Vikipedi

Fransız Suriye ve Lübnan Mandası

Günümüzdeki Suriye ve Lübnan topraklarında 1923-1946 yıllarında Fransa egemenliğinde kalmış manda yönetimi

Fransız Suriye ve Lübnan Mandası (Fransızca: Mandat pour la Syrie et le Liban, Arapça: الانتداب الفرنسي على سوريا ولبنان, romanize: al-intidāb al-fransi 'ala suriya wa-lubnān) (1923-1946),[1] Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun bölünmesi sonrasında Suriye ve Lübnan'la ilgili olarak kurulan bir Milletler Cemiyeti mandası.[2] Manda sisteminin sömürgecilikten farklı olması gerekiyordu, yöneten ülke, sakinleri kendi kendini yönetmeye uygun kabul edilene kadar mütevelli olarak hareket etmeyi amaçladı. Bu noktada, görev süresi sona erecek ve bağımsız bir devlet doğacaktı.[3]

Fransız Suriye ve Lübnan Mandası
(1923-1946)
Manda belgesinin ön kapağı, 1922
Oluşturulma1920-1922
Onaylanma1923
KonumUNOG Kütüphanesi; referans: C.528. M.313. 1922. VI.
İmzacılarMilletler Cemiyeti
AmaçAşağıdaki devletlerin oluşturulması:

1918'de savaşın bitimini takip eden iki yıl boyunca - ve savaş sırasında İngiltere ve Fransa tarafından imzalanan Sykes-Picot Anlaşması uyarınca - İngilizler Osmanlı Mezopotamyası'nın (modern Irak) çoğunu ve Osmanlı Suriyesi'nin (Filistin ve Ürdün) güney kesimini kontrol etti. Fransızlar Osmanlı Suriye'sinin geri kalanını, Lübnan'ı, İskenderiye'yi (Hatay) ve güneydoğu Türkiye'nin bazı kısımlarını kontrol etti.[2] 1920'lerin başında bu toprakların İngiliz ve Fransız kontrolü, Milletler Cemiyeti'nin manda sistemi tarafından resmîleştirildi ve 29 Eylül 1923'te Fransa, bugünkü Modern Suriye'ye ek olarak Lübnan ve İskenderun topraklarını da içeren Suriye'nin Milletler Cemiyeti mandası olarak atandı.[4]

Bölgenin Fransız yönetimindeki yönetimi, Suriye Federasyonu (1922-25), Suriye Devleti (1925-30) ve Suriye Cumhuriyeti (1930-1958) dâhil olmak üzere bir dizi farklı hükûmet ve bölge aracılığıyla gerçekleştirildi. Büyük Lübnan Devleti, Nusayri Devleti ve Cebel el-Dürzi Devleti gibi daha küçük devletler de kuruldu. Hatay Devleti, 1939'da Türkiye'ye halk oylaması ile katıldı. Fransız mandası, sonucunda iki bağımsız ülke Suriye ve Lübnan'ın oluştuğu 1943 yılına kadar sürdü. Fransız birlikleri en sonunda 1946'da Suriye ve Lübnan'ı terk etti.[5]

Arka plan

değiştir
Ana maddeler: İşgal Edilmiş Düşman Toprakları Yönetimi ve Suriye Arap Krallığı

Suriye'de Osmanlıların yenilmesiyle, General Sir Edmund Allenby komutasındaki İngiliz birlikleri, Mekkeli Şerif Hüseyin'in oğlu Faysal liderliğindeki Arap İsyanı'na bağlı birlikler eşliğinde 1918'de Şam'a girdi.[6] Faysal, savaş sonrası ilk yeni Arap hükûmetini Şam'da kurdu ve Ali Rıza Paşa er-Rikabi'yi askerî vali olarak atadı.

 
1918 yılında Suriye Krallığı

Yeni Arap yönetimi, Suriye'nin belli başlı şehirlerinde yerel yönetimler kurdu ve tüm Suriye'de pan-Arap bayrağı çekildi. Araplar, İngilizlerin daha önceki vaatlerine inanarak, yeni Arap devletinin Suriye'nin kuzeyindeki Halep'ten güney Yemen'deki Aden'e kadar uzanan tüm Arap topraklarını kapsayacağını umuyorlardı.

Ancak İngiltere ve Fransa arasındaki gizli Sykes-Picot Anlaşması uyarınca[7] General Allenby, Arap yönetimine Suriye'nin sadece iç bölgelerini (doğu bölgesi) tahsis etti. Filistin (güney bölgesi) İngilizlere ayrılmıştı. 8 Ekim'de Fransız birlikleri Beyrut'ta[8] ve Lübnan'ın güneydeki Nakura'ya (batı bölgesi) kadar olan kıyı bölgesini işgal etti ve buradaki İngiliz birliklerinin yerini aldı. Fransızlar bölgedeki yerel Arap hükûmetlerini derhâl feshetti.

 
1919'da Suriye Ulusal Kongresi

Fransa, Suriye'nin kontrolü altında olduğu Sykes-Picot Anlaşması'nın tam olarak uygulanmasını talep etti. 26 Kasım 1919'da İngiliz kuvvetleri, Fransızlarla karşı karşıya gelmemek için Şam'dan çekildi ve Arap hükûmetini Fransa ile karşı karşıya bıraktı.[9] Faysal, Kasım 1918'den bu yana birkaç kez Avrupa'ya seyahat etmiş, Fransa ve İngiltere'yi konumlarını değiştirmeye ikna etmeye çalışmış, ancak başarılı olamamıştı. Fransa'nın Suriye'ye müdahale etme kararlılığı, General Henri Gouraud'nun Suriye ve Kilikya'ya yüksek komiser olarak atanmasıyla gösterildi. Paris Barış Konferansı'nda Avrupalı güçlerin Araplara verdikleri sözlerden dönmeye karar vermesiyle Faysal kendini daha da zayıf bir konumda buldu.

Mayıs 1919'da Şam'da toplanan Suriye Ulusal Kongresi için seçimler yapıldı. Koltukların %80'i muhafazakârlara gitti. Ancak azınlık, Cemil Merdam Bey, Şükri el-Kuvvetli, Ahmed el-Kadri, İbrahim Hanunu ve Riyad es-Sulh gibi dinamik Arap milliyetçisi figürleri içeriyordu. Kongre başkanı ılımlı milliyetçi Haşim el-Etâsî idi.

Haziran 1919'da Amerikan King-Crane Komisyonu, ülkenin geleceği hakkında yerel kamuoyunu araştırmak için Suriye'ye geldi. Komisyonun görev alanı Halep'ten Beerşeba'ya kadar uzatıldı. 36 büyük şehri ziyaret ettiler, 300'den fazla köyden 2.000'den fazla delegasyonla görüştüler ve 3.000'den fazla dilekçe aldılar. Vardıkları sonuçlar, Suriyelilerin kendi ülkelerindeki manda yönetimine ve Balfour Deklarasyonuna muhalefetlerini ve Filistin'i kapsayan birleşik bir Büyük Suriye talebini doğruladı.[10] Komisyonun sonuçları hem İngiltere hem de Fransa tarafından görmezden gelindi.[11]

 
1925 civarında Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Fransız mandası altındaki devletlerin (aralarında Suriye de var) mührü. Metin 'DOUANE DES ÉTATS SOUS MANDAT FRANÇAIS' (Fransız mandası altındaki devletlerin gümrükleri) şeklindedir.

Faysal'ın Fransa Başbakanı Clemenceau ile uzlaşmayı kabul etmesi Suriye'de huzursuzluk yarattı.[12][13] Haşimi karşıtı gösteriler patlak verdi ve Lübnan Dağı'ndaki ve çevresindeki Müslüman sakinler, büyük ölçüde Hristiyan olan yeni bir Büyük Lübnan devletine dâhil olma korkusuyla isyan ettiler. Fransa'nın Levant'taki bu topraklar üzerindeki iddiasının bir kısmı, Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu tarafından azınlık Hristiyan topluluklarının koruyucusu olarak kabul edilmesiydi.

Mart 1920'de Şam'daki Kongre, Faysal-Clemenceau anlaşmalarını reddeden bir kararı kabul etti. Kongre, Suriye'nin doğal sınırlarında (Güney Suriye veya Filistin dahil) bağımsızlığını ilan etti ve Faysal'ı tüm Arapların kralı ilan etti. Faysal, Ali Rıza el-Rikabi'yi hükûmeti kurmaya davet etti.[14] Kongre ayrıca komşu Irak ile siyasî ve ekonomik birlik ilan etti ve bağımsızlığını da talep etti.

25 Nisan'da, Sevr Antlaşması'nı formüle eden İtilaf Devletleri arası yüksek konsey, Fransa'ya Suriye (Lübnan dâhil) ve İngiltere'ye Filistin (Ürdün dahil) ile Irak Mandası'nı verdi. Suriyeliler bu sonuca şiddetli gösterilerle karşılık verdiler ve 7 Mayıs 1920'de Haşim el-Etâsî başkanlığında yeni bir hükûmet kuruldu.[15] Yeni hükûmet zorunlu askerliği düzenlemeye karar verdi ve bir ordu kurmaya başladı.

 
Suriye ve Lübnan'daki Fransız mandasının 1935 nüfus haritası

Bu kararlar, Fransa'nın yanı sıra kararları bir "darbe" olarak kınayan Lübnan Dağı Maruni Patrikhanesi tarafından da olumsuz tepkilere yol açtı. Beyrut'ta Hristiyan basını Faysal hükûmetinin kararlarına düşmanlığını dile getirdi. Lübnanlı milliyetçiler, 22 Mart 1920'de Lübnan'ın bağımsızlığını ilan eden Baabda'da Hristiyan figürlerden oluşan bir konseyi toplamak için Faysal hükûmetine karşı krizi kullandılar.[16]

14 Temmuz 1920'de General Gouraud, Faysal'a bir ültimatom yayınladı ve ona boyun eğmekle tahttan çekilmek arasında seçim yapma şansı verdi.[17] Güç dengesinin kendi lehine olmadığını anlayan Faysal, işbirliği yapmayı tercih etti. Ancak genç savaş bakanı Yusuf el-Azma buna uymayı reddetti. Ortaya çıkan Fransa-Suriye Savaşı'nda, Arap ordusunun kalan küçük birliklerinin yanı sıra Bedevi atlıları ve sivil gönüllülerden oluşan el-Azma komutasındaki Suriye birlikleri, General Mariano Goybet komutasındaki daha iyi eğitimli 12.000 kişilik Fransız kuvvetleriyle Meyselun Muharebesi'nde karşılaştı. Fransızlar savaşı bir günden az bir sürede kazandı ve Azma, Suriye birliklerinin çoğuyla birlikte savaş alanında öldü,[18] kalan birlikler muhtemelen kaçtı. General Goybet Şam'ı 24 Temmuz 1920'de çok az direnişle ele geçirdi ve iki yıl sonra 24 Temmuz 1922'de Londra'da manda emri verildi.[3]

Fransız Mandası sırasında oluşturulan devletler

değiştir
 
Bülten Officiel des Actes Administratifs du Haut Commissariat, 14 Mayıs 1930. Suriye ve Lübnan'ın Fransız Mandası içindeki devletlerin anayasalarını ilan ediyor.
 
1921'den 1922'ye kadar Fransız Mandası devletlerini gösteren harita

Lübnan'a varan Fransızlar, Hristiyan topluluğu tarafından kurtarıcı olarak kabul edildi, ancak Suriye'nin geri kalanında güçlü bir direnişle karşı karşıya kaldılar.[kaynak belirtilmeli]

Manda bölgesi altı devlete bölündü. Bunlar Şam (1920), Halep (1920), Nusayri (1920), Cebel el-Dürzi (1921), özerk İskenderun Sancağı (1921, günümüz Hatay'ı) ve daha sonra modern Lübnan ülkesi olan Büyük Lübnan Devleti'dir (1920).

Bu devletlerin sınırları kısmen Suriye'deki mezhepsel coğrafyaya dayanıyordu. Farklı Suriye mezheplerinin birçoğu, Fransızların tüm Suriye devletlerinde karşılaştığı sayısız isyanın gösterdiği gibi, Fransız mandasına ve yarattığı bölünmeye düşmandı. Lübnan Dağı'ndaki Maruni Hristiyanlar ise Fransızlar altında gerçekleşen bağımsızlık hayaline sahip bir topluluktu; bu nedenle, Büyük Lübnan, yeni kurulan devletler arasında bir istisnaydı.[kaynak belirtilmeli]

Fransa'nın Suriye üzerinde tam kontrol sahibi olması ve özellikle Nusayri topraklarında, Dürzi Dağı ve Halep'te patlak veren tüm isyanları bastırması 1920'den 1923'e kadar üç yıl sürdü.

Farklı devletlerde ayaklanmalar olmasına rağmen Fransızlar, yönetimlerini uzatma umuduyla Levant'taki farklı etnik ve dini gruplara kendi topraklarını kasten verdi. Fransızlar, sömürge yönetimini sona erdirmek isteyen Suriye milliyetçi hareketine verilen desteği azaltmak için bölgedeki çeşitli grupları parçalamayı umuyordu. Devlet hükûmetlerinin idaresine büyük ölçüde Fransızlar hakimdi. Yerel makamlara çok az yetki verildi ve bağımsız olarak politikaya karar verme yetkisine sahip değildi. Yerel liderlerin sahip olduğu küçük miktardaki güç, Fransız yetkililer tarafından kolayca reddedilebilirdi. Fransızlar, Levant'taki insanların kendi kendine yeterli yönetim organları geliştirmesini önlemek için ellerinden gelen her şeyi yaptılar.[19]

Büyük Lübnan Devleti

değiştir
Ana madde: Büyük Lübnan
 
Beaufort d'Hautpoul'un seferi tarafından çizilmiş 1862 haritası[21]
 
Siyah kesikli çizgi 1861-1918 Cebel-i Lübnan Sancağı sınırlarını gösteriyor
Fransızlar tarafından 1862'de çizilen ilk harita, Büyük Lübnan'ın 1920 sınırları için bir şablon olarak kullanıldı.[20] İkinci harita, günümüz Lübnan haritasının üzerine yerleştirilmiş 1861-1918 Cebel-i Lübnan Sancağı sınırlarını ve dini grupların dağılımını gösteriyor.

3 Ağustos 1920'de, Haut-commissariat de la République française en Syrie et au Liban'ın Arrêté 299'u Hasbaya, Rachaya, Maallaka ve Baalbeck kazalarını o zamanlar Lübnan Özerk Bölgesi olarak bilinen bölgeye bağladı. Daha sonra 31 Ağustos 1920'de General Gouraud, Lübnan'ın Suriye'nin geri kalanından ayrı muamele göreceğini belirten açıklayıcı notlarla Büyük Lübnan Devleti'ni sınırlandıran Arrêté 318'i imzaladı.[22] 1 Eylül 1920'de General Gouraud, Beyrut'ta düzenlenen bir törenle Büyük Lübnan Devleti'nin (Fransızca: État du Grand Liban,Arapça: دولة لبنان الكبير) kurulduğunu halka ilan etti.[23]

 
General Gourard, Büyük Lübnan Devleti'nin kuruluşunu ilan ediyor

Büyük Lübnan, Lübnan Dağı'nın mutasarrifyasının (Osmanlı idari birimi) Maruni nüfusu için Fransa tarafından "güvenli bir sığınak" olarak yaratıldı. Marunilerin çoğunlukta olduğu bir bölge olan Lübnan Dağı, Osmanlı döneminde çeşitli derecelerde özerkliğe sahipti. Bununla birlikte, Maruni mutasarrıflığa ek olarak, çoğunluğu Müslüman olan diğer bölgeler de eklenerek "Büyük" Lübnan oluşturuldu. Bu bölgeler bugün Kuzey Lübnan, Güney Lübnan, Bekaa Vadisi ve Beyrut'a tekabül ediyor.[24] Büyük Lübnan'ın başkenti Beyrut'tu. Yeni devlete Fransız bayrağını Lübnan sediriyle birleştiren bir bayrak verildi.[25] Maruniler Lübnan'da çoğunluktu ve bağımsızlıklarını korumayı başardılar. Lübnan, Hristiyanların azınlık olmadığı ilk Arap ülkesi olduğu için Arap dünyasında emsal teşkil eden bir bağımsızlıktı. Büyük Lübnan Devleti 23 Mayıs 1926'ya kadar varlığını sürdürdü ve ardından Lübnan Cumhuriyeti oldu.[26]

Büyük Lübnan'daki Müslümanların çoğu, yeni devleti kurulduğunda reddetti. Bazıları, Müslümanların Suriye ile yeniden birleşme yönündeki sürekli talebinin, Lübnanlı Müslümanların yeni ilan edilen Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne katılmak istedikleri ve Lübnanlı Hristiyanların şiddetle karşı çıktığına ve 1958'de sonunda Müslümanlar ve Hristiyanlar arasında silahlı bir çatışmaya yol açtığına inanıyor.[27] Bununla birlikte, Lübnanlı Müslüman toplulukların çoğu üyesi ve siyasi seçkinleri, Arap milliyetçi duygularını besleme eğiliminde olsalar da 1930'ların sonlarında Lübnan vatandaşı olma fikrine kendilerini adamışlardı.

Nusayri Devleti

değiştir
Ana madde: Nusayri Devleti

19 Ağustos 1920'de General Gouraud, "Büyük Lübnan ve El Nusayriye Dağları topraklarının oluşumu amacıyla" İskenderun özerk sancağına Cisr el-Çughur kazalalarını, Baher ve Bujack (Lazkiye kazası) medriyelerini, Kinsaba (Sahyun kazası) mudiriyesini ekleyen Arrêté 314'ü imzaladı. "El Nusayriye Dağları" bölgesi Nusayri Devleti olacaktı.[28] 31 Ağustos 1920'de - Büyük Lübnan'ı kuran kararnamenin imzalandığı gün - General Gouraud, Nusayri Devleti'ni sınırlandıran Arrêté 319'u ve yeni devlete Masyaf (Omranie) kazasını ekleyen Arrêté 317'yi imzaladı.[29][30]

 
Nusayri Devleti'nde kullanılan 10 kuruşluk Suriye damgası, üst baskı "ALAOUITES" ile.

Nusayri Devleti (Fransızca: État des Alaouites, Arapça: دولة العلويين) Suriye sahilinde bulunuyordu ve Şii İslam'ın bir kolu olan Nusayrilerin çoğunluğunu bünyesinde barındırıyordu. Liman kenti Lazkiye bu devletin başkentiydi. Başlangıçta, Fransız yönetimi altında "Nusayri Toprakları" olarak bilinen özerk bir bölgeydi. 1922'de Suriye Federasyonu'nun bir parçası oldu, ancak 1924'te tekrar federasyondan ayrılarak "Nusayri Devleti" oldu. 22 Eylül 1930'da adı "Bağımsız Lazkiye Hükûmeti" olarak değiştirildi.[31] O anda nüfusu 278.000 idi. Lazkiye hükûmeti nihayet 5 Aralık 1936'da Suriye Cumhuriyeti'ne katıldı. Bu devlet, Fransızlara karşı Salih el-Ali (1918-1920) de dahil olmak üzere çeşitli isyanlara tanık oldu.

28 Haziran 1922'de Arrêté 1459; Halep Devleti, Şam Devleti ve Nusayri Devleti'ni içeren bir "Suriye Özerk Devletleri Federasyonu" kurdu. Ancak iki buçuk yıl sonra 5 Aralık 1924'te Arrêté 2979 ve Arrêté 2980'de başkenti Lazkiye olan bağımsız bir Nusayri Devleti kurarak ve 1 Ocak 1925 tarihinden itibaren Halep ve Şam Devletlerini ayrı ayrı birleştirerek "d'État de Syrie" (Suriye Devleti) olarak yeniden adlandırıldı.

1936'da hem Cebel el-Dürzi hem de Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne dahil edildi.[32]

Suriye Devleti

değiştir
Ana maddeler: Halep Devleti, Şam Devleti ve Suriye Devleti (1925-1930)
 
General Gouraud, 13 Eylül 1920'de Halep'te El Handak caddesinden geçerken

1 Eylül 1920'de - Büyük Lübnan ve Nusayri Devleti'nin kurulmasından bir gün sonra - Arrêté 330 önceki "Gouvernement de Damas" (Şam Hükûmeti)'nden idari özerkliğini koruyan İskenderun özerk sancağı da dahil olmak üzere "Gouvernement d'Alep" (Halep Hükûmeti) olarak bilinen bağımsız bir hükûmeti ayrıldı.[33] "Gouvernement d'Alep" "Gouvernement de Damas" terimleri, "l'État d'Alep" ve "l'État de Damas" ile birbirinin yerine kullanılmıştır - örneğin, Arrete 279 1 Ekim 1920, önsözünde şunları belirtmiştir: "Vu l 'arrêté No 330 du 1er Septembre 1920 créant l'État d'Alep".

Halep Devleti (1920-1925, Fransızca: État d'Alep, Fransızca: دولة حلب) Sünni Müslümanların çoğunluğunu içeriyordu. Doğu Suriye'nin tüm verimli Fırat Nehri havzasına ek olarak kuzey Suriye'yi de kapsıyordu. Bu bölgeler, Suriye'nin tarım ve maden zenginliğinin çoğunu temsil ediyordu. İskenderun Özerk Sancağı 1923 yılında Halep eyaletine eklendi. Başkent, Sünni Müslümanların yanı sıra büyük Hristiyan ve Yahudi topluluklarının yaşadığı kuzeydeki Halep şehriydi. Devlet ayrıca Şii ve Nusayri azınlıkları da bünyesine kattı. Etnik Kürtler ve Süryaniler, Arapların yanı sıra doğu bölgelerinde yaşıyorlardı. Devletin Genel Valileri Kamil Paşa el-Kudsi (1920-1922), Mustafa Bey Barmada (1923) ve Mar'i Paşa el-Mallah (1924-1925) idi.

Şam Devleti[34] 1925'e kadar bir Fransız mandasıydı. Başkent Şam'dı.

Halep ve Şam devletlerinin başlıca Sünni nüfusu, Suriye'nin bölünmesine şiddetle karşı çıktı. Bu, Fransa'nın hızlı bir şekilde 1925'te Halep ve Şam devletlerini Suriye Devleti'nde birleştirmesiyle son sonuçlandı.

İskenderun Sancağı

değiştir
Ana maddeler: İskenderun Sancağı ve Hatay Devleti
 
Birinci Dünya Savaşı öncesi etnografik haritada Suriye ve Lübnan'ın etnografik haritası. İskenderun'nun etrafındaki kahverengi alan, Türkçe konuşan halkları temsil ediyor.

İskenderun Sancağı, 20 Ekim 1921 tarihli Fransız-Türk Anlaşması'nın 7. maddesi uyarınca Suriye'nin özerk bir eyaleti oldu: "İskenderiye kazası için özel bir idari rejim kurulacaktır. Bu mahallenin Türk sakinleri kültürel gelişimleri için kolaylıklardan yararlanacaklardır. Türk dili resmi olarak tanınmalıdır."[35]

1923'te İskenderun Halep Devleti'ne bağlandı ve 1925'te doğrudan Suriye'nin Fransız mandasına bağlıydı ve hala özel idari statüye sahipti. Sancak, Milletler Cemiyeti'nin aracılık ettiği bir düzenlemeyle Kasım 1937'de özerklik kazandı. Yeni tüzüğüne göre sancak, diplomatik düzeyde Suriye'nin Fransız Mandası'ndan 'farklı ancak ayrılmamış' hale geldi ve savunma konularında hem Fransa hem de Türkiye ile bağlantılı hale geldi.

Sancak meclisindeki koltukların tahsisi, Fransız makamları tarafından uluslararası denetim altında tutulan 1938 nüfus sayımına dayanıyordu. Meclis, 1938 yazında atandı ve sancağın statüsünü belirleyen Fransız-Türk anlaşması 4 Temmuz 1938'de imzalandı.

Meclis, 2 Eylül 1938'de İskenderun Sancağı'nı Hatay Devleti olarak ilan etti.[36] Cumhuriyet, ortak Fransız ve Türk askeri gözetiminde bir yıl sürdü. Hatay isminin kendisi Atatürk tarafından önerildi ve hükûmet Türk kontrolü altındaydı. 1939'da halk oylamasıyla Hatay Devleti, Türkiye'nin bir ili oldu.

Cebel el-Dürzi Devleti

değiştir
Ana madde: Cebel el-Dürzi Devleti

24 Ekim 1922'de Arrêté 1641, Cebel el-Dürzi Özerk Devleti'ni kurdu.[37]

Devlet, Suriye'nin güneyindeki Dürzi nüfusu için oluşturuldu.[34][38] Yaklaşık 50.000 nüfusu vardı ve başkenti Es-Süveyda'ydı.

1936'da hem Cebel el-Dürzi hem de Nusayri Devleti, Suriye Devleti'ne dahil edildi.[32]

Fransız Mandası makamları tarafından verilmeyen özerklik talepleri

değiştir

El-Cezire ili

değiştir
Ana madde: El-Cezire (İl)

1936-1937'de, el-Cezire ilinde bazı Bedeviler tarafından desteklenen Süryaniler ve Kürtler arasında otonomist ajitasyon vardı. Partizanları, milliyetçi Şam hükûmetinin azınlık görevlilerini başkentten Müslüman Araplarla değiştirmesinden korktukları için, Suriye'nin bağımsızlığı durumunda Fransız birliklerinin ilde kalmasını istediler. Fransız makamları, Suriye içinde herhangi bir yeni özerklik statüsünü değerlendirmeyi reddetti.[39][40][41]

Golan Bölgesi

değiştir

Kuneytire ve Golan Bölgesi'nde oldukça büyük bir Çerkes topluluğu vardı. 1936-1937 yıllarında el-Cezire ilindeki Süryani, Kürt ve Bedevi mevkidaşlarıyla aynı nedenlerle bazı Çerkes liderler, azınlıklara düşman milliyetçi Arap hükûmeti yönetimindeki bağımsız bir Suriye cumhuriyetinde yaşama ihtimalinden korktukları için 1938'de bölgeleri için özel bir özerklik statüsü istediler. Ayrıca Golan bölgesinin Kafkasya'dan gelen Çerkes mülteciler için ulusal bir vatan olmasını istiyorlardı. Bir Çerkes taburu, Levant'ın Fransız Ordusunda görev yaptı ve Arap milliyetçi ayaklanmalarına karşı ona yardım etti. El-Cezire İli'nde olduğu gibi, Fransız makamları Golan Çerkeslerine herhangi bir özerklik statüsü vermeyi reddetti.[42]

Suriye Krallığı (1918-1920)

değiştir

Hükûmet başkanları

değiştir
İsim Dönem Başlangıcı Dönem Sonu
Muhammed Said el-Cezire 30 Eylül 1918 30 Eylül 1918
Ali Rikabi 30 Eylül 1918 5 Ekim 1918
Emir Faysal 5 Ekim 1918 8 Mart 1920

Kral

değiştir
İsim Saltanat Başlangıcı Saltanat Sonu
I. Faysal 8 Mart 1920 28 Temmuz 1920

Suriye Fransız Mandası (1920-1939)

değiştir

Devlet başkanı vekilleri

değiştir
İsim Dönem Başlangıcı Dönem Sonu
Alaeddin ed-Dürubi Paşa 28 Temmuz 1920 21 Ağustos 1920
Cemil el-Ulşi 4 Eylül 1920 30 Kasım 1920

Başkan

değiştir
İsim Dönem Başlangıcı Dönem Sonu
Subhi Bereket 28 Haziran 1922 1 Ocak 1925

Devlet başkanları

değiştir
İsim Dönem Başlangıcı Dönem Sonu
Suphi Bereket 1 Ocak 1925 21 Aralık 1925
François Pierre-Alype (vekil) 9 Şubat 1926 28 Nisan 1926
Ahmed Nami 28 Nisan 1926 15 Şubat 1928
Taceddin el-Hasani (vekil) 15 Şubat 1928 19 Kasım 1931
Leon Solomiac (vekil) 19 Kasım 1931 11 Haziran 1932

Cumhurbaşkanları

değiştir
İsim Dönem Başlangıcı Dönem Sonu Siyasi Parti
Muhammed Ali el-Abid 11 Haziran 1932 21 Aralık 1936
Haşim el-Etâsî (1. kez) 21 Aralık 1936 7 Temmuz 1939 Ulusal Blok

Yüksek komiserler

değiştir
Ana madde: Levant Yüksek Komiseri

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ League of Nations Official Journal, Vol 3, August 1922, p. 1013
  2. ^ a b Myers (1 Ocak 1921). "The Mandate System of the League of Nations". The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 96: 74-77. doi:10.1177/000271622109600116. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022. 
  3. ^ a b The Mandates System. Longmans, Green and Co. 1930. s. 172. 
  4. ^ "11. French Syria (1919-1946)". UCA.edu. 15 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 
  5. ^ John Morrison & Adam Woog, Syria, 2nd Edition, Infobase Publishing 2009 p. 37
  6. ^ Ali A. Allawi, Faisal I of Iraq, Yale University Press, 2014 p. 139
  7. ^ "The Avalon Project : The Sykes-Picot Agreement : 1916". yale.edu. 8 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 
  8. ^ Eliezer Tauber, The Arab Movements in World War, Routledge 2014 p. 242
  9. ^ Isaiah Friedman, British Pan-Arab Policy, 1915-1922, Transaction Publishers 2011 p. 241
  10. ^ "King-Crane Commission Report: Index". hri.org. 7 Mayıs 1999 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 
  11. ^ Zamir (6 Aralık 2006). "Faisal and the Lebanese question, 1918–20". Middle Eastern Studies. 27 (3): 413. doi:10.1080/00263209108700868. 
  12. ^ Faisal I of Iraq. Yale University Press. 2014. s. 263. ISBN 978-0-300-19936-9. 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022. 
  13. ^ Resolutions of the General Syrian Congress: Syria, July 2, 1919. Middle East and North Africa in World Politics: A Documentary Record. New Haven: Yale University Press. 1979. ss. 180-182. 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017 – Bronx Community College, Modern World History Reader vasıtasıyla. 
  14. ^ Philip S. Khoury, Urban Notables and Arab Nationalism: The Politics of Damascus 1860–1920, Cambridge University Press 2003 p. 90
  15. ^ Philip S. Khoury, Urban Notables and Arab Nationalism: The Politics of Damascus 1860–1920, Cambridge University Press 2003 p. 91
  16. ^ Elie Podeh, The Politics of National Celebrations in the Arab Middle East, Cambridge University Press, 2011 p. 54
  17. ^ Ali A. Allawi, Faisal I of Iraq, Yale University Press, 2014 p.285
  18. ^ Sami M. Moubayed, Steel & Silk: Men and Women who Shaped Syria, 1900–2000, Cune Press, 2006
  19. ^ William Cleveland, A History of the Modern Middle East, 5th edition (Westview, 2012) p218-223
  20. ^ Firro, Kais (8 Şubat 2003). Inventing Lebanon: Nationalism and the State Under the Mandate. I.B.Tauris. s. 18. ISBN 9781860648571. 21 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022. 
  21. ^ Hakim, Carol (19 Ocak 2013). The Origins of the Lebanese National Idea: 1840–1920. University of California Press. ISBN 9780520273412. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2022. 
  22. ^ Haut-commissariat de la République française en Syrie et au Liban, Arrete 318: "Attendu que la France en venant en Syrie n'a poursuivi d'autre but que celui de permettre aux populations de la Syrie et du Liban de réaliser leurs aspirations les plus légitimes de liberté et d'autonomie; Considérant qu'il importe, pour le faire, de restituer au Liban ses frontières naturelles telles qu'elles ont été définies par ses représentants et réclamées par les vœux unanimes de ses populations; Que le Grand Liban, ainsi fixé dans ses limites naturelles, pourra poursuivre en tant qu'État indépendant, au mieux de ses intérêts politiques et économiques, avec l'aide de la France le programme qu'il s'est tracé." [Translation: "Whereas France on coming to Syria has pursued no other aim than to enable the populations of Syria and Lebanon to realize their most legitimate aspirations for freedom and autonomy; Considering that it is important, in order to do so, to restore to Lebanon its natural boundaries as defined by its representatives and demanded by the unanimous wishes of its peoples; That Great Lebanon, so set within its natural limits, will be able to pursue, as an independent State, in the best interests of its political and economic interests, with the help of France the program it has drawn up."]
  23. ^ Engin Akarli, The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920, University of California Press 1993 p. 180
  24. ^ R. Rabin, Religion, National Identity, and Confessional Politics in Lebanon: The Challenge of Islamism, Springer, 2011 p. 11
  25. ^ "French Mandate of Greater Lebanon 1920-1943 (Lebanon)". crwflags.com. 9 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 
  26. ^ "MICHEL CHIHA - STATEHOOD". michelchiha.org. 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 
  27. ^ "accessed 17/1/2017" (PDF). 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ocak 2022. 
  28. ^ Arrêté 314, 19 August 1920: "...des modifications territoriales apportées aux diverses circonscriptions administratives de la wilayet de Beyrouth en vue de la formation des territoires du Grand Liban et des monts Ansarieh" [Translation: "territorial changes made to the various administrative districts of the wilayet of Beirut with a view to the formation of the territories of Greater Lebanon and the Ansarieh Mountains"]
  29. ^ Arrêté 317, 31 August 1920: "que le caza d'Omranié (Massyaf), dépendance de la wilayet de Damas, est peuplé en très grande majorité de populations alaouites et que ce caza doit en conséquence faire partie du groupement Ansarieh actuellement en voie d'organisation" [Translation: "the caza of Omranie (Massyaf), a dependency of the wilayet of Damascus, is overwhelmingly populated by Alaouite populations and that this caza must consequently be part of the Ansarieh grouping currently in the process of organization"].
  30. ^ Arrêté 319, 31 August 1920: "Attendu que la France en venant en Syrie n'a poursuivi d'autre but que celui de permettre aux populations de réaliser leurs aspirations les plus légitimes de liberté et d'autonomie. Considérant que les populations alaouites et les minorités qu'elles renferment ont nettement exprimé à maintes reprises leur désir d'avoir une administration autonome sous l'égide de la France. Que, pour ce faire, il importe de constituer un territoire groupant la majorité de ces populations pour leur permettre de poursuivre leur développement au mieux de leurs intérêts politiques et économiques selon les vœux qu'elles ont exprimés." [Translation: "Whereas France on coming to Syria has pursued no other goal than to enable the populations to realize their most legitimate aspirations for freedom and autonomy. Considering that the Alawite populations and the minorities they contain have clearly expressed their desire to have an autonomous administration under the auspices of France. That it is important to establish a territory for the majority of these populations to enable them to pursue their development in the best interests of their political and economic interests in accordance with the wishes expressed by them."]
  31. ^ Trudy Ring, Noelle Watson, Paul Schellinger, Middle East and Africa: International Dictionary of Historic Places, Routledge, 2014 p.454
  32. ^ a b Arrêté 265/LR of 2 December 1936 and Arrêté 274/LR of 5 December 1936 incorporated Jebel Druze and the Alawite State into Syria. Both used similar wording: "le territoire du Djebel Druze fait partie de l'État de Syrie... ce territoire bénéficie, au sein de l'État de Syrie, d'un régime spécial administratif et financier... sous réserve des dispositions de ce règlement, le territoire du Djebel Druze est régi par la Constitution, les lois et les règlements généraux de la République syrienne... le présent arrêté... entreront en vigueur... dès ratification du traité franco-syrien" [Translate: "The territory of Djebel Druze is part of the State of Syria ... this territory enjoys, within the State of Syria, a special administrative and financial regime ... subject to the provisions of this territory of Djebel Druze is governed by the Constitution, the laws and general regulations of the Syrian Republic ... this Order ... shall enter into force ... upon ratification of the Franco-Syrian Treaty ".]
  33. ^ Arrêté 330, 1 September 1920: "...les territories de l'ancien Vilayet d'Alep, précédemment rattachés au Gouvernement de Damas, constitueront un Gouvernement indépendant dénomm "Gouvernement d'Alep"" [Translate: "...the territories of the former Vilayet of Aleppo, formerly attached to the Government of Damascus, will constitute an independent Government called "Government of Aleppo""]
    "Attendu que la France en acceptant le mandat sur la Syrie n'a poursuivi d'autre but que celui de permettre aux populations de réaliser leurs aspirations légitimes de liberté et d'autonomie, tout en assurant la libre jeu et le développement des intérêts économiques communs. Attendu qu'il importe, pour ce faire, de respecter, conformément aux engagements du gouvernement de la République française, les volontés populaires librement exprimées et, en conséquence, de prendre en considération les vœux des populations des régions de la wilayet d'Alep et encore rattachées au gouvernement de Damas; Attendu qu'il est nécessaire de mettre fin, en même temps, à une situation de fait qui, par une centralisation excessive et désormais inutile, complique l'administration du gouvernement de Damas et entrave la bonne marche des affaire de la circonscription administratives d'Alep." [Translate: "Whereas France accepting the mandate over Syria has pursued no other aim than to enable the people to realize their legitimate aspirations for freedom and autonomy, while ensuring the free play and development of economic interests common. Whereas it is important, in order to do so, to respect, in accordance with the commitments of the Government of the French Republic, the freely expressed popular will, and consequently to take into consideration the wishes of the populations of the wilayet regions of Aleppo, still attached to the government of Damascus; Whereas it is necessary at the same time to put an end to a situation which, by excessive and unnecessary centralization, complicates the administration of the Government of Damascus and hampers the smooth running of the affairs of the administrative district of Aleppo."
  34. ^ a b http://uca.edu/politicalscience/dadm-project/middle-eastnorth-africapersian-gulf-region/french-syria-1919-1946/ 10 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. accessed 17 January 2017
  35. ^ Sarah D. Shields, Fezzes in the River: Identity Politics and European Diplomacy in the Middle East on the Eve of World War II 25 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2011
  36. ^ Umut Uzer, Identity and Turkish Foreign Policy: The Kemalist Influence in Cyprus and the Caucasus, I.B.Tauris, 18 December 2010 p.100
  37. ^ Arrêté 1641, 24 October 1922: "le vœu nettement exprimé par les habitants du Djebel Druze au Houran de former dans le cadre de leurs limites ethniques un gouvernement autonome" [Translation: "the wish clearly expressed by the inhabitants of Djebel Druze of the Houran to form within their ethnic limits an autonomous government"]
  38. ^ James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations, Greenwood Publishing Group 2002 vol,2 p.547
  39. ^ La situation des chrétiens de Syrie après les affaires de Djézireh, November 1937, Centre d'Études et d'Administration Musulmanes (CHEAM), Paris
  40. ^ Virginia Vacca, "La questione dell'el-Ǧezīrah secondo il memoriale del Partito Comunista Siriano", Oriente Moderno, 1938, 18, pp. 197–211
  41. ^ Jordi Tejel Gorgas, "Les territoires de marge de la Syrie mandataire : le mouvement autonomiste de la Haute Jazîra, paradoxes et ambiguïtés d’une intégration « nationale » inachevée (1936–1939) 16 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (The territory margins of the Mandatory Syria: the autonomist movement in Upper Jazîra, paradoxs and ambiguities of an uncompleted "national" integration, 1936–39), Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée, 126, November 2009, pp. 205–222
  42. ^ M. Proux, "Les Tcherkesses", La France méditerranéenne et africaine, IV, 1938

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fransız_Suriye_ve_Lübnan_Mandası&oldid=34158215" sayfasından alınmıştır