Dünyanın evrimi kuramı
geçmişi ayrı, nicelendirilmiş adlandırılmış zaman bloklarına kategorize etme süreci veya çalışması
(Dünyanın evrimi sayfasından yönlendirildi)
Evren ve dünyaya ait kronoloji (andizin) çalışmasıdır, çağlara ait tablolar için Çağ sayfasına bakılması gerekmektedir.
Kozmolojik dönemler değiştir
- 13,5 milyar yıl önce Büyük patlama ile maddenin evriminin başlaması : Big Bang:[1][2]:Büyük patlamadan 10-35 saniye sonra atom altı parçacıkları ; Kuarkların oluşması
- Büyük patlamadan 1 saniye sonra Gama ışınları
- Büyük patlamadan 3 dakika sonra genişleyen evrenin yarıçapı 40 ışık yılı noktaya ulaşması
- Büyük patlamadan 100 bin yıl sonra maddenin görünmesi
- Büyük patlamadan 3 milyon yıl sonra ilk elementler Helyum ve Hidrojen’in ortaya çıkması:[3] 5 milyar yıl önce, Güneş’in oluşması
Kambriyen öncesi devir (4.570 myö – 542 myö) değiştir
Hadean (4.570 myö – 4.000 myö) değiştir
- 4,5 milyar, Dünya’nın oluşması
Arkeyan (4000 myö – 2500 myö) değiştir
- 4 milyar, Ay’ın oluşması
- 3,5 milyar Canlılığa geçiş ve tek hücreliler
- 3,465 milyar, Cyanobacteria benzeri canlılar
- 3 milyar, prokaryotlar (çekirdeksiz tek hücreliler)
Proterozoik (2500 – 542 myö) değiştir
- 2 milyar, ökaryotlar (çekirdekli tek hücreliler)
- 1,5 milyar, 600 milyon, bakteriler – deniz yosunları – mantarlar – ilkel canlılar
- 1,2 milyar, eşeyli üreme
- 700 milyon hayvanlar ve bitkiler farklılaşıyor
Fanerozoik Devir (542 myö – günümüz) değiştir
Paleozoik devir (542 – 251 myö) değiştir
Kambriyen (542 – 488.3 myö) değiştir
- 600-530 milyon, omurgasız deniz canlıları
- 530 milyon, omurgalı deniz canlıları, yaşamın karalara geçmeye başlaması
- 500-400 milyon, kabuklular, midyegiller, deniz yosunları, su otları
Ordovisyen (488.3 – 443.7 myö) değiştir
- 445 milyon, ilk gerçek çeneliler
- 430 milyon, ilk çok bacaklılar
Silüryen (443.7 – 419 myö) değiştir
- İlk kemikli ve kıkırdaklı balıklar
Devoniyen (419 – 359.2 myö) değiştir
- 419 milyon, ilk et yüzgeçliler
- 400 milyon, ilk dört üyeli benzeri et yüzgeçliler (tetrapodomorflar)
- 360 milyon, ilk dört üyeliler, ilk böcekler
Karbonifer (359.2 – 299 myö) değiştir
- 359-323 milyon, Missisippiyen dönemi, karaların genişlemesi, ilkel kafadan bacaklılar, kanatlı böcekler, sürüngenler, memeli benzeri sürüngenler
- 323-299 milyon, Pennysylvanian dönemi, sıcak iklim, bataklıklar, iri sürüngenler, Böcekler
Permiyen (299 – 251 myö) değiştir
- 299 milyon, Pelikozorlar
- 275 milyon, ilk terapsidler
- 260 milyon, ilk sinodontlar
Mezozoik devir (251 – 65.5 myö) (orta evrim düzeyinde canlılık) değiştir
Trias (251 – 199.6 myö) değiştir
- 240 milyon, ilk dinozorlar
- Triyas dönemi, volkan etkinlikleri, deniz sürüngenleri (ihtiyozorlar, plesiyozorlar), teruzorlar
- 225 milyon, eski (arkaik) (yumurtlayan) memeliler (mammaliamorpha)
- 200 milyon, Triyas-Jura yok oluşu
Jura (199.6 – 145.5 myö) değiştir
- Dinozorların çeşitlenmesi
- 160 milyon, ilk doğuran memeliler
- 150 milyon, ilk kuşlar
- 145 milyon, Jura-Kretase yok oluşu
Kretase (145.5 – 65.5 myö) değiştir
- Çiçekli bitkiler, günümüz böcekleri
- 66 milyon, Kretase-Tersiyer yok oluşu (kuş olmayan dinozorların, teruzorların, plesiyozorların ve bazı ilkel memeli gruplarının soyunun tükenmesi), plasentalı ve keseli memeliler
Cenozozik devir (65.5 – 0 myö) (son jeolojik dönem) değiştir
Paleojen (65,5 – 23,03 myö) değiştir
- 66-55 milyon, Paleosen dönemi, günümüz memeli takımlarının en eski üyeleri, ilk primatlar, mesonychianlar, condylarthlar
- 55-33 milyon, Eosen dönemi, ilk atgiller, devegiller, gergedanlar, prosimiyenler, arkaik balinalar, ilk maymunlar (antropoidler), entelodontlar
- 33-23, Oligosen dönemi, ilk kedigiller, ilk insansılar, Yeni Dünya maymunları, modern balinalar, boynuzlugiller, geyikgiller,
Neojen (23.03 – 2,588 myö) değiştir
- 23-5.3 milyon, Miyosen çağı, su aygırları, Zürafagiller, hominidler
- 13 milyon, Pongineler (Orangutan soy ağacının ayrılması)
- 7-10 milyon, hominineler (Goril, Şempanze ve insan soy ağacının ayrılması)
- 5.3-2.5 milyon, Pliyosen çağı, dağların yükselmesi, iklimin soğuması, kılıç dişli kaplanlar, mamutlar,
- 5 milyon, insansıların dikilmesi (homininanlar) (ayağa kalkması):[4][5][6] 4-3 milyon, Australopithecus
- 3 milyon, insan cinsi (homo) ve onun ilk türü (homo habilis)
Kültürel evrimin organik evrim önüne geçmesi değiştir
Kuvaterner (2,588 – 0 myö) - Paleolitik Kültür Evresi başlangıcı (Eski Taş Çağı) değiştir
- 2,5 milyon, kültürel evrimin organik evrim önüne geçmesi,
- 2,5 – 2 milyon, yetenekli insan (homo habilis), taş aletler
- 2 milyon, Kuaterner dönemi, Pleyistozen çağı (10 bin yıl öncesine kadar) dik insan (homo erectus), buzulların yayılması
- 500 bin, Ateş kullanımı
- 200 bin, Çağdaş tipte düşünen insan (modern homo sapiens) (bugün var olan ırklar), din:[7] 31-13 bin, Sanat:[8] 14 bin, Hayvanların evcilleştirilmesi[9]
Mezolitik Kültür Evresi başlangıcı (Orta Taş Çağı) değiştir
- Avrupa'da Mezolitik, Ön Asya'da Protoneolitik
- Holosene jeolojik çağının başlangıcı (11,4 bin yıl önce - günümüz)
- MÖ 10 bin – Holocene çağı, Asalaklıktan üreticiliğe geçiş
Neolitik Kültür Evresi başlangıcı (Cilalı Taş Çağı) (Yeni Taş Çağı) değiştir
- MÖ 9000
- MÖ 8000 – Tarım, yerleşik hayat
- MÖ 7000 – Çömlekçilik
- MÖ 6000 – Dokumacılık, keten, sal, orak, Öküzün evcilleştirilmesi
- MÖ 5000 – Sulama, terazi
- MÖ 4000 – Bakır, güneş saati, Pakistan'da İndus Uygarlığı
İlk Çağ değiştir
Tunç Çağı (MÖ 3300–1200) değiştir
- MÖ 3600 – Bronz kullanımı
- MÖ 3500 – Sümerlerde Tekerlekli arabalar-yazı-saban , Mısır’da Nehir kayıkları
- MÖ 3000 – Eşitlikçi ilkel topluluktan katmanlı uygar topluma geçiş (Uluslar) , Mum kullanımı
- MÖ 2800 – Takvim
- MÖ 2650 – Taş anıtlar
- MÖ 2500 – Edebiyat (Homeros’un İlyada ve Odysseia), Cam
- MÖ 2340 – İmparatorluklar
- MÖ 20. yüzyıl – At’ın evcilleşmesi , Fenike şehir devletleri
- MÖ 19. yüzyıl
- MÖ 18. yüzyıl – Matematik ve Gökbilim ,Fermantasyon
- MÖ 17. yüzyıl – Hammurabi Kanunları
- MÖ 16. yüzyıl
- MÖ 15. yüzyıl – Tıp, Ebers Papirüsü, Alfabe
- MÖ 14. yüzyıl
- MÖ 13. yüzyıl – Tektanrıcılık
- MÖ 12. yüzyıl – Boyalar
Demir Çağı (MÖ 1190 - MÖ 330) değiştir
- MÖ 11. yüzyıl – Denizcilik
- MÖ 10. yüzyıl
- MÖ 9. yüzyıl
- MÖ 8. yüzyıl
- MÖ 7. yüzyıl
- MÖ 6. yüzyıl
- MÖ 5. yüzyıl
- MÖ 4. yüzyıl
- MÖ 3. yüzyıl
- MÖ 2. yüzyıl
- MÖ 1. yüzyıl
- 1. yüzyıl
- 2. yüzyıl
- 3. yüzyıl
- 4. yüzyıl
Orta Çağ değiştir
- 5. yüzyıl
- 6. yüzyıl
- 7. yüzyıl
- 8. yüzyıl
- 9. yüzyıl
- 10. yüzyıl
- 11. yüzyıl
- 12. yüzyıl
- 13. yüzyıl
- 14. yüzyıl
Yakın Çağ değiştir
Kaynaklar - Notlar değiştir
- ^ Ayrıntılı bilgi : İnsanlık Tarihi, Alaeddin Şener, sayfa 33-38
- ^ Bilim ve Teknik Dergisi sayı: 377
- ^ Büyük patlamadan sonraki aşamalar :Yaşamın Kökeni, Osman Gürel, Sayfa 13 ve 48)
- ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi, Isaac Asimov, sayfa 9-12
- ^ Bilim ve Teknik Dergisi sayı: 373
- ^ İnsanlık Tarihi, Alaeddin Şener, sayfa 48-64
- ^ Bilim ve Buluşlar Tarihi, Isaac Asimov, sayfa 17, Cenazede yiyecek ve içecekler sık sık ölüyle gömülüyordu. Eğer ölümden sonra hayat olduğunu hissettilerse bunu din dediğimiz şeyin ilk olarak ortaya olarak düşünebiliriz
- ^ 31 bin, Güney Afrika’daki Classies Irmağı ağzındaki Cosquer Mağarası en eski resimleri
31 bin, Fransa’daki Chauvet Mağarası resimleri
25 bin, Cosquer Mağarası resimleri
17 bin, Lascaux mağarası resimleri
15 bin, Tuc d’Audoubert Mağarası resimleri
13 bin Niaux Mağarası resimleri - ^ 1950’lerde Kuzey Irak’ta insanlarla birlikte köpek fosilide bulunmuştur
Kitaplar değiştir
- İsmet., Reeves, Hubert. Birkan, (2003). Dünyanın en güzel tarihi. Türkiye İş Bankası. ISBN 975-458-425-7. OCLC 52146599.
- Metin., Özbek, (2007). Dünden bugüne insan. İmge Kitabevi. ISBN 978-975-533-302-1. OCLC 223369178.
- Nephan., Saran,. Antropoloji. İnkılap. ISBN 975-10-0538-8. OCLC 57337076.
- Tyson, Neil deGrasse (2017). Kozmos : kozmik evrimin 14 milyar yılı. 3. baskı. Donald Goldsmith, Hatice Oluk. İstanbul: Geoturka. ISBN 978-605-66489-5-3. OCLC 1056207563.
- Dawkins, Richard (2008). Ataların hikayesi : yaşamın kökenine yolculuk = The ancestor's tale : a pilgrimage to the dawn of evolution. Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayın. ISBN 978-975-7638-34-6. OCLC 263055964.
- 1903-1972., Leakey, L. S. B. (Louis Seymour Bazett), (1988). İnsanın ataları : yontma - taş devriyle insan'ın köken ve evrimi konusunda bilinenlerin bir özeti. Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0064-2. OCLC 55229727.
Diğer diller değiştir
- Edwards, Sue Bradford (2019). The evolution of mammals. Minneapolis, Minnesota. ISBN 978-1-5321-5950-3. OCLC 1101136959.<