1969 Türkiye genel seçimleri

TBMM 14. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1969 Türkiye genel seçimleri, 12 Ekim 1969 tarihinde TBMM 14. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

1969 Türkiye genel seçimleri
Türkiye
← 1965 12 Ekim 1969 (54 yıl önce) (1969-10-12) 1973 →

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 450 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 226 sandalye
Katılım%64,3
  Birinci parti İkinci parti
 
Demirel 1976 cropped.jpg
İsmet İnönü 1964 (cropped).jpg
Lider Süleyman Demirel İsmet İnönü
Parti Adalet Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
Liderlik tarihi 28 Kasım 1964 10 Kasım 1938
Liderin bölgesi Isparta Malatya
Son seçim 240 sandalye, %52,9 134 sandalye, %28,8
Sandalye 256 143
Değişim artış 16 artış 9
Aldığı oy 4.229.945 2.487.163
Oran %46,55 %27,37
Değişim azalış %6,45 azalış %1,38

  Üçüncü parti Dördüncü parti
 
Turhanfeyzioğlu.jpg
Osman Bölükbaşı (cropped).jpg
Lider Turhan Feyzioğlu Osman Bölükbaşı
Parti Güven Partisi Millet Partisi (1962)
Liderlik tarihi 12 Mayıs 1967 1962
Liderin bölgesi Kayseri Ankara
Son seçim Yeni parti 31 sandalye, %6,3
Sandalye 15 6
Değişim artış 15 azalış 25
Aldığı oy 598.013 293.849
Oran %6,58 %3,23
Değişim artış %6,58 azalış %3,04

İl ve ilçelere göre kazanan partileri gösteren harita

Önceki Başbakan

Süleyman Demirel
Adalet Partisi (Türkiye)|Adalet Partisi

Seçilen Başbakan

Süleyman Demirel
Adalet Partisi

Gelişmeler değiştir

1969 genel seçimleri, 1961 Anayasası'nın kabulünden sonra düzenlenen 3. genel seçimdir. Seçimin en belirgin özelliklerinden biri, çoğu kez olduğu gibi seçimlerde uygulanan seçim sisteminin tekrar değiştirilmesi oldu. İktidardaki Adalet Partisi'nin (AP) önerisiyle, seçimlerle ilgili kanunların bazı maddelerinin yürürlükten kaldırılması ve 306 sayılı Milletvekili Seçim Kanununa bazı maddelerin eklenmesi hakkındaki 20.03.1969 tarihli ve 1036 sayılı Kanun kabul edildi. Bu kanun seçim sistemini değiştirmekte, uygulanmakta olan Millî bakiye sistemi yerine barajlı D'Hondt sistemini getirmekte idi. Anayasa Mahkemesi bu kanunun 32/4. ve 5. fıkralarını Anayasaya aykırı bularak iptal etti. 1969 seçimleri, iptal kararı neticesi, milli bakiyesiz ve barajsız D'Hondt sistemine göre yapıldı.[1]

Seçimlere toplam 8 parti katıldı: Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Yeni Türkiye Partisi (YTP). 189 bağımsız aday da seçimlerde yarıştı.

1969 genel seçimleri, %64,3 katılım oranı ile 1950'den itibaren düzenlenen genel seçimler arasında katılım oranı en düşük seçim olmuştur. 8 partinin Meclise girdiği bu seçimler aynı zamanda TBMM'ye en çok partinin girdiği seçimdir.[2] Hem iktidardaki AP, hem de ana muhalefetteki CHP'nin oylarının gerilediği seçimlerde bağımsız adayların başarısı dikkat çekti.

AP, oyları gerilemesine rağmen 256 milletvekili ile TBMM'deki çoğunluğunu korumayı başarırken, CHP 143 milletvekili elde etti. 1967'de, CHP'deki Ortanın Solu hareketine tepki olarak partiden ayrılan Turhan Feyzioğlu'nun kurduğu Güven Partisi 15 milletvekilliği kazandı. 1965 seçimlerinde uygulanan Milli Bakiye sisteminin kaldırılması yüzünden Türkiye İşçi Partisi yalnız 2 milletvekili ile parlamentoda temsil edildi. 1966'da, bir grup Alevi siyaset adamınca kurulan Birlik Partisi 8 milletvekili ile parlamentoya girdi. 27 Mayıs darbesinin (1960) liderlerinden Alparslan Türkeş, Adana kongresinde adını değiştirdiği Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nin yeni adı olan Milliyetçi Hareket Partisi ile parlamentoya milletvekili olarak ilk kez ayak bastı. Konya'dan bağımsız olarak seçilen Necmettin Erbakan daha sonra Milli Nizam Partisi'ni kurdu.

Sonuçlar değiştir

1969 genel seçimlerinin sonuçları:[3]

Toplam Sandık
Toplam Seçmen 14.788.552
Toplam Kullanılan Oy 9.516.035
Toplam Geçerli Oy 9.086.296
Katılım Oranı (%) 64,3
Milletvekili Sayısı 450
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Adalet Partisi Süleyman Demirel 4.229.712 46,6   6,32 256   16
Cumhuriyet Halk Partisi İsmet İnönü 2.487.006 27,4   1,38 143   9
Güven Partisi Turhan Feyzioğlu 597.818 6,6 Yok 15 Yok
Bağımsızlar 511.023 5,6   2,43 13   12
Millet Partisi Osman Bölükbaşı 292.961 3,2   3,03 6   25
Milliyetçi Hareket Partisi Alparslan Türkeş 275.091 3,0 Yok 1 Yok
Birlik Partisi Hüseyin Balan 254.695 2,8 Yok 8 Yok
Türkiye İşçi Partisi Mehmet Ali Aybar 243.631 2,7   0,29 2   12
Yeni Türkiye Partisi Yusuf Azizoğlu 197.929 2,2   1,54 6   13
Toplam 9.089.866 100 450

İllere Göre Seçim Sonuçları değiştir

İllere göre 12 Ekim 1969 genel seçim sonuçları;[4]

 
Sonuçları gösteren pasta grafiği
 
Cumhuriyet Halk Partisi'nin il bazında oy oranlarını gösteren harita
İl Mv Sayısı AP % CHP % GP % BAĞ % Diğer % Toplam
Adana 13 106.443 42,5 84.335 33,7 16.570 6,6 4.270 1,7 38.705 15,5 250.323
Adıyaman 4 24.009 28,1 26.668 31,2 1.761 2,1 18.473 21,6 14.579 17,0 85.490
Afyon 7 75.677 58,8 23.417 18,2 13.290 10,3 50 0 16.340 12,7 128.774
Ağrı 3 28.252 36,2 20.339 26,0 24.316 31,1 3 0 5.218 6,7 78.128
Amasya 4 38.628 43,7 17.808 20,1 4.702 5,3 - - 27.364 36,2 88.502
Ankara 24 205.831 42,7 165.506 34,3 18.525 3,8 5.512 1,1 91.110 18,8 482.111
Antalya 7 87.351 60,8 35.734 24,8 8.386 5,8 7 0 12.245 8,6 143.723
Artvin 3 30.104 49,9 15.714 26,1 6.318 10,5 6.044 10,0 2.128 3,5 60.308
Aydın 7 100.751 62,3 42.036 26,0 6.186 3,8 1.007 0,6 11.572 7,3 161.652
Balıkesir 10 124.138 56,3 62.144 28,2 12.141 5,5 4.238 1,9 17.850 8,1 220.511
Bilecik 2 24.264 55,3 14.066 32,1 2.064 4,7 144 0,3 3.302 7,6 43.840
Bingöl 2 7.014 14,3 6.024 12,2 3.464 7,0 20.741 41,2 11.987 24,4 49.230
Bitlis 2 18.607 42,0 14.295 32,2 750 1,7 - - 10.703 24,1 44.355
Bolu 5 71.796 58,1 30.060 24,3 6.421 5,2 3.020 2,5 12.280 9,9 123.577
Burdur 3 26.586 50,0 15.161 28,5 7.091 13,4 979 1,9 3.323 6,2 53.140
Bursa 11 163.706 64,3 63.515 25,0 8.986 3,5 852 0,3 17.465 6,9 254.524
Çanakkale 5 70.625 58,2 32.745 27,0 3.740 3,1 5.771 4,7 8.560 7,0 121.441
Çankırı 4 37.903 52,7 10.974 15,3 3.582 5,0 6.775 9,4 12.652 17,6 71.886
Çorum 7 64.550 46,6 24.540 17,7 8.482 6,1 969 0,7 40.009 28,9 138.550
Denizli 7 72.377 55,0 38.607 29,4 9.337 7,1 507 0,4 10.652 8,1 131.480
Diyarbakır 7 42.934 35,5 8.825 7,3 3.654 3,0 19.801 16,4 45.789 37,8 121.003
Edirne 4 43.544 50,8 28.140 32,8 4.850 5,6 - - 9.249 10,8 85.757
Elazığ 5 28.346 35,1 21.661 26,8 6.443 8,0 12.812 15,9 11.454 14,2 80.716
Erzincan 4 29.084 42,2 20.907 30,3 2.116 3,1 2.503 3,6 14.317 20,8 68.927
Erzurum 9 97.622 55,7 38.529 22,0 12.177 7,0 - - 26.949 15,3 175.277
Eskişehir 6 73.798 57,8 33.558 26,3 6.223 4,8 536 0,4 13.603 10,7 127.718
Gaziantep 7 51.216 35,0 49.123 33,6 16.823 11,5 15.698 10,7 13.364 9,2 146.224
Giresun 6 47.480 40,0 27.581 23,3 6.516 5,5 21.169 17,9 15.503 13,1 118.609
Gümüşhane 4 29.095 37,3 23.897 30,6 7.571 9,7 13.618 17,4 3.915 5,0 78.096
Hakkâri 1 7.750 27,7 9.467 33,9 10.339 37,0 - - 415 1,4 27.971
Hatay 7 54.411 39,5 41.450 30,1 6.028 4,4 23.116 16,7 12.875 9,3 137.880
Isparta 4 64.465 81,3 11.233 14,2 1.954 2,5 - - 1.570 2,0 79.322
İçel 7 69.183 48,1 44.155 30,7 8.661 6,0 409 0,3 21.390 14,9 143.798
İstanbul 33 286.841 47,8 203.309 33,8 13.882 2,3 7.756 1,3 88.546 14,8 600.334
İzmir 18 206.198 53,2 136.071 35,1 15.050 3,9 1.641 0,4 28.312 7,4 387.272
Kars 9 67.614 42,9 52.368 33,3 6.248 4,0 2.678 1,7 28.536 18,1 157.444
Kastamonu 6 65.805 50,5 29.520 22,7 16.685 12,8 971 0,8 17.227 13,2 130.208
Kayseri 8 74.107 48,3 30.020 19,5 37.825 24,6 - - 11.625 7,6 153.577
Kırklareli 4 33.554 47,3 21.704 30,6 3.339 4,7 6.058 8,6 6.229 8,8 70.882
Kırşehir 3 14.493 28,1 11.934 23,1 1.725 3,3 380 0,7 23.140 44,8 51.672
Kocaeli 4 52.671 52,3 33.194 33,0 3.543 3,5 212 0,2 10.990 11,0 100.610
Konya 16 144.151 49,6 63.170 21,7 31.139 10,7 22.926 7,9 29.381 10,1 290.767
Kütahya 6 72.406 61,0 25.440 21,4 5.787 4,9 1.208 1,0 13.764 11,7 118.655
Malatya 6 19.171 14,5 54.874 41,4 3.074 2,3 26.647 20,1 28.858 21,7 132.624
Manisa 11 130.828 57,8 63.356 28,0 9.059 4,0 538 0,2 22.589 10,0 226.370
Maraş 6 38.419 32,0 21.126 17,6 4.734 4,0 38.319 31,9 17.412 14,5 119.992
Mardin 6 38.296 27,8 16.558 12,0 11.057 8,0 53.642 39,2 18.107 13,2 137.660
Muğla 5 61.482 56,4 32.340 29,7 8.983 8,3 1 0 6.126 5,6 108.932
Muş 3 6.368 10,3 10.419 16,9 3.227 5,2 30.440 49,2 11.372 18,4 61.826
Nevşehir 3 30.639 53,5 11.422 19,9 2.390 4,2 - - 12.873 22,4 57.324
Niğde 5 45.520 46,0 24.853 25,1 8.959 9,0 - - 19.585 19,9 99.072
Ordu 8 43.262 30,1 47.521 33,0 10.510 7,3 24.306 16,9 18.363 12,7 143.922
Rize 4 45.396 52,9 24.979 29,1 3.680 4,3 179 0,2 11.631 13,5 85.864
Sakarya 6 64.263 53,5 34.240 28,5 5.561 4,6 5.391 4,5 10.669 8,9 120.124
Samsun 11 114.073 49,7 84.191 36,7 7.852 3,4 4.677 2,1 18.661 8,1 229.454
Siirt 4 19.225 25,3 14.069 18,6 11.839 15,6 11.082 14,6 19.681 25,9 75.896
Sinop 4 24.817 37,2 17.972 26,9 3.908 5,9 - - 20.030 30,0 66.727
Sivas 10 53.326 29,3 56.091 30,8 5.519 3,0 9.116 5,0 57.990 31,9 182.042
Tekirdağ 4 40.970 48,5 20.897 24,8 17.030 20,2 - - 5.501 6,5 84.398
Tokat 7 55.206 34,9 27.909 17,6 14.406 9,1 22.181 14,0 38.710 24,4 158.412
Trabzon 9 78.390 48,6 55.668 34,5 12.772 7,9 2.666 1,7 11.793 7,3 161.286
Tunceli 2 9.972 23,3 8.080 18,9 461 1,1 7.514 17,6 16.760 39,1 42.787
Urfa 6 55.992 43,5 28.904 22,5 10.516 8,2 16.915 13,1 16.367 12,7 128.694
Uşak 3 22.537 43,5 19.005 36,7 6.587 12,7 56 0,1 3.633 7,0 51.818
Van 4 22.232 27,3 8.477 10,4 19.276 23,6 13.086 16,0 18.537 22,7 81.608
Yozgat 6 51.890 41,3 27.691 22,1 6.508 5,2 10.859 8,7 28.604 22,7 125.552
Zonguldak 9 122.058 55,6 67.420 30,7 15.220 6,9 554 0,3 14.396 6,5 219.648
Türkiye 450 4.229.712 46,6 2.487.006 27,4 597.818 6,6 511.023 5,6 1.264.435 13,9 9.086.296

Kaynakça değiştir

  1. ^ Memleketimizde Son Parlamento Seçimleri 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Servet Armağan
  2. ^ "Meclis'e en çok parti 1969 seçimlerinde girdi". Hurriyet.com.tr. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020. 
  3. ^ "12 Ekim 1969 Milletvekili Genel Seçimi Sonuçları - ysk.gov.tr" (PDF). 17 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  4. ^ "1950-1977 Yılları Arası Milletvekili Genel Seçimleri". 10 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2020.