Vikipedi

Fevzi Çakmak

2. TSK Genelkurmay Başkanı
(Mustafa Fevzi Çakmak sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Fevzi Çakmak (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Mustafa Fevzi Çakmak (12 Ocak 1876, İstanbul - 10 Nisan 1950, İstanbul), Türk asker, siyasetçi ve devlet adamı. Türkiye'nin Mustafa Kemal Atatürk'ten sonraki ikinci ve son mareşali. İlk Millî Savunma Bakanı ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Cumhuriyet dönemindeki ilk genelkurmay başkanı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun 3 Şubat 1920 ile 5 Nisan 1920 tarihleri arasındaki Harbiye Nazırı'dır.

Halaskâr · Mareşal
Fevzi Çakmak

1311-C.P.7[1]

Fevzi Çakmak, 1946
TSK Genelkurmay Başkanı
Görev süresi
3 Ağustos 1921 - 12 Ocak 1944
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk
İsmet İnönü
Başbakan İsmet İnönü
Ali Fethi Okyar
Celal Bayar
Refik Saydam
Şükrü Saraçoğlu
Yerine geldiği İsmet Paşa
Yerine gelen Kâzım Orbay
TBMM İcra Vekilleri Heyeti Başkanı
Görev süresi
24 Ocak 1921 - 9 Temmuz 1922
TBMM Başkanı Mustafa Kemal Atatürk
Yerine geldiği Mustafa Kemal Atatürk
Yerine gelen Rauf Orbay
TBMM Müdafaa-i Millîye Vekili
Görev süresi
3 Mayıs 1920 - 5 Ağustos 1921
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Refet Bele
Türkiye Büyük Millet Meclisi
1, 2 ve 8. Dönem Milletvekili
Görev süresi
5 Ağustos 1946 - 24 Mart 1950
Seçim bölgesi 1946 - İstanbul
Görev süresi
23 Nisan 1920 - 31 Ekim 1924
Seçim bölgesi 1920 - Kozan
1923 - İstanbul
Harbiye Nazırı
Görev süresi
3 Şubat 1920 - 5 Nisan 1920
Yerine geldiği Salih Hulusi Paşa
Yerine gelen Damat Ferid Paşa
Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Reisi
Görev süresi
24 Aralık 1918 - 14 Mayıs 1919
Yerine geldiği Cevat Paşa
Yerine gelen Cevat Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum Mustafa Fevzi
12 Ocak 1876(1876-01-12)
Anadolukavağı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 10 Nisan 1950 (74 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Eyüp Mezarlığı, İstanbul
Partisi Demokrat Parti (1946-1948)
Millet Partisi (1948-1950)
Evlilik(ler)
Fatma Fitnat Çakmak
(e. 1910; ö. 1950)
Çocuk(lar) 2
Bitirdiği okul
Mesleği Asker
Dini İslam
Ödülleri İmtiyaz Madalyası Mecidiye Nişanı Osmaniye Nişanı Demir Haç (2. Sınıf) Kırmızı-Yeşil şeritli İstiklâl Madalyası
İmzası
Askerî hizmeti
Takma adı Kavaklı Fevzi, Müşir, Mareşal
Bağlılığı Osmanlı İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu (1896-1920)
Türkiye Türkiye (1920-1944)
Hizmet yılları 1896-1944
Rütbesi Mareşal
Komutası 2. Tümen, 5. Kolordu, 2. Kafkas Kolordusu, 2. Ordu, 7. Ordu, 1. Ordu Askeri Müfettişliği, Genelkurmay Başkanı
Çatışma/savaşları
18 Ağustos 1927 tarihli Servet-i Fünun dergisinin kapağında Fevzi Paşa.
24 Eylül 1934 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Fevzi Çakmak, Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'yü bir arada gösteren fotoğraf.
Devlet Büyükleri Anıt Mezarlığı'nda Mustafa Fevzi Çakmak'ın kabri.

Yaşamı

değiştir

Mareşal Fevzi Çakmak, 12 Ocak 1876'da İstanbul Anadolu Kavağı'nda Çakmakoğullarından Topçu Albayı Ali Sırrı ile Hesna Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Kuleli Askerî Lisesi'nde tamamladıktan sonra 29 Nisan 1893'te Harbiye'ye kaydolarak 28 Ocak 1896'da piyade teğmen rütbesiyle mezun oldu. Akabinde Mekteb-i Erkân-ı Harbiye'ye girerek 25 Aralık 1898'de kurmay yüzbaşı rütbesiyle bitirdi.

Bir süre Erkân-ı Harbiye (Genelkurmay) 4. Şube'de görev yaptıktan sonra 1899'da 3. Ordu'ya bağlı Metroviçe'deki 18. Fırka'nın kurmay heyetinde görevlendirildi. Balkanlar'daki Sırp ve Arnavut çetelere karşı verilen mücadeleye katıldı. Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yükseldi. 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edildiğinde 35. Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı. 1910'da Arnavutluk'ta çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığına atandı. 1911'de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla görevli Garp (Vardar) Ordusunun kurmay başkanlığına getirildi. Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında 21. Yakova Fırka Komutan Vekilliği, 6 Ağustos 1912'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığı ve 29 Ekim 1912'de de Vardar Ordusunda 1. Şube (Harekât Şubesi) Müdürlüğü yaptı. Sırp Cephesi'nde bu görevde bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp vilayetlerinde 10 Mayıs 1913'ten itibaren Türk hâkimiyeti sona ermiştir.

1913'te 5. Kolordu Komutanlığına atandı. Mart 1915'te rütbesi mirlivalığa (tümgeneral) yükseltildi.

I. Dünya Savaşı

değiştir

I. Dünya Savaşı'nda Çanakkale, Kafkas ve Suriye cephelerinde savaştı. 1918'de ferikliğe yükseldi.

Çanakkale Cephesi

değiştir
Ayrıca bakınız: V. Kolordu (Osmanlı) ve Çanakkale Savaşları

Fevzi Paşa, V. Kolordu Komutanı olarak 6 Ağustos ve 13 Ağustos 1915 tarihindeki muharebelere katılmıştır. Fevzi Paşa'nın komutasındaki XIII. ve XIV. Tümenler muharebeye katılmamış fakat 21 Temmuz'dan itibaren cepheye gelerek, I. Tümen hariç yıpranmış ve yorulmuş eski tümenleri değiştirmişlerdir. Ayrıca İkinci Ordu tümenlerinin bölgeye (Kereviz Dere-Zığın Dere) gelmeleri üzerine VI. ve VII. Tümenler, Saros Grubu'na gönderilmiştir.

Düşman Kirte istikametinde yapacağı taarruzlar doğrultusunda Alçıtepe'yi almayı planlamıştı. Fakat Türk direnişi karşısında amacına ulaşamayan düşman kuvvetleri çok fazla ilerleyememiştir. 6 Ağustos'ta düşmanın taarruz ettiği Arıburnu - Conkbayırı Bölgesine gönderilen VIII. ve IV. Tüm. ile yetinmeyen Vehip Paşa, 9 Ağustos'ta Fevzi Paşa'nın komuta ettiği V. Kolordu Komutanlığına bağlı V. ve XIV. Kolorduların son ihtiyatları olan 41. ve 28. Alayları da bu bölgeye gönderdi. Bölgeye gönderilen bu iki alay Conkbayırı'nın düşmanın eline geçmemesine ve Albay Mustafa Kemal Bey'in 10 Ağustos tarihinde Conkbayırı taarruzuna yardımcı oldu. Mustafa Kemal Bey'in rahatsızlığı nedeniyle 10 Aralık 1915'te Fevzi Paşa 5. Kolordu Komutanlığı kendisinde kalmak üzere, ek görev olarak Anafartalar Grubu Komutan Vekilliğine görevlendirildi (Mustafa Kemal Bey ise 16 Aralık 1915'te cepheden ayrıldı). Bu muharebelerde V. Kolordu Komutanı olarak görev alan Fevzi Bey'in komutasındaki XIII. Tüm. 21 Ekim 1915'te Keşan'a hareket etti. XIV. Tümen ise 12 Ocak 1916'da bölgeden ayrıldı.

Kurtuluş Savaşı

değiştir

Mondros Mütarekesi imzalandığında sağlık nedenleri sebebiyle İstanbul'da bulunuyordu. 24 Aralık 1918'den 14 Mayıs 1919'a kadar ferik rütbesiyle Osmanlı Devleti'nin Erkân-ı Harbiye Reisliği (bugünkü Genelkurmay Başkanlığı) görevinde bulundu. 1. Ordu Müfettişliği, Askerî Şûra üyeliği, Ali Rıza Paşa ve Salih Hulusi Paşa hükûmetlerinde Harbiye Nazırlığı (Millî Savunma Bakanı) (Şubat - Nisan 1920) yaptı. Harbiye Nazırlığı sırasında Anadolu'daki millî kurtuluş hareketine silah ve cephane gönderilmesini kolaylaştırıcı bir tutum izledi.

İstanbul'un İtilaf Devletleri tarafından resmen işgalinin (16 Mart 1920) ardından Anadolu'ya geçmeye karar veren Fevzi Paşa, 27 Nisan 1920'de Ankara'ya ulaştı. İstasyonda Mustafa Kemal Paşa tarafından törenle karşılandı. Birinci dönem TBMM'ye Kozan milletvekili olarak katıldı. 26 Mayıs 1920'de İstanbul Hükûmeti tarafından ulusal hareketin önderlerinden biri olarak rütbesinin kaldırılmasına, nişanlarının geri alınmasına ve idamına karar verildi.[kaynak belirtilmeli]

3 Mayıs 1920'de Millî Müdafaa Vekilliği'ne (Millî Savunma Bakanlığı) getirildi. 24 Ocak 1921'de Mustafa Kemal Paşa'nın İcra Vekilleri Heyeti Reisliği'nden ayrılması üzerine, Millî Müdafaa Vekilliği üzerinde kalmak kaydıyla İcra Vekilleri Heyeti Reisliği'ni (Başbakanlık) de üstlendi. İkinci İnönü Muharebesi'nin zaferle neticelenmesinin ardından 3 Nisan 1921'de rütbesi TBMM kararıyla birinci ferîk-i evvelliğe (orgeneral) yükseltildi. Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekili ve Garp Cephesi Kumandanı Mirliva İsmet Paşa'nın cephede olması ve Ankara'ya sürekli gelememesi sebebiyle mevcut görevleri uhdesinde kalmak üzere 3 Ağustos 1921'de Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Vekilliği görevine de getirildi. Sakarya Meydan Muharebesi sırasında Büyük Millet Meclisi Reisi ve Başkumandan Mustafa Kemal Paşa ile birlikte bizzat cephede harekâtı yönetti.

14 Ocak 1922'de Millî Müdafaa vekilliği, 9 Temmuz 1922'de İcra Vekilleri Heyeti Reisliği görevlerinden ayrıldı ve Genelkurmay Başkanı olarak Büyük Taarruz'un askerî planlarını hazırladı.[2] Zaferle sonuçlanan Dumlupınar Meydan Muharebesi'nin (30 Ağustos 1922) ardından 31 Ağustos'ta rütbesi Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'nın tavsiyesi üzerine TBMM tarafından Müşirliğe (Mareşal) terfi ettirildi.

Cumhuriyet dönemi

değiştir

"Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekilliği"nin kaldırılmasıyla 30 Ekim 1924'e kadar TBMM'de Kozan milletvekilliği[3] görevine devam etti. Mustafa Kemal Paşa'nın askerlik yapanların siyasete karışmamaları gerektiğine dair talimatından sonra, 31 Ekim 1924'te askerlik görevini, siyasete tercih ederek Kozan milletvekilliğinden istifa etti.

Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Reisliği görevini 23 yıl yaptıktan sonra 12 Ocak 1944'te 68 yaşında Askerî ve Mülkî Tekaüt Yasası'na göre Tahdit-i Sin yani yaş haddinden dolayı emekliye sevk edildi.

1946 seçimlerinde Demokrat Parti listesinden bağımsız aday olarak TBMM'de VIII. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi. 6 Ağustos 1946'da milletvekili seçilerek 22 sene sonra tekrar Meclise katılan Fevzi Paşa, İsmet İnönü'ye karşı Demokrat Parti'nin Cumhurbaşkanı adayı olarak 59 oy aldı.[4] Demokrat Parti Genel Başkanı Celâl Bayar'ın dönemin Cumhurbaşkanı'nın demokratik seçimlere izin vermesi için söylediği "Devr-i Sabık yaratmayacağız" (yani iktidara geldikten sonra yapılan yanlışların ve yolsuzlukların hesabını sormayacağız) demesinden sonra partisinden istifa ederek, 19 Temmuz 1948'de Osman Bölükbaşı ile birlikte Millet Partisi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Partinin fahri başkanı oldu.

Ölümü

değiştir
 
Fevzi Çakmak'ın Eyüp Mezarlığı'nda bulunan aile kabristanı

1950 seçimde Millet Partisi'nin adayı oldu ama seçimden birkaç gün evvel 10 Nisan tarihinde İstanbul'daki Teşvikiye Sağlık Yurdu'nda öldü. Ölümünün ertesi günü gazeteler kara başlıkla çıktı ama radyoda müzik yayınının devam etmesi üzerine radyolar şiddetle protesto edildi. Halk, bilhassa Irak ve Suriye radyoları matem marşları çalarak, acılarını paylaştıkları halde Türk radyosunun ilgisiz kalmasına kızıyordu. Radyoevinin önünde gençlerle polis arasında çarpışmalar oldu, jandarmalar hava yıldırma ateşi açtı. Taksim Gazinosu ve birçok sinemaların camları kırıldı. Şehir Tiyatrosu zorla kapatıldı.[5] Müzikli yayına karşı çıkan; Millî Türk Talebe Birliği, Türk Gençlik Teşkilatı ve Türk Kültür Ocağı, Basın ve Yayın Genel Müdürlüğüne telgraf çekerek olayı protesto ederler.[6]

Ertesi gün, cenazesi Eyüp Sultan Camii'nden kaldırılırken, cenaze namazında yüz binlerce vatandaş bulundu,[7] ancak hazırlanan cenaze merasim programını halk durdurdu, tabutun top arabasına konulmasına meydan bırakılmadı, halk tarafından taşındı. Bazı tahrikçiler de olaya karışınca, bir aralık ortalıkta dehşet verici karışıklıklar aldı, yürüdü ve cenazeye bir irtica hareketi havası vermek isteyenler oldu. Hadise çıkardıklarından dolayı sonradan tutuklanan yüz kişi arasında yalnız o beş öğrenci görüldüğü bulundu.[5] Mareşal Çakmak Eyüp Sultan Mezarlığı'ndaki aile mezarlığına kızının yanına defnedilmiştir ve ailesinin isteğiyle Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na nakledilmemiştir.

Ailesi

değiştir

Mareşal Çakmak, Fatma Fitnat Çakmak (1891-30.05.1969) ile evli ve Nigar (1909-21.01.1982) ile Ayşe Muazzez (21.06.1911-17.04.1938) adlarında iki kız çocuk babasıydı. Fatma Fitnat Çakmak 1950 seçiminde eşinin yerine İstanbul adayı olarak Millet Partisi'nin listesinde gösterildi ama seçilemedi.[8]

  •  
    Cumhuriyet'in 10. yıldönümü kutlamaları, soldan sağa: Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk, TBMM Başkanı Kâzım Özalp, Başbakan İsmet İnönü
  •  
    1 Kasım 1937: Atatürk ve Fevzi Çakmak
  •  
    Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak generallerle toplantıda
  •  
    Mareşal Çakmak
  •  
    Fevzi Çakmak ve Atatürk (3 Ekim 1934)

Soyağacı

değiştir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kamile
 
Limnili Hacı Derviş
Hüseyin Kaptan
 
Üzile
 
 
 
 
 
Hoca Bekir
Efendi
 
Fitnat
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hasan Vasfi
 
Hacı Rasim
 
Tevfik
 
Ali Sırrı Bey
 
Hesna Hanım
 
Ayşe Şahver
 
Ali Nuri
 
Emine Eda
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Mehmet Nazif
 
Muhtar
 
 
Sami
 
Nebahat
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
MUSTAFA FEVZİ ÇAKMAK
("Mareşal")
 
Fatma Fitnat
 
 
 
 
 
Münir
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
M.Şefik Çakmak
 
Kızı Nigar Çakmak
 
A.Muazzez
 
Burhan Toprak
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Torunu Princeton Üniversitesi
Ordinaryüs Profesörü[9]
Ahmet Şefik Çakmak[10][11]
(1934-)
 
Noriko Nagafuji Çakmak
Ja チャクマク・長藤紀子
(1949-)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Erika Leyla Çakmak
 
Lisa Ayla Çakmak
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Madalya ve Nişanları

değiştir

Kitapları

değiştir
  • Fevzi Çakmak (Mareşal), Garbî Rumeli'nin Suret-i Ziya-ı ve Balkan Harbinde Garp Cephesi Hakkında. Konferanslar, Erkan-ı Harbiye Mektebi Matbaası, İstanbul, 1927.
  • Mareşal Fevzi Çakmak, Büyük Harpte Şark Cephesi Hareketleri, Gen.Kur. Basımevi, Ankara, 1936.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri (PDF). T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları Genelkurmay Başkanlığı Basımevi. 1989. s. 29. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Şubat 2022.  (Türkçe)
  2. ^ "Denize döktük mü, dökmedik mi?". 28 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009. 
  3. ^ Kozan milletvekilleri
  4. ^ Ahmet Emin Yalman (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 4 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. s. 1365. 
  5. ^ a b Ahmet Emin Yalman (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 4 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. ss. 1515 - 1517. 
  6. ^ Tiken, Servet (15 Aralık 2020). "MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK'IN VEFATININ FİKİR, SANAT VE EDEBİYAT DERGİLERİNE YANSIMASI". Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 1 (1): 94-107. ISSN 2757-5551. 20 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023. 
  7. ^ "Fevzi Çakmak Nakşibendi miydi?". 15 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2010. 
  8. ^ Ahmet Emin Yalman (1997). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim. 4 (2 bas.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş. s. 1520. 
  9. ^ "Cakmak, Irby, Keaney, Miner, Obeyesekere, Peebles transfer to emeritus status" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Princeton Weekly Bulletin, May 22, 2000, Princeton University.
  10. ^ "Ahmet Çakmak named 2000 SEAS Distinguished Professor of the department of operations research and financial engineering". 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 
  11. ^ "Ahmet Çakmak, Professor Emeritus, the department of operations research and financial engineering". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2015. 

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Fevzi Çakmak ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
Siyasi görevi
Önce gelen:
Mustafa Kemal Atatürk 		TBMM İcra Vekilleri Heyeti Başkanı
24 Ocak 1921 - 9 Temmuz 1922 		Sonra gelen:
Rauf Orbay
Askerî görevi
Önce gelen:
İsmet İnönü 		TSK Genelkurmay Başkanı
3 Ağustos 1921 - 12 Ocak 1944 		Sonra gelen:
Kazım Orbay
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fevzi_Çakmak&oldid=33988259" sayfasından alınmıştır