Nikola Pašić
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Nisan 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Nikola Pašić (Sırpça: Никола Пашић; 31 Aralık 1845 - 10 Aralık 1926), 1891 ve 1918 yılları arası toplam 5 kez Sırbistan Başbakanlığı yapmış ve 1918-1926 yılları arasında da 3 defa Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı'nın başbakanı olarak görev yapmış Sırp siyasetçi.
| Nikola Pašić | |
|---|---|
| |
| Yugoslavya Başbakanı | |
| Görev süresi 6 Kasım 1924 - 8 Nisan 1926 | |
| Hükümdar | I. Aleksandar |
| Yerine geldiği | Ljubomir Davidović |
| Yerine gelen | Nikola Uzunović |
| Görev süresi 1 Ocak 1921 - 28 Temmuz 1924 | |
| Hükümdar | I. Petar I. Aleksandar |
| Yerine geldiği | Milenko Vesnić |
| Yerine gelen | Ljubomir Davidović |
| Görev süresi 1 Aralık 1918 - 22 Aralık 1918 | |
| Hükümdar | I. Petar |
| Yerine geldiği | Makam Oluşturuldu |
| Yerine gelen | Stojan Protić |
| Sırbistan başbakanı | |
| Görev süresi 12 Eylül 1912 - 1 Aralık 1918 | |
| Hükümdar | I. Petar |
| Yerine geldiği | Marko Trifković |
| Yerine gelen | Makam Kaldırıldı |
| Görev süresi 24 Ekim 1909 - 4 Temmuz 1911 | |
| Hükümdar | I. Petar |
| Yerine geldiği | Stojan Novaković |
| Yerine gelen | Milovan Milovanović |
| Görev süresi 29 Nisan 1906 - 20 Temmuz 1908 | |
| Hükümdar | I. Petar |
| Yerine geldiği | Sava Grujić |
| Yerine gelen | Petar Velimirović |
| Görev süresi 10 Aralık 1904 - 28 Mayıs 1905 | |
| Hükümdar | I. Petar |
| Yerine geldiği | Sava Grujić |
| Yerine gelen | Ljubomir Stojanović |
| Görev süresi 23 Şubat 1891 - 22 Ağustos 1892 | |
| Hükümdar | I. Aleksandar |
| Yerine geldiği | Sava Grujić |
| Yerine gelen | Jovan Avakumović |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 18 Aralık 1845 Zaječar, Sırbistan Prensliği (1817-1882) |
| Ölüm | 10 Aralık 1926 (80 yaşında) Belgrad, Yugoslavya |
| Evlilik(ler) | Đurđina Duković |
| Çocuk(lar) | 3 |
| Dini | Sırp Ortodoks |
| İmzası | 
|
Orta hâlli bir tüccarın oğluydu. Belgrad'da mühendislik öğrenimi gördü. Ardından Zürih Politeknik Okulu'nu bitirdi. Zürih'te bulunduğu yıllarda tanıştığı Mihail Bakunin'in etkisiyle siyasetle ilgilenmeye başladı. 1873'te Sırbistan'a döndükten sonra Svetozar Marković önderliğindeki sosyalist gruba katıldı ve Oslobodjenje gazetesinin yayın yönetmenliğini üstlenerek Marković'in görüşlerinin yayılması için çalıştı. Aynı dönemde Prens Milan Obrenović'in (1882-1889 arasında Sırbistan kralı IV. Milan) despotik yönetimine karşı mücadele amacıyla siyasete atılmaya karar verdi. 1878'de meclise seçildikten sonra muhalefetin önderliğini üstlenerek ülkede parlamenter demokrasinin kurulması için mücadele etti. 1881'de Radikal Parti'nin kuruluşunda görev aldı.
Radikallerin 1883'te Zajećar'da Milan yönetimine karşı başlattıkları ayaklanma baskıların daha da yoğunlaşmasına ve birçok Radikal önderin ağır biçimde cezalandırılmasına yol açtı. Ülkeden kaçmak zorunda kalan Pašić, Milan'ın 1889'da oğlu Aleksandar lehine tahttan çekilmesi üzerine sürgünden döndü ve hemen ardından Parlamento (Skupština) başkanlığına seçildi.
1899'da Milan'a karşı düzenlenen başarısız suikast girişiminden sonra birçok Radikal Parti üyesiyle birlikte ölüm cezasına mahkûm edilen Pašić sonradan bağışlandı.
Aleksandar'ın kanlı bir hükûmet darbesiyle devrilip Karayorgiyeviç hanedanından I. Petar'ın başa geçtiği 1903'ten sonra, Pašić Sırbistan'ın en güçlü devlet adamı durumuna geldi. Aralık 1904-Mayıs 1905 ve Mayıs 1906-Haziran 1908 arasında başbakanlık ve dışişleri bakanlığı, Ekim 1909'dan yerini en büyük siyasi rakibi Milovan Milovanović'e bıraktığı 1911'e değin de başbakanlık görevini yürüttü. 1912'de yeniden başbakan ve dışişleri bakanı oldu.
I. Dünya Savaşı'nın başlangıcında feshedilen parlamento Niş'te yeniden toplandı ve Kasım 1914'te Pašić başkanlığında bir koalisyon hükûmeti kuruldu.
Pašić I. Dünya Savaşı boyunca sürgündeki Sırbistan hükûmetinin başkanlığını yürüttü. Koalisyon hükûmetinin 1917'de dağılmasının ardından yalnızca Radikallerden oluşan bir hükûmet kurdu. Rusya'da Çarlık rejiminin yıkılmasıyla (1917) konumu daha da zayıflayan Pašić, Sırplar arasındaki birliği öne çıkaran tutumundan vazgeçerek Slavların kurduğu, Ante Trumbić önderliğindeki Yugoslav Komitesi'yle eşit koşullarda görüşmeyi kabul etmek zorunda kaldı. Görüşmelerin sonucunda, savaştan sonra birleşik bir Yugoslav devletinin kurulmasını öngören Korfu Bildirisi (Temmuz 1917) imzalandı. Sırbistan ve Güney Slav eyaletleri 1 Aralık 1918'de Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı adı altında birleşti.
1921'de yeniden başbakanlığa atanan Pašić, Sırpların ülkede yaşayan öteki milliyetler üzerindeki hegemonyasını onaylayan ve güçlü bir monarşi yönetimi altında son derece merkezi bir yönetim yapısı oluşturan yeni anayasanın yürürlüğe girmesini sağladı. 1921 kışında Demokratları hükûmetten uzaklaştırarak bütünüyle Radikallerden oluşan bir kabine kurdu. Mart 1923'teki seçimlerde çoğunluğu elde edimediyse de muhalefetin zaaflarından yararlanarak görevde kalmayı başardı. Temmuz-Ekim 1924 arasında iktidar olan Ljubomir Davidović başkanlığındaki koalisyon hükûmetinin dağılmasının ardından bir kez daha başbakan oldu. Ama Kral Aleksandar'la ve merkeziyetçi yönetime karşı çıkan Hırvat ve Slovenlerle ilişkileri giderek gerginleşti. Şubat 1925'te parlamentoyu feshederek Stjepan Radić'i ve Hırvatistan Köylü Partisi'nin öteki önderlerini hapse attırdı. Aynı yıl Radić'le geçici olarak iş birliğine girdiyse de istikrarlı bir hükûmet kurmayı başaramadı. Yönetimin merkeziyetçi yapısını daha da güçlendirmeye yönelik eğilimlerinin Radić tarafından kamuoyu önünde açıkça eleştirilmesi üzerine, Mart 1926'da istifa etmek zorunda kaldı.