Homo

Homo; Yaşadığı dönem aralığı: 2,8-0 myö; Piasenziyen-Günümüz PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
	Cava insanının kafatası ilüstrasyonu
Bilimsel sınıflandırma
Âlem:	Animalia
Şube:	Chordata
Sınıf:	Mammalia
Takım:	Primates
Alt takım:	Haplorhini
İnfra takım:	Simiiformes
Familya:	Hominidae
Alt familya:	Homininae
Oymak:	Hominini
Cins:	Homo; Linnaeus, 1758
Tip tür
	Homo sapiens Linnaeus, 1758
Türler
	† Homo antecessor - Ata insan; † Homo cepranensis - Ceprano insanı; † Homo ergaster - Çalışkan insan; † Homo erectus - Dik insan; † Homo floresiensis - Flores insanı; † Homo gautengensis; † Homo georgicus - Gürcü insanı; † Homo habilis - Hünerli insan; † Homo heidelbergensis - Heidelberg insanı; † Homo longi - Ejderha insanı; † Homo luzonensis; † Homo naledi; † Homo neanderthalensis - Neandertal insanı; † Homo rhodesiensis - Rodesya insanı = Homo bodoensis?; † Homo rudolfensis; Homo sapiens - Akıllı insan † Homo sapiens idaltu - Yaşlı bilge insan; Homo sapiens sapiens; ;
Sinonimler
	Africanthropus (Dreyer, 1935) Atlanthropus (Arambourg, 1954) Cyphanthropus (Pycraft, 1928) Palaeanthropus (Bonarelli, 1909) Palaeoanthropus (Freudenberg, 1927) Pithecanthropus (Dubois, 1894) Protanthropus (Haeckel, 1895) Sinanthropus (Black, 1927) Tchadanthropus (Coppens, 1965) Telanthropus (Broom & Anderson 1949)

Homo (Latince: "insan"), çağdaş insanı ve yakın akrabalarını içeren insansı cinsine verilen ad. Cinsin üyeleri genelde "insan" adıyla birlikte anılır. En erken üyesi, en eski kalıntıları 2.3 milyon yıl öncesine tarihlenen Homo habilis olup^[a] modern insan (Homo sapiens) dışındaki yaşayan son türü olan Homo neanderthalensis'in (Neandertal) yaklaşık 40.000 yıl öncesine kadar yaşadığı düşünülmektedir. Homo floresiensis türünün ise 50.000 yıl öncesine kadar var olduğu düşünülüyor.^[3]

Ayırt edici özellikleriDeğiştir

Taş yontan bir erken insan

Homo türleri, ataları avustralopitesinlere göre daha kısa kollara ve daha uzun bacaklara sahiplerdir. Bu da avustralopitesinlerde olduğu düşünülen tırmanma davranışının ortadan kalkmasına işaret eder. Erken insansılardan ayrımsanmalarını sağlayan beyin hacimleri erken türlerde (Homo rudolfensis, erectus) 700-1000 cm³ arasında değişirken, gelişmiş türlerde (Homo sapiens, heidelbergenis/rhodesiensis, neanderthalensis) ortalama 1000-1600 cm³ arasındadır – avustralopitesinlerde ise ortalama beyin hacmi 450 cm³ idi, H. habilis'in de buna benzer şekilde 450-600 cm³ arasında bir beyin hacmi vardı.^[4]^[b] Başparmakları ve öteki parmakları, karşılıklı gelebilecek biçimde gelişmiştir ve dolayısıyla Homo türleri nesneleri atalarına göre daha iyi kavrama yeteneğine sahiptir. Homo cinsine ait türlerin, alet kullanma ve alet yapabilme yetenekleri vardır. Oldovan alet kültürünun ilk olarak H. habilis/H. rudolfensis tarafından kullanıldığı düşünülüyordu.^[4] Ancak artık Australopithecus garhi'nin (2.6 Ma) bu alet kültürünün en eski temsilcisi olduğu kabul ediliyor.

TürlerDeğiştir

*Homo* cinsine bağlı türlerin karşılaştırılması
Tür	Yaşadığı zaman (Milyon yıl önce)	Yaşadığı yer	Yetişkinlerin boyu	Yetişkinlerin ağırlığı	Beyin Hacmi (cm³)	Fosil kayıtları	Cins isminin keşfediliş/kayıtlara geçiş yılları
H. habilis	2.3 – 1.6	Afrika	1.0–1.5 m	33–55 kg	660	çok	1960/1964
H. erectus	2 – 0.1	Afrika, Avrasya (Cava Adası, Çin, Kafkaslar)	1.8 m	60 kg	850 (önceleri) – 1100 (sonraki zamanlarda)	çok	1891/1892
H. rudolfensis	1.9	Kenya				1 adet kafatası	1972/1986
H. georgicus	1.8	Gürcistan Cumhuriyeti			600	az	1999/2002
H. ergaster	1.9 – 1.4	Doğu ve Güney Afrika	1.9 m		700–850	çok	1975
H. antecessor	1.2 – 0.8	İspanya	1.75 m	90 kg	1000	2 bölge	1997
H. cepranensis	0.9 – 0.8?	İtalya			1000	1 adet kafatasının üst kısmı	1994/2003
H. heidelbergensis	0.7 – 0.2	Avrupa, Afrika, Çin	1.8 m	60 kg	1100–1400	çok	1908
H. neanderthalensis	0.25 – 0.03	Avrupa, Batı Asya	1.6 m	55–70 kg (yapılı bünye)	1200–1700	çok	(1829)/1864
H. rhodesiensis	0.8 – 0.12	Zambiya			1300	oldukça az	1921
H. sapiens	0.2 – günümüz	dünya genelinde	1.4–1.9 m	50–100 kg	1000–1850	halen yaşamakta	—/1758
H. sapiens idaltu	0.16 – 0.15	Etiyopya			1450	3 adet kafa kemiği	1997/2003
H. floresiensis	0.19 – 0.05	Endonezya	1.08 m	25 kg	380	7 birey	2003/2004

Ayrıca bakınızDeğiştir

DipnotlarDeğiştir

^ Etiyopya'da Afar Bölgesi'nde bulunan ve 2.8 milyon yıl öncesine tarihlenen bir çene kemiği, Homo olarak değerlendirilmiştir.^[2]
^ Homo cinsinin ilk örneği kabul edilen Homo habilis'ten sonra, özellikle Homo neanderthalensis, Homo heidelbergensis, Alageyik Mağarası insanı, Denisova insanı ve Homo sapiens türlerinde beyin büyüklüğü kayda değer oranda genişlemiştir.^[5] Ancak son 50.000 yıldır beyin boyutunda kayda değer bir değişmenin bulunmadığı ortaya çıkmıştır.^[6]

KaynakçaDeğiştir

^ "Taxonomy browser (Homo)". www.ncbi.nlm.nih.gov. Erişim tarihi: 2021-07-30.
^ Villmoare, Brian; Kimbel, William H.; Seyoum, Chalachew; Campisano, Christopher J.; DiMaggio, Erin N.; Rowan, John; Braun, David R.; Arrowsmith, J Ramón; Reed, Kaye E. (20 Mart 2015). "Early Homo at 2.8 Ma from Ledi-Geraru, Afar, Ethiopia". Science (İngilizce). 347 (6228): 1352-1355. doi:10.1126/science.aaa1343. ISSN 0036-8075. 29 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2022.
^ Erman Ertuğrul (12 Kasım 2019). "'Hobbitler' Yaşanan Hızlı Evrimin Sonucunda Ortaya Çıktı". Arkeofili. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.
^ ^a ^b Mayr, Ernst (2018). Evrim Nedir? (3 bas.). Say Yayınları. s. 304-315. ISBN 978-605-02-0488-9.
^ Brown, Graham; Fairfax, Stephanie; Sarao, Nidhi. "Human Evolution". Tree of Life (İngilizce). Tree of Life Project. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.
^ Lee, Sang-Hee; Wolpoff, Milford H. (2003). "The Pattern of Pleistocene Human Brain Size Evolution". 29 (2). Paleobiology: 185-95. doi:10.1666/0094-8373(2003)029%3c0186:tpoeip%3e2.0.co;2. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

Dış bağlantılarDeğiştir

Wikimedia Commons'ta Homo ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

Primat ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Antropoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[3] Etiyopya'da Afar Bölgesi'nde bulunan ve 2.8 milyon yıl öncesine tarihlenen bir çene kemiği, Homo olarak değerlendirilmiştir.^[2]

[8] Homo cinsinin ilk örneği kabul edilen Homo habilis'ten sonra, özellikle Homo neanderthalensis, Homo heidelbergensis, Alageyik Mağarası insanı, Denisova insanı ve Homo sapiens türlerinde beyin büyüklüğü kayda değer oranda genişlemiştir.^[5] Ancak son 50.000 yıldır beyin boyutunda kayda değer bir değişmenin bulunmadığı ortaya çıkmıştır.^[6]

[Homo-kaynak-1] "Taxonomy browser (Homo)". www.ncbi.nlm.nih.gov. Erişim tarihi: 2021-07-30.

[2] Villmoare, Brian; Kimbel, William H.; Seyoum, Chalachew; Campisano, Christopher J.; DiMaggio, Erin N.; Rowan, John; Braun, David R.; Arrowsmith, J Ramón; Reed, Kaye E. (20 Mart 2015). "Early Homo at 2.8 Ma from Ledi-Geraru, Afar, Ethiopia". Science (İngilizce). 347 (6228): 1352-1355. doi:10.1126/science.aaa1343. ISSN 0036-8075. 29 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2022.

[4] Erman Ertuğrul (12 Kasım 2019). "'Hobbitler' Yaşanan Hızlı Evrimin Sonucunda Ortaya Çıktı". Arkeofili. 12 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2021.

[:0-5] Mayr, Ernst (2018). Evrim Nedir? (3 bas.). Say Yayınları. s. 304-315. ISBN 978-605-02-0488-9.

[6] Brown, Graham; Fairfax, Stephanie; Sarao, Nidhi. "Human Evolution". Tree of Life (İngilizce). Tree of Life Project. 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2020.

[7] Lee, Sang-Hee; Wolpoff, Milford H. (2003). "The Pattern of Pleistocene Human Brain Size Evolution". 29 (2). Paleobiology: 185-95. doi:10.1666/0094-8373(2003)029%3c0186:tpoeip%3e2.0.co;2. 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2022.

[a]

[3]

[1]

[4]

[b]

[2]

[5]

[6]