Yarkent İlçesi (Uygurca: يەكەن ناھىيىسى, Yeken Nahiyisi, Yerkent, Yərkənt; eski Türkçe: Yérkent;[3] Çince: 莎车县 veya 莎車縣, Shāchē Xiàn; eski yazılarda Suōchē) deniz'den yüksekliği 1189 metre yüksekte konumlanan Çin'de Sincan Uygur Özerk Bölgesinde bir nahiye düzeyine düşürülmüş bir şehirdir.

Yarkent İlçesi
يەكەن ناھىيىسى, 莎车县
Amannisa Hanımın türbesi
Yarkent İlçesi'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki konumu (pembe)
Yarkent İlçesi'nin Sincan Uygur Özerk Bölgesindeki konumu (pembe)
ÜlkeÇin Çin
İlKaşgar İli
Yüzölçümü
 • Toplam8.969 km²
Rakım1227 m
Nüfus
 (2015)
 • Toplam851.374[1]
Zaman dilimi+8
 • Yaz (YSU)UTC
Posta kodu
844700[2]
Alan kodu0998
Resmî site
http://shache.xinjiang.gov.cn/ (Çince)
1868 yılında Yarkent

Doğu Türkistan'nın Kaşgar'dan sonra ikinci büyük şehridir. Yarkent, birbirine çok uzak mahallelerden kurulmuş bir vaha şehridir. Taklamakan Çölü'nün batı ucundadır. Tarım Nehri'nin bir kolu olan Yarkent Nehri şehirden geçer.

Kasaba ve köyler

değiştir

Yarkent İlçesi, yedi kasaba (镇 zhèn), yirmi iki kırsal belde (乡 xiāng) ve bir özel kırsal belde (虚拟乡) gibi yerleşim birimlerinden oluşur.

Diğer verilen isimler: So-ch'e-chen, Yarkand Yangi-shahr, Yarkent, So-ch'e-hsien, Yarkant, So-ch'e-shih, Yangi-shahr, Yarkand, Yarkand New City, Yarkend, So-ch'e.[4] Yarkend muhtemelen Türkçe yar (yar, suların açtığı uçurum.[5]) ile kend (şehir; kale veya doğu ülkelerinde her şehre verilen bir addır.[6]) birleşmesinden elde edilmiş olabilir.

2000 yıldan fazla bir tarihi geçmişi olan Yarkent, eski çağlarda Yarkent, Qusha ve Yerqiang gibi krallıklara ev sahipliği yapmıştır.

502 - 550 yılları arasında Hunlar, 552 - 648 yılları arasında Göktürkler, 648 - 649 yılları arasında Tang Hanedanı zamanında Çinliler, tekrar 659 yılından itibaren 744 yılına kadar Göktürkler, 790 ve 791 - tahminen 842 yılları arasında Tibetler ve 1006 yılından itibaren Karahanlılar 1032 - 1210 yılları arasında Doğu Karahanlılar, Doğu Karahanlıları Karahitaylar yıktıktan sonra Karahitaylar, daha sonra; önce 1227 - 1370 yılları arasında Çağatay Hanlığı daha sonra 1370 - 1514 yılları arasında Doğu Çağatay Hanlığı bu bölgede egemenlik sürmüştür.

Karahanlılar dönemi

değiştir

Karahanlılar döneminde, "I. Yusuf Kadir Han Gazi ve Hasan Buğra Han Gazi Yarkend kentine geldiler ve burada yaşadılar. Onlar insanları İslam dinine inandırdılar. Onlar, sözle ve açıkça iman ederek Müslüman oldular. İnsanlar paralarını ve mallarını, mülklerini, yaşam ve bedenlerini vermeyi teklif ettiler. Onlar fakir olanlara tamamını verdiler."[7]

Yarkand Hanlığı dönemi

değiştir

Doğu Türkistan'da 1514 ile 1680 yılları arasında Altışehir (Altıshahr) olarak bilinen Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu ve Uçturfan gibi şehirleri içine alan bölgede Yarkand Hanlığı, (mamlakati Yarkand, mamlakati Moghuliya, mamlakati Saidiya) egemenlik sürmüştür. Yarkand Hanlığı (Seidiye Hanlığı) zamanında önce tarihi Kaşgar daha sonra da Yarkent şehri başkentlik yapmıştır. Abdülkerim Han’ın yerine geçen oğulları Muhammet Han ile Şecaeddin Ahmet Han ve Abdullah Hanlara egemenlik yönünden yarar sağlayacağı düşüncesiyle Ahmet Kazani (Mahmud-ı Azam)'nin ilk hanımından olan büyük oğlu Hoca Kalan (Muhammet Emin)’ı Yarkent'e çağırması Doğu Türkistan'ın yazgısına etki edecek olayların gelişmesine neden olmuştur. Çünkü bu iki kardeş Hocanın ölümünden sonra oğulları büyük bir çekişmeye girerek ülkeye fayda yerine zarar getirmişlerdir. Hoca İshak Veli’nin oğulları İshakiyye veya Karatağlık adıyla, kardeşi Hoca Kalan’ın oğulları da Afakiyye veya Aktağlık adıyla ayrı görüşleri savunan iki dini grup olarak kıyasıya savaşıma girmeleri ülkeyi yeni bir döneme sürüklemiştir ki bu döneme "Hocalar Devri" denmiştir.

19. Yüzyıl dönemi

değiştir

1943 - 1956 yılları arasında kendi idari yapısına sahip olan Yarkent 1956 yılından sonra nahiye seviyesine düşürülüp Kaşgar İline bağlanmıştır.

Kültür

değiştir

Merkezi Yarkent’de olan Saidiye Hanlığı’nın hükümdarı Sultan Abdürreşit Han (1563 - 1570)’ın girişimi, Amannisa Hanım (1533 - 1567) ve ünlü müzik ustası Kıdırhan’ın önderliğinde halk arasındaki makamçılar bir araya getirilmiş ve Uygur Oniki Makam müziği ve metinleri derlenip sistemleştirilmeye başlanmıştır.

Yarkent İlçesinde 1300 fazla Endüstri İşyerleri bulunur. Temel ürünü endüstriyel pamuk iplik eğirmek yanında tarım yan ürünüleri de bulunur. Ünlü Yarkent Pamuğu, Çin'deki diğer pamuk arasında ödül almış ve en iyisidir.

Göçler

değiştir

1965 yılında Türkiye Yarkent'den 235 serbest göçmenleri, 1961 yılında da Afganistan'a sığınmış bir grup Uygur iltica'yı kabul etmiştir.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ 2016年新疆统计年鉴 11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çince)
  2. ^ Area Code and Postal Code in Xinjiang Uygur Autonomous Region 28 Temmuz 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi (İngilizce)
  3. ^ yér: yer, yeryüzü, toprak demektir.
  4. ^ Shache, China Page 18 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
  5. ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı[ölü/kırık bağlantı]
  7. ^ R.B. Shaw, “A Grammar of the Language of East Turkistan” Journal of the Asiatic Journal of Bengal Vol. XLVI (1887): 338

Dış bağlantılar

değiştir
Çin Sincan Uygur Özerk Bölgesi yönetim birimleri Başkent: Urumçi  
İl düzeyi şehir, İl, Özerk il İlçe düzeyi şehir, İlçe, Özerk ilçe, Bucak
Urumçi Tanrı Dağı Bucağı | Saybağ Bucağı | Yenişehir Bucağı | Şuymogu Bucağı | Tudun Haba Bucağı | Tapançeng Bucağı | Mitung Bucağı | Urumçi İlçesi
Karamay Karamay Bucağı | Maydağ Bucağı | Cerenbulak Bucağı | Orku Bucağı
Turfan İli Turfan | Toksun İlçesi | Piçan İlçesi
Kumul İli Kumul (şehir) | Ara Türük İlçesi | Barköl Kazak Özerk İlçesi
Hotan İli Hotan (şehir) | Hotan İlçesi | Lop İlçesi | Niya İlçesi | Guma İlçesi | Çira İlçesi | Keriye İlçesi | Karakaş İlçesi
Aksu İli Aksu (şehir) | Onsu İlçesi | Şayar İlçesi | Bay İlçesi | Avat İlçesi | Kuçar İlçesi | Kelpin İlçesi | Toksu İlçesi | Uçturfan İlçesi
Kaşgar İli Kaşgar | Maralbeşi İlçesi | Poskam İlçesi | Feyzivat İlçesi | Kağılık İlçesi | Yopurğa İlçesi | Kaşgar Yenişehir İlçesi | Mekit İlçesi | Yengisar İlçesi | Yarkent İlçesi | Kaşgar Kuna Şehir İlçesi | Taşkurgan Tacik Özerk İlçesi
Kızılsu Kırgız Özerk İli Atuş İlçesi | Akto İlçesi | Uluğçat İlçesi | Akçi İlçesi
Bayangolin Moğol Özerk İli Korla (şehir) | Hoçing İlçesi | Lopnur İlçesi | Hoşut İlçesi | Çerçen İlçesi | Bağraş İlçesi | Bügür İlçesi | Çakılık İlçesi | Yençi Hui Özerk İlçesi
Sanci Hui Özerk İli Sanci (şehir) | Fukang (şehir) | Guçung İlçesi | Manas İlçesi | Jimisar İlçesi | Hutubi İlçesi | Mori Kazak Özerk İlçesi
Bortala Moğol Özerk İli Bortala | Çing İlçesi | Arişang İlçesi
Özerk bölgesine doğrudan bağlı ilçe düzeyi şehir Shihezi | Aral | Tomşuk | Vujyaçü

İli Kazak Özerk İli

İli Kazak Özerk İli Alt-eyalet düzeyi özerk ili olup Tarbagatay ve Altay'ı yönetmektedir.)
Doğrudan bağlı Gulca | Kuytun | Gulca İlçesi | Tekes İlçesi | Nilka İlçesi | Moğolküre İlçesi | Künes İlçesi | Korgas İlçesi | Dokuztara İlçesi | Çapçal Şibe Özerk İlçesi
Tarbagatay İli Çöçek (şehir) | Usu (şehir) | Dörbiljin İlçesi | Çağantogay İlçesi | Saven İlçesi | Toli İlçesi | Kobuksar Moğol Özerk İlçesi
Altay İli Altay (şehir) | Çinggil İlçesi | Jeminay İlçesi | Koktokay İlçesi | Burçin İlçesi | Burultokay İlçesi | Kaba İlçesi

(Hotan, Aksay Çin'nin hakimiyeti üzerine Çin ile Hindistan arasında anlaşmazlık mevcuttur. Şu an fiilen Çin Halk Cumhuriyeti yönetmektedir.