IV. İvan

ilk Rusya Çarı

IV. İvan, İvan Vasiliyeviç veya yaygın adıyla Korkunç İvan (Rusça: Ива́н четвёртый, Васи́льевич, Иван Грозный 25 Ağustos 1530; Kolomenskoye, Moskova - 18 Mart 1584, Moskova), son Moskova Knezi ve ilk Rusya Çarı. Düzenlediği seferler ve yaptığı fetihlerle Moskova Knezliği'ni lağvetmiş ve Rus Çarlığı'nı kurmuş olan bir hükümdardır. Rusya'yı, "Tüm Rusya'nın Çarı" sıfatıyla 1547 yılından 1584'teki ölümüne kadar yönetmiştir.

IV. İvan
İvan Vasiliyeviç
Korkunç İvan
Иван Грозный
Tüm Rusya'nın çarı
Hüküm süresi16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584
Taç giymesi16 Ocak 1547
Sonra gelenI. Fyodor
Moskova büyük prensi
Hüküm süresi3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547
Önce gelenIII. Vasili
Doğum25 Ağustos 1530(1530-08-25)
Kolomenskoye, Moskova
Ölüm28 Mart 1584 (53 yaşında)
Moskova
DefinKelmisvi Şapeli, Moskova
Eş(ler)iAnastasiya Romanovna
Mariya Temryukovna
Marfa Sobakina
Anna Koltovskaya
Anna Vasilchikova
Vasilisa Melentyeva
Maria Dolgorukaya
Mariya Nagaya
Çocuk(lar)ıÇareviç Dmitry Ivanovich (Rusya)
Çareviç İvan İvanoviç
I. Fyodor
Dimitri İvanovich
Tam adı
İvan Vasiliyeviç
HanedanRurik
BabasıIII. Vasili
AnnesiElena Glinskaya
DiniRus Ortodoks

Hükümdarlığı

değiştir
 
İvan IV. Vasiliyeviç

Henüz üç yaşında Moskova Knezliği'nin başına geçti. 1547'de taç giydi. 1549'da Zemskiy Sobor'u kurdu.[1][2] Kararlı, etkileyici ve acımasız bir portre çizen İvan, büyük hırsları olan ve intikam duygusu oldukça yüksek bir Rus lideriydi. Tatarlar üzerine yaptığı birçok sefer bunun kanıtıydı. Düşmanları arasında korku salan, gözü kara, dengesiz kişiliğe sahip olan IV. Ivan bu yüzden kendine ihanet ettiği gerekçesiyle 1582 yılında oğlunu öldürdü.

Yaptığı çeşitli seferlerle Moskova Knezliği'ni genişletti. Bu durumdan faydalanarak kendini "Tüm Rusya'nın Çarı" ilan etti. Böylece devlet, Çarlık yönetim sistemine geçmiş oldu[3].

1550'de sivil ve ruhani büyüklerden teşekkül eden bir toplantı olan Sobor düzenledi. Toplantıda, Rusya'da yürürlükte olan devlet ve kilise kanunları ile nizamları üzerine konuşmalar yapıldı. Bu toplantıda karar alıcıları Mümtaz Heyet olarak adlandırıldı.

Çar'ın en yakın müşavirleri sıfatıyla devlet işlerinde önemli rol oynayan Mümtaz Heyet, 1553'te İvan'ın gözünden düşmeye başladı. Metropolit Macari'nin etkisiyle kendini Tanrı inayetiyle hükümdar, Rusya'yı dilediği gibi idareye memur bir Çar diye telakki ediyordu.

1560'ta İvan'ın eşi Anastasya, geride İvan ve Fyodor adlı iki çocuk bırakarak öldü. Eşinin her yönden İvan üzerinde etkisi vardı. Eşinin ölümü İvan'ı zevk ve sefahat alemine dalmasına neden oldu. Yine bu dönemde yeni gözdeleri ortaya çıktı. Bunların da kışkırtmasıyla uzun zamandır içinde sakladığı arzular ve hevesler ortaya çıkmaya başladı. Bu süreçte birçok kişi sürgüne gönderildi.

1564'te çocuklarını, saray hademeleri ve maiyetini, saray hazinesini alarak Kremlin'i terk etti. Bu gidiş Moskovalılar gözünde bir muammaydı. Bir yıl sonra soylulara ve ruhani liderlere, "Soyluların ihanet içinde olduğu için Moskova'yı terk ettiğini" yazdı.

Bu Moskova'da derin bir etki yarattı ve Çar'ın geri dönmesi için çabalar başladı. Nihayet iki ay sonra Moskova'ya döndü. Fakat 35 yaşında olmasına rağmen ihtiyar bir görüntüyle tanınmaz hale gelmişti.

Döner dönmez 'hainleri' cezalandırmaya başladı. Böylece hem tek adam olma yönünde büyük bir adım atacaktı hem de tek adamlığı destekleyecek ıslahatları yapma fırsatı bulacaktı. Nihayet Opriçnina denilen idari bir sistemi yerleştirerek bu emellerine ulaştı.

Ölümü

değiştir

Bu rejimi tam 20 yıl sürdürdü. Bu dönemde birçok olay kanlı baskınlar sonucu örtüldü. Yine bu dönem içinde 1582 yılında kendi oğlunu bile öldürmekten çekinmeyen Çar İvan, 18 Mart 1584'te Bogdan Belsky ile satranç oynarken 53 yaşında öldü. Kehanetler, IV. İvan'ın bu tarihte öleceğini söylüyordu. 1960'lı yıllarda mezarını açan arkeologlar, zehirlendiğine dair kanıt oluşturabilecek cıva kalıntılarına ulaştı. Bogdan Belski ve daha sonra çar olan Boris Godunov tarafından zehirlendiği sanılmaktadır.

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Acton, Edward (19 Eylül 2014). Russia. doi:10.4324/9781315844770. ISBN 9781315844770. 
  2. ^ Krebs, H. (11 Mart 1905). "Zémstvo and Zemsky-Sobór". Notes and Queries. s10-III (63): 185. doi:10.1093/nq/s10-iii.63.185c. ISSN 1471-6941. 
  3. ^ Hıristiyanlık Tarihi. Paul D. Steeves. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 464 ISBN 975-8318-86-1. 
  • Bobrick, Benson (1990) Ivan the Terrible. Edinburgh: Canongate Books, ISBN|0-86241-288-9 (İngilizce)
  • Hosking, Geoffrey, (2004). Russia and the Russians: A History. Cambridge: Harvard University Press, ISBN 0-674-01114-7 (İngilizce)

Dış bağlantılar

değiştir
Resmî unvanlar
Önce gelen:
III. Vasili
 
Moskova büyük prensi

3 Aralık 1533 – 16 Ocak 1547
Sonra gelen:
Önce gelen:
 
Rus çarı

16 Ocak 1547 – 28 Mart 1584
Sonra gelen:
I. Fyodor