Alt Paleolitik
Alt Paleolitik, Eski Taş Devri'nin ilk alt devridir. Çok geniş anlamda 3.3 milyon ila 300.000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Mevcut arkeolojik kayıtlara göre taştan yapılan aletlerin üretimi ve insanlar tarafından kullanımı için ilk kanıtlar bu döneme aittir.[1]
Alt Paleolitik insanları
değiştirHomo habilis
değiştirGünümüzden 2.5 ilâ 1.5 milyon yıl öncesinde Güney ve Doğu Afrika'da yaşamış olan Homo genusunun ilk üyesi yani ilk insan türüdür. Bununla beraber Homo habilisler morfolojik özellikleri bakımından insandan çok Australopithecus'lara benzerler. Homo habilisler ortalama 1.3 metre boyunda ufak canlılardır, beyin hacimleriyse Australopithecus'larınkinden sadece biraz fazladır (590-650cm3).
2.5 milyon ilâ 1.8 milyon yıl öncesine tarihlendirilen bir grup fosil, bazı araştırmacılar tarafından Homo rudolfensis adıyla ayrı bir tür olarak tanımlanmaktadır. Homo rudolfensisler, Homo habilislerden bazı anatomik özellikleri bakımından, örneğin daha büyük bir beyin ve dişlere sahip olmalarıyla ayrılmakta ancak bunun dışında Homo habilislere benzemektedirler.
Homo habilisler taş aletler yapmışlardır ve bu nedenle ilk insan türü olarak kabul edilmektedirler. Homo habilis "becerikli insan" anlamına gelmektedir. İnsan elinden çıkan en eski taş aletler, diğer bir deyişle insan yaratıcılığının en eski ürünleri, yaklaşık olarak 2.5 milyon yıllıktır. Bu taş aletler Afrika, Tanzanya, Etiyopya, Zaire ve Malavi'de bulunmuştur. Homo habilislerin yaptığı taş aletler, Oldovan taş alet teknolojisi olarak adlandırılmaktadır. Bu aletler çakıl taşlarının basit bir yöntemle yontulması esasına dayanır.
Homo erectus
değiştirHomo erectus, günümüzden 1.9 milyon yıl öncesinden 100 bin yıl öncesine kadar Afrika, Asya ve Avrupa'da yaşamış bir insan türüdür. Fosiller Afrika'da, Çin'de, Endonezya'nın Java Adası'nda, Fransa'da ve İspanya'da bulunmuştur. 1.9 ilâ 1.6 milyon yıl arasına tarihlenen Homo erectus fosilleri, genellikle ayrı bir tür olarak tanımlanmakta ve Homo ergaster olarak adlandırılmaktadır. Homo ergasterlerin Homo erectusların öncülleri veya erken Homo erectuslar oldukları söylenebilir. Homo ergasterlerin beyin hacimleri 700 ve 850 cm3 arasında değişmektedir.
Homo erectusların beyin hacimleri, Homo ergasterlerin daha da büyüktür (950-1100 cm3). Homo erectusların boyları uzun olup bölgesel farklılıklar göstermekle birlikte ortalama 1.60-1.70 cm olduğu söylenebilir.
Homo erectus fosilleri, Afrika kıtası dışında bulunan ilk insan kalıntılarını temsil eder. Gürcistan'da bulunan erken Homo erectus (Homo ergaster) fosilleri 1.8 milyon yıl öncesine tarihlenmektedir. Homo erectusların Afrika'da evrimleştikleri ve sonra Asya ve Avrupa'ya doğru yayıldıkları kabul edilmektedir.
Homo erectuslar, Aşölyen teknolojisi adı verilen taş aletler yapmışlardır. İsmini Fransa'da ilk bulunduğu yerden alan Aşölyen teknolojisi, günümüzden 1.4 milyon yıl önce başlar ve 500 bin yıl önceye dek varlık gösterir. Aşölyen teknolojisi bir baltanın uç kısmını hatırlattığı için el baltası denen, iki yüzü de işlenmiş, simetrik, genellikle damla biçimli aletlerden oluşmaktadır. Çok işlevli olan bu el baltaları kesmek, kazımak, parçalamak gibi pek çok iş için kullanılmıştır.
Homo erectusların bir grup halinde örgütlenerek avcılık yaptıklarını gösteren kanıtlar vardır. Bu sayede bir avcının tek başına avlayamayacağı büyük hayvanları avlamışlardır.
Homo erectus'un büyük beyni ve gelişmiş alet teknolojisi, ayrıca büyük hayvanları avladıkları örgütlü bir grup avcılığı tekniği geliştirmiş olmaları, bu insanların iletişim becerilerinin gelişmiş olduğunu göstermektedir. Büyük ihtimalle Homo erectuslar konuşabiliyorlardı. Ancak konuşma dilinin ne zaman geliştiğini belirlemek günümüzde mümkün olmamakla birlikte dilin gelişimi, beynin gelişiminde itici bir güç yaratmıştır.
Homo erectuslara özgü çok önemli bir yenilik de ateşin insanlar tarafından bilinçli olarak kullanılmaya başlanmasıdır. Homo erectuslar tarafından bilinçli olarak kullanılmış en eski ateş izleri, yaklaşık 1.5 milyon yıllıktır ve Afrika'da bulunmuştur.
Homo heidelbergensis
değiştirGünümüzden 500 bin ilâ 200 bin yıl öncesine tarihlendirilen Homo heidelbergensis fosilleri Avrupa, Asya ve Afrika'da bulunmuştur. Homo heidelbergensislerin beyin hacimleri oldukça büyüktür. 1100-1400 cm3 arasındaki beyin hacmi, modern insanınkiyle neredeyse aynıdır. Homo heidelbergensis, uzun boylu bir tür olup anatomik açıdan kısmen Homo erectus'a kısmen de Homo sapiens'e benzemektedir. Geyik, mamut, at, gergedan gibi o dönem Avrupasında yaşayan hayvanları avlayıp yedikleri, bu hayvanların kemiklerindeki kesik izlerinden anlaşılmaktadır. Homo heidelbergensislerin kullandığı taş aletler, Homo erectusların Aşölyen alet endüstrisine çok benzemektedir. Avrupa'da bulunan Homo heidelbergensislerin Homo neanderthalensis'in atası olduğu kabul edilmektedir.
Kaynakça
değiştir
- ^ Harmand, Sonia (21 Mayıs 2015). "3.3-million-year-old stone tools from Lomekwi 3, West Turkana, Kenya". Nature. 521 (7552). ss. 310-315. Bibcode:2015Natur.521..310H. doi:10.1038/nature14464. PMID 25993961. 9 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020.
İşbu madde Kozan Uzun tarafından CC BY-SA 3.0 lisansı altında yayımlanan metin içermektedir.