Vikipedi

Rusya-Sırbistan ilişkileri

Rusya-Sırbistan ilişkileri, Rusya ve Sırbistan arasındaki ikili dış ilişkilere atıfta bulunur. Ülkeler, 1816'da Rusya İmparatorluğu ve Sırbistan Prensliği olarak resmi diplomatik ilişki kurdular. Rusya'nın Belgrad'da bir fahri konsolosluğu, Belgrad'da bir büyükelçiliği ve Sırbistan'ın Kosova ve Metohija eyaletinin Priştine şehrinde UNMIK ile temas kurmak için irtibat bürosu bulunmaktadır. Sırbistan'ın Moskova'da bir büyükelçiliği, St. Petersburg'da bir fahri konsolosluğu var ve Yekaterinburg'da bir başkonsolosluk açacağını duyurdu.

Rusya–Sırbistan ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Russia ve Serbia

Rusya
Sırbistan
Diplomatik Misyon
Rusya'nın Belgrad BüyükelçiliğiMoskova'nın Sırbistan Büyükelçiliği
Temsilcilik
Aleksandar Bocan-Harchenko[1]Slavenko Terzić

Coğrafi olarak yakın olmasalar da, Sırbistan ve Rusya hem Slav hem de Doğu Ortodoks Hristiyan ülkeleridir ve bu nedenle dikkate değer kültürel mirası paylaşırlar. Her iki ülke de Avrupa Konseyi'nin (2022'de Rusya'nın çıkarılmasına kadar) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın tam üyesiydi.

SSCB'nin dağılmasından sonra Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti Aralık 1991'de SSCB'nin eski cumhuriyetlerinin tanınmasına ilişkin Cumhurbaşkanlığı Kararı ile Rusya'yı tanıdı.

Yugoslavya Krallığı ve SSCB arasındaki diplomatik ilişkiler 24 Haziran 1940'ta kuruldu ve Sırbistan ve Rusya Federasyonu, iki ülke arasında imzalanan tüm devletlerarası belgelerin sürekliliğini kabul ediyor. Geçmişte imzalanmış 70'e yakın ikili anlaşma ve protokol var. Sırbistan ve Rusya Federasyonu, bugüne kadar çeşitli karşılıklı işbirliği alanlarında 43 ikili antlaşma ve anlaşmayı imzalamış ve onaylamıştır.[2]

Vladimir PutinDmitry MedvedevVladimir PutinBoris TadićTomislav NikolićAleksandar VučićRussiaSerbia

Sayımlara göre, Sırbistan'da (2011) 3.247 etnik Rus ve Rus vatandaşlığına sahip 3.510 Sırp (2010) yaşıyordu.

Rusya ve Sırbistan, güçlü bir karşılıklı kültürel yakınlığı paylaşan ağırlıklı olarak Slav ve Doğu Ortodoks ülkeleridir. Ülkeler yüzyıllardır yakın müttefikler; ve Sırbistan'ın Batı ile daha yakın ilişkiler kurmaya yönelik son girişimlerine rağmen aralarındaki dostluk güçlü bir şekilde korunmuştur.[3] Sırbistan, 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinda Rusya'nın yanında yer alıyor.

Tarih değiştir

Orta Çağlar değiştir

 
Kosova Savaşı'nın bir minyatürü (1389), Korkunç İvan'ın Resimli Kroniği (1567)

14. yüzyılda Osmanlı'nın Sırbistan'ı istilasından sonra Sırp mülteciler Rusya'ya sığındılar.[4] Sırp Lazar (Rusya'da ilk mekanik kamu saatini yaptı) ve Sırp Pachomius (menkıbe yazarı ve tercüman) Rus Orta Çağ tarihinin önemli Sırplarından bazılarıydı.[5] Rus İmparatoru Korkunç İvan'ın (taht. 1547-84) annesi Elena Glinskaya (1510–1538), anne tarafından Sırp idi.[6] Aziz Sava Ortodoks ibadeti, 16. yüzyılda Rusya'da kuruldu.[4]

18. yüzyıl değiştir

1750'lerde, Avusturyalı Albay Ivan Horvat tarafından başlatılan bir yeniden yerleşimde, çoğu Habsburg monarşisi tarafından kontrol edilen bölgelerden gelen çok sayıda Ortodoks Sırp, Rusya'nın askeri sınır bölgesi Yeni Sırbistan'ın (merkezi Novomirgorod'da, esas olarak Ukrayna'nın bugünkü Kirovohrad Oblastı topraklarında) yanı sıra Slavo-Sırbistan'a (şimdi esas olarak Ukrayna'nın Luhansk Oblastı toprakları) yerleşti. 1764'te, her iki bölge de Rusya'nın Novorossiya Valiliği'ne dahil edildi.

19. yüzyıl-1900'lar değiştir

Osmanlı İmparatorluğu 1806 sonlarında Napolyon ile ittifak kurduktan ve Rusya ve İngiltere tarafından saldırıya uğradıktan sonra, Karađorđe komutasındaki Sırp isyancıların taleplerini karşılamaya çalıştı. Rus diplomat ve ajan Konstantin Rodofinikin başlangıçta Rus İmparatorluğu'nun Sırbistan'ın bir koruyucusu olmasını ve Rus garnizonlarının Sırbistan'da konuşlandırılmasını ve ülkedeki işleri denetleyecek yüksek bir temsilci olmasını önerdi. Karađorđe, Sırbistan'ı bir Rus eyaleti haline getireceğini iddia ederek öneriyi reddetti.[7] Aynı zamanda, Ruslar Sırplara yardım ve işbirliği teklif etti. Sırplar, Rusların Osmanlılar altında özerklik teklifini kabul ettiler ve Temmuz 1807'de Rus İmparatorluğu ile bir ittifak imzaladılar: Karađorđe silah, askeri ve tıbbi görevler alacaktı; yine de Mayıs 1812'de üzerinde anlaşmaya varılan Rus-Türk Antlaşması'nın şartları, Türkiye'nin Sırbistan'ı yeniden işgal etmesini etkin bir şekilde sağladı ve Birinci Sırp Ayaklanması Ekim 1813'te kesin olarak bastırıldı. İkinci Sırp Ayaklanması (Nisan 1815 - Temmuz 1817), Osmanlı İmparatorluğu içinde Sırp özerkliğini elde etti ve bu, Rus-Türk Akkerman Antlaşması (Ekim 1826, Kragujevac'taki katedralde Prens Miloš Obrenović'in huzurunda ciddiyetle ilan edildi) ve Edirne Antlaşması (Eylül 1829) ile uluslararası alanda kabul edildi.[8] Böylece Rusya, Eflak ve Boğdan'da olduğu gibi kontrol uygulayamasa da, Akkerman Antlaşması'nda ele alınan bölgeler de Rusya'nın koruması altına alındı. Sırp özerkliği, 1828'de Osmanlı padişahı tarafından kısaca kaldırıldı, ardından 1829'da yeniden verildi. Rus koruması, Kırım Savaşı'ndaki Rus yenilgisinden sonra, 1856'da kaldırılmasına kadar tanındı.

 
Prenses Elena Petrovna (Karađorđević Hanedanından) ve Prens John Konstantinovich

Şubat 1838'de Kragujevac'taki evinde Prens Miloš Obrenović ilk Rus konsolosu Gerasim Vaşçenko'yu kabul etti.[9][10]

Haziran 1876'da Sırbistan, Karadağ Prensliği ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'na karşı bağımsızlık ve savaş ilan etti. Savaş en sonunda Mart 1878'de Sırp zaferiyle sona erdi ve savaşın nihai çözümü Berlin Kongresi'nde (1878) büyük güçler tarafından kararlaştırıldı. Müzakereleri ve kararları Avusturya-Macaristan'ın Gyula Andrássy'sinden büyük ölçüde etkilenen Berlin Antlaşması (Temmuz 1878), Sırbistan'ın bağımsızlığını tanıdı, ancak Sırbistan'ın yönetici sınıfını, Sırbistan'ın pahasına yeni kurulan Bulgaristan Prensliği'ni kayırdığı görülen Rusya'ya karşı hoşnutsuz bıraktı.[11] Haziran 1881'de Sırp Prensi Milan Obrenović ve Avusturya-Macaristan, Sırbistan'ı fiilen Viyana'nın bağımlı devleti haline getiren gizli bir anlaşma imzaladılar.[12] Buna karşılık, 1880'lerde Rusya, Karadağ ile ilişkilerini yoğunlaştırdı.[12] Karadağ Prensi I. Nikola, Saint Petersburg'u düzenli olarak ziyaret ediyordu ve 1889'da III. Alexander tarafından Rus İmparatorluğu'nun en yüksek nişanı ile ödüllendirildi.

Birinci Dünya Savaşı değiştir

 
"Tehdit Edici Bir Durum", Temmuz 1914'ten bir Amerikan çizgi romanı: "Avusturya Sırbistan'a saldırırsa, Rusya Avusturya'nın üzerine, Almanya Rusya'nın üzerine ve Fransa ve İngiltere Almanya'nın üzerine düşecektir."

Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olan faktörlerden biri Sırbistan Krallığı ile Rus İmparatorluğu arasındaki yakın ikili ilişkilerdi. Rusya ve Sırbistan resmen müttefik olmasa da, Rusya açıkça Sırbistan'da siyasi ve dini nüfuz peşindeydi.[13] Mayıs 1914'te Sırp siyaseti, biri Başbakan Nikola Pašić, diğeri ise Apis kod adıyla bilinen radikal milliyetçi Askeri İstihbarat Şefi Albay Dragutin Dimitrijević tarafından yönetilen iki grup arasında kutuplaştı.[14] O ay, Albay Dimitrijević'in entrikaları nedeniyle Kral Peter, Pašić'in hükûmetini görevden aldı,[14] ancak Belgrad'daki Rus Bakan, Pašić'in hükûmetinin restore edilmesi için müdahale etti.[14] Pašić, sık sık topluluk önünde konuşmasına rağmen, Sırbistan'ın neredeyse iflas ettiğini ve Balkan Savaşlarında ve Kosova'daki bir Arnavut isyanının bastırılmasında ağır kayıplara uğradığını biliyordu, barışa ihtiyacı vardı.[14] Rusya da Balkanlar'da barıştan yana olduğundan, Rus bakış açısından Pašić'in iktidarda kalması arzu edilirdi.[14] Ancak Arşidük Franz Ferdinand'ın Suikastı, Temmuz Krizi sırasında Avusturya-Macaristan'ı Sırbistan'a savaş ilan etmeye yöneltti. Rusya, görünüşte Sırbistan'ı savunmak, aynı zamanda Büyük Güç statüsünü korumak, Balkanlar'da nüfuz kazanmak ve Avusturya-Macaristan ve Almanya'yı caydırmak için silahlı kuvvetlerini Temmuz ayı sonlarında seferber etti. Bu, Almanya'nın 1 Ağustos'ta Rusya'ya savaş ilan etmesine ve nihayetinde yerel çatışmayı bir dünya savaşına genişletmesine neden oldu.

Savaşlar arası dönem, Rus göçü değiştir

 
General Pyotr Wrangel, Rusya Tüm Askeri Birliği başkanı (soldan ikinci) ve Metropolitan Anthony Khrapovitsky (üçüncü sol) Belgrad, Dedinje'de, Paskalya'da, Nisan 1927

Kasım 1917'deki Rus Devrimi'nden birkaç ay sonra, Yugoslavya'dan az sayıda paralı askerin katılıp hem Rus Beyazları hem de Bolşevikler safında savaştığı Rus İç Savaşı başladı. İç Savaş 1922'de Bolşeviklerin zaferiyle sona erdikten sonra, Yugoslavya Krallığı ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişkiler soğuk kaldı. Haziran 1940'ta Yugoslavya Krallığı SSCB'yi resmen tanıdı ve diplomatik ilişkiler kurdu,[15] bunu yapan son Avrupa ülkelerinden biriydi.[16]

1920'den beri SHS Krallığı hükûmeti, Rus Ordusunun Kasım 1920'de Kırım'da General Pyotr Wrangel komutasındaki son yenilgisinden sonra kaçan on binlerce Bolşevik karşıtı Rus mülteciyi[16] ağırladı ve misafirperverliğini şu sözlerle açıkladı: Sırbistan'ın Rusya'nın Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesi sırasında Sırbistan'a yaptığı müdahaleden dolayı Rusya'ya borçlu olduğunu ve borcunu geri ödüyormuş olduğunu söyledi.[17] SHS Krallığı, Rus İmparatorluğu'ndan gelen 40.000 mülteciye ev sahipliği yaptı.[18] 1921'de Sırp Patriği Dimitrije'nin daveti üzerine, sürgündeki Rus Kilisesi'nin liderliği Konstantinopolis'ten Sırbistan'a taşındı ve birkaç yıl sonra Eylül 1922'de Karlovci'de Rusya Dışındaki Rus Ortodoks Kilisesi (ROCOR) olarak fiili bağımsız bir kilise kuruldu. Sürgündeki Rus din adamlarının Kilise'ye olan bağlılığı Sırbistan'daki kilise halkı tarafından örnek olarak gösterildi.[19] ROCOR'un Baş Metropoliti Anthony Khrapovitsky, 1936'daki ölümüne kadar tüm Rus göçmenlerinin ruhani lideri olarak görülüyordu.[20] Sırbistan Patriği Varnava (1930–1937), Yugoslavya'daki Rus sürgünlerinin sadık bir savunucusu oldu ve Kraliyet ailesine ve hükûmete Yugoslavya ile SSCB arasında herhangi bir yakınlaşmayı ve diplomatik ilişkilerin kurulmasını engellemesi için sürekli baskı uyguladı.[21] Yugoslavya Krallığı'ndaki Rus topluluğu, Karađorđević hanedanının desteği ve korumasından yararlandığı için, çeşitli şekillerde etkin bir şekilde ayrıcalıklı bir konumdaydı.[22]

General Pyotr Wrangel komutasındaki Rus askeri askerleri, kısmen Yugoslavya'nın sınır muhafız birliklerine alındı ve ülkenin güneydoğu ve daha sonra kuzey-batı sınırında konuşlandırıldı.[23] Nisan 1922'de çıkarılan ve sınır muhafız birliklerini ortadan kaldıran bir yasa ile bu hizmete son verildi; 1923-1924'te Wrangel'in adamları Kraljevo ve Raška arasında bir yol inşa etmek için bir sözleşme imzaladılar.[23]

 
Rus Evi 1933'te Belgrad'da açıldı

1922 baharında Cenova Konferansı'nda, Sovyet Rusya delegasyonu ile SHS Krallığı arasında, Karadağ'dan bir delegasyonun olmaması üzerine bir tartışma çıktı; konferansın oturum aralarında Georgy Chicherin ve Momčilo Ninčić arasında bir görüşme gerçekleşti: taraflar, Krallık hükûmetinin kendi topraklarında Rus göçmenlerinin daha fazla faaliyetlerini engelleyeceği konusunda proforma bir anlaşmaya vardılar.[15] Bununla birlikte, Rus göçmen faaliyetleri hızla devam etti: Yugoslavya'da çok sayıda Rus askeri subay derneği kuruldu ve 1924'te en kıdemli Rus generalleri Eduard Ekk ve Georgiy Rozalion-Soshalsky başkanlığındaki bir şemsiye konsey altında birleştirildi.[24] 1924'te, Arnavutluk'ta o yılın Haziran ayında iktidarı ele geçiren Sovyet yanlısı lider Fan Noli'yi devirmek ve Müslüman Ahmet Zogu'yu yeniden iktidara getirmek için Rus General Sergei Ulagay komutasında tamamen Wrangel'in adamlarından oluşan bir süvari tugayı kuruldu.[23] 1 Eylül 1924'te General Pyotr Wrangel, 1927 yılına kadar merkezi Karlovci'de bulunan Rus Tüm Askeri Birliği'ni (ROVS) kurdu.[25] 1955'te derlenen gizliliği kaldırılmış UDBA çalışmasında yer alan verilere göre,[26] 1934'te ROVS'un Yugoslavya'daki üyeliği 25.000 kişiden oluşuyordu.[27] ROVS'nin IV. Dairesi (Yugoslavya), merkezi Belgrad'da, General Eduard Ekk'in 1933'e kadar başkanlığını yapacak şekilde kuruldu.[28] Bölüm IV, Yugoslavya'nın Ordu ve Deniz Kuvvetleri Bakanlığı ile sürekli irtibat halindeydi.[28]

SSCB istihbarat teşkilatları, 1935'te Yugoslav polisi tarafından ifşa edilen ve tutuklanan Leonid Linitsky gibi Beyaz göçmenler de dahil olmak üzere, 1930'ların başlarından itibaren Yugoslavya'daki ajanları işe almak için çaba sarf ediyorlardı.[29]

1938'de Sovyet hükûmeti, Çekoslovakya Başkanı Edvard Beneš tarafından tepkili olunan Stojadinović hükûmetini devirmek ve Alman karşıtı bir askeri rejim kurmak için tasarlanmış planlı bir darbeye sponsor oldu: Sovyet istihbarat subayı Pyotr Zubov'a, darbeyi yürütmek için Çekler tarafından seçilen Sırp subayları için 200.000 dolar nakit verildi; Zubov, Sırp subayların göreve uygun olmadığına karar verdikten sonra avans ödemeyi reddettiği için plan başarısız oldu.[30][31][32]

Sovyet etkisi, İkinci Dünya Savaşı değiştir

Yugoslavya bir monarşi olarak kalırken, Yugoslavya'daki Komünist unsurlar Ulusal Meclis'te bir miktar nüfuzunu korudu (Aralık 1920'de hükûmet tüm Komünist faaliyetleri yasakladı). Yugoslav Komünistleri ile Sovyetler Birliği yetkilileri arasındaki ilişkiler geliştirildi. Ancak ilk ilişkiler gergin kaldı. Örneğin 1937'de Stalin, Yugoslavya Komünistler Birliği Genel Sekreteri Milan Gorkić'i Büyük Temizlik sırasında Moskova'da öldürttü.[33]

 
Belgrad Taarruzu sırasında 3. Ukrayna Cephesi (Kızıl Ordu) birlikleri (1944)

Haziran 1940'ın sonunda, Yugoslavya'nın ilk Sovyet büyükelçisi ("polpred", yani tam yetkili temsilci) Viktor Plotnikov atandı.[34]

Alman yanlısı Yugoslavya hükûmetine karşı Mart 1941 darbesi, esas olarak Birleşik Krallık hükûmeti tarafından desteklenirken, SSCB'nin Balkanlar'daki stratejik konumunu güçlendirmek amacıyla Stalin'in talimatlarını izleyerek Sovyet istihbarat teşkilatları GRU ve NKVD tarafından da aktif olarak desteklendi.[35] 5 Nisan 1941'de, Yugoslavya'nın yeni hükûmeti ve SSCB, bir saldırı durumunda tarafları askeri yardıma tabi tutmayan,[36] Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşması'nı imzaladı.[37][38][39][40]

Sovyet Generali Pavel Sudoplatov'a göre, Sovyet liderliği, Hitler'in darbeye "hızlı ve etkili" tepki vermesinin ardından Nisan 1941'de Yugoslavya'nın ani bir yenilgisiyle şok oldu.[35]

SSCB, 8 Mayıs 1941'de Yugoslavya ile ilişkilerini resmen kopardı, ancak pratikte bundan önce koparmıştı.[29]

Almanya, 22 Haziran 1941'de Sovyetler Birliği'ne saldırdıktan sonra, SSCB, Tito liderliğindeki Komünist partizanların askeri kampanyasına yardım etmeye başladı; ve 1944 sonbaharından itibaren düzenli Kızıl Ordu birlikleri, Partizanlarla işbirliği içinde, özellikle günümüz Sırbistan'ının topraklarında savaşlara doğrudan katıldı. Sovyet askerlerinin Sırp topraklarında çarpıştığı bu muharebelerden en dikkat çekeni Belgrad Taarruzu oldu.

ROVS' Departmanı IV (Yugoslavya), Rusya Tüm Askeri Birliği'nin SSCB'ye karşı Almanya'nın yanında yer alma kararı alan tek bölgesel şubesiydi ve ROVS, Eylül 1941'de Sırbistan'da kurulan Rus Koruyucu Kolordusu'nun oluşturulmasına katıldı.[41] Rus Kolordusu önemli yerleri korumakla ve aynı zamanda Tito liderliğindeki Komünist partizanlarla savaşmakla meşguldü.

Sosyalist Yugoslavya ve SSCB değiştir

 
SSCB (1922–1991)
 
Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti (1945–1963)</br> Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti (1963–1992)

Mayıs 1945'te savaşın sona ermesinden sonra, Kral II. Peter'ın Yugoslavya'ya dönmesine izin verilmedi; Kasım 1945'te Yugoslavya'nın Komünist Kurucu Meclisi tarafından resmi olarak görevden alındı ve devlet cumhuriyet olarak yeniden düzenlendi ve Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti olarak yeniden adlandırıldı. Başlangıçta Yugoslavya'nın Josip Broz Tito yönetimindeki Komünist rejimi, Joseph Stalin'in Kremlin'ine sadıktı. İkincisi, Yugoslavya'nın SSCB liderliğindeki Komünist ülkeler bloğunun bir üyesi olmasını istedi. Ancak Tito sonunda Stalin'in baskısını reddederek 1950'lerde üçüncü yol olarak görülen Bağlantısızlar Hareketi'nin kurucularından biri oldu.

11 Nisan 1945'te SSCB, Yugoslavya Naip Konseyi adına imza atan Josip Tito ile bir dostluk anlaşması imzaladı.[42]

 
Yugoslav Komünist Partisi'nin SFC Yugoslavya'nın Kominform'dan atılmasına Politika'da verdiği yanıt (1948).

Savaşı takip eden ilk iki yılda, bu dönemde SSCB'nin Batılı müttefiklerinin Avrupa'daki taleplerini karşılamaya çalışan FPRY ile Sovyet liderliği arasındaki ilişkiler, Tito'nun tüm Balkanlar bölgesinde lider bir rol oynama çabaları ve ayrıca Stalin'in Yugoslavya, Bulgaristan ve Arnavutluk tarafından aktif olarak desteklenen Yunan İç Savaşı'ndaki Yunan Komünistlerini kararlı bir şekilde destekleme konusundaki isteksizliği gibi bir dizi konuda tamamen anlaşmazlıklardan uzak değildi.[43][44] İlişkilerde şiddetli bozulma 1948'in başlarında meydana geldi. Kominform, SSCB'nin inisiyatifiyle Eylül 1947'de SSCB, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, İtalya, Fransa, Çekoslovakya'daki Komünist partileri koordine eden bir organ olarak kuruldu. Haziran 1948'de Tito, Kominform'un ikinci konferansına katılmadı. 28 Haziran 1948'de, diğer üye ülkeler, "yakın zamanda Yugoslavya Komünist Partisi liderliğinin, iç ve dış politikanın ana sorunlarında, Marksizm-Leninizm'den ayrılmayı temsil eden yanlış bir çizgi izlediğini belirten bir kararı kabul etti.″ Karar, “Yugoslavya Komünist Partisi Merkez Komitesi, kendisini ve Yugoslav Partisini kardeş Komünist Partiler ailesinin, birleşik Komünist cephenin ve dolayısıyla Enformasyon Bürosu saflarının dışına yerleştirdi.″[45] Moskova'daki varsayım, Sovyet onayını kaybettiği bilindiğinde Tito'nun çökeceğiydi. İhraç, Yugoslavya'yı sosyalist devletlerin uluslararası birliğinden etkili bir şekilde uzaklaştırırken, Doğu Avrupa'nın diğer sosyalist devletlerinde daha sonra sözde "Titoistler" tasfiye edildi. Stalin konuyu kişisel olarak algıladı ve birkaç kez Tito'ya karşı suikast girişiminin emrini verdi, ancak başarısız oldu.[46]

Ertesi yıl, Macar ve Sovyet kuvvetleri kuzey Yugoslav sınırında toplandıkça, kriz neredeyse silahlı bir çatışmaya dönüştü.[47] Mayıs 1949'da Yugoslavya dışişleri bakanlığı, "YSFC'ye karşı düşmanca faaliyetleri" desteklemek için Nisan ayı başlarında Moskova'da komite oluşturan bir grup Yugoslav vatandaşına SSCB tarafından verilen desteği resmen protesto etti (bakanlığın notu 23 Mayıs 1949).[48] 19 Kasım 1949'da Kominform, Yugoslavya Komünist Partisi hakkında, CPY'nin bir grup "katil ve casus" tarafından ele geçirildiğini belirten ve "Tito çetesine" karşı savaşmanın tüm komünist ve işçi partilerinin bir görevi olduğunu ilan eden başka bir kararı kabul etti.[49]

Stalin'in ölümünden sonra ilişkiler, Stalin'in Yugoslavya'ya yönelik politikalarını açıkça iptal eden Haziran 1955'te Belgrad bildirgesinin imzalanmasıyla normalleşme sürecine girdi. Bununla birlikte, YSFC hiçbir zaman SSCB liderliğindeki sosyalist ülkelerin siyasi ve askeri bloğuna katılmadı ve Soğuk Savaş'ta tarafsız olmaya çalışan bir grup ülke olan Bağlantısızlar Hareketi'nin önde gelen üyelerinden biri olarak kaldı. Ancak Yugoslav hükûmetinin Sovyet Hava Kuvvetleri'ne ülke üzerinden uçma izni vermesi, Sovyetler Birliği'nin Altı Gün Savaşı ile Yom Kippur Savaşı arasında Mısır'a danışman, silah ve asker göndermesine izin verdi.[50] SSCB ve YSFC arasındaki ekonomik ve kültürel bağlar 1980'lerin sonlarına kadar başarıyla gelişti.

1991–2000 değiştir

Yugoslavya'nın dağılması ve Sovyetler Birliği'nin dağılması neredeyse aynı anda gerçekleşti. 1990'lar boyunca, Sırbistan-Karadağ batı dünyasının yaptırımlarıyla ağır bir darbe aldı; bu arada Rusya, 1999 yılına kadar üretimde istikrarlı bir ekonomik düşüşün eşlik ettiği sancılı yapısal reformlardan geçiyordu. Ülkeler arasındaki ilişkiler 1999 baharına kadar büyük ölçüde ihmal edildi.

1998'de Kosova Savaşı başladı, ardından Yugoslavya ile Batı arasındaki ilişkilerin kopması ve Rusya'nın şiddetle kınadığı Yugoslavya'nın NATO tarafından bombalanması olayı izledi. Mart 1999'da Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin, NATO'nun egemen Yugoslavya'ya karşı askerî harekâtını “açık bir saldırganlık” olarak nitelendirdi.[51] Rusya, Birleşmiş Milletler'de NATO'yu kınadı ve Sırbistan'a yönelik NATO hava saldırılarının yasadışı bir askerî eylem olduğu açıklamasını destekledi.[51] Rusya'dan gönüllüler ve paralı askerlerin KLA ile savaşmak ve NATO operasyonlarına direnmek için Kosova'ya gittikleri belirtildi.[52] Bombalama sırasında, Slobodan Milošević'in kardeşi ve o sırada Yugoslavya'nın Moskova büyükelçisi olan Borislav Milošević gibi Sırp siyasi ekibinde Rusya dostu bir retorik gelişti ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti'nin Belarus ve Rusya'dan oluşan Birlik Devletine katılabileceğini önerdi.[53]

2000-günümüz değiştir

 
Yugoslavya Cumhuriyeti Devlet Başkanı Vojislav Koštunica ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova'da, 2000.
 
Vučić, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Belgrad'da bir araya geldi (2019).

2000 yılının başında Vladimir Putin'in Rusya Devlet Başkanı olmasıyla, NATO'nun Yugoslavya'yı bombalamasından aylar sonra, ülkeler arasındaki ilişkiler ivme kazanmaya başladı. Slobodan Milošević'in devrilmesinin ardından, Yugoslavya'nın yeni Cumhurbaşkanı Vojislav Koštunica, Ekim 2000'de Putin'i ziyaret etti.

Ocak 2008'de, Moskova ve Belgrad arasında, yıl sonuna kadar Sırbistan'ın petrol ve gaz şirketi Naftna Industrija Srbije'nin (NIS) yüzde 51'ini 400 milyon Euro karşılığında Rus Gazprom Neft'e (Gazprom'un bir yan kuruluşu) devreden büyük bir anlaşma yapıldı. Euro ve daha sonra Gazprom, NIS'deki hissesini yüzde 56,5'e çıkardı.[54][55]

Nisan 2012'de, o zamanki Sırbistan Başbakan Yardımcısı ve Sırbistan İçişleri Bakanı Ivica Dačić ve Rusya Acil Durumlar Bakan Yardımcısı Vladimir Puchkov, hükümetler arası kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan Niş'te Rus-Sırp İnsani Yardım Merkezini açtılar.[56] Sırbistan, NATO ile yoğun bir askeri işbirliğine sahipken (Sırbistan'ın ABD ile askeri işbirliği, Rusya'dan çok daha büyüktür[57][58]) 2016 yılının başlarında Sırp parlamentosu, NATO personeline Sırp topraklarında serbest dolaşım ve diplomatik dokunulmazlık tanıyan bir anlaşmayı onayladı.[59][60] Sırp hükûmeti, Niş'teki Rus-Sırp İnsani Yardım Merkezi'ne benzer bir statü vermeyi reddetti.[55][61][62]

 
Sırbistan Cumhurbaşkanı Boris Tadiç ve Rusya Devlet Başkanı Dmitry Medvedev, Belgrad'da, 2009.
 
Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vučić ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova'da, 2014.

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić'in Aralık 2017'de Rusya'ya yaptığı ziyaret, Politika tarafından “ilişkilerde onlarca yıllık durgunluğun” sembolik bir sonu olarak selamlandı.[63] Kasım 2019'da Sırp güvenlik servisleri, Sırp ordusu yetkilileriyle buluşan ve para aktaran Rus istihbarat ajanlarının faaliyetlerini ortaya çıkardı.[64]

Sırbistan, Ukrayna krizi ve 2014 yılında Kırım'ın ilhakı sonrasında Rusya'ya yaptırım uygulamadı.[65]

25 Şubat 2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgalina cevaben Vučić, Sırbistan'ın Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü ihlal etmenin yanlış olduğunu düşünürken, Rusya'ya yaptırım uygulamanın Sırbistan'ın çıkarına olmadığını da belirtti.[66][67][68] Mart 2022'de bir Sırp aşırı sağcı çetesi Belgrad'da Rusya'yı desteklemek için binlerce Rusya yanlısı Sırp'ın katıldığı bir miting düzenledi.[69][70][71] Birkaç gün sonra 21 Mart'ta Rusya'nın Ukrayna'ya karşı savaşını protesto etmek için Sırbistan'ın başkentinde miting gerçekleşti, savaşın başlangıcından bu yana bildirilen ikinci Ukrayna yanlısı gösteri, Sırbistan'da yaşayan Ruslar tarafından düzenlendi.[72][73][74]

Kosova sorunu değiştir

Rusya, Sırbistan'ın Kosova konusundaki tutumunu destekledi. Vladimir Putin, Kosova'nın tek taraflı bağımsızlığına her türlü desteğin ahlaksız ve yasa dışı olduğunu söyledi.[75] Bakan, Kosova'nın tek taraflı olarak ilan edilen bağımsızlığının birkaç büyük dünya gücü tarafından tanınmasını "yüzyıllar süren", "tüm uluslararası ilişkiler sistemini parçalayan", "korkunç bir örnek" olarak nitelendirdi.[76] Bildirinin ardından Sırbistan'a resmi bir devlet ziyareti sırasında, Rusya Devlet Başkanı seçilen Dmitry Medvedev, Sırbistan'a desteğini ve Kosova konusundaki tutumunu yineledi.[77]

Rusya ayrıca Mart 2008'de Tibet'teki ayaklanmaların bazı devletler tarafından Sırbistan'ın ayrılıkçı eyaleti Kosova'nın bağımsızlığının tanınmasıyla bağlantılı olduğunu söyledi. Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, bir Rus gazetesine verdiği röportajda, Makedonya'daki (bugünkü Kuzey Makedonya) etnik Arnavutların daha fazla özerklik taleplerini Kosova sorunuyla da ilişkilendirdi. Lavrov, "Bunun tesadüfen olmadığını varsaymak için nedenler var. Tibet'te neler olduğunu, oradaki ayrılıkçıların nasıl davrandığını görebilirsiniz. Makedonya'daki Arnavutlar şimdiden bağımsızlığa doğru açık bir adım olan bir düzeyde özerklik talep ediyorlar. Ayrıca, dünyanın diğer bölgelerindeki olaylar, çok istikrarsız bir sürecin henüz başında olduğumuzu varsaymamıza neden oluyor."[78]

23 Mart 2008'de Vladimir Putin, Kosovalı Sırp yerleşim bölgeleri için acil insani yardım emri verdi.[79] Kosova Başbakanı Haşim Taci, Rusya'nın Kosovalı Sırplara yardım gönderme planına karşı çıktı. Rusya'nın ancak Priştine Hükûmeti ile anlaşmaya varılması ve koordine edilmesi halinde yardım gönderebileceğini belirtti.[80]

15 Temmuz'da, Başkan Dmitry Medvedev önemli bir dış politika konuşmasında "AB için Kosova, ABD için Irak'ın neredeyse kendisidir... Bu, uluslararası hukukun altının oyulmasının en son örneğidir".[81]

29 Mayıs 2009'da Cumhurbaşkanı Dmitry Medvedev, Sırbistan'ı Güneydoğu Avrupa'da Rusya için "kilit bir ortak" olarak nitelendirdi ve "Kosova sorununun çözümüyle ilgili olanlar da dahil olmak üzere gelecekte yabancı polis hareketlerimizi koordine etmeye devam etmeyi planlıyoruz" dedi.[82]

Rusya'nın Sırbistan büyükelçisi Aleksandr Konuzin Haziran 2009'da Belgrad daily'ye verdiği demeçte, "Rusya'nın tutumu oldukça basit— Sırbistan'ın (Kosova konusunda) aldığı her türlü pozisyonu desteklemeye hazırız."[83]

Rusya, Kosova'nın bağımsızlığına düşman olmasına rağmen, yine de 2020'de Donald Trump'ın aracılık ettiği Kosova ve Sırbistan arasındaki normalleşme anlaşmalarını destekledi.[84]

Ekonomik ilişkiler değiştir

 
Belgrad'daki Kızıl Yıldız Stadyumu'ndaki Gazprom tabelası

Ticaret değiştir

2016 yılında Rusya ile Sırbistan arasındaki ticaret, 2015 yılına göre yüzde 1,32 artarak 1,657 milyar dolara ulaştı; Rusya'nın Sırbistan'a ihracatı %9,34 düşüşle 770.2 milyon dolara ulaştı; Rusya'nın Sırbistan'dan ithalatı yüzde 12.84 artışla 886.8 milyon dolar oldu.[85]

2017 yılında Rusya'nın Sırbistan'a ihracatının yüzde 70'ini hidrokarbonlar oluştururken, ana ihracat kalemi doğalgazdır; 2013'ten 2016'ya Rus gazının Sırbistan'a ihracatı 2 milyardan 1,7 milyar metreküpe düştü.[55] 2013 yılında Gazprom, 2021 yılına kadar geçerli olmak üzere Sırbistan'a gaz ihracat fiyatında yüzde 13 indirim teklif etti.[86]

Aralık 2017'de Rusya, Sırbistan'ın gazını yalnızca iç piyasada tüketmesi şartını iptal etti ve böylece Sırbistan'ın yakıtı yeniden ihraç etmesine izin verdi; 18 Aralık'ta yayınlanan bir Rus hükûmeti belgesi, yılda 5 milyar metreküp hacim için 2021 yılına kadar olan gaz tedariki için 2012 sözleşmesini değiştirdi.[87][88]

Şirketler değiştir

Sırbistan'ın en iyi performans gösteren şirketi Naftna Industrija Srbije'nin[89] çoğunluk hissesi, hükûmet kontrolündeki Gazprom'un bir yan kuruluşu olan Rus şirketi Gazprom Neft'e ait.

Yolculuk değiştir

Rusya ve Sırbistan, 2008'den beri iki ülke arasında seyahat eden yolcular için vizesiz bir politika izlemeye başladılar.

Askeri işbirliği değiştir

 
Belgrad Taarruzu'nun 70. yıldönümünde Belgrad'da ortak Sırp-Rus askeri geçit töreni (2014).

Sırp Silahlı Kuvvetleri ve silah endüstrisi, Sovyet- Yugoslavya döneminden beri Sovyet/Rus teknolojisine bağımlıdır.[57]

Haziran 2016'da Sırbistan, 25 milyon avroya satın aldığı iki Rus Mi17 genel maksat helikopterini teslim aldı.[57][90]

Aralık 2016'da iki ülke, Sırbistan'ın altı Mikoyan MiG-29 avcı uçağı, 30 modernize edilmiş T-72 ana muharebe tankı ve 30 BRDM-2 zırhlı araç almasını sağlayan bir askeri-teknik yardım anlaşması imzaladı.[91][92] Savaş uçakları Ekim 2017'de teslim edildi,[93] zırhlı araçların 2018'de teslim edilmesi bekleniyor.[92][94]

Rusya, 2018'de Sırbistan ve Güney Osetya'ya üç kilogramlık radyo-elektronik karşı silah Pishchal (ayrıca Rus kolluk kuvvetlerine de tedarik ediliyor) ve sabit radyo-elektronik kompleksleri Taran sağlıyor.[95][96]

Sırbistan, 'Slav Kardeşliği' adı verilen Rus-Belarus-Sırp askeri savaş oyunlarında yer alıyor ve ayrıca Chaborz M-3 savaş arabaları ile tedarik ediliyor.[97][98] 2019 başlarında 3 silah sözleşmesi imzalandı.[99]

Son yıllarda, Sırbistan ve Rusya arasındaki askeri işbirliği güçlendi. 2022'nin başından bu yana Sırbistan, ABD yaptırımlarının tehdidine rağmen Pantsir-S1 hava savunma sistemi ve 9M133 Kornet tanksavar füzeleri gibi çok sayıda Rus askeri donanımı satın aldı.[100]

Eğitim değiştir

Yugoslavya ve Rusya Federasyonu, 19 Temmuz 1995'te Kültür, Eğitim, Bilim ve Spor Alanlarında İşbirliği Anlaşmasını imzaladılar. Buna dayanarak, 2002-04 dönemi için Aralık 2001'de Eğitim, Bilim ve Kültür Alanlarında İşbirliği Programı imzalanmıştır. Rusya Federasyonu Kültür Günleri 2002 yılında Sırbistan ve Karadağ'da, 2003 yılında Rusya Federasyonu'nda düzenlenmiştir.[101]

Belgrad'daki Rus Bilim ve Kültür Merkezi 9 Nisan 1933'te açıldı. Merkezin popüler adı Rus Evi'dir.[102]

Demografi değiştir

Nüfus sayımlarına göre, Sırbistan'da (2011[103]) 3.247 Rus ve Rusya'da (2010) 3.510 Sırp yaşıyor.[104] Rusya'da Sırpça konuşan 11.043 kişi var, bunların 3.330'unun anadili Sırpçadır ve Sırbistan'da 3.179 kişinin anadili Rusçadır.[105][106][107] 2015 verilerine göre Rusya'da 29.499 Sırp vatandaşı var.[108] 2013 verilerine göre Sırbistan'da 3.290 Rus vatandaşı vardı.[109]

Popüler kültür değiştir

 
Hotel Moskva, Belgrad, Sırbistan

Belgrad'ın en başarılı ve prestijli otellerinden biri olan Hotel Moskva, adını Rusya'nın başkentinden almıştır. Anatoly Karpov, Mihail Kalaşnikof, Maksim Gorki ve diğer birçok önde gelen Rus'a ayrı vesilelerle ev sahipliği yapmıştır.[110]

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Russian ambassador: Serbia is friendly, fraternal state, most valuable ally". 11 Haziran 2021. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ Bilateral Political Relations with Russia 5 Ağustos 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Ministry of Foreign Affairs of Serbia
  3. ^ "To Serbia EU is a Strategic Goal but Russia is Love and Friendship". 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b Hilandar: 1198-1998. Association of writers of Serbia. 1999. s. 163. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  5. ^ Davidović 2003
  6. ^ Ivan the Terrible. Rowman & Littlefield. 2002. s. 436. ISBN 978-0-8154-1229-8. 16 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  7. ^ Istorija za treći razred gimnazije opšteg i društveno-jezičkog smera. Belgrad: Zavod za udžbenike. 2008. s. 219. 
  8. ^ Enciklopedija Jugoslavije (1968). Enciklopedija Jugoslavije, Vol. 7 // Sovjetsko-jugoslovenski odnosi (in Serbo-Croatian). Zagreb, Socialist Federal Republic of Yugoslavia: Jugoslovenski leksikografski zavod. s. 447
  9. ^ "Сербия (резиденция в Белграде)". www.rusdiplomats.narod.ru. 16 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 1838 Установление дипломатических отношений между Россией и Сербией, открытие российского консульства в Белграде. 
  10. ^ Србија и Русија – 180 година пријатељства, поверења и сарадње 17 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Politika, 20 February 2018 (print edition of 21 Feb 2018, p. 1.
  11. ^ Enciklopedija Jugoslavije 1968, p. 455.
  12. ^ a b Enciklopedija Jugoslavije 1968, p. 456.
  13. ^ Jelavich, Barbara (2004). Russia's Balkan Entanglements, 1806–1914. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-52250-2. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022.  s. 10
  14. ^ a b c d e Europe's last summer: who started the Great War in 1914?. New York : Knopf : 2004. 2004. ss. 124-25. ISBN 978-0-375-41156-4. 
  15. ^ a b Škiljan, Filip (2014). Rusi u Hrvatskoj [Russians in Croatia] (Hırvatça). Zagreb: Savez Rusa u Republici Hrvatskoj. ISBN 9789535832706.  s. 18
  16. ^ a b Branko Petranović.
  17. ^ Škiljan, Filip (2014). Rusi u Hrvatskoj [Russians in Croatia] (Hırvatça). Zagreb: Savez Rusa u Republici Hrvatskoj. ISBN 9789535832706.  s. 10
  18. ^ Мирослав Јовановић. Руска емиграција на Балкану (1920-1940), Београд, 2006, pp. 183-190
  19. ^ ″Прихваћен позив патријарха Димитрија: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  20. ^ Радован М. Пилиповић. СРПСКА ПРАВОСЛАВНА ЦРКВА, РУСКА ПРАВОСЛАВНА ЗАГРАНИЧНА ЦРКВА, МОСКОВСКА ПАТРИЈАРШИЈА (1920-1940) – УЗАЈАМНЕ ВЕЗЕ, УТИЦАЈИ И ОДНОСИ 27 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. // ″1. 1. 1.
  21. ^ ″Велика улога патријарха Варнаве: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  22. ^ Škiljan, Filip (2014).
  23. ^ a b c ″Врангелове команде у Врању и Скопљу: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  24. ^ ″Тајне војне формације у приправности″.
  25. ^ ″Главни војни циљ барона Врангела: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  26. ^ „Белоемиграција у Југославији 1918–1941”: „Црни барон” у Београду 18 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. politika.rs, 2 December 22017.
  27. ^ ″Врангелов неоспорни ауторитет: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  28. ^ a b ″РОВС је у Југославији имао око 25.000 чланова: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  29. ^ a b А.Ю. Тимофеев. ДИПЛОМАТИЯ ПО-РУССКИ, ДИПЛОМАТИЯ ПО-СЕРБСКИ… ПЕРВЫЕ ПРЕДСТАВИТЕЛИ СССР В БЕЛГРАДЕ, ПЕРВЫЕ ПРЕДСТАВИТЕЛИ ЮГОСЛАВИИ В МОСКВЕ 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 18.
  30. ^ Sudoplatov, Pavel (1994). Special Tasks: The Memoirs of an Unwanted Witness — A Soviet Spymaster. Boston, MA: Little, Brown & Co. ISBN 0316773522.  s. 63
  31. ^ Владимир Сергеевич Антонов.
  32. ^ А.Ю. Тимофеев. ДИПЛОМАТИЯ ПО-РУССКИ, ДИПЛОМАТИЯ ПО-СЕРБСКИ… ПЕРВЫЕ ПРЕДСТАВИТЕЛИ СССР В БЕЛГРАДЕ, ПЕРВЫЕ ПРЕДСТАВИТЕЛИ ЮГОСЛАВИИ В МОСКВЕ 1 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p. 17.
  33. ^ Banac 1988, p. 64.
  34. ^ "Виктор ПЛОТНИКОВ, полпред Советского Союза". www.polpred.oldgood.org. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  35. ^ a b Sudoplatov, Pavel (1994). Special Tasks: The Memoirs of an Unwanted Witness — A Soviet Spymaster. Boston, MA: Little, Brown & Co. ISBN 0316773522.  s. 118-119
  36. ^ Договор о дружбе и ненападении между Союзом Советских Социалистических Республик и Королевством Югославии 29 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. docs.cntd.ru
  37. ^ Решетникова О. Н. К вопросу о советско-югославском договоре о дружбе и ненападении // Международные отношения и страны Центральной и Юго-Восточной Европы. pp. 110-123.
  38. ^ Как Сталин «кинул» Югославию 18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RISS
  39. ^ "Договор о дружбе и ненападении между СССР и Югославией от 5 апреля 1941 г. в освещении советской печати". srpska.ru. 1 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  40. ^ Dr. Đoko M. Slijepčević.
  41. ^ ″Оснивање белогвардејских тајних служби: Из тајних архива УДБЕ: РУСКА ЕМИГРАЦИЈА У ЈУГОСЛАВИЈИ 1918–1941.
  42. ^ "Договор о дружбе, взаимной помощи и послевоенном сотрудничестве между СССР и Югославией — Викитека". ru.wikisource.org. 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 
  43. ^ "Yugoslavia expelled from COMINFORM". 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ "Советско-Югославский конфликт. 1948-1953гг". www.coldwar.ru. 4 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  45. ^ "Resolution of the Information Bureau Concerning the Communist Party of Yugoslavia". wikisource.org. 13 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ The Unknown Stalin. Tauris. 2003. ss. 61-62. ISBN 978-1-58567-502-9. 
  47. ^ "No Words Left?". Time Magazine. 22 Ağustos 1949. 2 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2010. 
  48. ^ Dedijer, Vladimir (1980). Dokumenti 1948. // Knjiga Druga (Sırp-Hırvatça). Beograd, Socialist Federal Republic of Yugoslavia: Izdavačka radna organizacija ″RAD″.  s. 171-172, 175
  49. ^ "Югославия во второй половине 1940-х – 1989 гг. Договор о дружбе СССР Югославия Югославская компартия во власти убийц и шпионов - исторические документы". www.gumer.info. 9 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  50. ^ The Soviet-Israeli War, 1967-1973: The USSR's Military Intervention in the Egyptian-Israeli Conflict. August 2017. ISBN 9780190911751. 22 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  51. ^ a b "Russia condemns Nato at UN". BBC News. 25 Mart 1999. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  52. ^ "Fighting for a foreign land". BBC News. 20 Mayıs 1999. 12 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  53. ^ "A Milosevic In Moscow - Newsweek and The Daily Beast". The Daily Beast. 16 Mayıs 1999. 4 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ "Газпром нефть": расследование Сербии по покупке NIS напрямую не касается менеджеров 10 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TASS, 12 August 2014.
  55. ^ a b c Иллюзия близости: амбиции и возможности России на Западных Балканах 10 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Carnegie Moscow Center, 12 December 2017.
  56. ^ В сербском городе Ниш открыт гуманитарный центр МЧС 18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TASS, 27 April 2012.
  57. ^ a b c With Russia as an ally, Serbia edges toward NATO 8 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters, 3 July 2016.
  58. ^ ″Војна сарадња Србије и Русије на радару Вашингтона 14 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  59. ^ Как Сербия балансирует между НАТО и Россией 20 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Expert Online, 2016.
  60. ^ ""Serbia makes big step toward NATO": "Serbia, which Moscow considers its main ally in the Balkans, has made a big step towards NATO," estimated Moscow-based daily Kommersant". 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  61. ^ POPOVIC: GRANT EQUAL STATUS TO RUSSIANS CLEARING NATO BOMBS[ölü/kırık bağlantı] 4 January 2018.
  62. ^ Негуманитарные амбиции Москвы 14 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Radio Liberty, 24 May 2016.
  63. ^ Бојан Билбија.
  64. ^ "Serbia accuses Russia of spy plot" (İngilizce). 22 Kasım 2019. 1 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2019. 
  65. ^ "Serbia's Vucic, Rejecting EU Sanctions On Russia, Visits With Putin". 29 Ekim 2015. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2016 – Radio Free Europe / Radio Liberty vasıtasıyla. 
  66. ^ "Vučić: Full support for the territorial integrity of Ukraine PHOTO / VIDEO - English". B92.net. 25 Şubat 2022. 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  67. ^ "Serbia will not impose sanctions against Moscow, president says". www.reuters.com. 25 Şubat 2022. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  68. ^ "Serbia Supports Ukraine's Sovereignty But Opposes Sanctions on Russia, Vucic says". Balkan Insight. 25 Şubat 2022. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  69. ^ "Right-wing Serbians rally in central Belgrade behind Russia's invasion of Ukraine". MarketWatch. 5 Mart 2022. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  70. ^ "Far-right Serbians hold pro-Russia rally amid Ukraine crisis". Far-right Serbians hold pro-Russia rally amid Ukraine crisis. 5 Mart 2022. 25 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  71. ^ "Thousands of pro-Russia Serbs march in Belgrade". BBC News (İngilizce). 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  72. ^ "À Belgrade, opposants russes et biélorusses se joignent aux Ukrainiens contre la guerre". euronews (Fransızca). 21 Mart 2022. 21 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  73. ^ "Women in Black organize protests in Belgrade against war in Ukraine". N1. 26 Şubat 2022. 26 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022. 
  74. ^ "Anti-war protestor burns his Russian passport at Belgrade march against war on Ukraine". Independent TV. 6 Mart 2022. 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  75. ^ "Putin: supports for Kosovo unilateral independence "immoral, illegal"". Xinhua. 14 Şubat 2008. 17 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2008. 
  76. ^ "Putin calls Kosovo independence 'terrible precedent'". 22 Şubat 2008. 25 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2008. 
  77. ^ Medvedev pledges support for Serbia 9 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Al Jazeera English, 25 February 2008.
  78. ^ "Russia links Tibet violence to Kosovo precedent". RIA Novosti. 18 Mart 2008. 9 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2008. 
  79. ^ "Russia's Putin orders aid for Kosovo Serb enclaves". Reuters. 24 Mart 2008. 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022 – www.reuters.com vasıtasıyla. 
  80. ^ "Thaci opposes Russian aid to Kosovo Serbs". 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2008. 
  81. ^ "Russia's Medvedev condemns Western 'paternalism'". ABC News. 15 Temmuz 2008. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022 – www.abc.net.au vasıtasıyla. 
  82. ^ "Medvedev calls Serbia Russia's key partner". Makfax. 29 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  83. ^ "Ambassador underlines Russian backing for Serbia". B92. 12 Haziran 2009. 7 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2009. 
  84. ^ "Russia welcomes Serbia, Kosovo economic normalization". 10 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  85. ^ Межгосударственные отношения России и Сербии 7 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 18 December 2017.
  86. ^ Сербия получила скидку за «Южный поток»: Россия до 2021 года будет поставлять Сербии газ со скидкой в 13% 18 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gazeta.ru, 27 March 2013.
  87. ^ Russia lifts gas re-export ban for Serbia 27 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters, 18 December 2017.
  88. ^ "Serbia's Vucic Seals Kremlin Summit With Gas Deal: At a cordial meeting in Moscow, the Presidents of Serbia and Russia pledged to further closen relations and oversaw the signing of several agreements, including on energy". 24 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  89. ^ "Top 100 Companies". Top 100. 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  90. ^ Serbia to bolster air force with Russian jets and European helicopters: PM 25 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Reuters, 15 December 2016.
  91. ^ "Russian "Gift" For Serbia". 3 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  92. ^ a b SERBIAN ARMY TO RECEIVE 30 MODERNIZED RUSSIAN T-72 TANKS NEXT YEAR[ölü/kırık bağlantı] inserbia.info, 5 December 2017.
  93. ^ Россия закончила поставку шести истребителей МиГ-29 в Сербию 7 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. RIA Novosti, 4 October 2017.
  94. ^ ″Година мигова″.
  95. ^ "Разработчик рассказал об экспорте противодронных ружей". 8 Eylül 2018. 8 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  96. ^ "ЦАМТО / Новости / Российские силовики начали получать новейшие средства борьбы с БЛА". armstrade.org. 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  97. ^ "Russia-Serbia-Belarus Slavic Brotherhood 2018 Tactical Drills : Ministry of Defence of the Russian Federation". 29 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  98. ^ "Serbia wants to buy Chaborz M3 buggies from Russia | October 2018 Global Defense Security army news industry | Defense Security global news industry army 2018 | Archive News year". 8 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  99. ^ "ЦАМТО / Новости / Россия заключила три оружейных контракта с Сербией". armstrade.org. 18 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  100. ^ "More Russian Weapons for Serbia Despite US Sanction Threats". 18 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  101. ^ Cultural-educational cooperation with Serbia 5 Ağustos 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi, Ministry of Foreign Affairs of Serbia
  102. ^ О нама Webarşiv şablonunda hata: |url= value. Boş., Russian Centre for Science and Culture in Belgrade
  103. ^ "2011 Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Serbia POPULATION ETHNICITY" (PDF). 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  104. ^ "1. НАЦИОНАЛЬНЫЙ СОСТАВ НАСЕЛЕНИЯ" (PDF). 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  105. ^ "5. ВЛАДЕНИЕ ЯЗЫКАМИ НАСЕЛЕНИЕМ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ" (PDF). 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  106. ^ "8. НАСЕЛЕНИЕ НАИБОЛЕЕ МНОГОЧИСЛЕННЫХ НАЦИОНАЛЬНОСТЕЙ ПО РОДНОМУ ЯЗЫКУ" (PDF). 24 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  107. ^ http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga4_Veroispovest.pdf 15 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  108. ^ "Официальные статистические данные Статистические сведения в отношении иностранных граждан, находящихся на территории Российской Федерации Сведения в отношении иностранных граждан, находящихся на территории Российской Федерации, в половозрастном разрезе (по состоянию на 4 марта 2015 г". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  109. ^ "Миграциони профил Републике Србије за 2013. годину" (PDF). 29 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. 
  110. ^ Politika (Serbian) - Хотел на Теразијама променио девет држава 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved January 23, 2008.

Kaynaklar değiştir

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Rusya-Sırbistan_ilişkileri&oldid=32109634" sayfasından alınmıştır