  • Ortalama moleküler ağırlık 2.64 g/mol
  • Bileşim: Hidrojen (H2)  % 83, Helyum (He) %15, Metan (CH4) %2, Aerosoller: Amonyum buzu; su buzu; amonyum hidrosülfit; Metan buzu

UydularDeğiştir

 
Uranüsün büyük uyduları

Uranüs’ün 27 uydusu bilinmektedir. Jüpiter ve Satürn’den sonra en fazla uyduya sahip olan gezegendir. Beş büyük uydusunun (Miranda, Umbriel, Ariel, Oberon ve Titania) çapları 470–1580 km arasında değişir.

Küçük uydular: Cordelia, Ophelia, Bianca, Cressida, Desdemona, Juliet, Portia, Rosalind, Belinda, Puck, Caliban, Stephano, Trinculo, Sycorax, Prospero, Setebos, S/1986 U10, S/2001 U2, S/2001 U3, S/2003 U1, S/2003 U2, S/2003 U3

KaynakçaDeğiştir

  1. ^ a b c Munsell, Kirk (14 Mayıs 2007). "NASA: Solar System Exploration: Planets: Uranus: Facts & Figures". NASA. 19 Kasım 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. 
  2. ^ Seligman, Courtney. "Rotation Period and Day Length". 9 Mart 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2009. 
  3. ^ a b c d e f g h i Williams, Dr. David R. (31 Ocak 2005). "Uranus Fact Sheet". NASA. 19 Aralık 1996 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2007. 
  4. ^ Souami, D.; Souchay, J. (Temmuz 2012). "The solar system's invariable plane". Astronomy & Astrophysics. Cilt 543. s. 11. Bibcode:2012A&A...543A.133S. doi:10.1051/0004-6361/201219011. A133. 
  5. ^ "HORIZONS Web-Interface". ssd.jpl.nasa.gov. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ Simon, J.L.; Bretagnon, P.; Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G.; Laskar, J. (Şubat 1994). "Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets". Astronomy and Astrophysics. 282 (2). ss. 663-683. Bibcode:1994A&A...282..663S. 
  7. ^ a b c d e f g Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, Brent A.; A'Hearn, Michael F.; Conrad, Albert R.; Consolmagno, Guy J.; Hestroffer, Daniel; Hilton, James L.; Krasinsky, Georgij A.; Neumann, Gregory A.; Oberst, Jürgen; Stooke, Philip J.; Tedesco, Edward F.; Tholen, David J.; Thomas, Peter C.; Williams, Iwan P. (2007). "Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 98 (3). ss. 155-180. Bibcode:2007CeMDA..98..155S. doi:10.1007/s10569-007-9072-y. 
  8. ^ Jacobson, R. A.; Campbell, J. K.; Taylor, A. H.; Synnott, S. P. (Haziran 1992). "The masses of Uranus and its major satellites from Voyager tracking data and earth-based Uranian satellite data". The Astronomical Journal. 103 (6). ss. 2068-2078. Bibcode:1992AJ....103.2068J. doi:10.1086/116211. 
  9. ^ de Pater, Imke; Lissauer, Jack J. (2015). Planetary Sciences (2. bas.). New York: Cambridge University Press. s. 250. ISBN 978-0521853712. 
  10. ^ Pearl, J.C. (1990). "The albedo, effective temperature, and energy balance of Uranus, as determined from Voyager IRIS data". Icarus. 84 (1). ss. 12-28. Bibcode:1990Icar...84...12P. doi:10.1016/0019-1035(90)90155-3. 
  11. ^ Mallama, Anthony; Krobusek, Bruce; Pavlov, Hristo (2017). "Comprehensive wide-band magnitudes and albedos for the planets, with applications to exo-planets and Planet Nine". Icarus. Cilt 282. ss. 19-33. arXiv:1609.05048 $2. Bibcode:2017Icar..282...19M. doi:10.1016/j.icarus.2016.09.023. 
  12. ^ Podolak, M.; Weizman, A.; Marley, M. (Aralık 1995). "Comparative models of Uranus and Neptune". Planetary and Space Science. 43 (12). ss. 1517-1522. Bibcode:1995P&SS...43.1517P. doi:10.1016/0032-0633(95)00061-5. 
  13. ^ a b Lunine, Jonathan I. (Eylül 1993). "The Atmospheres of Uranus and Neptune". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. Cilt 31. ss. 217-263. Bibcode:1993ARA&A..31..217L. doi:10.1146/annurev.aa.31.090193.001245. 
  14. ^ a b Mallama, A.; Hilton, J.L. (2018). "Computing Apparent Planetary Magnitudes for The Astronomical Almanac". Astronomy and Computing. Cilt 25. ss. 10-24. arXiv:1808.01973 $2. Bibcode:2018A&C....25...10M. doi:10.1016/j.ascom.2018.08.002. 
  15. ^ Irwin, Patrick G. J.; Toledo, Daniel; Garland, Ryan; Teanby, Nicholas A.; Fletcher, Leigh N.; Orton, Glenn A.; Bézard, Bruno (23 Nisan 2018). "Detection of hydrogen sulfide above the clouds in Uranus's atmosphere" (PDF). Nature Astronomy. 2 (5). ss. 420-427. Bibcode:2018NatAs...2..420I. doi:10.1038/s41550-018-0432-1. hdl:2381/42547. 28 Nisan 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  16. ^ Lindal, G. F.; Lyons, J. R.; Sweetnam, D. N.; Eshleman, V. R.; Hinson, D. P.; Tyler, G. L. (30 Aralık 1987). "The Atmosphere of Uranus: Results of Radio Occultation Measurements with Voyager 2". Journal of Geophysical Research. 92 (A13). ss. 14,987-15,001. Bibcode:1987JGR....9214987L. doi:10.1029/JA092iA13p14987. ISSN 0148-0227. 
  17. ^ Conrath, B.; Gautier, D.; Hanel, R.; Lindal, G.; Marten, A. (1987). "The Helium Abundance of Uranus from Voyager Measurements". Journal of Geophysical Research. 92 (A13). ss. 15003-15010. Bibcode:1987JGR....9215003C. doi:10.1029/JA092iA13p15003. 
  18. ^ Dunbar, Brian (5 Mayıs 2015). "Uranus". NASA. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Uranüs'ü kim keşfetti ve ismi nasıl okunur?". Space.com (İngilizce). 28 Şubat 2018. 3 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019. 
Kaynak hatası: <references> grubunda "" içinde tanımlanan "nasafact" adlı <ref> etiketinin içeriği yok. (Bkz: Kaynak gösterme)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uranüs&oldid=29668989" sayfasından alınmıştır