Euro
Euro (Türkçe telaffuz: [juro]; yuro)[not 14][2] veya avro (SİMGE: €, KOD: EUR), Avrupa Birliği'nin kurumları tarafından kullanılan ve Almanya, Avusturya, Belçika, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Portekiz, Slovakya, Slovenya ile Yunanistan'ın oluşturduğu euro bölgesinin resmî para birimi.[3][4]
Ayrıca dört Avrupa ülkesinde (Andorra, Monako, San Marino ve Vatikan) daha kullanımda olan euro, 2018 itibarıyla her gün yaklaşık 343 milyon Avrupalı tarafından kullanılmaktadır.[5] Ek olarak 190 milyonu Afrika'da olmak üzere dünya genelinde 240 milyon insan, euroya sabitlenmiş para birimlerini kullanmaktadır.
Euro, Amerikan dolarının ardından dünyada en büyük ikinci rezerv para ve en çok kullanılan ikinci para birimi konumundadır.[6][7][8] Eylül 2018 itibarıyla dolaşımdaki yaklaşık 1,2 trilyon € değerindeki banknot ve madenî parayla birlikte euro, dünyadaki en büyük toplam değere sahip para birimidir.[not 15] Uluslararası Para Fonunun çeşitli para birimleri arasında yaptığı 2008 yılı GSYİH ve satın alma gücü paritesi tahminlerine göre euro bölgesi, dünyadaki ikinci büyük ekonomidir.[9]
Euro adı, 16 Aralık 1995'te resmen kabul edildi.[10] Euro, 1 Ocak 1999'da hesap birimi olarak dünya finans piyasalarına tanıtıldı ve 1:1 (ABD$1,1743) oranı ile ECU'nun yerini aldı. Euronun madenî para ve banknotları 1 Ocak 2002'de dolaşıma girdi.[11]
Kullanım
değiştir
| Euro bölgesi DKM II üyesi ülkeler AB üyesi diğer ülkeler AB ile yaptıkları bir antlaşma sonucu euro kullanan ülkeler Tek taraflı olarak euro kullanan ülkeler |
Euro bölgesi
değiştirAB üyesi olmadığı hâlde euro kullanan ülke ve bölgeler
değiştirMikrodevletler olan Andorra, Monako, San Marino ve Vatikan; AB üyesi olmamalarına karşın, yapılan antlaşmalar çerçevesinde euro kullanmaktadır. Karadağ ve Kosova ise AB ile herhangi bir antlaşma imzalamadan euro kullanmaktadır. Buna ek olarak AB üyesi ülkelere bağlı ancak kendileri AB'nin bir parçası olmayan beş denizaşırı bölgede (Saint Barthélemy, Saint Martin, Saint Pierre ve Miquelon, Fransız Güney ve Antarktika Toprakları ve Ağrotur ve Dikelya) euro kullanımı görülmektedir.
Küba'da 1998'den,[12] Suriye'de 2006'dan,[13] Venezuela'da ise 2018'den beri euro, dış ticaret için kullanmakta olup bu ülkeler Amerika Birleşik Devletleri'nin yaptırımları ve amborgoları sonucunda bu paranın kullanımına geçmiştir.[14] 2009'da Zimbabve, yaşadığı hiperenflasyon nedeni ile yerli para birimini bırakarak euro ve ABD doları gibi para birimlerini kullanmaya başlamıştır.[15]
Rezerv para olarak kullanım
değiştirEuro kabul edildiği zamandan beri ABD dolarının ardından en önemli uluslararası rezerv para birimini oluşturmaktadır. Gelişmiş ekonomilerde euronun rezerv olarak kullanımı, gelişmekte veya az gelişmiş olanlara göre daha azdır. IMF'ye göre 2008'de dünyadaki toplam rezerv euronun değeri 1,1 trilyon $ (850 milyon €) olmuş, euro gelişmiş ekonomilerin ulusal rezervlerinin %22'sini, gelişmekte veya az gelişmiş olanlarının ise %31'ini oluşturmuştur.[16] Euronun ABD dolarının yerini alarak en çok kullanılan rezerv olup olamayacağı, ekonomistler arasında tartışılan bir konudur.[17]
Euroya sabitlenmiş para birimleri
değiştir
AB içerisinde Bulgar levası, Hırvat kunası ve Danimarka kronu; ilgili ülkeler ERM II'ye üye olduklarından ötürü euroya sabitlenmiştir. Avrupa içerisinde bu ülkelere ek olarak Bosna-Hersek değiştirilebilir markı ve Makedon denarı da euroya sabitlidir.
Afrika'da ve bazı Pasifik adalarında euroya sabitlenmiş para birimlerinin kullanımı yaygındır. On dört ülkede kullanılan CFA frangı (Orta Afrika frangı ve Batı Afrika frangı), Fransız denizaşırı kolektivitelerinde kullanılan CFP frangı, Komor frangı, Yeşil Burun Adaları eskudosu ve São Tomé ve Príncipe dobrası, euroya sabitlenmiş para birimleridir. Bu ülkelerin kullandığı para birimleri (Portekiz kökenli eskudo ve dobra dışında), zamanında Fransız frangına sabitlenmiş olup bu para euro ile birlikte feshedilince euro kuruna sabitlenme meydana gelmiştir. 2013 yılında 182 milyon Afrikalının, 27 milyon euro bölgesi dışında yaşayan Avrupalının ve yarım milyonu aşkın Pasifik adalının euroya sabitlenmiş bir para birimi kullandığı rapor edilmiştir.[18][kaynak doğrulanamadı]
Kurları
değiştirEuro, ABD dolarından sonra en çok kullanılan rezerv para birimidir. 4 Ocak 1999'da piyasaya sürülmesinden sonra diğer ana para birimleri karşısında değer kaybetmeye başlayan euro, 2000'de en düşük kuruna ulaştı (3 Mayıs'ta sterlin, 25 Ekim'de ABD doları, 26 Ekim'de Japon yeni karşısında). Daha sonra yeniden yükselmeye başlayan euro, 2008'de tarihî zirve noktasına ulaştı (15 Temmuz: ABD doları, 23 Temmuz: Japon yeni, 29 Aralık: sterlin). Küresel mali krizin ortaya çıkmasıyla birlikte euro, başlangıçta düşüş gösterdi ancak ilerleyen dönemlerde yeniden yükselişe geçti. 2009 yılının sonundan bu yana devam eden Avrupa borç krizinden kaynaklanan baskıya rağmen euro bu dönemde sabit kaldı.[19][20]
Madenî paralar
değiştir
|
|
|
|
|
|
|
.jpg)
|
Banknotlar
değiştir| Değeri | Renk | Uzunluk (mm) | Genişlik (mm) | Ön tarafı | Arka tarafı |
|---|---|---|---|---|---|
| € 5 | gri | 120 | 62 | ||
| € 10 | kırmızı | 127 | 67 | ||
| € 20 | mavi | 133 | 72 | ||
| € 50 | turuncu | 140 | 77 | ||
| € 100 | yeşil | 147 | 82 | ||
| € 200 | sarı | 153 | 82 | ||
| € 500[not 16][21][21] | mor | 160 | 82 |
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştir- ^ Denizaşırı iller dahil.
- ^ Ülkenin sadece Avrupa'daki toprakları AB'nin parçasıdır ve euro burada kullanılır. Karayip Hollandası 2011'de Amerikan doları kullanmaya başladı. Curaçao, Sint Maarten ve Aruba ise dolara sabitlenmiş kendi para birimlerini kullanır.
- ^ İsviçre frangı kullanan Campione d'Italia hariç.
- ^ Türk lirası kullanan Kuzey Kıbrıs hariç.
- ^ "Monetary Agreement between the European Union and the Principality of Andorra". Official Journal of the European Union. 17 Aralık 2011. 26 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2012.
- ^ "By monetary agreement between France (acting for the EC) and Monaco". 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ "By monetary agreement between Italy (acting for the EC) and San Marino". 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ "By monetary agreement between Italy (acting for the EC) and Vatican City". 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ "By the third protocol to the Cyprus adhesion Treaty to EU and British local ordinance" (PDF). 22 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2011.
- ^ "By agreement of the EU Council". 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ "By UNMIK administration direction 1999/2". Unmikonline.org. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2010.
- ^ İçsel bir hareketle. Ayrıca bakınız Montenegro ve euro
- ^ Zimbabve doları (12 Nisan 2009'da tamamen kaldırıldı), ABD$, İngiliz sterlini, Güney Afrika randı ve Botsvana pulası ile birlikte.
- ^ 2005 yılında rapor edildiğine göre Türkçede Euro daha az oranda [œro] (öro) ile [ojro] (oyro) şekliyle de telaffuz edilmektedir.
- ^ 26 Nisan 2013 itibarıyla:
Total EUR currency (coins and banknotes) in circulation 771.5 (banknotes) + 21.032 (coins) =792.53 billion EUR * 1.48 (exchange rate) = 1,080 billion USD
Total USD currency (coins and banknotes) in circulation 859 billion USD- "Table 2: Euro banknotes, values (EUR billions, unless otherwise indicated, not seasonally adjusted)" (PDF). European Central Bank. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2009.
2009, October: Total banknotes: 771.5 (billion EUR)
- "Table 4: Euro coins, values (EUR millions, unless otherwise indicated, not seasonally adjusted)" (PDF). European Central Bank. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2009.
2009, October: Total coins: 21,032 (million EUR)
- "Money Stock Measures". Federal Reserve Statistical Release. Board of Governors of the Federal Reserve System. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2009.
Table 5: Not Seasonally Adjusted Components of M1 (Billions of dollars), not seasonally adjusted, October 2009: Currency: 859.3 (billion USD)
- "Euro foreign exchange reference rates". European Central Bank. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2009.
Exchange rate 2009-10-30: 1 EUR=1.48 USD
- "Table 2: Euro banknotes, values (EUR billions, unless otherwise indicated, not seasonally adjusted)" (PDF). European Central Bank. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2009.
- ^ 500€ üretimi 27 Nisan 2019'dan beri durdurulmuş olmakla birlikte para hâlen geçerliliğe sahiptir.
Kaynakça
değiştir- Genel
- Baldwin, Richard; Wyplosz, Charles (2004). The Economics of European Integration. New York: McGraw Hill. ISBN 0-07-710394-7.
- Buti, Marco; Deroose, Servaas; Gaspar, Vitor; Nogueira Martins, João (2010). The Euro. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-92-79-09842-0.
- Jordan, Helmuth (2010). "Fehlschlag Euro". Dorrance Publishing. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2014.
- Simonazzi, A. and Vianello, F. [2001], “Financial Liberalization, the European Single Currency and the Problem of Unemployment”, in: Franzini, R. and Pizzuti, R.F. (eds.), Globalization, Institutions and Social Cohesion, Springer Verlag, Heidelberg, ISBN 3-540-67741-0.
- Özel
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2023.
- ^ bigpara@hurriyet.com.tr. "Avro mu? Yuro mu? Öro mu? | Genel Haberler | Bigpara". bigpara.hurriyet.com.tr. 27 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
- ^ Rosenberg, Matt (23 Mayıs 2010). "Euro Countries: 22 Countries use the Euro as their Official Currency". About.com. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2010.
- ^ "EU ministers back Estonia bid to join euro". BBC News. 8 Haziran 2010. 11 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2010.
- ^ Population Reference Bureau. "2013 World Population Data Sheet" (PDF). 26 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ekim 2013.
- ^ "Triennial Central Bank Survey 2007" (PDF). BIS. 19 Aralık 2007. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2009.
- ^ Aristovnik, Aleksander; Čeč, Tanja (30 Mart 2009). "Compositional Analysis of Foreign Currency Reserves in the 1999–2007 Period. The Euro vs. The Dollar As Leading Reserve Currency" (PDF). Munich Personal RePEc Archive, Paper No. 14350. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2010.
- ^ Boesler, Matthew (11 Kasım 2013). "There Are Only Two Real Threats To The US Dollar's Status As The International Reserve Currency". Business Insider. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2013.
- ^ "Report for Selected Country Groups and Subjects". Imf.org. 14 Eylül 2006. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2009. "Report for Selected Countries and Subjects". Imf.org. 14 Eylül 2006. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2009. "Report for Selected Country Groups and Subjects". Imf.org. 14 Eylül 2006. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2009.
- ^ "Madrid European Council (12/95): Conclusions". European Parliament. 19 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2009.
- ^ "Initial changeover (2002)". European Central Bank. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2011.
- ^ "Cuba to adopt euro in foreign trade". BBC News. 8 Kasım 1998. 13 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2008.
- ^ "US row leads Syria to snub dollar". BBC News. 14 Şubat 2006. 9 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2008.
- ^ Rosati, Andrew; Zerpa, Fabiola (17 Ekim 2018). "Dollars Are Out, Euros Are In as U.S. Sanctions Sting Venezuela". Bloomberg. 17 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2019.
- ^ "Zimbabwe: A Critical Review of Sterp". 17 Nisan 2009. 22 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2009.
- ^ "Currency Composition of Official Foreign Exchange Reserves (COFER) – Updated COFER tables include first quarter 2009 data. June 30, 2009" (PDF). 10 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2009.
- ^ "Will the Euro Eventually Surpass the Dollar As Leading International Reserve Currency?" (PDF). 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 July 2011.
- ^ Population Reference Bureau. "2013 World Population Data Sheet" (PDF). 21 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2013.
- ^ "Puzzle over euro's 'mysterious' stability". Reuters. 15 Kasım 2011. 13 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2021.
- ^ Kirschbaum, Erik. "Schaeuble says markets have confidence in euro". Reuters. 29 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2018.
- ^ a b Bank, European Central. "Banknotes". European Central Bank (İngilizce). 26 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
Dış bağlantılar
değiştir
|
Vikisözlük'te tanımlar |
|
Commons'ta dosyalar |
- Resmî siteler
- Resmî site
- The euro27 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Europa
- Avrupa Merkez Bankası 16 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Heiko Otto ((Ed.)). "Euro (banknotlar ve tarih)". 1 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2018. (Almanca) (İngilizce)