Üçlü nokta, termodinamikte bir maddenin üç fazının (gaz, sıvı ve katı) termodinamik dengede bir arada var olduğu sıcaklık ve basınçtır. Süblimleşme eğrisi, erime eğrisi ve buharlaşma eğrisi bu noktada buluşurlar.[1]

Katı, sıvı ve gaz fazlarına ek olarak, üçlü noktada birden fazla katı faz bulunabilir. Helyum-4, iki farklı sıvı fazı içeren bir üçlü noktaya sahip olan özel bir durumdur (lambda noktası).[1]

Suyun üçlü noktası, Uluslararası Birimler Sisteminde (SI) termodinamik sıcaklığın temel birimi olan kelvini tanımlamak için kullanılıyordu.[2] Suyun üçlü noktasının değeri ölçülmek yerine tanımlanarak sabitlenmişti, ancak bu durum SI temel birimlerinin 2019 yılında yeniden tanımlanmasıyla değişti. ITS-90 uluslararası sıcaklık ölçeğinde hidrojenin üçlü noktasından (13.8033 K) suyun üçlü noktasına (273.16 K, 0.01 °C veya 32.018 °F) kadar değişen birden fazla maddenin üçlü noktası kullanılır.

"Üçlü nokta" terimi, ilk olarak 1873 yılında William Thomson'ın kardeşi James Thomson tarafından kullanıldı.[3]

Üçlü nokta tablosu

değiştir

Bu tablo çeşitli maddelerin üçlü noktalarını listeler. Veriler, ABD Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü'nden gelmektedir.

Substance T [K] (°C) p [kPa]* (atm)
Asetilen 192,4 K (-80,6 °C; -113,08 °F) 120 kPa (1,2 atm)
Amonyak 195,40 K (-77,6 °C; -107,68 °F) 6,060 kPa (0,05981 atm)
Argon 83,81 K (-189,19 °C; -308,542 °F) 68,9 kPa (0,680 atm)
Arsenik 1090 K (817 °C; 1502,6 °F) 3.628 kPa (35,81 atm)
Bütan 134,6 K (-138,4 °C; -217,12 °F) 7×10-4 kPa (6,9×10-6 atm)
Karbon (grafit) 4765 K (4492 °C; 8117,6 °F) 10.132 kPa (100,00 atm)
Karbondioksit 216,55 K (-56,45 °C; -69,61 °F) 517 kPa (5,10 atm)
Karbonmonoksit 68,10 K (-204,9 °C; -336,82 °F) 15,37 kPa (0,1517 atm)
Kloroform 175,43 K (-97,57 °C; -143,626 °F) 0,870 kPa (0,00859 atm)
Döteryum 18,63 K (-254,37 °C; -425,866 °F) 17,1 kPa (0,169 atm)
Etan 89,89 K (-183,11 °C; -297,598 °F) 8×10-4 kPa (7,9×10-6 atm)
Etanol 150 K (-123 °C; -189,4 °F) 4,3×10-7 kPa (4,2×10-9 atm)
Etilen 104,0 K (-169 °C; -272,2 °F) 0,12 kPa (0,0012 atm)
Formik asit 281,40 K (8,4 °C; 47,12 °F) 2,2 kPa (0,022 atm)
Helyum-4 (lambda noktası)[4] 2,1768 K (-270,8232 °C; -455,48176 °F) 5,048 kPa (0,04982 atm)
Heksafloroetan 173,08 K (-99,92 °C; -147,856 °F) 26,60 kPa (0,2625 atm)
Hidrojen 13,84 K (-259,16 °C; -434,488 °F) 7,04 kPa (0,0695 atm)
Hidrojen klorür 158,96 K (-114,04 °C; -173,272 °F) 13,9 kPa (0,137 atm)
İyot[5] 386,65 K (113,65 °C; 236,57 °F) 12,07 kPa (0,1191 atm)
İzobütan 113,55 K (-159,45 °C; -255,01 °F) 1,9481×10-5 kPa (1,9226×10-7 atm)
Kripton 115,76 K (-157,24 °C; -251,032 °F) 74,12 kPa (0,7315 atm)
Cıva 234,2 K (-38,8 °C; -37,84 °F) 1,65×10-7 kPa (1,63×10-9 atm)
Metan 90,68 K (-182,32 °C; -296,176 °F) 11,7 kPa (0,115 atm)
Neon 24,57 K (-248,43 °C; -415,174 °F) 43,2 kPa (0,426 atm)
Azot oksit 109,50 K (-163,5 °C; -262,3 °F) 21,92 kPa (0,2163 atm)
Azot 63,18 K (-209,82 °C; -345,676 °F) 12,6 kPa (0,124 atm)
Nitröz oksit 182,34 K (-90,66 °C; -131,188 °F) 87,85 kPa (0,8670 atm)
Oksijen 54,36 K (-218,64 °C; -361,552 °F) 0,152 kPa (0,00150 atm)
Paladyum 1825 K (1552 °C; 2825,6 °F) 3,5×10-3 kPa (3,5×10-5 atm)
Platin 2045 K (1772 °C; 3221,6 °F) 2×10-4 kPa (2,0×10-6 atm)
Radon 202 K (-71 °C; -95,8 °F) 70 kPa (0,69 atm)
Silan[6] 88,48 K (-184,52 °C; -300,136 °F) 0,019644 kPa (0,00019387 atm)
Kükürt dioksit 197,69 K (-75,31 °C; -103,558 °F) 1,67 kPa (0,0165 atm)
Titanyum 1941 K (1668 °C; 3034,4 °F) 53×10-3 kPa (5,2×10-4 atm)
Uranyum hexaflorür 337,17 K (64,17 °C; 147,506 °F) 151,7 kPa (1,497 atm)
Su[7][8] 273,16 K (0,16000000000003 °C; 32,288 °F) 0,611657 kPa (0,00603659 atm)
Ksenon 161,3 K (-111,7 °C; -169,06 °F) 81,5 kPa (0,804 atm)
Çinko 692,65 K (419,65 °C; 787,37 °F) 0,065 kPa (0,00064 atm)

* Not: Normal şartlar altında, atmosferik basınç 101.325 kPa'dır. (1 atm)

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b IUPAC, Compendium of Chemical Terminology, 2. basım (the "Gold Book") (1997). Düzeltilmiş çevrimiçi sürümü:  (1994) "Triple point"..
  2. ^ Definition of the kelvin 16 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. at BIPM.
  3. ^ James Thomson (1873) "A quantitative investigation of certain relations between the gaseous, the liquid, and the solid states of water-substance" 5 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Proceedings of the Royal Society, 22 : 27–36. From a footnote on page 28: " … the three curves would meet or cross each other in one point, which I have called the triple point".
  4. ^ Donnelly, Russell J.; Barenghi, Carlo F. (1998). "The Observed Properties of Liquid Helium at the Saturated Vapor Pressure". Journal of Physical and Chemical Reference Data. 27 (6). ss. 1217-1274. Bibcode:1998JPCRD..27.1217D. doi:10.1063/1.556028. 
  5. ^ Walas, S. M. (1990). Chemical Process Equipment – Selection and Design. Amsterdam: Elsevier. s. 639. ISBN 0-7506-7510-1. 
  6. ^ "Silane-Gas Encyclopedia". Gas Encyclopedia. Air liquide. 13 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2024. 
  7. ^ International Equations for the Pressure along the Melting and along the Sublimation Curve of Ordinary Water Substance 3 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. W. Wagner, A. Saul and A. Pruss (1994), J. Phys. Chem. Ref. Data, 23, 515.
  8. ^ Murphy, D. M. (2005). "Review of the vapour pressures of ice and supercooled water for atmospheric applications" (PDF). Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society. 131 (608). ss. 1539-1565. Bibcode:2005QJRMS.131.1539M. doi:10.1256/qj.04.94. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020. 

Dış bağlantılar

değiştir