Salata
Salata, genellikle sebze veya meyvelerden oluşan sade karışım ya da üzerine yoğurt ya da salata sosu dökülmesiyle hazırlanan ve yemeklere eşlik eden yiyecek karışımı. Kimi zaman içine et ya da peynir gibi yiyecekler de konulur. Mevsimine ve yapıldığı yöreye özgü sayısız çeşidi yapılır. Antik Çağda Romalılar, Yunanlar ve Persler ot ve yeşillikleri karıştırarak karışık salata benzeri bir yemek yapmaktaydı.[1][2]
Etimoloji değiştir
Türkçedeki salata kelimesi İtalyanca salata (> insalata) kelimesinden dilimize geçmiştir[3] ve köken olarak Latince sal ("tuz") kelimesine dayanır.
Arka yapı değiştir
Et yemeğin yanında servis edilen basit bir salatada pişmemiş yeşillik dışında pişmiş sebzelerle de kullanılabilir. Tarhun, maydanoz, frenk maydanozu, frenk soğanı, menekşe, hodan ve geyik otu gibi taze otlar ve çiçekler dışında jülyen kesilmiş pancar, katı yumurta, trüf, salata sosuna batırılmış sarımsaklı ekmek kabukları ve kornişon gibi malzemeler de salataya garnitür olabilir.[4]
Basit salatalar için hazırlanan soslar genel olarak vinaigrette tarzı soslardır. Yağ dışında şarap sirkesi, hardal, tuz ve biber içerir. Bu basit vinaigrette sosun birçok çeşidi vardır:[4]
| İsmi | Kullanıldığı salatalar | Sosun malzemeleri |
|---|---|---|
| Domates suyu | Kabak, patates, yer elması | Kaynatılarak azaltılmış taze domates suyu, yağ, sirke, tuz, biber |
| Domuz yağı | Yaban hindiba, kırmızı lahana, mısır salatası, karahindiba | Domuz pastırmasından yağ, tuz, biber, ısıtılmış sirke |
| Gasconne | Hindiba, escarole | Ezilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber, sarımsaklı ekmek kabukları |
| Hamsi | Kereviz, hindiba, pişmiş sebze | 2 ezilmiş hamsı filetosuna yağ, sirke ve karabiber eklenir |
| Hardal kreması | Jülyen kesilmiş kereviz, hindiba | Hardal, krema, limon suyu, tuz, biber |
| Hint | Pişmiş sebze | Yağda kavrulmuş soğan, köri tozu, yağ, limon suyu, ezilmiş sarımsak, tuz, biber |
| Krema | Lahana, marul | Krema, şarap sirkesi veya limon suyu, tuz, biber |
| Marseillaise | Hindiba | Ezilmiş sarımsak, yağ, sirke, tuz, biber Gasconne salata sosuna benzer |
| Kırmızı biber | Kereviz, pişmiş sebze | Fırında pişirilmiş soğan, yağ, sirke, tuz, toz kırmızı biber |
| Rémoulade | Her salatada kullanılabilir | Üç ufalanmış yumurta sarısı, yağ, sirke, tuz, biber |
Çeşitleri değiştir
Osmanlı mutfağındaki çeşitleri değiştir
Basılı ilk yemek kitabı Melceü’t-Tabbâhîn'de çok çeşitli salata tarifleri vardır.[5] Bunlar:
- Yeşil salata
- Domates salatası
- Karnabahar salatası
- Dövme hıyar salatası
- Çerkez salatası
- Sardalya salatası
- Istakoz salatası
- Rozbi salatası
- Bakla filizi salatası
- Teke salatası
- Marul salatası
- Çiroz balığı salatası
- Frenk teresi salatası
- Hindiba salatası
Kaynakça değiştir
- ^ Lynne Olver. "TheFood Timeline: history notes--salad". 29 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2020.
- ^ "salad-recipe.net". 3 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 June 2020.
- ^ Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu yayınları:549, onuncu baskı 2005, sayfa: 1688
- ^ a b Montagné, Prosper. The New Larousse Gastronomique. s. 787.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2022.