Karanfil yaprakbükeni

Karanfil yaprakbükeni (Cacoecimorpha pronubana) Tortricidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

Karanfil yaprakbükeni
Biyolojik sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa Şube: Arthropoda Alt şube: Hexapoda Sınıf: Insecta Takım: Lepidoptera Familya: Tortricidae Alt familya: Tortricinae Oymak: Archipini Cins: Cacoecimorpha Tür: C. pronubana
İkili adlandırma
Cacoecimorpha pronubana (Hübner, 1799)
Sinonimler
T. pronubana Hubner, [1796-1799] T. ambustana Frolich, in Geyer & Hubner, 1830 T. hermineana Duponchel, in Godart, 1834 T. herminiana Duponchel, in Godart, 1834 T. insolatana Lucas, 1848 T. musculana obsoletana Strand, 1901 T. perochreana Herrich-Schffer, 1856

Morfoloji

Yumurta

Yumurtaları ilk bırakıldığında parlak-yeşil renkte olup, daha sonraları ise sarı renge dönüşmektedir. Ovalimsi yapıda, yuvarlak, basık ve bir pulcuk görünümündedir. Dış zarı ağımsıdır. Boyu yaklaşık 1 mm olup, eni 0.6 mm kadardır. Zararlı yumurtalarını 10-200'li gruplar halinde bırakır.

Larva

Başlangıçta sarı renkli olan larvanın (tırtılın) başı siyah olup, ikinci larva döneminden sonra kahverengiye dönüşür. Yedi larva dönemi sonunda boyu yaklaşık 14.65±0.83, eni 2.87±0.22 mm'ye kadar ulaşır. Son dönem larvanın başı kahverengimsi sarı renkli olup, üzerinde değişik koyu lekeler vardır. Protoraksın arka kısmında dört koyu leke mevcut olup, yeşilimsi sarı renktedir.

Pupa

Başlangıçta kahverengi olan pupa (pup), daha sonraları siyaha yakın bir renk alır. Abdomen segmentinin ucu 4 çengellidir ve buna ek olarak dorsalde iki sıra halinde iğne, abdomen segmentleri üzerinde de çok sayıda sarımsı dikenimsi yapılar vardır. Pupa yoğun bir ağ içerisinde bulunur ve boyu yaklaşık olarak 8.06±1.31, eni 2.40±0.41 mm kadardır.

Ergin

Erkeklerde kanat açıklığı 15–17 mm, dişilerde ise 18–24 mm'dir. Boyları yaklaşık 4.48±1.25 mm'dir. Dinlenme durumundaki bireylerin kanat açıklığı ise 8.71±1.7 mm kadardır. Ön kanatlar dikdörtgen şeklinde olup, üzerinde sarımsı-kahverenginden, morumsu-kahverengiye kadar değişen renklerde koyu, dar, eğrili enine bantlar (erkeğinde iki, dişide bir) bulunur. Arka kanatlar portakal renginde olup, kenarları koyu kahverengidir. Dişiler erkeklerden daha açık renklidir.

Biyolojisi

Kışı İngiltere'nin kuzey bölgelerinde açık alanlarda ve seradaki bitkiler üzerinde birinci ve esas olarak da ikinci dönem larva, Güney Avrupa'da (Fransa, İtalya) seralarda bitkilerin çiçek tomurcuklarında veya yaprak saplarında olgun larva ve pupa olarak geçirir. Kışı geçiren larvalar mart ayının sonundan mayıs başlarına kadar yaklaşık 10-45 günde pupa dönemlerini tamamlayıp, ergin döneme geçer. Geceleri çiftleşen dişiler, yumurtalarını yumuşak yüzeyler üzerine bırakır. Bir dişi ortalama 430 adet (en çok 700) yumurta bırakır. Doğa koşullarında zararlının yumurtaları 8-51 gün sonunda açılır. Yumurtadan çıkan larvalar uygun koşullarda yaklaşık olarak 19-70 gün içerisinde yedi larva dönemini tamamlayarak, pupa dönemine geçerler. Pupa dönemlerini bir kokon içerisinde yaprakları bir araya getirerek, gövdede açtıkları bir tünelde veya çiçek tomurcuklarında açtıkları bir oyuk içerisinde 15-17 gün içerisinde tamamlayarak ergin olurlar. Bir dölünü ortalama 15 ve 30 ˚C sıcaklık ve % 40-70 oransal nemde sırasıyla 123-147 ve 28-44 günde tamamlarlar. Güney Avrupa'da (Fransa, İtalya, İspanya) açık alanda 4 döl, serada 5 döl, Kuzey Afrika'da Turunçgillerde 5-6 döl, Tunus'da 6 döl ve İngiltere'de ise yılda 2 döl verdiği kaydedilmiştir.

Konukçuları

Polifaj bir zararlı olup, bugüne kadar süs bitkilerinden Acacia, Acer, Achillea, Bergenia, Berberis, Chaenomeles, Cotoneaster, Chrysanthemum, Coriaria, Coronilla, Dianthus, Euonymus, Euphorbia, Ilex, Jasminum, Laurus, Lavandula, Ligustrum, Lonicera, Pelargonium, Populus, Pyracantha, Rhododendron, Rosa, Syringa, Spiraea, Symphoricarpos ve Weigela cinslerine bağlı bitkilerde; meyve ağaçlarından Avokado, Citrus, Malus, Olea, Prunus, Pyrus, Rubus ve Fragaria cinslerine bağlı bitkilerde; sebzelerden Brassica, Daucus, Lycopersicum, Solanum, Pisum, Trifolium ve Vicia cinsine bağlı bitkilerde ve diğer konukçuları olarak da, Hippophae, Mahonia, Philadelphus, Pinus ve Robinia cinslerine bağlı bitkilerde tespit edilmiştir

Türkiye'de ise, zeytinin yanı sıra Jasminum sp., Lavandula sp., Ligustrum sp. ve Rubus sp. ile de beslendiği bilinmektedir.

Ekonomik zararı

Çoğunlukla sert yapraklı, kışın yeşil kalan bitkileri tercih eden karanfil yaprakbükeni larvaların bitkinin genç kısımlarındaki yapraklarda, çiçeklerde ve meyvelerde beslenir.

Kesme karanfillerin sürgünlerinde %90'ın üzerinde zarara neden olur.

Zeytinin taze sürgünlerinin uç kısmında bulunan körpe yaprakları birbirine ağlarla yapıştırıp bükerek içerisinde saklanır ve buradaki taze yapraklarla beslenir. Larvaların yaptığı zarar sonucu zeytinin genç sürgünlerinde gelişme yavaşlar ve özellikle 1-5 yaşındaki yoğun bulaşık ağaçlarda çalımsı bir görünüm ortaya çıkar. Ayrıca larvaları zeytin meyvesinde, sapa yakın kısımda ve iki meyvenin birleştiği yerden meyveye girerek beslenmektedir. İtalya, Tunus ve Cezayir'de zeytinlerde zararının önemli olduğu biliniyor. Türkiye'de de ileriki yıllarda zeytin zararlıları arasında yer alması kaçınılmaz gözüküyor.

Yayılımı

Asya'da, İsrail, Suriye, İran ve Japonya'da; Avrupa'da, Arnavutluk, Fransa, Yunanistan, İrlanda, İtalya, Lüksemburg, Malta, Kanal Adaları, Romanya ve İspanya'da geniş bir alanda yayılış gösterirken, Sırbistan ve Karadağ, İngiltere ve Galler, Hırvatistan, Portekiz, Almanya ve İsviçre'de sınırlı yayılış gösterdiği, Belçika ve Litvanya'da birkaç kaydın bulunduğu, Danimarka'da eradike edilmiş olduğu, Polonya'da güvenilir olmayan kayda göre var olmadığı, Slovenya'da eskiden varlığı bilinmekle birlikte günümüzde olmadığı; Afrika'da, Libya ve Güney Afrika'da yayılış gösterdiği, Cezayir, Fas ve Tunus'da sınırlı yayılışının olduğu; Kuzey Amerika'da, ABD (Oregon)’de yayılım gösterdiği kaydedilmiştir.

Türkiye’de bu zararlı ilk defa 1932 yılında İzmir’de Malta eriğinde, daha sonraki yıllarda Bursa, İstanbul, İzmir (Bornova), Balıkesir (Bandırma), Aydın (Söke)’da gül, pamuk, karanfil, yasemin, Hint elması ve zeytinde görüldüğü kaydedilmiştir. Türkiye için en yeni kayıt 2007 yılında zeytin zararlısı olarak, Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay, Gaziantep ve Kahramanmaraş'ta kaydedilmiştir. Ancak, Kilis ili zeytin bahçelerinde henüz bulunmuyor.

Mücadele

Doğal düşmanları

Karanfil yaprakbükeni üzerinde beslenen Hymenoptera takımının Braconidae familyasından Apanteles sp., Choeras sp., Macrocentrus rossemi, Microgaster sp.; Eulophidae familyasından Colpoclypeus florus, Elachertus artaeus; Chalcididae familyasından Chalcis intermedia, Elachertus affinis; Ichneumonidae familyasından Heteropelma sp., Itoplectis maculator, Pimpla alternans, Pheogenes nigridens; Proctotrupidae familyasından Camptoptera sp.; Trichogrammatidae familyasından Trichogramma spp. ile Diptera takımının Tachinidae familyasına ait Actia pilipennis, Nemorilla maculosa, Nemorilla floralis, Morinia bigoti, Pseudoperichaeta nigrolineata ve Pseudoperichaeta palesoidea türleri tespit edilmiştir.

Zirai mücadele

Zararlının çok sayıda doğal düşmanı bulunmasına rağmen, biyolojik mücadelesine yönelik çalışmaların yeterli olmadığı biliniyor. Zararlının popülasyonunu izlemede feromon tuzakları başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak, biyoteknik mücadele yöntemlerinden olan çiftleşmeyi engelleme ve kitlesel yakalama tekniklerinin mücadelede bazı sorunlar çıkmaktadır. Birtakım kimyasal maddelerle yapılan mücadelelerden memnun edici sonuç çıkmamıştır.

Karantina

Türkiye’de sınırlı olarak yayılış göstermekte ve Zirai Karantina Yönetmeliği’nin A2 listesinde yani ithal edilen ürünler üzerinde bulunması istenmeyen organizmalar arasında yer almaktadır. Ayrıca "iç karantinaya tabi hastalık ve zararlılar listesi" arasında yer almaktadır.

Kaynakça

• Gülay Uçar ve M. Rifat Ulusoy (2008), Doğu Akdeniz Bölgesi’nde yeni bir zeytin zararlısı Karanfil yaprakbükeni, Cacoecimorpha pronubana (Hübner), 1796-1799 (Lepidoptera: Tortricidae), Türk. entomol. derg., 2008, 32 (3): 211-223
• Normes OEPP/ EPPO Standards (2002)
• Pest Risk Analysis for Cacoecimorpha pronubana
• VäxtEko / Data Sheets on Quarantine Pests
• Semiochemicals of Cacoecimorpha pronubana 1 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Distribution Maps of Quarantine Pests for Europe