Vikipedi:Haftanın seçkin maddesi/Ocak 2020
- 1. Hafta
Balkanlar, Avrupa kıtasının güneydoğu kesiminde, İtalya Yarımadası'nın doğusu, Anadolu'nun batısı ve kuzeybatısında yer alan coğrafi ve kültürel bölgedir. Bölge için bazı yayınlarda Güneydoğu Avrupa terimi de kullanılır. Bölgenin adı olan Balkan veya Balkanlar sözü Türkçedir. Bölge adını batıdan doğuya uzanan ve Bulgaristan'ı ikiye bölen dağ silsilesinden almıştır. Önceleri bu sıradağların adı olarak kullanılan Balkan, daha sonraları tüm bu bölge için kullanılmaya başlanmıştır. "Balkan" sözcüğüne bütün dillerde rastlanır. Balkanlar'ın bazı kısımlarındaki çok yönlü geri kalmışlık sebebiyle bölge genel olarak, Avrupa'nın sorunlu yerlerinin başında kabul edilir. Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgedeki hükümranlığının bitişinden itibaren Balkanlar'ın paylaşımına dair sıkıntılar günümüze dek sürmüştür. Bölgede, 49 milyon civarında insan yaşar. Osmanlı İmparatorluğu'ndan önce, Eski ve Orta Çağ kaynaklarında, topografik durumu iyi bilinmeyen bölgedeki dağların bazı kısımlarına Haemus (Yunanca: Αἵμου veya Αἵμος) denirdi. Günümüzde topraklarının tamamı veya bir kısmı Balkanlar'da yer alan ülkeler Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Hırvatistan, Karadağ, Kosova, Makedonya, Romanya, Slovenya, Sırbistan, Türkiye ve Yunanistan'dır. (Devamı...)
gör – tartış – değiştir – geçmiş
- 2. Hafta
FIFA Dünya Kupası, uluslararası alanda futboldan sorumlu en üst düzey yönetim organı olan Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) üyesi ülkelerin erkek millî takımlarının katılabildiği uluslararası futbol turnuvası. 1930'daki ilk turnuvadan beri, II. Dünya Savaşı sebebiyle gerçekleştirilemeyen 1942 ve 1946 yılları dışında dört yılda bir düzenlenmektedir. Turnuvanın geçerli statüsünde, turnuva öncesindeki üç yıl boyunca süren eleme aşaması vardır. Günümüz itibarıyla FIFA üyesi 209 ülkenin katılabileceği elemeleri geçmeyi başaran takımlar, FIFA Dünya Kupası Finalleri adını taşıyan final aşamasında mücadele eder. Finallerde, o yılın turnuvasına ev sahipliği yapmasından ötürü eleme oynamaksızın direkt olarak katılan ev sahibi ülke veya ülkelerle birlikte toplamda 32 millî takım yer alır. Dörder takımdan oluşan sekiz gruba ayrılan katılımcılar, bu ilk aşamada grubundaki diğer takımlarla birer maç yaptıkları birinci turda yarışır. Grupları ilk iki sırada tamamlayan takımlar, tek maçlı eliminasyon sistemiyle gerçekleştirilen ikinci aşamaya geçer. Final maçını kazanan takım şampiyon olurken üçüncü takımı belirleme amacıyla yarı finalde kaybedenler arasında bir üçüncülük maçı oynanır. Günümüze kadar düzenlenmiş olan toplam 20 turnuvada 8 farklı takım şampiyonluğa ulaşmıştır. Her turnuvaya katılmış olan tek takım konumundaki Brezilya, kazandığı beş şampiyonluk ile kupanın en başarılı takımıdır. İtalya ve Almanya dörder; Arjantin ve Uruguay ikişer; İngiltere, Fransa ve İspanya ise birer şampiyonluk kazanmıştır. (Devamı...)
gör – tartış – değiştir – geçmiş
- 3. Hafta
Martin Keamy, ABC'nin televizyon dizisi Lost'un dördüncü sezonunda yer alan yinelenen kurgusal bir karakterdir. Kevin Durand'ın canlandırdığı Keamy karakteri ilk kez, dizinin dördüncü sezonunun beşinci bölümünde, Lost'un geçtiği adanın açıklarına demirlemiş Kahana adlı bir yük gemisinin mürettebatlarından biri olarak göründü. Keamy sezonun ikinci yarısında dizinin başlıca antagonisti oldu. Milyarder Charles Widmore (Alan Dale) tarafından kiralanan paralı askerler topluluğunun lideridir. Widmore bu grubu düşmanı Ben Linus'ı (Michael Emerson) ele geçirmeleri için adaya göndermiştir. Keamy kötü bir karakterdir ve kendisi de bunun farkındadır. Dizinin sorumlularından biri Durand'ı 3:10 Treni filminde izledikten sonra, onunla rol için temasa geçildi. Diğer Lost oyuncuları gibi Durand da rolü aldığında oynayacağı karakter hakkında bilgilendirilmedi. Durand'ın konuk oyuncu olarak kısıtlı kaldığı dördüncü sezondaki dokuz bölüm boyunca, onun adaya ulaşmadan önceki yaşamıyla ilgili olarak çok az bilgi gösterildi. Durand bunu, seyircinin onun alçak karakterinden nefret etmeyi sevmesinin bir nedeni olarak gösterdi. Eleştirmenler Lost geleneğinin kırılması ve görünüşte kalpsiz olan bir karakterin yaratılması nedeniyle dizinin yazarlarını övdü, ayrıca Durand'ın görünüşü ve performansı da olumlu karşılandı. Keamy, şovun altıncı sezonunda, onuncu yer alışı ile dizide göründü. (Devamı...)
gör – tartış – değiştir – geçmiş
- 4. Hafta
Surtsey, İzlanda'nın güney kıyıları yakınında bulunan volkanik bir ada. Adı, İzlandaca "Surtr'ün adası" anlamına gelir. 63.30° Kuzey, 20.62° Batı koordinatlarında bulunan ada, İzlanda'nın en güneydeki ve en genç toprak parçasıdır. Ada, 130 metre derinlikte okyanus tabanından başlayarak 14 Kasım 1963 tarihinde yüzeye ulaşan bir volkanik hareketlenme sonucunda oluşmuştur. Hareketliliğin yüzeye yansımasından birkaç gün kadar önce başladığı tahmin edilmektedir. Ada, püskürmenin durduğu 5 Haziran 1967 tarihinde, 2,7 km²'lik yüz ölçümü ile en geniş durumuna ulaşmıştır. O günden bu yana bölgede sık sık görülen dalga ve rüzgâr erozyonu nedeniyle adacığın boyutları hızla küçülmektedir. 2002 itibarıyla adanın yüz ölçümü yalnızca 1,4 km²'dir. Yeni oluşan ada, hareketlenmenin yaşandığı süre boyunca yanardağ araştırmacıları tarafından ilgiyle izlendi. Yanardağın sönmesinin ardından ada, botanikçiler ile biyoloji araştırmacılarının yoğun ilgisiyle karşı karşıya kaldı. Bütünüyle çorak ve boş olan adada sıfırdan başlayarak yavaş yavaş oluşmaya başlayan doğal yaşamın gelişmesi, bilim adamlarınca izlendi. Surtsey'i oluşturan deniz altı yarıkları, Vestmann Adaları deniz altı volkanlarının parçalarıdır. Deniz tabanında bulunan bu büyük çatlaklar Atlantik Ortası Sırtı olarak adlandırılır. (Devamı...)
gör – tartış – değiştir – geçmiş
- 5. Hafta
Abutiu, Antik Mısır döneminde yaşamış bir köpek olup, tarihte belgelenmiş ismi bilinen en eski evcil hayvanlardan biridir. Altıncı Hanedan'da (MÖ 2345-2181) yaşamış bir kraliyet bekçi köpeği olduğuna inanılan Abutiu, adı bilinmeyen bir firavunun emriyle Gize Nekropolü'nde ayrıntılı bir cenaze töreni ile gömülmüştür.
Firavunun Abutiu'nun cenazesine bağışladığı hediyeleri listeleyen bir yazı taşı, 1935 Ekim'inde George Andrew Reisner tarafından bulundu. Taş, aslen yerleştirilmiş olabileceği tahmin edilen Abutiu'nun sahibine ait mezarın yıkılmasından sonra, Altıncı Hanedan'a ait mastabanın yapısına dahil edilmiş devşirme malzemelerin bir parçası olarak bulundu. Beyaz kireç taşından yapılmış tablet 54,2×28,2×23,2 cm boyutundadır. Yazıt, dikey çizgilerle ayrılmış on dikey sıra hiyeroglif dizisinden oluşur. (Devamı...)
gör – tartış – değiştir – geçmiş