Vikipedi

Thomas Young

İngiliz bilgin, fizikçi, fizyolog, filolog (1773 - 1829)

Thomas Young (13 Haziran 1773; Milverton, Summersetshire - 10 Mayıs 1829, Londra), İngiliz bilgin, fizikçi, fizyolog, filolog. Görme alanları, ışık, katı mekaniği, enerji, fizyoloji, dil, müzikal armoni ve Mısırbilim alanlarında önemli bilimsel katkılarda bulundu, "Özgün ve anlaşılır yenilikler" yaptı.[2] Mısır hiyerogliflerinin, özellikle de Rosetta Taşı'nın deşifresindeki çalışmaları Jean-François Champollion'un çalışmalarının önünü açtı. William Herschel, Hermann von Helmholtz, James Clerk Maxwell ve Albert Einstein tarafından çalışmaları dile getirilen bir bilim adamıdır.

Thomas Young
İngiliz bilgin Thomas Young
Doğum10 Haziran 1773(1773-06-10)
Milverton, Somerset, Birleşik Krallık
Ölüm10 Mayıs 1829 (55 yaşında)
Londra, Birleşik Krallık
Defin yeriSt Giles Kilisesi Mezarlığı[1]
52°35′03″N 2°03′01″W / 52.5841600°K 2.0504000°B / 52.5841600; -2.0504000
Milliyetİngiliz
VatandaşlıkBüyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
EğitimEdinburgh Üniversitesi, Emmanuel College, Göttingen Üniversitesi
Mezun olduğu okul(lar)Göttingen Fizik doktoru
Tanınma nedeniIşığın Dalga Teorisi
Çift yarık deneyi
Astigmatizma
Young-Helmholtz teorisi
Young akordu
Young katsayısı
DinHristiyan, Quaker
EvliliklerEliza Maxwell
ÖdüllerFellow of the Royal Society, Croonian Lecture (1808), Bakerian Lecture (1800, 1801, 1803), Fellow of the American Academy of Arts and Sciences
Kariyeri
DalıFizik, Fizyoloji, Mısırbilim, Astronomi, Antropoloji, Arkeoloji, Entomoloji, Müzik, Dilbilim
Çalıştığı kurumlarRoyal Society
İmza

Yaşamı değiştir

 
Mathematical elements of natural philosophy, 2002

Young 1773 yılında on çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak Milverton, Somerset'de dünyaya geldi. Ailesi Quaker mezhebine mensuptu. 16 yaşına geldiğinde Latince ve Yunancayı öğrenmiş, Fransızca, İtalyanca, İbranice, Almanca, Keldanice, Süryanice, Sümerce, Arapça, Farsça, Türkçe ve diğer dillerle yakından ilgilenmişti.[3]

Young, tıp okumak üzere 1792'de Londra'ya, 1794'te Edinburg'a gitti. 1795'te Almanya'nın Aşağı Saksonya bölgesindeki Göttingen Üniversitesine başladı ve bir yıl sonra fizik doktoru derecesini elde etti. 1797 yılında Cambridge Üniversitesine bağlı Emmanuel College’da çalışmaya başladı.[4] Aynı yıl dayısı Richard Brocklesby’den miras olarak kalan emlak nedeniyle mali açıdan bağımsız hâle geldi ve 1799’da Londra’da hekim olarak çalışmak üzere kendi muayenehanesini açtı. İlk akademik makalelerini hekimlikle ilgili olarak yayınladı. 1801 yılında Kraliyet Enstitüsünde doğa felsefesi profesörü oldu; iki yıl içinde 91 ders verdi. 1802’de doğa bilimlerinin geliştirilmesi için kurulmuş olan Royal Society’de yabancılar sekreterliğine getirildi.[5] Görevinin tıp çalışmalarına engel olacağı kaygısıyla 1803 yılında profesörlükten istifa etti. Üniversitede verdiği doğa felsefesi derslerinin notları 1807’de basıldı ve daha sonraki teorik çalışmaları için birer öngörü oldu. Young, 1811’de St. George Hastanesinde hekimlik yapmaya başladı ve 1814'te Londra'da gazla aydınlanan yerlerdeki tehlikelerle ilgili çalışan bir komitede hizmet verdi. 1818 yılında Boylam Kuruluna sekreter oldu.[6] ardından HM Denizcilik Almanak Ofisi’nde yöneticiliğe getirildi. Ölümünden birkaç yıl önce hayat sigortası ile ilgilenmeye başladı.[7] 1827 yılında Fransız Bilimler Akademisi’ne seçilen sekizinci yabancı oldu. 1828 yılında İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin fahri üyesi seçildi.

Thomas Young 10 Mayıs 1829 tarihinde Londra'da öldü ve Kent bölgesindeki Farnborough’da bulunan St Giles Kilisesi'nin mezarlığına defnedildi. Hudson Gurney tarafından Westminster Abbey Kilisesi’ne anısını yaşatmak için mermerden sembolik bir mezar taşı konuldu.[8][9][10]

Young kendi alanındakilerce biliniyor olsa da toplum tarafından bilinen bir bilgin değildi. Sonradan gelen akademisyen ve bilim adamları Young’ın çalışmalarını övmüşlerdir. Çağdaşı Sir John Herschel "gerçekten orijinal deha" olduğunu vurgulamış, Albert Einstein, Newton’un 1931’de yeniden basımı yapılan ‘’“Opticks”’’ eseri için yazdığı ön sözde Young’ı övmüştür. Fizikçi Lord Rayleigh ve Nobel ödüllü Philip Anderson, Young’ın hayranlarıdır. Thomas Young ismi, malzeme teorisi ve simülasyon yapan akademik araştırma gruplarının birliğine verilmiştir. Thomas Young Merkezi (Thomas Young Center), araştırma grupları arasında iş birliğini oluşturmak için lisans üstü çalışmalara kaynak sağlamaktadır.

Young'ın çalışmaları değiştir

Işığın Dalga Teorisi değiştir

Ayrıca bakınız: Işık, Fiziksel optik, Çift yarık deneyi ve Dalga-parçacık ikiliği

Young’ın başarılarının en önemlisi Işığın Dalga Teorisi’ni kurmak olmuştur. 19. yüzyılın başlarında Young, 17. ve 18. yüzyılda ışığın yayılma modeli olarak kabul edilen, ışığın parçacık teorisini test ederek ışığın dalga teorisini oluşturan birtakım nedenleri ortaya koymak ve bu bakış açısını desteklemek için iki deney geliştirdi. Dalgalanma tankı ile su dalgalarının bağlamında girişim fikrini gösterdi. Çift yarık deneyi ile de dalga ışık bağlamında girişimi gösterdi. Deneylerindeki “girişim” sayesinde ışığın dalga boyunu ölçmüştür.

Young tarihî deneyini ve vardığı sonuçları 24 Kasım 1803’te Royal Society’de açıkladı. Konuşması ertesi yıl Philosophical Transactions’da yayınlandı.[11] Günümüzdeki basımı okunacak bir klasiktir.[12]

1804 yılında yayınlanan “Deneyler ve Fiziksel Optik Göreli Hesaplamalar” çalışmasında “Işık demeti” ile oynayarak yaptığı bir deneyi açıklar. Bu deney “ışık dalgalardan oluşmaktadır” savını destekler.[13] Ayrıca lif ve uzun dar şeritler kullanarak iki önemli kırılma deneyi daha yapar. 1807’de “Doğal Felsefe ve Mekanik Sanatlar Teorisi” kursu verir. Sonraki on yılda Young çalışmalarını çoğaltmış ve daha sonra çalışmalar Fresnel tarafından devam ettirilmiştir.

Young katsayısı değiştir

Ana madde: Young katsayısı

Young, 1807 yılında “Doğal Felsefe ve Mekanik Sanatlar Teorisi” kursunda zamanla Young modülü olarak bilinir hâle gelen çalışmasında elastisite karakterizasyonunu tarif etmektedir. Ancak kavramı ilk ele alan ve deneyleyen, 1782 yılında Giordano Riccati olmuştur. Dahası fikir Leonhard Euler tarafından 1727 yılında yayınlanan çalışmaya kadar geri izlenebilmektedir. Young katsayısı farklı zorlanmalara bağlı olarak değişen farklı gerilmelerin oranı olarak tanımlanır.

Görüş ve Renk Teorisi değiştir

Ayrıca bakınız: Young–Helmholtz teorisi

Young Fizyolojik optiğin kurucusu olarak da bilinir. 1793 yılında gözdeki lensin eğriliğindeki değişikliklere bağlı olarak farklı mesafelerde gözün aldığı durumu açıkladı. 1801 yılında ise astigmatizmayı ilk tanımlayan oldu[14] ve sonradan Hermann von Helmholtz tarafından geliştirilen görme algısının retinadaki üç çeşit sinir lifinin varlığına bağlı olduğu hipotezini sundu.[15]

Young-Laplace denklemi değiştir

Young, 1804'te yüzey gerilimi ilkesinde kılcal fenomen teorisini geliştirdi.[16] Ayrıca katı yüzey ile sıvının temas açısının sabitliğini de gözlemlemiştir. Kılcal eylem olgularını anlamak için bu iki ilkenin nasıl olduğunu gösterdi. 1805'te Fransız filozof Pierre-Simon Laplace kılcal hareket ile ilgili olarak bir tarafı içbükey diğeri dışbükey merceklerin yarıçaplarının önemini keşfetti. 1830’da Alman matematikçi Carl Friedrich Gauss bu iki bilim adamının çalışmalarını birleştirerek iki statik akışkan arasındaki arabirimde sürekli kılcal basınç[17] farkını açıklayan formülünü üretmek için Young-Laplace denklemini kullandı.

Young, modern anlamda enerji dönemini tanımlayan ilk kişi oldu.[18]

Young denklemi ve Young-Dupré denklemi değiştir

Ayrıca bakınız: Islanma

Young’ın denklemi, düz bir katı yüzey üzerinde bir sıvı damlanın temas açısı yüzey serbest enerjinin bir fonksiyonu gibi ara yüzey serbest enerjisi ve sıvının yüzey gerilimini açıklar. Young’ın denklemi yaklaşık 60 yıl sonra Dupré tarafından termodinamik etkileri hesaba katarak daha da geliştirildi. Bu denklem Young-Dupré denklemi olarak bilinir.

Tıp değiştir

1808 yılında "Kalp ve Damar Fonksiyonları" üzerine verdiği konferansta fizyolojide hemodinamikler[19] için önemli bir katkı yaptı. Nabız dalgası hızı için bir formül üretti.[20] “Tıp Literatürüne Bir Giriş”, Pratik Burunoloji Sistemi (1913) ve Veremin Pratik ve Tarihsel Risalesi (1915) adlı tıp yazıları vardır.

Young, çocuklarda ilaç dozu belirlemek için de pratik bir kural geliştirmiştir.

Dilbilim değiştir

Göttingen Üniversitesinde verdiği tezin ekinde Fransızca ve İngilizce çekilen 16 "saf" ünlü sembollerini, burun ünlülerini, çeşitli ünsüzleri ve bunların örneklerini içeren evrensel bir fonetik alfabe öneren dört sayfa vardır. Britannica Ansiklopedisi’ne yazdığı "Diller" makalesinde Young, 400 dili gramer ve sözcük bakımından karşılaştırmıştır.[21] 1813 yılında Hint-Avrupa Dilleri terimini tanıtmıştır.

 
Thomas Young'ın 1818'de William Banks'e yazdığı bir mektup. Mektubun altında birçok hiyeroglifin açıklamaları bulunuyor.

Mısır hiyeroglifleri değiştir

Ana madde: Mısır hiyerogliflerinin deşifre edilmesi

Young 1802 yılında Johan David Åkerblad tarafından düşünülen 29 harflik (14 tanesinin yanlış olduğu ortaya çıktı) bir demotik alfabe yardımıyla Mısır hiyerogliflerini deşifre etmeye çalışan ilk kişilerdendi. Rosetta taşındaki hiyeroglifleri tercüme etmeyi başardı. Sonrasında Mısır hiyeroglif alfabesi üzerinde çalıştıysa da başaramadı.

Fransız dilbilimci Jean-François Champollion 1822 yılında hiyerogliflerin çevirisi ve gramer sisteminin anahtarını yayınladığı zaman Young ve diğerleri çalışmaları övmüşlerdi. 1823’te Champollion'un sisteminin temel olarak tanınması için "Eski Mısır Eserleri ve Hiyeroglif Yazısındaki Yeni Keşiflerin Önemi"ni yayınladı. Young altı işaretin ses değerini bulduğunu, ancak dilin grameri ile ilgili sonuca varamadığını belirtti. Bulgularının çoğunu 1816’da yayınladığını ve Paris’e gönderdiğini açıkça belirtti. Champollion, paylaşma konusunda isteksizdi. Bunu takip eden o zamanın siyasi gerilimleri ile motive olan hizipleşmelerde İngilizlerin şampiyonu Young, Fransızların şampiyonu Champollion’du. Hiyeroglif grameri için ortaya koyduğu bakış Young tarafından yapılan hataların aynını göstermesine rağmen Champollion yalnızca kendisinin hiyeroglifleri deşifre ettiğini ileri sürüyordu. 1826’dan sonra Louvre Müzesi'nin müdürü de olan Champollion, Young’ın hiyeroglif el yazmalara erişimine izin vermedi.

Müzik değiştir

Young, müzik aletlerinin ayarlanması için “Young akordu” adı verilen bir yöntem geliştirmiştir.

Bilim Dünyası Tarafından Tanınırlık değiştir

 
Thomas Young tarafından portre edilmiş görsel niteliğinde tablo resmi

Daha sonra bilim adamları, Young'ın çalışmalarını övdüler, ancak onu yalnızca kendi alanlarında elde ettiği başarılardan tanıyor olabilirler. Çağdaş Sir John Herschel ona "gerçekten orijinal bir dâhi" dedi. Albert Einstein, Isaac Newton'un Opticks adlı kitabının 1931 tarihli ön sözünde onu övdü. Diğer hayranlar arasında fizikçi Lord Rayleigh ve Nobel ödüllü Philip Anderson bulunmaktadır.

Thomas Young'ın adı, malzemelerin teorisi ve simülasyonu ile uğraşan akademik araştırma gruplarının bir ittifakı olan Londra merkezli Thomas Young Center'ın adı olarak kabul edilmiştir.

William Scoresby (1789-1857) tarafından 1822 yılında, Grönland'da bulunan fiyortlardan birine Young onuruna Young Sound adı verildi.

Seçilmiş yazılar değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ Find a Grave'de Thomas Young
  2. ^ Geoffrey Cantor. "Young, Thomas (1773–1829)". Dictionary of National Biography. doi:10.1093/ref:odnb/30282. 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2021. 
  3. ^ Singh, Simon (2000). The Code Book: The Science of Secrecy from Ancient Egypt to Quantum Cryptography. Anchor. ISBN 0-385-49532-3. 
  4. ^ "Young, Thomas (YN797T)". A Cambridge Alumni Database. Cambridge Üniversitesi. 
  5. ^ The Royal Society of London for the Improvement of Natural Knowledge kısaca Royal Society, bilime yönelik olarak alanında uzman bir topluluk olup, Kraliyetin himayesindedir. Yalnızca İngiliz Milletler Topluluğu üyesi devletlerin vatandaşlarıyla İrlanda vatandaşları Royal Society üyesi olabilirler. Newton, Fraday, Robert Hooke gibi ünlü bilim adamları Royal Society'nin başkanlığını üstlenmişlerdir.
  6. ^ Boylam Kurulu (İngilizce: Board of Longitude), Denizde boylam bulma sorununu çözmek için yenilikleri teşvik amacıyla bir ödül düzeni kurup, yönetmek için 1714 yılında kurulan bir İngiliz Hükumet organı.
  7. ^ Peacock, George (1855). Life of Thomas Young: M.D., F.R.S., &c.; and One of the Eight Foreign Associates of the National Institute of France. J. Murray. 
  8. ^ Westminster Abbey, pek çok bilimadamının ve İngiliz hanedan üyelerinin gömüldüğü bir kilisedir. Isaac Newton ve Charles Darwin'in de mezarları da bu kilisede yer alır.
  9. ^ Samuel Austin Allibone (1871). A Critical Dictionary of English Literature: And British and American Authors, Living and Deceased, from the Earliest Accounts to the Middle of the Nineteenth Century. Containing Thirty Thousand Biographies and Literary Notices, with Forty Indexes of Subjects, Volume 3. J. B. Lippincott & Co. s. 2904. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  10. ^ Alexander Wood and Frank Oldham (1954). Thomas Young Natural Philosopher 1773–1829. Cambridge University Press. s. 331. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  11. ^ Young, Thomas (1804). "Bakerian Lecture: Experiments and calculations relative to physical optics". Philosophical Transactions of the Royal Society. Cilt 94. ss. 1-16. Bibcode:1804RSPT...94....1Y. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  12. ^ Shamos, Morris (1959). Great Experiments in Physics. New York: Holt Reinhart and Winston. ss. 96-101. 
  13. ^ Of course, both Young and Newton were eventually shown to be partially correct, as neither wave nor particle explanations alone can explain the behavior of light. See e.g. "Light - waves and photons". 24 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. .
  14. ^ Young, Thomas (1801). "On the mechanics of the eye". Philosophical Transactions of the Royal Society. Cilt 91. s. 23. Bibcode:1801RSPT...91...23Y. doi:10.1098/rstl.1801.0004. 26 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  15. ^ Young, T. (1802). "Bakerian Lecture: On the Theory of Light and Colours". Phil. Trans. R. Soc. Lond. Cilt 92. ss. 12-48. doi:10.1098/rstl.1802.0004. 
  16. ^ Young, Thomas (1805). "An Essay on the Cohesion of Fluids". Phil. Trans. s. 65. doi:10.1098/rstl.1805.0005. JSTOR 107159. 
  17. ^ Kılcal basınç ince bir tüp ya da kılcal bir sıvıyı çeken kuvvetin bir ölçüsüdür. "Crain's Petrophysical Handbook". 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014. 
  18. ^ Fechner, Gustav Theodor (1878). Ueber den Ausgangswerth der kleinsten Absweichungssumme. S. Hirzel. 
  19. ^ Hemodinamikler, kan damarlarındaki kan akışını yöneten fiziksel yasalarını açıklar
  20. ^ Tijsseling, A.S., Anderson, A. (2008). "Thomas Young's research on fluid transients: 200 years on". Proc. of the 10th Int. Conf. on Pressure Surges (Editor S. Hunt), Edinburgh, United Kingdom, pp. 21–33. BHR Group. ISBN 978-1-85598-095-2. 
  21. ^ Robinson, Andrew (2007). The Last Man Who Knew Everything: Thomas Young, the Anonymous Genius who Proved Newton Wrong and Deciphered the Rosetta Stone, among Other Surprising Feats. Penguin. ISBN 0-13-134304-1. 

Konuyla ilgili yayınlar değiştir

Dış bağlantılar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Thomas_Young&oldid=30960231" sayfasından alınmıştır