İl

T.C.'nin en büyük mülkî yönetim birimi

İl, Türkiye Cumhuriyeti'nin taşra teşkilatlanmasında en büyük mülkî yönetim birimi. Osmanlı Devleti'nde uygulanan vilayet sisteminin Türkiye'de ilkin sistem olarak, 1960'ta da isim olarak güncellenmesi ile bu şekli ve ismi almıştır.

İl, merkezî idarenin taşra birimlerinin en büyüğüdür. Bir ülkenin, bir vali tarafından idare edilen bölümlerinden her birine verilen addır. Merkezî idarede kanunların uygulanması, kamu düzeninin korunması ve kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yetki genişliği esasının uygulanmasına dayanır. Kuruluş esasları kanunla belirtilen devlet tüzel kişiliği içinde yer alan birimdir.

1982 Anayasası'na göre Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından; coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller de diğer kademeli bölümlere (ilçe) ayrılır.

İllerde kamu kurumları

değiştir

Bakanlıkların kuruluş kanunlarına göre illerde, lüzumu kadar teşkilat bulundurulur. Bu teşkilatların her birinin başında, il idare şube başkanları vardır. Bu şube başkanlarının emri altında çalışanlar, ilin ikinci derecede memurlarıdır. Başkanlıkları temsil eden şube başkanları valinin emri altında çalışırlar.

Vali, ilde devletin ve hükûmetin temsilcisi ve her bakanın ayrı ayrı her bakımdan mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.

Sorumluluk ve yönetim

değiştir

İlin genel idaresinden bakanlara karşı ayrı görevler vardır. Valinin tayin ve tespit ettiği işlerde, yeteri kadar vali muavini bulundurulur. Bunlar valinin olmadığı zamanlarda yerine vekâlet ederler. İlin yazı işlerinin düzenlenip yürütülmesinden de sorumludurlar.

Tevsii Mezuniyet

değiştir

1982 Anayasası'na göre iller yetki genişliği esasına dayalı olarak yönetilir.

İl Özel İdaresi

değiştir

İl özel idaresinin vazifeleri arasında, yol, köprü, geçit gibi yerlerin inşaat ve onarım işleri, elektrik, havagazı, su gibi kamu hizmetlerinin işletmeleri, özel sektöre ait fabrika ve tesislerin ruhsat müsaadesi işleri, tarım sektörünün geliştirilmesi gibi sosyal ve ekonomik mahiyetteki hizmetlerin millet faydasına geliştirilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve araştırmak, ilköğretim, mesleki ve teknik okullarla, hastaneleri hizmete açmak, il mallarını kamu yararına kullanmak sayılabilir.

İl özel idaresinin organları

değiştir

İl genel meclisi

değiştir

İl genel meclisinin üyeleri, 5 yılda bir yapılan seçimlerle vazife alırlar. Valilerin tayini merkezden yapılır. İl genel meclisi, yılda bir defa olmak üzere genel kurul toplantısı yapar. Olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilmesi için İçişleri Bakanlığının izni gerekmektedir. Genel kurulun vazife ve yetkileri arasında, il bütçesini kabul etmek, kurum hizmetleri hakkında kararlar almak, hizmetler için gerekli finansman kaynaklarını tespit etmek gibi hususlar sayılabilir.

İl encümeni

değiştir

İl genel meclisinin içinden seçilen dört üyeden meydana gelir. Vazife süreleri bir yıldır. İl bütçe tasarısını inceleyerek müzakere etmek, gider cetvellerinin bütçeye uygun olması hâlinde tasdik etmek, bütçedeki artırma ve eksiltmeleri müzakere etmek, bütçede tespit edilen finansman kaynakları arasında aktarma yapmak, olağan dışı giderlerin kullanma durumlarını tespit etmek, il idaresinin hizmetleri ile ilgili mütalaalarını genel meclise bildirmek gibi hususlar, il daimî encümeninin vazifeleri arasında yer almaktadır.

İl idare kurulu

değiştir

Vali başkanlığının altında hukuk işleri müdürü, defterdar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım, veteriner ile millî eğitim ve kültür müdürlüklerinden meydana gelir. İdari ve istişari nitelikte kararlar almağa yetkili kuruldur.

Bölge idareleri

değiştir

Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla birden çok ili içine alan merkezî idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri, kanunla düzenlenir.

İller ve Nüfusları[1]

değiştir

Türkiye'de iller ve nüfusları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

İl Statü Nüfus (2016)
Adana Büyükşehir 2.201.670
Adıyaman Şehir 245.446
Afyonkarahisar 224.968
Ağrı 117.213
Aksaray 213.088
Amasya 104.629
Ankara Büyükşehir ve Başkent 5.346.518
Antalya Büyükşehir 2.328.555
Ardahan Şehir 21.587
Artvin 26.329
Aydın Büyükşehir 1.068.260
Balıkesir 1.196.176
Bartın Şehir 68.881
Batman 402.189
Bayburt 45.407
Bilecik 63.275
Bingöl 111.364
Bitlis 51.118
Bolu 163.018
Burdur 81.559
Bursa Büyükşehir 2.901.396
Çanakkale Şehir 126.062
Çankırı 82.740
Çorum 259.205
Denizli Büyükşehir 1.005.687
Diyarbakır 1.673.119
Düzce Şehir 162.897
Edirne 160.233
Elazığ 374.319
Erzincan 96.248
Erzurum Büyükşehir 762.021
Eskişehir 844.842
Gaziantep 1.974.244
Giresun Şehir 107.953
Gümüşhane 46.986
Hakkâri 56.917
Hatay Büyükşehir 1.555.165
Iğdır Şehir 89.247
Isparta 220.322
İstanbul Büyükşehir 14.804.116
İzmir 4.223.545
Kahramanmaraş 1.112.634
Karabük Şehir 118.373
Karaman 156.056
Kars 82.975
Kastamonu 114.131
Kayseri Büyükşehir 1.358.980
Kırıkkale Şehir 194.675
Kırklareli 74.986
Kırşehir 130.915
Kilis 93.222
Kocaeli Büyükşehir 2.033.441
Konya 2.161.303
Kütahya Şehir 240.814
Malatya Büyükşehir 781.305
Manisa 1.396.945
Mardin 796.237
Mersin 1.773.852
Muğla 923.773
Muş Şehir 93.052
Nevşehir 102.997
Niğde 137.194
Ordu Büyükşehir 750.588
Osmaniye Şehir 229.406
Rize 114.838
Sakarya Büyükşehir 976.948
Samsun 1.295.927
Siirt Şehir 147.271
Sinop 41.386
Sivas 335.943
Şanlıurfa Büyükşehir 1.940.627
Şırnak Şehir 54.032
Tekirdağ Büyükşehir 972.875
Tokat Şehir 148.149
Trabzon Büyükşehir 779.379
Tunceli Şehir 32.858
Uşak 206.234
Van Büyükşehir 1.100.190
Yalova Şehir 116.615
Yozgat 85.679
Zonguldak 108.180

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ TC İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü > İstatistikler> Belediye Başkanlıklarının 2016 ADNKS Nüfus, Parti, Cinsiyet ve Belediye Başkanlarının İsimlerine Göre Listesi http://www.migm.gov.tr/kurumlar/migm.gov.tr/BELED%C4%B0YELER/belediye_listesi_2016.xlsx 18.04.2017