Taceddin el-Hasani

Taceddin el-Hasani (Arapça: تاج الدين الحسني, 1885 - 17 Ocak 1943), Fransızlar tarafından atanan bir Suriye lideri ve politikacı. Şam'da Müslüman alimlerden oluşan bir ailede doğup büyüdü. Babası, 19. yüzyılın sonlarında en saygın İslam alimlerinden biri olan Bedreddin el-Hasani idi.

Taceddin el-Hasani تاج الدين الحسني
Suriye Devlet Başkanı
Görev süresi 15 Şubat 1928 - 19 Kasım 1931
Yerine geldiği	Ahmed Nami
Yerine gelen	Muhammed Ali el-Abid
Görev süresi 16 Eylül 1941 - 17 Ocak 1943
Yerine geldiği	Halid el-Azm (vekaleten)
Yerine gelen	Cemil el-Ulşi (vekaleten)
Suriye Başbakanı
Görev süresi 15 Nisan 1928 - 19 Kasım 1931
Yerine geldiği	Ahmed Nami
Yerine gelen	Hakkı el-Azm
Görev süresi 16 Mart 1934 - 22 Şubat 1936
Yerine geldiği	Hakkı el-Azm
Yerine gelen	Ata Bey el-Eyyubi
İçişleri Bakanı
Görev süresi 11 Mayıs 1934 - 23 Şubat 1936
Kişisel bilgiler
Doğum	1885 Şam, Suriye Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	17 Ocak 1943 (58 yaşında) Şam, Suriye Cumhuriyeti
Evlilik(ler)	Musirra Midani
Çocuk(lar)	Dia el-Din · Şems el-Din İnam (kocası: Münir el-Eclani) İsaf · Saad el-Din · Emire Diyab

Tarih

Genç Hasani, babasıyla birlikte İslam teolojisi okudu ve 1905'te onun kişisel asistanı oldu. Kendi neslinin genç öğrencilerini davranış ve düşünce konusunda eğitti. 1912'de Şam Belediyesi tarafından kurulan okul reformu komitesine üye oldu. 1916'da Osmanlı Suriyesi Valisi Cemal Paşa tarafından yayınlanan günlük bir gazete olan eş-Şark'ın (Doğu) genel yayın yönetmeni oldu. Birinci Dünya Savaşı boyunca bu görevi sürdürdü. 1918'de savaş sona erdiğinde babası, onu Suriye'nin Osmanlı sonrası ilk hükümdarı olan Kral I. Faysal ile görüşmesi ve Suriye'deki Müslüman kurumların koşullarını ve ihtiyaçlarını açıklaması için görevlendirdi. Faysal, Hasani'nin belagatinden etkilendi ve Mart 1920'de onu Kraliyet Sarayı'nın Müdürü olarak atadı. Fransızlar Temmuz 1920'de Suriye'yi işgal edene ve Faysal'ı tahttan indirip Suriye'deki mandalarını kurana kadar bu görevi sürdürdü. Hasani Paris'e gitti ve Fransızlarla gizli kanallar kurdu ve siyasi emellerini desteklemeyi kabul ederlerse onlara mutlak destek sözü verdi. Fransız hükûmeti onu kabul etti ve Suriye'de gelecekteki liderlik için onu hazırlamaya başladı.

Görevdeki yıllar

1925'te Fransız Yüksek Komiseri Maurice Sarrail, Arap Dağı'ndaki ulusal ayaklanmanın doruk noktasındayken Hasani'den bir hükûmet kurmasını istedi. Hasani uygun bir kompozisyon oluşturamadı. Kendisine ikinci bir fırsat verildi. Hasani başarılı oldu ve 15 Şubat 1928'de önde gelen isimlerden oluşan bir hükûmet kurdu. Suriye'de cumhurbaşkanlığı ofisi bulunmayan Hasani, en yüksek cumhurbaşkanlığı yetkilerine sahipti, ancak tüm eylemlerini ve kararnamelerini Beyrut'taki Fransız Yüksek Komiserliğine sunmak zorunda kaldı. Kabinesinde eğitim bakanı olarak tarihçi ve bilim insanı Muhammed Kürd Ali, adalet bakanı olarak avukat Said Mahasin ve maliye bakanı olarak Osmanlı eğitimli bir subay ve eski başbakan olan Cemil el-Ulşi vardı. Rejimine karşı çıkanlar, esas olarak Ulşi, Mahasin ve Hasani'nin Fransız bağlantılarını eleştiren ve 1920'de Fransız Mandası'nın dayatılmasından bu yana milliyetçi harekete katkıda bulunmadıklarını iddia eden katı milliyetçilerdi. Nisan 1928'de Hasani, Suriye için ilk cumhuriyet anayasasını hazırlayan kurucu mecliste üç ay görev yaptı. Hasani, Suriye'yi Şubat 1928'den Kasım 1931'e kadar üç farklı kabine ile yönetti. Ulusal Blok liderliğindeki muhalefet, onu İçişleri Bakanı Said Mahasin aracılığıyla seçilmesini sağlamak için oy pusulalarını tahrif etmekle suçladı. 1932'de Hasani cumhurbaşkanlığı görevine aday oldu. Suriye'deki siyasi sistemde reform yapmak için artan milliyetçi baskı altında kalan Fransızlar, seçimlerden kendilerini uzaklaştırdı. Uygun bir Fransız desteği olmadan Hasani, sandıklarda yenildi.

Hasani, kendisini Cumhurbaşkanı Muhammed Ali el-Abid'in yönetimindeki başbakanlık göreviyle telafi eden Paris'teki hükûmet yetkililerini protesto etti. Hasani'nin yerel siyasetteki başlıca rakibi Ulusal Blok, Fransa'nın Suriye'nin bağımsızlığı konusunu ciddi bir şekilde ele almasını talep ederek ülke çapında altmış gün süren bir grev düzenledi. Grev sırasında ticari hayat durma noktasına geldi ve yüzlerce Suriyeli tutuklanarak Suriye-Türkiye sınırındaki ücra hapishanelere gönderildi. Hasani, Halep'ten Sadullah el-Cabiri ve Şam'dan Fahri el-Barudi de dahil olmak üzere Ulusal Blok'un birçok liderini tutukladı. Şamlı iki siyasetçi Şükri el-Kuvvetli ve Nesib el-Bekri ev hapsine alındı. Tüm çile, sırayla, Blok liderlerini Paris'teki bağımsızlık görüşmelerine çağıran Fransızları utandırdı. Bir Fransız-Suriye anlaşması hazır olduğunda, Blok liderliği iktidara geldi ve Hasani, Ulusal Blok'un lideri olan Başkan Haşim el-Attasi'nin yeni yönetimine karşı muhalefete geçti.

Son yıllar

Taceddin el-Hasani (solda) 1941'de Lübnan Cumhurbaşkanı Alfred Nakkışı ile birlikte.

Eski başbakan 1941'e kadar siyasi hayatın kenarlarında kaldı, Blok'un çöküşünü takiben General Charles de Gaulle, Haşim el-Attasi'nin göreve dönmesini sağlayamaması üzerine 12 Eylül 1941'de onu Hasani'yi Suriye Devlet Başkanı olarak atadı. Milliyetçi hareketi içermesi ve Fransa'nın Avrupa'daki savaş çabalarına fon sağlaması gerekiyordu. Başkan Hasani para toplamak için vergileri artırdı ve ekmek fiyatını yükseltti, böylece Suriye'nin yoksul bölgelerinde kendini yabancılaştırdı. De Gaulle, Hasani'nin hizmetlerini 27 Eylül 1941'de Suriye'nin bağımsızlığını resmen tanıyarak ve Avrupa'daki savaş sona erdiğinde Fransızların tam tahliyesini vadederek ödüllendirdi. Fransız generali, 1920'lerde formüle edilen ve Alevi Dağı ile Arap Dağı'nı bağımsız bölgelere ayıran bir yasayı yürürlükten kaldırdı ve böylece onları Suriye Cumhuriyeti'ne yeniden dahil etti. Ancak Fransa'ya ülke genelinde askeri üsleri elinde tutma ve Suriye'de ekonomik, mali ve siyasi ayrıcalıklar alma hakkı verildi. Hasani daha sonra Fransız etkisinden uzaklaşmaya çalıştı ve Ulusal Blok üyeleriyle arkadaş olmaya başladı. Ayrıca, Fransızları 1936-1939 yılları arasında demokratik olarak seçilmiş parlamentoyu yeniden kurmaya ikna etmeye çalıştı, ancak çabaları boşa çıktı. Hasani, 17 Ocak 1943'te kalp krizinden aniden öldü. Damadı, Münir el-Eclani, son yıllarında Taceddin el-Hasani'nin kendisini Fransızlardan uzaklaştırmak ve gerçek bir milliyetçi imajını yansıtmak istediğini, ancak bu gerçekleşmeden önce öldüğünü iddia ediyor. Hasani, görev sırasında ölen ilk Suriye devlet başkanıydı.

Kaynakça

• Sami Moubayed, Steel & Silk: Men and Women Who Shaped Syria 1900–2000 (Cune Press, Seattle, 2005).