Vikipedi

Eskişehir

Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde bir şehir
Başlığın diğer anlamları için Eskişehir (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Eskişehir, Türkiye'nin bir ili ve en kalabalık yirmi beşinci şehridir. Ayrıca nüfus bakımından Ankara, Konya, Kayseri'den sonra İç Anadolu bölgesinin en büyük 4. ilidir. 1993 yılında çıkarılan kanunla Büyükşehir Belediyesi olmuştur. Nüfusu 2021 yılı TÜİK istatistiklerine göre 898.369'dur.[2] Ortasından Porsuk Çayı geçen şehir, içerisinde Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir Teknik Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesinin bulunması nedeniyle bir öğrenci kenti görünümündedir.

Eskişehir
Büyükşehir statüsünde il
Üstten aşağı: Sazova Bilim Kültür ve Sanat Parkı'ndaki Masal Şatosu, Aslan heykeli, Eskişehir tramvayı, Porsuk Çayı ve Porsuk Köprüsü
Slogan:
Şehir Eskişehir'dir!
Eskişehir'in Türkiye'deki konumu
Eskişehir'in Türkiye'deki konumu
Ülke Türkiye
Bölge İç Anadolu Bölgesi
İdare
 • Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen (CHP)
 • Vali Erol Ayyıldız[1]
Yüzölçümü
 • Büyükşehir statüsünde il 13,925 km² (5.376 mil²)
Rakım 788 m (2.585 ft)
Nüfus
 (2021)
 898,369
 • Yoğunluk 64/km² (160/mil²)
 • Kent
 797,708
Zaman dilimi UTC+03.00 (TRS)
Posta kodu
26xxx
Alan kodu (+90) 222
Plaka kodu 26

Met helvası, nuga helvası, haşhaşlı çörek, Kalabak suyu, çibörek ve lületaşı ile meşhurdur. Ayrıca balaban kebabı da Eskişehir mutfağında önemli bir yer almaktadır. İşlenebilir lületaşı, Türkiye'de yalnızca Eskişehir'de çıkarıldığı için Eskişehir taşı olarak bilinir.[3] Türkiye'de Eskişehir ve Sivrihisar dolaylarında yetişen bir çoban köpeği olan akbaş da şehre ait önemli değerlerdendir.[4] Sanat kurumları ve tesisleri ile kültür ve sanatta gelişmiş bir şehirdir. Anadolu Üniversitesi ve büyükşehir belediyesi bünyesinde iki adet senfoni orkestrası bulunmaktadır. Ayrıca her yıl düzenlenen Uluslararası Eskişehir Festivali ile şehirde müzik, tiyatro, resim ve sinema dallarında sergiler ve gösteriler yapılmaktadır.[5]

Eskişehir günümüze kadar değişik uygarlıklar altında varlığını sürdürmüştür. Üzerinde kurulan medeniyetlerden bazıları Frigya, Bizans, Anadolu Selçukluları ve Osmanlı İmparatorluğu'dur.[6]

Türk Silahlı Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı Muharip Hava Kuvveti, Hava Füze Savunma Komutanlığı, 1. Hava İkmal ve Bakım Merkez Komutanlığı ve 1. Ana Jet Üs Komutanlığı da Eskişehir'de bulunmaktadır. Ayrıca hem askerî hem de sivil havaalanı Hasan Polatkan Havalimanı bulunmaktadır.

Eskişehir 2013 yılında Türk Dünyası Kültür Başkenti ve UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Başkentliği unvanlarını taşımaktadır.[7]

Türk Hava Yolları'nın Airbus A330-200 tipi uçağı, TC-JNG, de 'Eskişehir' adını taşımaktadır. Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısında yer almaktadır. İl merkezinin kuzeyinde Mihalgazi ve Sarıcakaya, doğusunda Alpu ve Ankara, güneyinde Mahmudiye, Seyitgazi ve Afyon, batısında ise İnönü ve Kütahya sınırları ile çevrilidir.

KökeniDeğiştir

Şehir, Antik ve Orta Çağlarda Yunanca Dorylaion, Latince Dorylaeum ismi ile tanınan bir kenttir. Yıkık ve terkedilmiş olan Dorylaion - Şarhöyük'ün yakınında, harabenin güneyinde kalan bölgede yeni bir yerleşim oluşmuştur. W.M Ramsay'ın bildirdiğine göre, büyük olasılıkla Dorylaion harabelerine Eskişehir adı verilmiş ve bu ad o zamandan günümüze ulaşmıştır.[8]

TarihçeDeğiştir

İlkçağ'dan 11. yüzyıla kadarDeğiştir

 
Han ilçesi yakınlarında Friglerden kalma Yazılıkaya anıtı

MÖ 14. yüzyılda Hititler Eskişehir merkezli büyük bir devlet kurmuşlardır.[9] Eskişehir'in önemi ve yeri dolayısıyla Hititler döneminde Eti‘lik (Beylik) olduğu görülmektedir.[10] MÖ 12. yüzyılda Anadolu’ya giren Frigler Anadolu'ya yayılmış ve Dorylaion adı ile bölgeye yerleşmiştir.[10] Friglerden sonra bölgeye Lidyalılar daha sonra da Persler hakimiyeti altına almıştır. MÖ 4. yüzyılda Makedon kral İskender'in eline geçen Eskişehir, İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 yılına kadar İskender'in İmparatorluğu altında kalmıştır. MÖ 2. yüzyılda Roma İmparatorluğu kontrolüne geçen bölge, Roma’nın ikiye ayrılmasına kadar Roma İmparatorluğu’nun ayrıldıktan sonra da Bizans hakimiyetinde kalmıştır.[10]

Selçuklular dönemiDeğiştir

Yeniden Bizans egemenliğine giren Dorylaion 1074'te Selçukluların eline geçti. Şehir Anadolu Selçukluları zamanında, Selçuklular ile Haçlılar arasında yapılan savaşlara sahne olmuştur. Bu zamanda şehrin adı '"Sultanönü"' olarak anılmaktadır. Şehir içinde Selçuklu Hanedanına ait pek çok eser vardır.[11]

Arap coğrafyacı İbn Said (علي بن موسى المغربي بن سعيد, 'Ali ibn Musa ibn Sa'id al-Maghribi); Antalya - Marki (Fethiye) Körfezi arasındaki Cibâlu’t Türkmân (Türkmen Dağları) adı verilen dağlık bölgede 200.000, Kastamonu yöresinde 100.000, Sultan Önü - Kütahya - Emirdağ - Karahisar-ı Sahip - Sivrihisar yörelerinde 200.000 ve Ankara'nın kuzeyindeki Karabuli denilen dağlık bölgede 30.000 çadırlık Türkmen kitlelerinin yığıldığını kaydetmektedir.[12]

Osmanlı dönemiDeğiştir

 
13. yüzyıldan itibaren Moğollar istilasıyla Türkler ile birlikte Orta Asya'dan gelmiş, yöreye özgü Akbaş çoban köpeği[13]

1289'da Anadolu Selçukluları Eskişehir'i Osman Gazi'ye verdi. Orhan Gazi döneminde Karamanlıların eline geçen Eskişehir'i, I. Murad yeniden Osmanlı topraklarına kattı.

Fatih'in ilk zamanlarına kadar şehir Ankara Beyliği'ne bağlı olarak kalmıştır. 1451 yılından sonra Kütahya'nın Beylerbeylik haline gelmesi üzerine Anadolu İdari Teşkilatında değişiklik olmuş, bu arada Ankara'ya bağlı bulunan Eskişehir, Kütahya Beylerbeyliği'ne bağlanmıştır.[10]

Kent 1601'de bir süre Celali Deli Hasan ve yandaşlarının eline geçti. Hüdavendigâr (Bursa) Vilayetinin Kütahya Sancağına bağlı bir kaza olan Eskişehir'e demiryolu 1890'lı yıllarda ulaştı.[9]

Demiryolu'nun Eskişehir'e gelmesi ile şehirde ticaret canlandı.[9]19. yüzyıl boyunca yöreye Kafkasya, Kırım, Romanya ve Bulgaristan'dan gelen göçmenler yerleştirildi.[11] Şehir 1877-1878 Osmanlı-Rus harbinden sonra muhacirlerin yerleştirilmeye başlamasıyla beraber gelişmeye başlamıştır.[10] Mondros Ateşkesi'nin maddelerinden biri olan İtilaf Devletleri'nin Osmanlı İmparatorluğu sınırları içindeki önemli noktaları güvenlik gerekçesiyle işgal edebilecekleri maddesine dayanarak 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul'a çıkan İngiliz kuvvetleri, İstanbul-Bağdat demiryolu hattı boyunca önemli gördükleri yerleri işgal etmeye başladılar, bu işgalden 2,5 ay sonra, 1919 yılının Ocak ayı sonlarında Eskişehir İstasyonu çevresinde karargâhlarını kurdu.[9]

Kurtuluş Savaşı dönemiDeğiştir

Ayrıca bakınız: Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
 
Yunan Ordusunun Eskişehir'e girişi (1921)

21 Haziran 1920 günü saat 11.00'de Millî Savunma Bakanı Fevzi Çakmak Paşa ve Genelkurmay Başkanı Albay İsmet İnönü ile tren istasyonuna gelmiştir.[9] Yunan taarruzunun aldığı vaziyeti, sınıf arkadaşı ve Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Cebesoy ile burada görüşmüştür. Aynı gece de Ankara’ya hareket etmiştirler.

Eskişehir'de Türk Kurtuluş Savaşı'nın 5 önemli meydan muharebesinin üçü geçmiştir. Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğindeki Türk Kurtuluş Savaşı'nın önemli muharebelerinden biri olan I. İnönü Muharebesi Eskişehir topraklarında gerçekleşmiştir. Eskişehir, Kurtuluş Savaşı'nın kilit nok­talarından birini oluşturduğundan, savaşta maddi ve manevi olarak çok yıpranmıştır.[14]

I. Dünya Savaşı sonrasında demiryolu hattını denetlemek amacıyla 23 Ocak 1919'da Eskişehir İstasyonunu işgal eden İngiliz kuvvetleri, 20 Mart 1920'de Kuvâ-yi Milliye'nin baskısıyla işgale son verdi. 1921 yılında Eskişehir'e 40 km. uzaklıktaki İnönü'de, Birinci ve İkinci İnönü Muharebeleri yapıldı.[9][15]

20 Temmuz 1921'de Yunanların işgal ettiği Eskişehir bir süre Yunan ordularının karargâhı oldu. Eskişehir-Kütahya Savaşları sonunda Türk Ordusu Sakarya'nın doğusuna çekildi. 23 Ağustos 1922'de Yunanlar yeniden saldırdı. 26 Ağustos 1922'de başlayan Büyük Taarruz ile düşman püskürtülmeye başladı ve 2 Eylül 1922 günü, Seyitgazi yönünden gelen Türk Süvarileri Tekkeönü'nden Eskişehir'e inerek düşman kuvvetlerini Eskişehir'den çıkardılar. Eskişehir, Kurtuluş Savaşı'nın son aşaması olan Büyük Taarruz sonrasında 2 Eylül 1922'de kurtarıldığında yıkıntı hâlinde harap bir kasabaydı.[11][16]

Cumhuriyet dönemiDeğiştir

 
21 Eylül 1925'te Atatürk, Fevzi Çakmak ve İsmet İnönü'nün Eskişehir Garı'nda karşılanması.

Atatürk'ün 15 Ocak 1923'te Eskişehir hakkındaki sözü[17]:

“ Eskişehir'i ve Eskişehirlileri çok iyi tanırım. Millî Mücadele yıllarında büyük vatanseverlik ve üstün bir cesaretle mücadelemizin daima yanında olmuş, bu mücadeleye çok geniş yardımlarda bulunmuşlardır. Gördüğüme göre halk aydın ve faaldir. Toprak verimlidir. Az zamanda zayiatı telafi ve fedakârlıklarıyla iftahar edecektir. „

Mustafa Kemal Atatürk, 15 Ocak 1923'te Hükûmet Konağı'nda yaptığı konuşmada vurguladığı gibi Eskişehir, savaşın kazanılmasında büyük katkı yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa, bu nedenle kentin imarıyla yakından ilgilenmiştir. Cumhuriyet döneminde yapılan yatırımlarla kısa zamanda modern bir kent yaratılmaya çalışılmıştır.[9]

Cumhuriyet ilan edildikten sonra Eskişehir 1925 yılında il olmuştur.[18] 1926 yılında Eskişehir'in, Sivrihisar, Mihalıççık ve Seyitgazi olmak üzere üç ilçesi bulunmaktaydı. 1954 yılında çıkarılan kanunla Çifteler ve Mahmudiye, 1957 yılında çıkarılan diğer bir kanunla da Sarıcakaya ilçe hâline getirilmiş ve ilçe sayısı 6'ya çıkmıştır.[18]

Daha sonra 1987 tarihinde 3392 sayılı kanunla Alpu, Beylikova ve İnönü; 9 Mayıs 1990 tarih ve 3544 sayılı kanunla Günyüzü, Han ve Mihalgazi ilçe hâline getirilmiş, böylece ilçe sayısı 12'ye çıkmıştır.[18] 22 Mart 2008 tarihli resmî gazetede yayımlanan 5747 sayılı yasa ile de merkez ilçe kaldırılarak Odunpazarı ve Tepebaşı adıyla 2 yeni ilçe daha kurulmuş ve ilin toplam ilçe sayısı 14'e ulaşmıştır.

Eskişehir, 2 Eylül 1993'te çıkarılan 504 sayılı kanun hükmünde kararname[19] ile büyükşehir unvanı kazandı. 2004 yılında çıkarılan 5216 sayılı kanun ile büyükşehir belediyesinin sınırları valilik binası merkez kabul edilerek yarıçapı 20 kilometre olan dairenin sınırlarına genişletildi.[20] 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile 2014 Türkiye yerel seçimlerinin ardından büyükşehir belediyesinin sınırları il mülki sınırları oldu.[21]

Eskişehir DepremiDeğiştir

20 Şubat 1956'da Eskişehir'de oluşan şiddetli yer sarsıntısıdır. Şiddeti Richter ölçeğine göre 6,0 olan bu depremde, 1.379 bina ağır, 1.486 bina orta, 9.862 bina da hafif derecede hasar görmüştür. Bir kişinin öldüğü depremde 19 kişi de yaralanmıştır. Konumu 39° 89' kuzey enlemi ve 30° 49' doğu boylamı, odak derinliği yaklaşık 40 km olan depremin etkilediği alan 350.000 km² olarak hesaplanmıştır. Deprem alanı çeşitli doğrultularda Edirne, İzmir, Konya ve Zonguldak illerine kadar yayılmıştır. Depremin dış merkezinin bulunduğu bölge yerleşim yeri olmadığı için can kaybı fazla olmamıştır. Eskişehir depreminin oluştuğu bölge 3. derecede tehlikeli deprem bölgesidir.[22]

Sel FelaketiDeğiştir

5 Mart 1950'de Porsuk Çayının taşması sonucu Eskişehir'de sel felaketi meydana gelmiş, 50 bin kişi açıkta kalmıştır. 2500 evin yıkıldığı ve 6 kişinin boğulduğu felakette Marshall Planı'ndan yardım gelmiştir.[23]

Eskişehir'de Türkiye'nin İlkleriDeğiştir

 
1896'da çizilerek Türk tarihinin ilk modern haritası[kaynak belirtilmeli] olan 1/10.000 ölçekli Eskişehir plânı.

Eski tarihlerde de birçok ilklere adreslik etmiş coğrafyada, Osmanlı Dönemi ve sonrası Türkiye'nin ilkleri olarak gerçekleşenler[24]

  • Osmanlı'da ilk verginin alınması (Pazar Baçı)
  • Osmanlı'da ilk hutbenin okunması (Osman Bey Dönemi)
  • Türk tarihinin ilk modern haritasının çizilmesi. (1896)
  • İlk Temyiz Mahkemesinin açılması (1923)
  • İlk Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nün kurulması (1925)
  • İlk eğitmen kursunun açılması (1936)
  • İlk Köy Enstitüsü'nün açılması (1940)
  • İlk Türk otomobili Devrim'in üretimi (1961)
  • İlk Türk lokomotifi Karakurt'un üretimi (1961)
  • Dünyada öğrencilerin kanlarını satarak kurduğu ilk tiyatro (1961)
  • İlk akülü yük aracı üretimi
  • İlk cadde süpürme aracı üretimi
  • İlk otobüs yıkama aracı üretimi
  • İlk damperli kamyon üretimi
  • İlk kantar üretimi
  • İlk jet motoru yenilemesi
  • İlk F-16 motoru üretimi
  • İlk helikopter parçası üretimi
  • Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı kupalarını kazanan ilk anadolu futbol takımı (1970-1971)
  • Dünyada ilk havaalanı işletme ruhsatı olan üniversiteye sahip olma ''Eskişehir Teknik Üniversitesi''(2007)[25]
  • İlk Türk 4x4 ticari aracı olan Türkar'ın üretimi (2009)
  • İlk Yüksek Hızlı Tren seferinin yapıldığı şehir (2009)

CoğrafyaDeğiştir

Ana madde: Eskişehir coğrafyası
Eskişehir (Türkiye)
 
Eskişehir

Eskişehir'in Türkiye'deki konumu

Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeybatısında yer almaktadır. İl merkezi kuzeyinde Mihalgazi ve Sarıcakaya doğusunda Alpu, Mihalıççık ve Ankara güneyinde Mahmudiye, Seyitgazi ve Afyon, batısında ise İnönü ve Kütahya sınırları ile çevrilidir.[26]

İç Anadolu stepleri, Kuzey Anadolu ve Batı Anadolu ormanları şehrin bitki örtüsünü oluşturur. Sündiken Dağlarının güney yamaçlarında 1000 metreden sonra meşe çalılıkları, daha yükseklerde bodur meşeler görülür. 1300 metreden sonra yer yer kara çamlar bulunur. Bazı bölgelerde karaçamların arasında, kızılçamlar da görülür. Eskişehir'in güneyindeki platolarda orman bulunmamakta fakat bölgesel step bitkileri vardır. Porsuk ve Keskin Dereleri'nin kenarlarında söğütler, kavaklar, karaağaçlar ve koruluklardan oluşan bitki örtüsü bulunur.[27]

Eskişehir'den geçen iki önemli akarsudan ilki Sakarya Nehri ikincisi ise Porsuk Çayı'dır. Bu akarsuların il sınırları içerisinde kalan arazisinde 2 adet baraj bulunmaktadır. Porsuk Çayı üzerinde Porsuk Barajı, Sakarya Nehri üzerinde ise Gökçekaya Barajı bulunmaktadır.

İklimDeğiştir

Şehrin iklimi İç Anadolu Bölgesi tipi Karasal iklim'dir. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazlar sıcak ve yağışsızdır. Yağışlar (dağlık kesimler hariç) az ve kısa sürelidir. Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları en az yağışı olan aylardır. Yıllık yağış ortalaması 373,6 mm'dir. Bir yılın 90-100 günü yağışlı geçmektedir. Sıcaklık rejimi karasal niteliktedir. Örneğin 800 metre yükseklikte kurulmuş olan Eskişehir il merkezinde en sıcak ve en soğuk ayların ortalamaları 21,5 °C ve -0,8 °C (Temmuz ve Ocak), kaydedilen en yüksek ve en düşük değerler ise 39,1 °C ve -26,3 °C'dir. Bitki örtüsü İç Anadolu Bölgesi'nin tipik bitkisel örtüsü olan bozkırdır.[28]


  Eskişehir iklimi  
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 20,2 22,3 29,1 31,2 33,9 36,8 40,6 39,0 36,4 33,0 25,4 21,4 40,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,0 6,4 11,4 17,0 21,9 25,9 29,1 29,3 25,4 19,4 12,5 6,1 17,3
Ortalama sıcaklık (°C) 0,0 1,5 5,2 10,3 15,1 19,1 21,8 21,6 17,3 11,9 6,3 2,1 11,0
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3,5 −2,8 −0,3 3,8 7,9 11,4 14,0 13,7 9,6 5,4 1,1 −1,3 4,9
En düşük sıcaklık (°C) −27,8 −23,8 −16,5 −10,4 −2,2 0,5 5,0 3,6 −2 −7,1 −14,7 −20,3 −27,8
Ortalama yağış (mm) 40,6 32,6 37,8 40,6 43,0 32,8 13,0 9,2 15,1 29,8 30,0 45,5 370
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[29]


Yer altı zenginlikleriDeğiştir

Kalabak suyuDeğiştir

Ana madde: kalabak su

Eskişehir ile özdeşleşmiş bir içme suyudur. Atatürk'ün bir seyahati esnasında ikram edilen suyun tadını beğenmeyerek, şehre su araştırma talimatı vermesi üzerine Türkmen Dağı eteklerinden bulunarak 1936 yılında şehre getirilen sudur.[30][31] Daha önceleri tankerlerde satılan su, son yıllarda damacana sistemi ile dağıtılmaktadır. 2013 yılında açıklanan Sağlık Bakanlığı'nca yapılan resmî analiz sonuçlarına göre Türkiye'de 115 suyun analiz sonuçlarına göre içilebilir sular arasındaki 10 firmadan 3. su seçilmiştir.[32]

LületaşıDeğiştir

 
Lületaşından ürünler

Lületaşı'nın Türkiye’de işlenebilir olanı yalnız Eskişehir’de bulunmaktadır. "Beyaz altın", "Deniz köpüğü" ve "Eskişehir taşı" gibi adlandırmalar lületaşının değerini, rengini, çıkış merkezini anlamlı bir biçimde ortaya koymaktadır.[33] Lületaşı, magnezyum ve silisyum esaslı ana kaya parçalarının yerin muhtelif derinliklerindeki başkalaşım katmanları içinde, hidrotermal etkilerle hidratlaşması sonucunda oluşmuş değerli bir taştır. Lületaşı ve benzer minerallere, Yunanistan'daki bazı adalar, Moravya, Fransa, İspanya ve Fas ve ABD'de de rastlanmaktadır.[34]

Eskişehir ilinin Karatepe, Sarıkavak, Türkmentokat, Gökçeoğlu köylerinde bulunan sahalarda, yüzeyle 300 metreyi aşan derinlikler arasında, içinde dağınık yumrular halinde lületaşı bulunan başkalaşım katmanlarına rastlanır[35].

Arkeolojik çalışmalar, lületaşının yaklaşık beşbin yıl öncesinden bilindiğini ve değişik amaçlarla kullanıldığını göstermiştir.[34] Günümüzde Lületaşı süs eşyası ve özellikle pipo yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca radyasyon emici özelliğinden dolayı uzay gemilerinde izolasyon malzemesi olarak kullanılır.[36]

Bor madeniDeğiştir

 
Boraks kristali
 
Mayıslar bölgesinde bulunan mavi kalsedon

Bölge, bor madeni yönünden de önemli rezervlere sahip olup, Kırka'da bulunan Tinkal madeni, işlenerek %33 oranında borik oksid (B2O3) elde edilmektedir.[37] perlit, manyezit, kalsedon, krom, toryum ve torit Eskişehir'de bulunan diğer madenlerdir.[38].

Termal kaynaklarDeğiştir

Eskişehir, bulunduğu yerleşim yeri itibarıyla sıcak su kaynaklarının tam üzerinde bulunmaktadır. Şehir merkezinde, "Sıcak Sular" olarak isimlendiren bölgede, doğal termal kaynaklar bulunmakta, çok sayıda hamam hizmet vermektedir. Sıcak sular Porsuk Çayı'nın güney kısmında geniş bir alan içinde bulunmaktadır. Suyun merkezinde 47 °C'yi bulan sıcaklık bazı alanlarda 35 °C'ye kadar düşmekte, bazı alanlar ise 55 °C'ye kadar yükselmektedir. Hamamlardaki su hafif demirli ve kükürtlüdür.[39]

Bu bölgede çarşı içerisindeki tulumbalardan sıcak su akmakta olup, su bir dönem yakın bölgelerdeki evlere de verilmiştir. Yine il sınırları içerisinde Sakarı Ilıcaları, Hasırca, Kızılinler, Uyuzhamam-Alpu, Alpanos-Seyitgazi, Çardak(Hamamkarahisar)-Günyüzü, Yarıkçı-Mihalıççık bilinen kaplıcalardır.[40]

YönetimDeğiştir

Ana madde: Eskişehir'in ilçeleri

Merkezi YönetimDeğiştir

 
Eskişehir Valiliği

Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.

Eskişehir, '"Büyükşehir"' statüsündedir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.

Eskişehir Valisi, 1966-Piraziz doğumlu Erol AYYILDIZ, 9.06.2020/274 sayılı kararla İzmir Valisi iken atanmıştır.[41]

Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Eskişehir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

 
Eskişehir Valiliği

Yerel YönetimDeğiştir

Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.

Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[42][43] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.

Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)

Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı, 1936-Eskişehir doğumlu Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen (CHP), 31 Mart 2019 seçimlerinde %52,30 oy oranıyla seçilmiştir.[44]

İlçe belediyeleri, 2019 Türkiye yerel seçimlerine göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 6si AK PARTİ, 6'si CHP, 1'i MHP ve 1'i DSP'li belediye başkanıdır.[45]

Eskişehir Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 46’dır (Büyükşehir Belediye Başkanı, 14 ilçe belediye başkanı ve 31 üye) Bunların 20’si AK PARTİ, 23'ü CHP, 1’i, MHP, 2'si DSP'tir.[46]

Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Eskişehir'in ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.

 
Yılmaz Büyükerşen uzun yıllardır büyükşehir belediyesi başkanlığını yürütmektedir

TBMM'de Vekil SayısıDeğiştir

24 Haziran 2018'de yapılan genel seçimlerde Eskişehir 7 milletvekilini Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne göndermiştir.

Bu milletvekilleri ve partileri şöyledir:

NüfusDeğiştir

Eskişehir'in yerli halkı Manavlardan oluşmaktadır. Şehirde Kırım Tatarlarının nüfusu da fazladır. Eskişehir ili, Bulgaristan göçmenlerinin de buraya yerleşmesiyle özellikle 1950-55 ve 1965-70 dönemlerinde büyük bir nüfus artışı göstermiştir. İlin nüfusu 1970'te 460.000, 1980'de 543.802, 1990'da 641.000, 2010'da 765.000 kişi olmuştur.[47]

Eskişehir'in nüfusu TÜİK 2021 verilerine göre 898.369'dur. İlin yüzölçümü 13.960 km²'dir. İlde km²'ye 64 kişi düşmektedir. İlde yıllık nüfus artış oranı ‰18.5 olmuştur.[48] 2019 yılında TÜİK verilerine göre 14 ilçe belediyesi, bu belediyelerde toplam 539 mahalle bulunmaktadır.

BM raporuna göre yaşanabilirlik açısından Türkiye'deki kaliteli yaşanabilecek ikinci şehri olan Eskişehir'in demografik yapısı şu şekildedir.[49]

 
Doktorlar Caddesi'nden bir görünüm
 
Haller Gençlik Merkezi
Eskişehir Demografisi[50]
Madde Türkiye Oranı Eskişehir Oranı İller Arasında Sırası
Yılık nüfus artış hızı (binde): 18,3 9,6 21
Net iç göç oranı (binde): ... 17,8 8
Toplam doğurganlık 55 44 78
Bağımlılık oranı (yüzde) 2,5 1,7 80
Bebek ölüm oranı (binde) 43 40 79
Okur yazarlık oranı (yüzde) 98,7 99 2
Üniversite mezunlarının oranı (yüzde) 7,8 8,6 2
Doktor başına kişi sayısı 764 630 3
Hastane yatağı başına kişi sayısı (2001) 430 245 2
Eskişehir il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1940[51] 206.794 42
  %34     70.894
135.900     %66  
1945[52] 244.251 38 %18 
  %37     90.593
153.658     %63  
1950[53] 276.164 38 %13 
  %36     100.724
175.440     %64  
1955[54] 323.511 34 %17 
  %43     138.314
185.197     %57  
1960[55] 368.827 33 %14 
  %48     176.360
192.467     %52  
1965[56] 415.101 33 %13 
  %48     200.332
214.769     %52  
1970[57] 459.367 31 %11 
  %54     245.905
213.462     %46  
1975[58] 495.097 33 %8 
  %59     292.110
202.987     %41  
1980[59] 543.802 33 %10 
  %63     343.923
199.879     %37  
1985[60] 597.397 33 %10 
  %68     404.236
193.161     %32  
1990[61] 641.057 31 %7 
  %74     477.436
163.621     %26  
2000[62] 706.009 31 %10 
  %79     557.028
148.981     %21  
2007[63] 724.849 28 %3 
  %86     625.453
99.396     %14  
2008[64] 741.739 28 %2 
  %88     653.663
88.076     %12  
2009[65] 755.427 27 %2 
  %89     669.444
85.983     %11  
2010[66] 764.584 26 %1 
  %89     681.854
82.730     %11  
2011[67] 781.247 25 %2 
  %90     700.355
80.892     %10  
2012[68] 789.750 25 %1 
  %90     710.830
78.920     %10  
2013[69] 799.724 25 %1  Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır.
2014[70] 812.320 25 %2 
2015[71] 826.716 25 %2 
2016[71] 844.842 25 %2 
2017[71] 860.620 25 %2 
2018[71] 871.187 25 %1 
2019[71] 887.475 25 %2 
2020[71] 888.828 25 %0 
2021[71] 898.369 25 %1 
2022[71] 906.617 25 %1 


Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2023 verileri [72])

Eskişehir İl Nüfusu: 906.617 (2022 sonu). İlin yüzölçümü 13.960 km2'dir. İlde  km2'ye 65 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 377 kişi ile Odunpazarı’dır.

İlde yıllık nüfus artış oranı %0,92 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Tepebaşı (% 1,59)- Günyüzü (-% 2,85)

06 Şubat 2023 TÜİK verilerine göre 14 İlçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 539 mahalle bulunmaktadır.

2022 yılı sonunda Eskişehir ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus 2021 Nüfus 2022 Fark N.Artışı % Mah.Say. Alanı  km2[73] Yoğunluk
Alpu 10.178 9.966 -212 -2,11 33 1028 10
Beylikova 6.010 5.781 -229 -3,89 25 715 8
Çifteler 14.886 14.906 20 0,13 28 858 17
Günyüzü 5.304 5.155 -149 -2,85 22 828 6
Han 2.045 2.052 7 0,34 15 378 5
İnönü 6.216 6.173 -43 -0,69 16 345 18
Mahmudiye 7.713 7.575 -138 -1,81 19 659 11
Mihalgazi 3.030 2.987 -43 -1,43 9 109 27
Mihalıççık 7.800 7.659 -141 -1,82 53 1809 4
Odunpazarı 419.114 422.423 3.309 0,79 85 1120 377
Sarıcakaya 4.611 4.621 10 0,22 14 382 12
Seyitgazi 12.651 12.587 -64 -0,51 51 1578 8
Sivrihisar 20.217 20.087 -130 -0,65 78 2748 7
Tepebaşı 378.594 384.645 6.051 1,59 91 1403 274
Eskişehir 898.369 906.617 8.248 0,92 539 13.960 65

EkonomiDeğiştir

 
İlk Türk otomobili Devrim, Eskişehir'de bugünkü Tülomsaş'ta üretilmiştir.[74]

Sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Türkiye'nin önde gelen illerinden biri olup, 32 Milyon m² alanı içinde 783 kuruluş ile faaliyet gösteren Türkiye'nin en büyük Organize Sanayi Bölgeleri'nden birine sahiptir.[75] 1950'lerin sonundan bu yana il ekonomisinin temelini oluşturan sanayisinin geçmişi, Bağdat Demiryolu'nun yapımı sırasında 1894'te kurulan Cer Atölyesi'ne kadar uzanır ve bu atölye 1924 yılında TCDD işletmesine devredilmiştir.[76]

İlde büyük devlet işletmelerinin yanı sıra 1960 sonrasında hız kazanan yerel sermaye yatırımlarıyla gerçekleşmiş çok sayıda özel kuruluş bulunur. Başlıca sanayi dalları gıda, tekstil, lokomotif, makine imalat, tuğla, kiremit ve çimentodur. Sanayi kuruluşlarının hemen hemen hepsi şehir merkezinde toplanmıştır.[77] Ayrıca kentte lokomotif ve motor, basma, şeker, çimento tuğla ve kiremit, un, bisküvi ve şekerleme, beton direk, uçak bakımı ve onarımı (tusaş), sirke ve şarap, sunta ve mobilya, buzdolabı ve soba fabrikaları mevcuttur. Ayrıca bu fabrikalardan başka organize sanayi bölgesinde değişik üretimler yapacak fabrikalar bulunmaktadır. Küçük sanayi sitesinde, ağaç işleri, madeni eşya, dökümcüler ve çeşitli imalat ve iş tezgâhları vardır. İlin sanayi çarşısında, oto motor tamir ve bakım atölye ve tezgâhları mevcuttur. 2006 yılı sonu itibarıyla şehirde çalışan sendikalı işçi sayısı ise 48.790'dır.[78]

İl 2007 yılında yaptığı 472 milyon 118 bin dolarlık ihracatıyla ülke genelinde 19. sırada yer aldı. 2007 yılında yapılan ihracatın yaklaşık 7 milyon doları tarım, 450 milyon doları sanayi ve 15 milyon doları da madencilik sektörlerinde yapılmıştır.[79]

 
Eskişehir'in ilk fabrikalarından Eskişehir Şeker Fabrikası.Kuruluş tarihi:1939

Şehrin dışarıya sattığı başlıca ticari mallar tarım ürünleri, ham ve konsantre halde çeşitli cevherler, şeker, bisküvi, çimento, buzdolabı, motorlu kara taşıtları, hava araçlarına ait parçalar, seramik ürünler ve lületaşından yapılmış hediyelik eşyalardır. Başlıca ithal malları ise kazanlar, makineler, mekanik cihazlar; elektrikli makine ve cihazlar; kara taşıtları; plastikler ve mamulleri; dericilikte ve boyacılıkta kullanılan malzemelerdir.[80]

Yer altı zenginliği Eskişehir'in önemli ekonomik kaynaklarından biridir. Madencilik ilin sanayisinin gelişmesinde ve yıllar içinde ihracatın artışında önemli bir yere sahiptir. İl genelindeki önemli maden rezervlerinden bazıları; manyezit, krom, bor, kil, mermer ve lületaşıdır.

Lületaşı yıllar boyunca yurt dışına işlenmeden ihraç edildikten sonra, 1970'lerde ham olarak ihracatının yasaklanmasıyla birlikte, ildeki atölyelerde işlenerek pipo ve süs eşyası haline getirilmiş ve işlenmiş şekilde ihraç edilmeye başlanmıştır. Sepiyolit madeni de Eskişehir'in önemli yer altı zenginliklerindendir.

Krom madeni, Eskişehir'in diğer önemli yer altı zenginliklerinden biridir. Çelik ve diğer maddelerin kaplanmasında, savunma sanayisinde, refrakter malzeme üretiminde ve çeşitli kimyasallarda kullanılmaktadır.

İldeki önemli bir maden ise Etibank Kırka Boraks İşletmesi tarafından çıkarılan bor tuzlarıdır.

Ayrıca tuğla, kiremit ve seramik üretmek için kullanılan kil, ilin sahip olduğu önemli rezervlerden biridir.[81]

SanayiDeğiştir

Mevcut Eskişehir Organize Sanayi Bölgesinde (ESO) 2022 verilerine göre 830 firma faaliyet göstermektedir.[kaynak belirtilmeli] Şehir Üniversite ve gençlik merkezli bir yapı olmasına rağmen son 3 yıl içerisinde %100 den fazla bir artış ile sanayi açısından gelişmektedir. Büyük şehirlerdeki işçilik ücretlerinin yüksek olması aynı zamanda sanayi bölgelerinde yer kalmaması nedeniyle şehrin organize sanayisi gelişmektedir.[82]

Üç adet üniversitenin olması ve aynı zamanda çok sayıda mesleki eğitim okullarının olması sebebiyle şehrin sanayi açısından gelişimi devam etmektedir. Aynı şekilde şehrin demiryolu ile ülkenin dört noktasındaki limanları birbirine bağlıyor olması sanayi için ihtiyaç duyulan taşımacılık hizmetini kolaylaştırmaktadır.

Başlıca Yabancı sermayeli şirketler

GKN, Wessel, Saint Gobain, Torrecid, Candy Hoover, Knauf, Vaillant, Das Lager vb....

En büyük kuruluşları ise;

ETİ GIDA ŞİRKETLER TOPLULUĞU: Yaklaşık 6000 çalışanı ile Anadolu'nun 7. Büyük Şirketi, Türkiye'nin ciro bazında 31. Büyük şirketidir. Ulusal AR-GE merkezine sahip ETI MAKİNE A.Ş. bünyesinde bulunmaktadır. Her türlü yabancı üretimi makine ve imalatı ile birlikte inovasyon yeteneği olan ekipmanların tasarımı ve montajını 100 kişilik mühendis kadrosu ile gerçekleştirmektedir.

Kültür ve sanatDeğiştir

 
Köprübaşı'nda Tramvay
 
Haller Gençlik Merkezi önünde faytonlar
 
Kızılcıklı caddesinin başında bulunan Kanatlı AVM
 
Eski kiremit fabrikası arazisine yapılan Espark AVM
 
Kurtuluş Savaşı heykeli
 
Eskişehir'den bir görünüm
 
Porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı EsBot.

Eskişehir, üniversite kenti olması nedeniyle sosyal aktivite yönünden oldukça zengindir. Şehirde Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları'nın 3 sahnesi vardır. Birincisi Haller Gençlik Merkezi Tepebaşı Sahnesi'dir. 27 Mart 2001 Dünya Tiyatrolar Gününde açılmıştır. Tek sahneye sahip olup salon 202 kişiliktir.[83] Şehir Tiyatrolarının Oyunları sergilenmektedir. Bir diğeri İki Eylül caddesinde bulunan B.S.M. Turgut Özakman Tiyatro Salonudur. 9 Nisan 2002 tarihinde açılmıştır. Sahne 178 kişiliktir.[83] Şehir Tiyatrolarının etkinlikleri gerçekleşmekte olup ayrıca fuaye, sergi, seminer ve toplantı amaçlı da kullanılmaktadır. Sonuncusu ise Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Salonudur ve 569 kişiliktir.[83] Merkezde Şehir Tiyatroları etkinlikleri gerçekleşmekte ve ayrıca Devlet Opera ve Bale etkinlikleri gerçekleşmektedir.

Ayrıca şehirde 3 adet kültür merkezi bulunmaktadır. İlki İki Eylül Caddesi'nde bulunan Yunusemre Kültür Merkezi'dir. Çeşitli tiyatro, seminer ve gösterilerin yapıldığı bir merkezdir. Bir diğeri eski hal olan ve Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen tarafından kültür merkezine çevrilen Anadolu Üniversitesine yakınlığından dolayı öğrenciler tarafından da büyük rağbet gören Haller Gençlik Merkezi'dir. Diğer bir kültür merkezi ise Atatürk Kültür Merkezi'dir. 19. yüzyıldan kalan tarihi Surp Yerrortutyun Ermeni Kilisesi bugün Zübeyde Hanım Kültür Merkezi olarak kullanılmaktadır. 1650 senesinde inşa edilmiş Sivrihisar Surp Yerrortutyun Kilisesi restore edilerek 2015 yılında kullanıma açılmıştır.[84]

Şehir sinema salonu yönünden de oldukça zengindir. Şehirde Cinetime (Özdilek AVM), Cinema Pink (Kanatlı AVM), Eskişehir Kültür Merkezi, Paribu Cineverse (Espark AVM), Sinema Anadolu (Anadolu Üni.'ye aittir.) sinema salonları bulunmaktadır.[85]

İlin Akarbaşı mahallesinde bulunan Halk Eğitim Merkezinde halkın ihtiyacı ve isteği doğrultusunda ücretsiz kurslar verilmektedir. Açılan bazı kurs programları şunlardır: Biçki-dikiş, çiçek yapma, seramik, fotoğrafçılık, yabancı dil, müzik, halk oyunları, bilgisayarlı muhasebe, bilgisayar işletmenliği. Bu kurslarda 60 kadar eğitimci ve öğretmen görev yapmakta olup, yılda 3000 kişi yararlanmaktadır.[86]

Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından 2011 yılından beri Uluslararası Eskişehir Şiir Buluşması adı altında etkinlikler düzenlenmektedir.[87]

TiyatrolarDeğiştir

Eskişehir'de şehir tiyatrosu sahnesi ve özel tiyatro grupları bulunmaktadır.

  1. Haller Gençlik Merkezi Tepebaşı Sahnesi
  2. Büyükşehir Sanat Merkezi Turgut Özakman Sahnesi
  3. Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Sahnesi
  4. Çağdaş Cam Sanatları Müzesi Çocuk Sahnesi
  5. Büyükşehir Sanat Merkezi Ergin Orbey Sahnesi
  6. Sultandere Kültür Merkezi Tiyatro Sahnesi

Uluslararası Eskişehir FestivaliDeğiştir

Ana madde: Uluslararası Eskişehir Festivali

Uluslararası Eskişehir Festivali, Zeytinoğlu Eğitim, Bilim ve Kültür Vakfı tarafından ilk kez 1995 yılında düzenlenmiştir. Klasik müzik, Klasik Türk müziği, Türk Halk müziği, Caz, Blues, Rock, Tiyatro, Çağdaş dans ve bale, Sinema, Çocuk etkinlikleri, Fotoğraf, resim, heykel sergileri, Konferans ve söyleşiler alanlarında yer veren; her yıl ekim ya da kasım ayında düzenlenip 9 gün sürmektedir. 2001 yılından beri Zeytinoğlu Vakfı ile Eskişehir Kentsel Gelişim Vakfı işbirliğiyle gerçekleştirmektedir.[88] Uluslararası Eskişehir Festivali yapıldığı 14 sene boyunca toplam 4.877 yerli ve yabancı sanatçıya ev sahipliği yapmış ve festivali 14 yılda 163.469 kişi izlemiştir.[88] Başlangıcından bu yana 2002 yılında İspanya, 2003 yılında Avusturya, 2004 yılında İtalya, 2005 yılında Rusya, 2006 yılında Finlandiya, 2007 yılında Portekiz ve 2008 yılında Almanya festivale konuk ülke olarak katılmıştır. Eskişehir'de festivalin düzenlendiği mekanlar:

Anadolu Üniversitesi[88]
  • Atatürk Kültür Merkezi Opera ve Bale Salonu (kapasite: 482)
  • Sinema Salonu (kapasite: 400)
  • Spor Salonu (kapasite: 870 +)
Kent Merkezi[88]
  • Büyükşehir Sanat Merkezi Tiyatro Salonu (kapasite: 178)
  • Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Konser Salonu (kapasite: 492)
  • Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Kültür Sarayı Tiyatro Salonu (kapasite: 569)

Uluslararası Pişmiş Toprak SempozyumuDeğiştir

Ana madde: Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu

Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, Eskişehir Tepebaşı Belediyesi tarafından ilk kez 2001 yılında düzenlenmiştir. Eskişehir’in geleneksel pişmiş toprak üretimi ve sanayisinin gelişimine katkı vermek, pişmiş toprağın sanatsal açıdan değerlendirilmesi ile sanata farklı boyut getirmek ve kent kimliği ile özdeşleştirmek, tarihi ve kültürel mirası ile farklı bir yeri olan Eskişehir'in ulusal ve uluslararası kamuoyunda evrensel amaçlar taşıyan bir kültür ve sanat organizasyonu içinde sunmak amacıyla yapılan Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumları kapsamında bilimsel toplantılar, sergi ve gösteriler, sanatsal etkinlikler, atölye çalışmaları, açık hava konserleri düzenlenmektedir. Yaz aylarında düzenlenen ve yaklaşık 2 hafta süren sempozyum, festival havasında geçer. Yurt içi ve yurt dışından sanatçıların katıldığı sempozyum sonunda ortaya çıkan pişmiş toprak eserler şehre armağan edilir.[89]

Eğlence HayatıDeğiştir

 
Eskişehir Neyzen Tevfik Sokak'ta bulunan barlar

Öğrenci kenti olan Eskişehir’de gece hayatı, eğitim öğretimin aktif olduğu dönemlerde daha canlıdır. Açılan barlar ile birlikte eski fabrikalar bölgesi gece hayatının merkezi haline gelmiştir. Eskişehir’de gençlere yönelik, canlı müzik yapılan barlar rağbet görmektedir. Canlı müzik yapılan bu barlarda sıklıkla tanınmış sanatçıların konser vermesi, çevre şehirlerden de ilgi görmekte, etkinliklere katılım sağlanmaktadır. Ayrıca birçok fasıl mekanı vardır. Haller gençlik merkezi içinde birçok kafe, bir şarap evi ve belediyeye ait bir tiyatro salonu barındırır. Şehrin aktif gece hayatı yaşanan yerlerden biri de adalar mevkiinde yer alan mekanlardadır. Eski kiremit fabrikaları yerlerini yeni eğlence mekanlarına bırakmış ve aynı zamanda gece hayatının merkezlerini bir arada toplayan bir cadde oluşmuştur.

Tepebaşı Belediyesi'nin 05/01/2006 Tarihli Meclis Toplantı Gündemine Gelen İçkili Yerler Belirleme Komisyonu Raporu'na göre[90] Hoşnudiye Mahallesi Vural Sokak'ın bazı bölümlerinim içkili yer bölgesine dahil edilmesine karar verildikten sonra bölge Barlar Sokağı olarak anılmaya başlamış, daha sonra sokağın ismi Neyzen Tevfik olarak değiştirilmiştir.[91] Bu bölge de gece çok kalabalık olan bölgelerden biridir.

Geleneksel el sanatlarıDeğiştir

Yörede kilim, halı, seccade, heybe ve çuval dokunur. Ayrıca çorap, eldiven, kese, takke ve başlık örgüler gelişmiş durumdadır. Çorap örgülerde "Sıçan dişi, arpalı, bal peteği, kestane kabuğu" motifleri görülür. Gelişmiş el sanatlarından biri de Lületaşı işlemeciliğidir. Lületaşından yapılan kolye, bilezik, ağızlık, pipo turistik eşya olarak ün kazanmıştır.[92]

Yerel etkinliklerDeğiştir

  • Yunus Emre Kültür ve Sanat Haftası: 6-10 Mayıs[93]
  • Atatürk'ün Eskişehir'e Gelişi: 21 Haziran[94]
  • Eskişehir'in Kurtuluşu: 2 Eylül[94]
  • Uluslararası Eskişehir Festivali: Ekim ya da Kasım aylarında düzenlenir ve 9 gün sürer.
  • Anadolu Üniversitesi Uluslararası Eskişehir Film Festivali Mayıs[95]
  • Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Eskişehir Sokak Festivali: Mayıs

MutfakDeğiştir

Kafkas, Kırım, Balkan göçmenleri beslenme düzeninin oluşmasına katkılarda bulunmuştur. Bir bakıma, çeşitli beslenme alışkanlıkları bir diğerini etkilemiştir. Şehrin yemek türlerinden bazıları:

  • Sütlü Ovmaç Çorbası, Haşhaşlı Dolama, Haşhaşlı Bükme, Toyga Çorbası
  • Göceli Tarhana, Islat Tarhana, Düğü Köftesi Çorbası, Kelem Dolması, Harşıl, Katlama Böreği
  • Mercimekli Mantı, Kuzu Sorpa, Üyken Börek, Kaşık Börek, Çibörek, Köbete, Sarıburma, Cantık, Kavurma Börek, Kıygaşa Kırım - Tatar mutfağı

Ayrıca met helvası ve nuga helvası ilin kendine özgü damak tatlarındandır.[96]

Bunun dışında, Pino isimli fastfood markası da meşhurdur.

Gelenek ve göreneklerDeğiştir

Evlenme törenleri temel çizgileriyle aynı kalmakla birlikte il merkezinde ilçe ve köylerde bazı değişiklikler gösterir. İl merkezinde söz kesme, nişan, nikâh, kına gecesi ve düğünle evlenme töreni tamamlanır.

  • Söz Kesme: Oğlan evinin kız evine dünür gitmesi ve olumlu sonuç almasıdır. Söz kesmeden önce iki aile arasındaki ilişki (dünür) tabir edilen elçiler aracılığı ile kurulur.
  • Nişan: Genellikle kız evinde yapılır. Oğlan ve kız evinin akraba ve dostları katılır. Davetliler önünde oğlan ve kıza nişan yüzükleri takılır. Geline çeşitli hediyeler verilir.
  • Kına Gecesi:Genellikle kız evinde veya düğün salonlarında yapılır. Geline kına yakılır, eğlenceler düzenlenir. Damatta bulunabilir. Genellikle gelinler bindallı giyer ama başka yöresel kıyafette giyebilir.
  • Nikâh: Genellikle Belediye nikâh salonunda nikâh memuru nikâh şahitleri ve davetliler huzurunda yapılır. Nikâh defterine imza töreninden sonra gelin ve damat tebrik edilir. Davetlilere nikâh şekeri dağıtılır.
  • Düğün: Nikâh akşamı düğün salonunda yapılır. Davetlilere pasta, meyve ve meşrubat ikram edilir. Geline çeşitli hediyeler verilir. Düğün salonunda hazırlanan program izlenir. Oyunlar oynanır, dans edilir. Davetliler gelin ve damadı tebrik eder ve düğün töreni sona erer.[97]

Şehirde sevilen ve beğenilen yöresel halk oyunları şunlardır: Eskişehir Çiftetellisi, Mihalıççık Kaval Havası, Yoğurdum, Kırka Zeybeği, Eskişehir Kadınlar Zeybeği.[98]

TurizmDeğiştir

Şehirde 2008 yılı içinde 136.952'si yerli, 2.987'si yabancı turist olmak üzere toplam 143.599 turist konaklamıştır.[99]

Frig VadileriDeğiştir

Ana madde: Frig Vadisi
 
Küçük Frigya
 
Frig Vadisi, Yazılıkaya

Frigler tarihlerinde siyasi ve kültürel olarak Yukarı Sakarya Vadisi'nde Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya illeri arasında kalan, klasik dönemde Küçük Frigya olarak adlandırılan bölgede en güçlü ve etkin olmuşlardır[100].

Antik Frigya'nın kalbi olan Midas Anıtı ya da diğer adıyla Yazılıkaya, Eskişehir il merkezine 80 km uzaklıkta olup, Han ilçesi sınırları içerisindedir. Bölgede kapadokya bölgesindeki peribacalarını andıran birçok anıt ve doğal coğrafik yontuya rastlamak mümkündür.

Frig Vadileri, Eskişehir'in güneydoğusunda, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Midas - Yazılıkaya Vadisi ve Kümbet Vadisi; Eskişehir'in güneyinde, Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya il sınırlarının kesiştiği, Türkmen Dağı'nın güneyindeki, Köhnüş Vadisi ve Karababa Vadisi; Eskişehir'in güneybatısında, Eskişehir ve Kütahya il sınırlarının birleştiği, Türkmen Dağı'nın kuzeyindeki küçük vadilerden oluşmaktadır.

Odunpazarı evleriDeğiştir

Ana madde: Odunpazarı Evleri
 
Eskişehir Odunpazarı Evleri

Odunpazarı semtinde koruma altına alınan tarihi Osmanlı evleridir. Genel olarak arsayı tümüyle kaplayan bahçesiz konutlar, yan bahçeli, arka bahçeli ve ön bahçeli konutlar olarak planlanmıştır. Çoğunlukla 2,kısmen 3 katlıdır. Dönemin geleneksel izlerini taşıyan evler aile büyüklüğü ve yaşam biçimi nedeniyle oldukça geniş tasarlanmıştır.[101] Evlerin bulunduğu 30 sokakta yapılan çalışmalarla 300 ev, 3 cami, 1 külliye, 2 kervansaray, 15 çeşme ve 1 han restore edilmiştir.[102]

Gezilecek yerlerDeğiştir

 
Çağdaş Cam Sanatları Müzesi
 
Bilim Sanat ve Kültür Parkı

Kentte birçok mesire alanı bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Fidanlık orman içi dinlenme yeri, bademlik, Musaözü Barajı, şelale (kalabak) orman içi dinlenme yeri, karataş orman içi dinlenme yeri, çatacık orman içi dinlenme yeri, hasırca, kalabak başı, şoförler çeşmesi, regülatör.[103]

Odunpazarı semtinde bulunan Kurşunlu Külliyesi Osmanlı dönemi eseridir. Külliyenin güneydoğusunda Eskişehir Mevlevihanesi bulunur. Külliye, 1525 yılında Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Çoban Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Cami çevresinde medrese ve kervansaray vardır. Osmanlı Devletinin kurucusu Osman Beyin kayınpederi olan Şeyh Edebali' nin türbesi şehrin Odunpazarı semtindeki Odunpazarı mezarlığı'nın içinde bulunmaktadır. Türbe, II. Abdülhamit tarafından restore edilmiştir.[104] Ayrıca külliyenin karşısında Şeyh Şehabettin Türbesi bulunmaktadır.

 
Kent Park'ta bulunan plaj ve olimpik yüzme havuzu

Porsuk Çayı'nın ıslah çalışmaları sonucu şehrin merkezinden geçen kısmı düzenlenerek Köprübaşı semtinde çay üzerinde Venedik tipi gondol ve Amsterdam tipi tekne seferleri düzenlenmektedir.[105]

MüzelerDeğiştir

Şehirde çeşitli müzeler de bulunmaktadır. Bunlardan biri şehirde bulunan antik eserlerin yer aldığı Eskişehir Arkeoloji Müzesi'dir. Ayrıca Odunpazarı Modern Müze, Lületaşı Müzesi, Bilim Sanat ve Kültür Parkı, Kent Park, Çağdaş Cam Sanatları Müzesi, Pessinus Müzesi, Seyitgazi Müzesi, Yunus Emre Müzesi, Eskişehir Atatürk ve Kültür Müzesi, Tayyare Müzesi/Hava Müzesi, Eskişehir Balmumu Müzesi 5 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Osmanlı Evi Müzesi, Karikatür müzesi, İnönü Savaşları Karargâh Müzesi bulunmaktadır.[50][106]

ParklarDeğiştir

 
Eskişehir Hayvanat Bahçesi bahçesinde bulunan Eti Su Altı Dünyası
 
Eskişehir Bilim Deney Merkezi
 
Eskişehir Bilim Deney Merkezi bahçesindeki Anadol marka otomobilin kaldırma deneyi yapıldığı alan

Boşaltılan Muttalip Mezarlığı’nın yerine yapılan ve üç adadan oluşan Büyük Park’ın ardından, Kent Park ile Bilim Sanat ve Kültür Parkı ve son olarak Çevre Yolu Polis Okulu Kavşağı ile Ulu Önder mahallesi arasındaki alana yapılmakta olan göletli parkla şehirde bulunan park sayısı 4'e çıkmıştır.[107] Bilim Sanat ve Kültür Parkı bölgesinde oluşturulan, Bilim Deney Merkezi ve Sabancı Uzay Evi ile Hayvanat Bahçesi ve içerisindeki Eti Sualtı Dünyası özel sektör sponsorluğu ile Eskişehir'e kazandırılmış yerlerdir.[108] Kent Park’ta 350 metrelik yapay plaj yer almaktadır. Porsuk’tan bir kol alınarak oluşturulan plaj, yaz aylarında klorlanan artezyen suyu ile yüzmek için sağlıklı hale de getirilmektedir. Ayrıca parkta yapay plajın haricinde açık ve kapalı yüzme havuzları, restoranlar, büyük bir gölet, çocuk oyun alanları, at binme alanları gibi birçok sosyal donatı da yer almaktadır.[109]

SporDeğiştir

Ana madde: Eskişehir'de spor

Eskişehir'de atıcılık, atletizm, basketbol, boks, bisiklet, eskrim, futbol, güreş, halter, judo, karate, tekvando, tenis, voleybol, sualtı hokeyi ve yüzme gibi spor dallarında faaliyet yapılmaktadır.

2018-2019 sezonu sonunda, Eskişehirspor 1. Ligi yine 14.sırada tamamlamıştır. Hentbol Erkekler Süper Ligi'nde Selka Eskişehir H. SK, lig 3.sü olarak Avrupa kupalarına katılma hakkı elde etmiştir. Hentbol kadınlar 1. ligindeki iki temsilcisi Anadolu Üniversitesi 7.olurken, Eskişehir Şehir Koleji ligden çekilmiştir. Eskişehir'in voleybol 1. ve 2. Liglerinde 4 takımı, basketbol- voleybol bölgesel liglerinde 3 takımı bulunmaktadır.

Türkiye Kupası'na 3.turdan katılan Eskişehirspor, bu turda elenmiştir.

Selka Eskişehir H. SK, Erkekler Türkiye Kupası (Hentbol)'da final oynayarak 2. olmuştur. CEV Challenge Kupası'nda 2.turda elenmiştir.

Önemli spor tesisleri: Yeni Eskişehir Stadyumu (34.930), Anadolu Üniversitesi Spor Salonu (5.000), Yenikent Spor salonu (3.000), Porsuk Spor Salonu (2.000), Atatürk Kapalı Yüzme Havuzu -y.olimpik (750)

EskişehirsporDeğiştir

Ayrıca bakınız: Eskişehirspor
 
Ağustos 2008 Eskişehir Atatürk Stadyumu Eskişehir-Hacettepe karşılaşması

Eskişehir'de futbol önemli bir yer tutmaktadır. Kırmızı Şimşekler takma ismini kullanan ve başarılı olduğu yıllardan, tüm Türkiye'de taraftar kitlesi bulunan Eskişehirspor, şehrin üst düzeyde tek takımıdır. Eskişehirspor 2. Lig'de mücadele etmektedir. Karşılaşmalarını 34.930 kişilik Yeni Eskişehir Stadında oynamaktadır.

Eskişehirspor Türkiye 1. Liginde (Süper Ligde) hiç şampiyon olamamış fakat 3 defa 2.lik, 2 defa 3.lük ve 2 defa da 4.lük alarak diğer Anadolu takımları için kırılması güç bir rekora imzasını atmıştır. 1 Türkiye Kupası, 1 Cumhurbaşkanlığı Kupası ve 3 Başbakanlık Kupası bulunmaktadır. Avrupa kupalarında en iyi başarısı ise 1974-75 sezonunda elde ettiği Balkan Kupası 2. liği olmuştur.[110] 12 yıldır 2. Ligde mücadele eden takım, 2007-2008 sezonunda playoff şampiyonu olarak Turkcell Super Lig'e yükselmiştir. Ayrıca İspanya'nın en iyi takımlarından biri olan Sevilla FC'yi UEFA Kupası'nda (deplasmanda 1-0 yenilmiş, evinde 3-1 kazanmış) elemiştir. Anadolu'dan çıkan ilk en iyi takım, ilk şampiyonluğa en yaklaşan takım ve Avrupa'da başarı yakalayan ilk Anadolu takımı olmuştur.[111]

 
1930'lu yıllardaki Porsuk Oteli'nin, yeni görüntüsü: Tepebaşı Belediyesi (Ocak 2006)
 
2008 yılında hizmet vermeye başlayan Adalet Sarayı

EğitimDeğiştir

Ayrıca bakınız: Eskişehir'deki kütüphaneler
 
Türkiye'nin ilk 6 Maarif Koleji'nden biri Eskişehir Anadolu Lisesi

Eskişehir'de okuma yazma oranı %99,9, ilköğretimde okullaşma oranı %100 dür. Kadın okur-yazar oranı ise %89 dur.[112] Eskişehir; Ankara, İstanbul, İzmir, Samsun ve Mersin gibi birden fazla üniversiteye sahip olan illerdendir. Eskişehir'de 3 adet devlet üniversitesi bulunur. Eskişehir'de halka açık faaliyet gösteren ve Turizm İl Müdürlüğü'ne bağlı 2 adet kütüphane bulunmaktadır. Eskişehir İl Halk Kütüphanesi 1 Haziran 1926'da kurulmuştur. Kütüphanedeki kitap sayısı 53.438'dir.[113] Diğeri Osmangazi İl Halk Kütüphanesi Osmangazi mahallesindeki eski bir binada faaliyet göstermektedir.

ÜniversitelerDeğiştir

 
Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi

Şehirdeki Yükseköğretimin temelleri, 1958 yılında Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisinin kuruluşu ile atılmıştır. Akademinin kuruluşu ile şehir büyük hareketlilik kazanmış, kabuk değiştirmeye başlamıştır. 1982 yılında kurum Anadolu Üniversitesi'ne dönüşmüştür.[114] Osmangazi Üniversitesi ise 1993 yılında tıp, mühendislik, mimarlık ve fen edebiyat fakültelerinin Anadolu Üniversitesinden ayrılmasıyla kurulmuştur. Anadolu Üniversitesi'nin 12 fakültesi, 6 yüksekokulu, 1 Devlet Konservatuvarı, 3 Meslek Yüksekokulu ve 9 enstitüsü; Osmangazi Üniversitesi'nin ise 7 fakültesi 3 yüksekokulu bulunmaktadır. İldeki üniversitelerde örgün öğretimde 40.502 öğrenci eğitim görmektedir.[115] Anadolu Üniversitesi'ndeki Açıköğretim öğrenci sayısı 1.342.502'dir. Eskişehir'e kültürel ve sosyal bir canlılık getiren üniversiteler üniversite dışına açık bu tür etkinlikleri devam ettirmekte şehre ayrı bir canlılık kazandırmaktadır.[116]

İldeki üniversiteler:

(*)Veriler 2009 yılı verileridir.

MedyaDeğiştir

Ayrıca bakınız: Eskişehir'de yerel medya

Eskişehir yerel medya kuruluşları bakımından gelişmiş bir şehirdir. Eskişehir'de yayın yapan iki yerel televizyon kanalı, 8 yerel radyo kanalı, farklı yerel gazeteler ve çeşitli yerel ve bölgesel yayınlar bulunmaktadır. Aynı zamanda Eskişehir'de Anadolu Ajansı, TRT gibi kurumların temsilcilikleri bulunmaktadır. Eskişehir'deki yerel yayın kuruluşlarının tamamı Eskişehir merkezde bulunmaktadır.

Yerel TV KanallarıDeğiştir

  • Eskişehir ESTV
  • Eskişehir Kanal 26

Yerel Radyo KanallarıDeğiştir

  • Eskişehir Mavi Radyo (89.9)
  • Eskişehir Yunus FM (94.0)
  • Radyo Tempo (95.8)
  • Radyo Ses (98.9)
  • Radyo A (101.7)
  • ERT FM (103.3)
  • Radyo Bade (104.5)
  • ES FM (105.5)

Yerel GazetelerDeğiştir

  • Anadolu Gazetesi
  • Yenigün Gazetesi
  • İstiklal Gazetesi
  • Sakarya Gazetesi
  • SonHaber Gazetesi
  • 2 Eylül Gazetesi
  • Milli İrade Gazetesi

Şehirde günlük olarak çıkan birçok yerel gazete bulunmaktadır.[117] Bu gazeteler şehirde ve bölgede yaşanan haberlere yer vermektedir. Ayrıca haftalık yayın yapan bölgesel ücretsiz Midas Gazetesi, Haber 26 ve aylık yayın yapan Objektif ve Eskişehir'e Bakış gazeteleri bulunmaktadır. Eskişehirspor'un dergi ve gazetesi aylık medya araçlarındandır.

AltyapıDeğiştir

SağlıkDeğiştir

Sağlık kuruluşlarıDeğiştir

Kentte 5 adet kamu ve 6 adet özel hastane bulunmaktadır. Ayrıca 12 adet Toplum Sağlığı Merkezi ve 74 adet Aile Sağlığı Merkezi mevcuttur.[118][119][120][121]

Şehir ayrıca Aile Hekimliği uygulamasında pilot il olarak seçilmiş, Türkiye'de sistem ilk kez Eskişehir'de uygulanmıştır.[122]

UlaşımDeğiştir

 
1994 yılında hizmete açılan Türkiye'nin ilk modern otogarlarından biri, Eskişehir Otogarı
 
Eskişehir Garı
 
Eskişehir-Ankara arası çalışan Yüksek Hızlı Tren Eskişehir Tren İstasyonu'nda

Şehir Türkiye'deki demiryollarının kavşak noktalarından biridir. İstanbul'dan Ankara yönüne giden tüm trenler Eskişehir'den geçer. Eskişehir Hasan Polatkan Havalimanı'na 25 Temmuz 2005´te Brüksel'den ilk sefer yapılmıştır.[123] THY ile İstanbul-Eskişehir uçuşları ise 21 Haziran 2007 tarihinde başlamıştır.[124] Eskişehir’in ana karayolu bağlantısı İstanbul-Eskişehir-Ankara devlet yoludur. Adapazarı'ndan ayrılan bu yol güneye inerek Bilecik’ten geçer ve Bozüyük’ten doğuya yönelerek Eskişehir il sınırı içine girer. Tüm ili kuzeybatı-güneydoğu yönünde geçen bu yol il ulaşımının omurgasıdır. Tepebaşı ve Odunpazarı ilçelerinden geçer ve Sivrihisar bu yol üzerinde yer alır. İl’in diğer karayolu bağlantıları bu yoldan ayrılır. Eskişehir’de ulaşımı olmayan köy bulunmamaktadır.[125]

Yüksek Hızlı TrenDeğiştir

14 Mart 2009 tarihinden itibaren Yüksek Hızlı Tren Ankara - Eskişehir arasında tarifeli seferlerine başlamıştır. Ayrıca Ankara’dan Bursa'ya gidecek yolcular YHT ile Eskişehir’e gelerek Eskişehir Garı’ndan otobüslerle Bursa’ya devam edebilmektedir. YHT yolcuları 2021 yılı itibarıyla Eskişehir'den YHT ile Ankara, İstanbul, Kocaeli, Bilecik ve Konya'ya ulaşım sağlayabiliyor.[126]

Önemli kentlere mesafeleriDeğiştir

Eskişehir'e demiryolu mesafeleri
Mesafe Saat
Eskişehir-İstanbul(Yüksek Hızlı Tren) 300 km. ~2 saat 30 dakika
Eskişehir-Ankara (Banliyö) 245 km. ~3 saat 15 dakika
Eskişehir-Ankara (Yüksek Hızlı Tren) 264 km. ~1 saat 15 dakika
Eskişehir-İzmir (Banliyö) 800  km. ~10 saat
Eskişehir-Kütahya (Banliyö) 70 km. ~1 saat
Eskişehir-Mersin (Banliyö) 823 km. ~19 saat
Eskişehir'e karayolu mesafeleri
Mesafe Saat
Eskişehir-İstanbul 315 km. ~4 saat
Eskişehir-İstanbul(Esenler) 315 km. ~5,5 saat
Eskişehir-Ankara 234 km. ~3 saat
Eskişehir-İzmir 400 km. ~6 saat
Eskişehir-Bursa 153 km 2 saat
Eskişehir-Afyonkarahisar 126 km. ~1 saat 45 dakika
Eskişehir-Kütahya 77 km ~1 saat

Kent içi ulaşımDeğiştir

Daha fazla bilgi: EsTram
 
Eskişehir raylı sistemler haritası
 
Şehrin önemli ulaşım aracı Estram

Kent içi toplu ulaşım Büyükşehir Belediyesi’nin yetki ve sorumluluğundadır. Toplu ulaşım hizmetlerinin hat ve güzergâhları ile birbirini tamamlaması için otobüs ile tramvayda ulaşım hizmet bütünlüğü sağlanmıştır. Tüm toplu taşıma araçlarında bilet yerine geçen 'Eskart' adlı elektronik bir kart Eskişehir ulaşımının bütünlüğünü sağladığı gibi ulaşımı hızlandırmaktadır.

Belediye otobüsleri vasıtasıyla şehrin hemen her yerine ulaşım sağlanabilir. Belediye otobüslerinden aynı biletle 60 dakika içinde aynı yöne giden tramvaya ücretsiz aktarma da mümkündür. Bu sayede toplu taşıma araçları ile tek biletle şehrin her yerine ulaşım mümkündür.

Şehirde ayrıca Porsuk nehri üzerinde gezen gezi amaçlı esbotlar da bulunmaktadır. Yazın belli gün ve saatlerde Kent Park'a buradan esbot kalkmaktadır.

KonumDeğiştir

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[127] Alanı km²[128] Rakım mt. Merkeze km[129]* Ulaşan Yollar[129]
Alpu 1987 1.028 766 40   -08=> 
Beylikova 1987 715 771 77   -09=> 
Çifteler 1954 858 877 64   -01,   ,  
Günyüzü 1990 828 894 134   -10=> 
Han 1990 378 1.224 105   -01 (Çifteler)=> 
İnönü 1987 345 837 36   -04,  
Mahmudiye 1954 659 887 53   -01
Mihalgazi 1990 109 215 52 Eskişehir=>  => 
Mihalıççık Cumh.önce 1.809 1.306 92   -10=>  , Alpu=> 
Odunpazarı 2008 1.120 796 0   -07,   -01
Sarıcakaya 1958 382 216 47 Eskişehir=>  => 
Seyitgazi Cumh.önce 1.578 991 42   -01,  
Sivrihisar Cumh.önce 2.748 1.109 96  /  -09,  /  -03
Tepebaşı 2008 1.403 795 3  /  -08,   -07,  
ESKİŞEHİR Cumh.önce 13.960 796

*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.

Kardeş şehirlerDeğiştir

KaynakçaDeğiştir

  1. ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  2. ^ "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. 5 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2022. 
  3. ^ "Madencilik Özel İhtisas Komisyonu" (PDF). Devlet Planlama Teşkilatı syf. 7,12. 19 Eylül 2009. 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  4. ^ "Sivrihisar Akbaş, Sivas Kangal'a rakip oldu". Cnnturk.com. 19 Eylül 2009. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  5. ^ "Eskişehir Kültür". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. 19 Eylül 2009. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  6. ^ "Eskişehir Hakkında". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. 19 Eylül 2009. 8 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2011. 
  7. ^ "Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti". 17 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  8. ^ "Şehrimizin Adı". Eskişehir Valiliği. 19 Eylül 2009. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009. 
  9. ^ a b c d e f g "Kurtuluş Savaşında Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008. 
  10. ^ a b c d e "Kurtuluş Savaşına kadar olan dönemde Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 23 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  11. ^ a b c Türkiye İller Ansiklopedisi 1.Cilt s.409
  12. ^ Cahen C., 1968, Ibn Sa’id Sur L’Asie Mineure Seldjuqide, A.Ü. DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi (IV: 10-11); 42-48.
  13. ^ "Doğan KARTAY, Türk Çoban Köpeği Akbaş'ın Kökeni 30 Haziran 2006". 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. 
  14. ^ "Birinci İnönü Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 8 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  15. ^ "İkinci İnönü Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 22 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  16. ^ "Sakarya Meydan Muharebesi ve Zafer". Genelkurmay Başkanlığı. 13 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  17. ^ "Atatürk'ün Eskişehir ile İlgili Sözleri". Eskişehir Valiliği. 19 Eylül 2009. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009. 
  18. ^ a b c "Cumhuriyet Döneminde Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  19. ^ "Karar Sayısı: KHK/504" (PDF). 29 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014. 
  20. ^ "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014. 
  21. ^ "Kanun No. 6360". 15 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014. 
  22. ^ Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi 8.Cilt s.301-302
  23. ^ Eskişehir Portalı 20 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1950 Sel Felaketi 13 Eylül 2009 tarihinde erişilmiştir.
  24. ^ Eskişehir, Eskişehir Valiliği, Haziran 2011 s.20
  25. ^ "İlk ruhsatlı havaalanına sahip Üniversite". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  26. ^ Osmangazi Üniversitesi 2 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 29.09.2008'de erişilmiştir.
  27. ^ Eskişehir/Tanıyalım 11 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. eskisehirliyiz.biz 30.09.2008 tarihinde erişilmiştir.
  28. ^ İlköğretim Ansiklopedisi s.250
  29. ^ "Resmî İstatistikler - Eskişehir". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016. 
  30. ^ "Kalabak suyu Atatürk'ün talimatı ile bulunur". 30 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2011. 
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  32. ^ http://gundem.milliyet.com.tr/iste-standartlarin-uzerindeki-10-su-firmasi/gundem/gundemdetay/17.01.2013/1656569/default.htm 27 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. standartların üzerindeki 10 su firması
  33. ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Madenler/Lületaşı bölümü, 29.09.2008'de erişilmiştir.
  34. ^ a b "Gizemli Mineral Lületaşı". Bilim ve Teknik Dergisi. 3 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  35. ^ Beyaz Altın Lületaşı 20 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., lületaşı çıkartılan yerler, 29.09.2008'de erişilmiştir.
  36. ^ "Lületaşı dünyaya açılmayı bekliyor". Akşam Gazetesi. 6 Temmuz 2005. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  37. ^ "Bor maden rezervleri". 17 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008. 
  38. ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. / Madenler 28.08.2008 tarihinde erişilmiştir.
  39. ^ "Yer Altı Suları". E.B.B. 17 Ağustos 2007. 19 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2008. 
  40. ^ "Eskişehir Termal Kaynakları". 1 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2008. 
  41. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Haziran 2020. 
  42. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  45. ^ "Eskişehir Seçim Sonuçları: 31 Mart 2019 Eskişehir Yerel Seçim Sonuçları". Sözcü. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021. 
  46. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2020. 
  47. ^ "Şehir ve Köy Nüfusu 1927-2000". Eskişehir Valiliği. 25 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2008. 
  48. ^ "Eskişehir'in 2019 nüfus sayım sonuçları eskişehir nüfusu yüzde 1,9 artarak 887 bin 475' e ulaştı eskişehir'de kadın nüfusu erkeklere göre daha fazla 2018'de binde 12,2 olan nüfus artış hızı geçen yıl binde 18,5'e ulaştı eskişehir'de kadın nüfusu erkeklere göre daha fazla - Eskişehir Haberleri". www.haberturk.com. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020. 
  49. ^ CNBC-e Business dergisi tarafından 34 kriter esas alınarak hazırlanan Türkiye’nin yaşanabilir illeri araştırması
  50. ^ a b Türkiye İller Ansiklopedisi 1.Cilt s.407
  51. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  52. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  53. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  54. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  55. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  56. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  57. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  58. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  59. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  60. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  61. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  62. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  63. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  64. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  65. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  66. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  67. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  68. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  69. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  70. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  71. ^ a b c d e f g h
  72. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 
  73. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Şubat 2021. 
  74. ^ "İLK TÜRK OTOMOBİLİ". tulomsas.com. 11 Haziran 2008. 16 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2008. 
  75. ^ Eskişehir Valilği 26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Organize Sanayi Sitesi
  76. ^ "Ekonomik Hayatın Tarihi Gelişimi". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi. 2 Şubat 2011. 4 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2011. 
  77. ^ Ana Britannica Ansiklopedisi 8. Cilt s.300
  78. ^ Eskişehir Valilği 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Şehirdeki sosyal durum
  79. ^ "Eskişehir, sanayisiyle yeniden atakta". Anadolu Üniv. 15 Haziran 2008. 17 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. 
  80. ^ Türkiye İller Ansiklopedisi s.407
  81. ^ Eskişehir Sanayi Odası 27 Ocak 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ekonomik Yapı→Madencilik
  82. ^ http://www.eso.org.tr/belgeler/kalite_dokumanlari/eso_calisma_faaliyet_raporu.pdf[ölü/kırık bağlantı]
  83. ^ a b c "Şehir Tiyaroları". İleri tarih. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2008. 
  84. ^ "Sivrihisar Kilisesi açılışa hazırlanıyor". Agos. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  85. ^ "Eskişehir Sinema Salonları". sinemalar.com. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010. 
  86. ^ Büyükşehir Eskişehir s.42
  87. ^ "1. Uluslararası Eskişehir Şiir Buluşması Başladı". Haberler.com. 22 Nisan 2011. 26 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018. 
  88. ^ a b c d Şablon:Başlık = Uluslararası Eskişehir Festivali
  89. ^ "Sempozyum web sitesi". 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  90. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  91. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  92. ^ Büyükşehir Eskişehir s.51
  93. ^ Kültür > Festivaller-Fuarlar ve Yerel Etkinlikler > Eskişehir >
  94. ^ a b "Yerel etkinlikler". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2007. 
  95. ^ "Anadolu Üniversitesi Uluslararası Eskişehir Film Festivali". 23 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2012. 
  96. ^ "Kültür Bakanlığı Eskişehir > Kültürel Detaylar > Yöresel Yemekler >". 19 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. 
  97. ^ Büyükşehir Eskişehir s.52
  98. ^ Büyükşehir Eskişehir s.50
  99. ^ Eskişehir'e 143 bin turist[ölü/kırık bağlantı] Sakarya gazetesi 19.01.2009 tarihinde erişilmiştir.
  100. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2022. 
  101. ^ "Odunpazarı Evleri". Odunpazarı Belediyesi. 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2010. 
  102. ^ "Odunpazarı Evleri (Odunpazarı Kentsel Sit Alanı) -". eskisehir.ktb.gov.tr. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  103. ^ Kültür Bakanlığı 28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gezilecek yerler bölümü, 29.09.2008'de erişimiştir.
  104. ^ Eskişehir Valiliği 28 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kültür Turizmi, 31.08.2009'da erişimiştir.
  105. ^ "Gondollar Hizmete Girdi". Büyükşehir Belediyesi. 8 Eylül 2009. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009. 
  106. ^ "Müzeler". Eskişehir Valiliği. 19 Eylül 2009. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2009. 
  107. ^ ESKİŞEHİR’E YENİ BİR “GÖLETLİ PARK” DAHA 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
  108. ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2014. 
  109. ^ ESKİŞEHİR’İN DENİZ EKSİĞİNİ GİDERECEK PROJE: KENT PARK 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eskişehir Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi 06.12.2008 tarihinde erişilmiştir.
  110. ^ Eskişehirspor Resmî Web Sitesi 26 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kulüp Tarihi
  111. ^ "Bank Asya play-off finalini kazanan Eskişehirspor Turkcell Süper Lig'de". Türkiye Futbol Federasyonu. 1 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2008. 
  112. ^ "Eğitim ve Kültür Tarihi". Eskişehir Valiliği. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  113. ^ "Kültür/Halk Kütüphaneleri". Eskişehir Valiliği. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  114. ^ "Anadolu Üniversitesi Hakkında". A.Ü. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  115. ^ "Sayılarla Eskişehir". Eskişehir Valiliği. 10 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2009. 
  116. ^ "Anadolu Üniveristesi Etkinlik Takvimi". 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2008. 
  117. ^ "Medya". Eskişehir Valiliği. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2008. 
  118. ^ "Hastaneler". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  119. ^ "Özel Hastaneler". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  120. ^ "Aile Sağlığı Merkezleri". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  121. ^ "Toplum Sağlığı Merkezleri ve İlçe Entegre Hastaneleri". eskisehirism.saglik.gov.tr. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  122. ^ "Sağlık Kuruluşları". Eskişehir Valiliği. 22 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2008. 
  123. ^ "Belçikalı siyasetçi Cemal Çavdarlı yine yükseklerden uçtu". Beltürk. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2008. [ölü/kırık bağlantı]
  124. ^ "THY, İstanbul-Eskişehir seferlerini Başlatıyor". Zaman Gazetesi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2008. [ölü/kırık bağlantı]
  125. ^ Kültür ve Turizm Bakanlığı 17 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nasıl Gidilir? bölümü 28 Eylül 2008 tarihinde erişilmiştir.
  126. ^ "Yüksek Hızlı Tren - TCDD Taşımacılık A.Ş". www.tcddtasimacilik.gov.tr. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  127. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  128. ^ Millî Savunma Bakanlığı- Haritalar Genel Komutanlığı
  129. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  130. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü 21 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  131. ^ a b "Eskişehir′in kardeş şehirleri". Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Resmî Sitesi. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012. 

Yazılı kaynaklarDeğiştir

  • Türkiye İller Ansiklopedis. Cilt 1. 
  • Ana Britannica Ansiklopedisi. Cilt 8. 
  • İlköğretim Ansiklopedisi. Cilt 1. Morpa Kültür Yayınları. 

Dış bağlantılarDeğiştir

Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Eskişehir
hakkında daha fazla bilgi edinin
  Vikisözlük'te tanımlar
  Commons'ta dosyalar
  Vikikaynak'ta belgeler
  Vikigezgin'de seyahat bilgileri
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eskişehir&oldid=29575610" sayfasından alınmıştır