Vikipedi

William Herschel

Alman asıllı İngiliz astronom ve besteci (1738-1822)

Sir William Herschel,[1] KH, FRS, Almanca: Friedrich Wilhelm Herschel (15 Kasım 1738 – 25 Ağustos 1822) Almanya doğumlu, İngiliz astronom, teleskop üreticisi ve bestecidir. Hannover, Almanya'da doğmuştur. On dokuz yaşında İngiltere'ye göç edene kadar, Hanover Askeri Bandosu bünyesinde çalışmıştır. Güneş Sistemindeki 7. gezegen olan Uranüs'ü, Uranüs'ün iki büyük uydusu Titania ve Oberon'u ve Satürn'ün iki uydusu olan Enceladus ve Mimas'ı, kızılötesi radyasyonu keşfetmesi ve yazdığı 24 adet senfoni sayesinde ünlenmiştir.

William Herschel
Lemuel Francis Abbott tarafından portresi
DoğumFriedrich Wilhelm Herschel
15 Kasım 1738
Hannover, Hannover Elektörlüğü, Kutsal Roma İmparatorluğu
Ölüm25 Ağustos 1822 (83 yaşında)
Slough, İngiltere, Birleşik Krallık
Defin yeriSt. Laurence Kilisesi, Slough
VatandaşlıkHannoverli; sonradan İngiliz
Tanınma nedeniUranüs'ün keşfi
Kızılötesi'nin keşfi
Derin uzay araştırmaları
EvlilikMary Baldwin Herschel
Çocuk(lar)John Herschel (oğlu)
ÖdüllerCopley Madalyası
Kariyeri
DalıAstronomi ve müzik
İmza

Sir William Herschel, hayatının büyük bir kısmını İngiltere'de, Slough (Berkshire Kontluğu içinde yer alan) isimli kasabada geçirmiş ve aynı kasabada ölmüştür.

Astronomi

değiştir

Herschel'ın müziğe olan ilgisi, onu matematik ve lensler üzerinde çalışmaya yönlendirmiştir. İngiliz asil astronom Nevil Maskeylne ile tanışması ardından, astronomiye karşı ilgisi oluşmuştur ve kendi yansımalı teleskopunu yapmıştır.[2] Mayıs 1773 yılı içerisinde gökyüzünü düzenli bir şekilde izlemeye ve incelemeye başlamış ve 1 Mart 1774 yılında, Satürn'ün halkaları ve Büyük Orion Bulutsusu'nun (M42) da dahil olduğu izlenimlerini kaydettiği bir astronomi günlüğü tutmaya başlamıştır.

Çift yıldızlar

değiştir

Herschel, bir süreden sonra dikkatini, gökyüzünde çok yakın gözüken "çift yıldızları" incelemeye çevirmiştir. Bath'taki New King Sokağı'nda bulunan evinin arka bahçesinden, kendinin yaptığı, 160 milimetre açıklığa, 2,1 metre odak uzaklığına sahip Newton usulü teleskopu ile 1779 yılında sistematik olarak "gökyüzündeki tüm yıldızları" aramaya başlamıştır. 1792 yılına kadar olan çalışmalarında birçok çift ve çoklu yıldız sistemi keşfetmiş ve dikkatli ölçümlerden sonra bu keşiflerini bir araya getirerek 1782 (269 sistemlik ilk kataloğu) ve 1784 (434 sistemlik ikinci kataloğu) yıllarında, Royal Londra Topluluğu'na iki adet katalog sunmuştur. 1821 yılında, 1783 yılından sonra yaptığı keşifler üzerine 145 sistemden oluşan üçüncü kataloğu basılmıştır. Döneminin astronomlarının yıldızların hareketlerini açıklamalarının (aslen Galileo Galilei'nin savunduğu şekilde)[3] aksine, 1802 yılında kendi hipotezi olan; karşılıklı çekim kuvvetlerine takılmış, çift yıldız sistemlerini ortaya atmıştır.

Kısaca Herchel, yaklaşık olarak, doğrulanmış 800 adet, çift veya çoklu yıldız sistemi keşfetmiştir.[4] Teorik çalışmaları ve gözlemleri; modern çift yıldız gözlemleri ve değerlendirmelerinin temelini oluşturmuştur.

Uranüs

değiştir

Herschel, 1781 yılının mart ayı içerisinde, çift yıldızları ararken, yıldız doğasına sahip olamayan bir diske rastlamıştır. Herschel bu cismin, asıl olarak bir kuyruklu yıldız veya yıldız olduğunu düşünmüş olsa da, Rus Akademisyen Anders Lexell'in[5] değerlendirmeleri sonucu, bu diskin yörüngesinin gezegensel olduğunu ortaya çıkmış ve sonuç olarak Herschel, Satürn'ün yörüngesinin ötesinde de, yedinci bir gezegen olduğu kanısına varmıştır.[6] Kral 3. George'un ardından bu yeni gezegeni; "George'un Yıldızı" (Gerogium Sidus) olarak adlandırmış olsa da, bu isim kalıcı olmamıştır. Fransa'da "Herschel" olarak tanına bu gezegen, bir süre sonra Yunan mitolojisinde hem Gaia'nın eşi, hem de Zeus'un büyükbabası olduğuna inanılan, kozmik güçlere sahip, gökyüzünün tanrısı Uranus'ün ardından adlandırılmıştır. Herschel bu keşfi ile, 1781 yılı içerisinde Copley Madalyası ile ödüllendirilmiş ve Royal Topluluğun bir üyesi haline gelmiştir. 1782 yılında, Kral'ın astronomu olarak görevlendirilmiştir. Sonuç olarak aynı yıl içerisinde, Herschel Buckinghamshire'ye yerleşmiştir. Yeni şehirde astronom, teleskoplar üretmeye başlamış, 60'ın üzerinde Avrupalı astronoma ürettiklerini satmıştır.[7]

Derin uzay incelemeleri

değiştir

1782 ve 1802 yılları arasında, Herschel, kendi ürettiği iki teleskopu ile (610 cm odak uzaklığı/30 cm açıklık ve 610 cm odak uzaklığı/47 cm açıklık), tekrarlanan veya kaybolan incelemeler dışında, 2400 derin uzay objesini keşfetmiş ve bu keşiflerini üç katalog içerisinde yayınlamıştır.

  • Catalogue of One Thousand New Nebulae and Clusters of Stars (1786)
  • Catalogue of a Second Thousand New Nebulae and Clusters of Stars (1789)
  • Catalogue of 500 New Nebulae (1802)

Herschel, kataloglarındaki objeleri, "bulutsu" (nebulae) olarak adlandırmış (1924 yılında Edwin Hubble tarafından bulutsular tanımlanana kadar, büyük ve bozuk gözüken uzay objeleri, bulutsu olarak tanımlanmaktaydı.) ve objeleri sekiz "sınıfa" ayırmıştır.

  1. Parlak Bulutsu (I)
  2. Zayıf Bulutsu (II)
  3. Çok Zayıf Bulutsu (III)
  4. Gezegenimsi Bulutsu (IV)
  5. Çok Büyük Bulutsu (V)
  6. Çok Sıkıştırılmış ve Zengin Yıldız Kümeleri (VI)
  7. Çok Sıkıştırılmış Büyük ve Küçük (Zayıf ve Parlak) Yıldız Kümeleri (VII)
  8. Kabaca Dağılmış Yıldız Kümeleri (VIII)

Teleskoplar

değiştir

Kariyeri boyunca, Herschel 400'ün üzerinde teleskop üretmiştir. Ürettiklerinin arasındaki, en büyük ve aynı zamanda da en ünlü olan teleskopu, 1.26 metrelik ana aynaya sahip ve 12 metrelik odak uzaklığına sahiptir. Döneminin aynaları mükemmel yansıtma yapamadıkları için, görüntü verimliliğini artırtmak adına, Herschel farklı bir yol izlemiş ve günümüz de "Herschelian Teleskopu" denilen modeli ortaya çıkartmıştır. Ürettiği bu büyük teleskopunu denediği ilk gece, 28 Ağustos 1789 yılında Satürn'ün uydusu olan Enceladus'u keşfetmiş, bir aylık gözlem sonucunda ise Satürn'ün bir diğer uydusu olan Mimas'ı keşfetmiştir.

Diğer keşifleri

değiştir
  • 1787 yılı içerisinde, Herschel Uranus'ün keşfinin ardından, gezegenin uyduları olan Oberon ve Titania'yı ve 1789 yılı içerisinde Satürn'ün uyduları olan Mimas ve Enceladus'u keşfetmiştir. Bu uyduların adları, kendi tarafından değil, ölümünden sonra oğlu John tarafından 1847 ve 1852 yılları arasında verilmiştir.
  • Herschel, kendinden önce Giovanni Domenico Cassini (1666) ve Christiaan Huygens (1672) tarafından gözlemlenen Mars kutuplarındaki buzulların, Mars'ın mevsimleri ile değiştiğini gözlemlemiştir.
  • Yıldızlar üzerindeki çalışmalarından sonra, Güneş Sistemi'nin kendinin de bir bütün olarak hareket ettiğinin farkına varmış ve hareket yönünü yaklaşık olarak saptamıştır.
  • Samanyolu üzerindeki çalışmaları sonucunda, galaksinin bir disk şeklinde olduğu kanısına varmıştır.
  • "Asteroid" kelimesini 1802 yılında, gözlemlediği objeleri tanımlarken, "yıldıza benzer" anlamında kullanmak için, Yunan kökenli aster (yıldız) ve eidos (şekil, form) kelimelerini bir araya getirerek oluşturmuş ve astronomi literatürüne sokmuştur.
  • Uranüs'ün keşfinin yanında, Uranüs'ün halkalarını da Herschel'in tanımladığı üzerine devam eden bir tartışma vardır.[8]
  • Herschel, Güneş dahil olmak üzere, tüm gezegenlerde yaşamın bulunduğuna inanmıştır.[9]

Güneş ışığının kızılötesi ışıma özelliğinin keşfi

değiştir

Herschel, 11 Şubat 1800'de, güneş lekelerini gözlemlemek için, bazı teleskop filtrelerini test etmekteydi. Çalışması sırasında, kırmızı filtre kullanırken, normalin üstünde bir sıcaklık oluştuğunun farkına varmıştı. Bunun üzerine, bir prizma ve bir termometre ile deney yapmaya karar vermiş ve ışık spekturumunun farklı kesitlerinde farklı derecelerde ısı oluştuğunun farkına varmıştır. Devam eden deneyleri sonucu, Herschel, gözle görülen spektrumun dışında da ışık formları olduğu kanısına varmıştır.

Biyoloji

değiştir

Herschel, bir mikroskop kullanarak, genel kanının tersine, deniz mercanların hücre duvarlarının bitkisel değil, hayvansal bir formda olduğunu kanıtlamıştır.[2]

Hatırası

değiştir
  • Uranüs'ün sembolü içerisinde Herschel'in soyadının baş harfi olan H'yi taşımaktadır.
  • Mu Cephei yıldızı, Hershel'in Lal Taşı Yıldızı olarak da bilinmektedir.
  • Mars üzerinde büyük bir çarpma havuzunun adı Herschel'dir.
  • 2000 Herschel adlı bir meteor vardır.
  • La Palma, Kanarya Adaları'ndaki büyük teleskopun adı William Herschel'dir.
  • 14 Mayıs 2009 tarihinde kendi türündeki teleskopların en büyüğü olan Herschel Uzay Rasathanesi başarıyla uzaya gönderilmiştir.
  • Bath, İngiltere'de, Herschel Astronomi Müzesi vardır.
  • Herschel Astronomi Topluluğu, Berkshire'daki, Herschel Hatıra Rasathanesi'nde faaliyet göstermektedir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Caroline Herschel's autobiographies (M. Hoskin ed., 2003) page 13
  2. ^ a b ^ a b The Light of Reason 8 August 2006 02:00 BBC Four
  3. ^ Aitken, Robert. The Binary Stars. McGraw-Hill, 1935. pp. 4–9
  4. ^ ^ William Herschel's Double Star Catalog. Handprint.com (2011-01-05). Retrieved on 5 June 2011.
  5. ^ ^ Kuhn, Thomas. The Structure of Scientific Revolutions. The University of Chicago Press, 1970. p. 115
  6. ^ ^ Astronomical League National – Herschel Club – Friedrich Wilhelm Herschel. Astroleague.org. Retrieved on 5 June 2011.
  7. ^ ^ Mullaney, p. 14
  8. ^ ^ Rincon, Paul (18 April 2007). "Uranus rings 'were seen in 1700s'". BBC News.
  9. ^ ^ The idea of life on our neighbour planet [Mars] has inspired humans for a long time. The British astronomer Sir William Herschel (1738–1822) assumed that there are intelligent beings not only on Mars, but on all planets in our solar system Mars in Rekordnähe zur Erde
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Herschel&oldid=32816187" sayfasından alınmıştır