Bitlis

Bitlis ilinin merkezi olan şehir

Bitlis (Osmanlıca: بدليس Bidlis[1] Kürtçe: Bedlîs, ErmeniceԲաղեշ Bağeş veya Bağağeş), Bitlis ilinin merkezi olan şehirdir. Merkez ilçeye bağlı üç bucak vardır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Bitlis'i, güneyden Siirt, batıdan Muş, kuzeyden Ağrı illeri ve doğudan Van Gölü çevreler. Bitlis, Kaleleri ve İslam eserleriyle önemli bir ildir. Bitlis merkez ilçe Sosyo-ekonomik gelişmişlik indeksinde Türkiye genelinde 359, il genelinde 1. sıradadır.[2]

Bitlis
Şehir
Bitlis'in Türkiye'deki konumu
Bitlis'in Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye
BölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İlBitlis
İdare
 • Belediye başkanıNesrullah Tanğlay (AK Parti)
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu
13000
Alan kodu434
Plaka kodu13
Bitlis

Tarihçe değiştir

Tarihçiler Bitlis tarihini değişik zamanlardan başlatmaktadırlar. 5000 yıllık, 7000 yıllık tarih gibi. Gerçekte Bitlis tarihi Neolotik Çağ dediğimiz Yenitaş dönemine kadar uzanmaktadır. Bitlis ve yöresinin yazılı tarih öncesi oldukça karanlıktır. En önemli nedenleri yüzeydeki buluntuların az olması ve bugüne kadar gerçekçi bir arkeolojik çalışma yapılmamasıdır. Bitlis ili sınırları içerisinde bulunan Süphan ve Nemrut Dağı dağlarındaki obsidyen (doğal cam yatakları), doğrudan olmasa bile dolaylı olarak bu yöre tarihinin Neolitik dönemine kadar çıktığını göstermektedir. Obsidyen yataklarından elde edilen doğal camın yontucu, kesici, kazıyıcı olarak çevredeki yerleşim yerlerinde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Yine yapılan çalışmalar sonucunda o döneme ait ticaret yolu Van Gölü'nün doğusundan güneye (bugünkü Van ili sınırları içerisinde bulunan Kalkolitik – Maden Dönemi – yerleşme alanı olan Tilkitepe), batıda ise Diyarbakır il sınırlarına (Ergani yakınındaki çanak-çömleksiz bir Neolitik yerleşme yeri olan Çayönü) dek uzanmaktadır.

Coğrafya değiştir

Bitlis geneli dağlar ve platolardan oluşmaktadır. Bu nedenle hayvancılığa daha elverişli bir kenttir. Karasal iklimi ise sert bir şekilde yaşadığından palmiye benzeri geniş yapraklı ağaçlar burada yetişemezler.

Kültür değiştir

Tarihi Yapılar değiştir

Kaleler değiştir

Camiler değiştir

  • Ulu Cami-Bitlis
  • Gökmeydan Cami
  • Şerefiye Külliyesi Ve Cami
  • Adilcevaz Tuğrul Bey Cami
  • Ahlat İskender Paşa Cami

Medreseler değiştir

 
İhlasiye Medresesi (Ocak 2014)
  • İhlasiye Medresesi
  • Yusufiye Medresesi

Tarihi Köprüler değiştir

  • Narlıdere Köprüsü
  • Ahlat Emir Bayındır Köprüsü

Hanlar değiştir

  • El Aman Hanı
  • Hazo Han
  • Papşin Hanı

Türbeler değiştir

  • Emir Bayındır Kümbeti
  • Emir Ali Kümbeti
  • Usta Şagirt Kümbeti
  • Çifte Kümbet
  • Abdurrahman Gazi Türbesi
  • Şeyh Babo Kümbeti
  • Küfrevi Türbesi
  • Kalender Baba Kümbeti

Müze ve Ören Yeri değiştir

  • Bitlis Etnografya Müzesi
  • Ahlat Müzesi
  • Ahlat Selçuklu Mezarlığı
  • Ahlat Harabeşehir Kaya Evleri
  • Aghperig Manastırı[3]

Eğitim değiştir

Bitlis'te Bitlis Eren Üniversitesi adında bir üniversite bulunmaktadır. 17 lise, 34 ortaokul ve 84 ilkokul bulunmaktadır.

Ekonomi değiştir

Nüfus değiştir

Yıl Toplam Şehir Kır
Bitlis merkez ilçesi
1927[4] 19.755 9.050 10.705
Bitlis ilçesi (Muş)
1935[5] 31.319 9.994 21.325
Bitlis merkez ilçesi
1940[6][a] 26.898 12.002 14.896
1945[7] 25.972 10.779 15.193
1950[8] 30.957 11.137 19.820
1955[9] 37.651 15.007 22.644
1960[10] 42.940 16.636 26.304
1965[11] 49.890 18.725 31.165
1970[12] 56.928 20.842 36.086
1975[13] 67.112 25.054 42.058
1980[14] 77.295 27.137 50.158
1985[15] 92.174 36.073 56.101
1990[16][b] 68.132 38.130 30.002
2000[17] 65.169 44.923 20.246
2007[18] 61.787 43.359 18.428
2008[19] 60.996 41.404 19.592
2009[20] 65.559 46.062 19.497
2010[21] 62.811 43.109 19.702
2011[22] 65.670 46.301 19.369
2012[23] 64.725 46.111 18.614
2013[24] 66.095 47.008 19.087
2014[25] 66.732 47.904 18.828
2015[26] 67.373 48.948 18.425
2016[26] 69.222 51.118 18.104
2017[26] 70.160 51.071 19.089
2018[26] 71.501 52.721 18.780
2019[26] 70.699 52.015 18.684
2020[26] 70.344 52.024 18.320


Yerel yönetim değiştir

2014 yerel yönetim seçimlerini BDP'nin adayı Hüseyin Olan kazandı. 26 Kasım 2016 tarihinde İçişleri Bakanlığınca görevden uzaklaştırılan Bitlis Belediye Başkanı Hüseyin Olan'ın yerine, 27 Kasım'da Bitlis Valisi olan Ahmet Çınar başkanvekili olarak atandı.[27]

Kardeş şehir değiştir

Galeri değiştir

 
İhlasiye Medresesi, Bitlis Merkez.
 
Bitlis Kalesi

Ayrıca bakınız değiştir

Notlar değiştir

  1. ^ Hizan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Güroymak ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça değiştir

  1. ^ Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu 21, Ankara, p. 86.
  2. ^ "İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması" (PDF). Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023. 
  3. ^ "Bitlis Tarihi-". Tarihi Yapılar. Araştırma yazısı:Tekin Gün. 2016. 24 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  5. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  7. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  9. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  11. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  24. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  25. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  26. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Merkez Nüfusu - Bitlis". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Bitlis Merkez Nüfusu". nufusune.com. 
  27. ^ "Bitlis Belediyesine kayyum olarak Bitlis Valisi Çınar, atandı" 27 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet. 27 Kasım 2016. En son 27 Kasım 2016 tarihinde erişildi.
  28. ^ "Kardeş Şehirler". www.bursa.bel.tr. 24 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020. 
  29. ^ "Bitlise Konya'dan kardeş belediye ziyareti". 20 Temmuz 2020. 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 
  30. ^ "Samsun Büyükşehir Belediyesi ile Bitlis Belediyesi kardeş şehir oldu". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2023. 

Dış bağlantılar değiştir