İdeoloji

İdeoloji, özellikle tamamen epistemik olmayan nedenlerle bir kişi veya grup tarafından benimsenen inanç veya felsefeler kümesidir. bu durumda "pratik unsurların teorik unsurlar kadar önemli olduğu" anlamına gelir. Daha önceden genellikle ekonomik, siyasi veya dini teorilere ve politikalara uygulanan terim, Karl Marx ve Friedrich Engels'e kadar uzanan bir geleneğe sahipti. Ancak daha yakın zamanlarda yapılan kullanımlarda terim genellikle ek olarak kullanılmaktadır.

Terim, Antoine Destutt de Tracy tarafından ortaya atılmıştır. Tracy, Fransız Aydınlanma dönemi aristokratı ve filozofu olarak, 1796 yılında terimi "fikirler bilimi" olarak kavramsallaştırdı ve halkın irrasyonel dürtülerine karşı rasyonel bir fikir sistemi geliştirmeyi amaçladı. Siyaset biliminde, terim betimsel anlamda siyasi inanç sistemlerine atıfta bulunmak için kullanılır.

Tarihçe

Antoine Destutt de Tracy (1754–1836)

İdeoloji terimi ve onunla ilişkilendirilen fikir sistemi, Antoine Destutt de Tracy tarafından 1796 yılında kullanılmaya başlandı. Tracy, Terör Dönemi'nde yargılanma sürecindeyken hapishanede Locke ve Condillac'ın eserlerini okurken bu terimi ortaya çıkardı. Ahlak ve siyaset bilimleri için güvenilir bir temel oluşturmayı umarak, Tracy "fikirler bilimi" için bir terim tasarladı ve bunu iki şeye dayandırdı:

1. insanların maddi dünya ile etkileşimleri sırasında deneyimledikleri duyumlar; ve
2. bu duyumlar nedeniyle zihinlerinde oluşan fikirler.

Condillac, ideolojiyi bireysel özgürlüğü, mülkiyeti, serbest piyasaları ve devlet gücünün anayasal sınırlarını savunan liberal bir felsefe olarak kavramıştır. Aralarında ideolojinin en genel terim olduğunu savunur çünkü 'fikirler bilimi' aynı zamanda fikirlerin ifade ve çıkarımını da içerir. Maximilien Robespierre'ün devrildiği darbe, Tracy'nin çalışmalarına devam etmesine olanak sağlamıştır. Tracy, devrimin terör dönemine (Napolyon rejimi sırasında) tepki olarak, kendisini neredeyse yok eden irrasyonel kalabalık dürtülerine karşı rasyonel bir fikir sistemi geliştirmeye çalışarak tepki vermiştir.

Yaklaşık orijinal anlamına yakın bir sonraki kaynak, Hippolyte Taine'in Eski Rejim üzerine çalışması olan Contemporary France'ın Kökenleri I'dir. Taine, ideolojiyi daha çok Sokratik yöntemle felsefe öğretmeye benzetirken, genel okuyucunun zaten sahip olduğu kelime dağarcığını aşmadan ve pratik bilimin gerektirdiği gözlem örnekleri olmadan yapılan öğretimi tarif eder. Taine, ideolojiyi sadece Destutt De Tracy ile değil, aynı zamanda onun çevresiyle ilişkilendirir ve onun öncülerinden biri olarak Condillac'ı da içerir.

Napoleon Bonaparte, ideoloji terimini hakaret anlamında kullanmaya başladı ve genellikle liberal rakiplerine Tracy'nin Institutional adlı eserinde karşı olarak kullandı. Karl Mannheim'ın ideoloji teriminin anlamında meydana gelen değişikliklerin tarihsel yeniden yapılandırmasına göre, kelimenin modern anlamı Napolyon'un rakiplerini "ideologlar" olarak nitelendirmesiyle ortaya çıktı. Tracy'nin başlıca eseri olan The Elements of Ideology kısa sürede Avrupa'nın ana dillerine çevrildi.

Tracy'den sonraki yüzyılda, ideoloji terimi olumlu ve olumsuz çağrışımlar arasında gidip geldi. Bu sonraki nesilde, Napolyon sonrası hükûmetler geriye dönük bir tutum benimseyince, İtalyan, İspanyol ve Rus düşünürler etkilendi. Bu düşünürler kendilerini "liberal" olarak tanımlamaya başlamışlardı ve 1820'lerin başında İspanya'daki Karlist isyancılar, Fransa ve İtalya'daki Carbonari cemiyetleri ve Rusya'daki Dekabristler de dahil olmak üzere devrimci faaliyetleri yeniden ateşlemeye çalıştılar. Karl Marx, ideoloji teriminin Napolyon'un olumsuz anlamını benimsedi ve yazılarında bu terimi kullanarak Tracy'yi bir "soğukkanlı burjuva doktriner" olarak tanımladı.

Terim, zamanla olumsuz anlamını yitirmiş ve farklı siyasi görüşlerin ve toplumsal grupların farklı bakış açılarının analizinde tarafsız bir terim haline gelmiştir. Marx, terimi sınıf mücadelesi ve hâkimiyet bağlamında konumlandırırken, diğerleri onun kurumsal işleyiş ve toplumsal bütünleşmenin vazgeçilmez bir parçası olduğunu düşünmekteydi.

Tanımlar ve analizler

Politik, sosyal, epistemolojik ve etik gibi birçok farklı türde ideoloji vardır.

Son zamanlarda yapılan analizler, ideolojinin gerçeklikle ilgili bazı temel varsayımlara dayanan bir 'uyumlu düşünce sistemi' olduğunu öne sürmektedir. Bu sistem aracılığıyla, düşünceler insanların sübjektif sürekli seçimleri üzerinden tutarlı ve tekrarlanan kalıplar haline gelir. Bu fikirler, daha ileri düşüncelerin geliştiği tohum işlevi görür. Bir ideolojiye olan inanç, pasif kabulden tutkulu savunmaya kadar geniş bir yelpazede olabilir. En son analizlere göre, ideolojiler zorunlu olarak doğru veya yanlış değildir.

Manfred Steger ve Paul James'in tanımları gibi, düzenlenme sorununu ve koşullu gerçeklik iddialarını vurgulayan tanımlar:

İdeolojiler, normatif yüklü fikir ve kavramların düzenli kümeleridir ve güç ilişkilerinin belirli temsillerini içerir. Bu kavramsal haritalar, insanların siyasi evrenin karmaşıklığına yönelik yol bulmalarına yardımcı olur ve toplumsal gerçeklik iddialarını taşır.

İdeolojinin kendisi (belirli ideolojilerden ziyade) kavramsal çalışmalar, George Walford ve Harold Walsby'nin "sistematik ideoloji" adı altında yaptığı çalışmalarda gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalarda, ideoloji ile sosyal sistemler arasındaki ilişkileri keşfetmeye çalışılmıştır.

David W. Minar, "ideoloji" kelimesinin altı farklı şekilde kullanıldığını açıklar:

1. Genellikle normatif niteliklere sahip olan belirli fikirlerin bir araya gelmesi olarak.
2. Bir kümedeki fikirlerin içsel mantıksal yapısı veya formu olarak.
3. İdeolojilerin insan-toplumsal etkileşimde oynadığı rol olarak.
4. Bir örgütün yapısında fikirlerin oynadığı rol olarak.
5. İkna amacıyla kullanılan anlam olarak.
6. Sosyal etkileşimin odak noktası olarak.

Willard A. Mullins'e göre, bir ideoloji, ütopya ve tarihsel efsane gibi ilişkili (ancak farklı) konularla karşılaştırılmalıdır. Bir ideoloji, dört temel özellikten oluşur:

1. İdeoloji, bir bir vizyon ve hedefe sahip olmalıdır.
2. Değerlendirmeleri yönlendirebilme yeteneğine sahip olmalıdır.
3. Eyleme rehberlik etmelidir.
4. Mantıksal olarak tutarlı olmalıdır.

Terry Eagleton, ideolojinin bazı tanımlarını şu şekilde açıklamaktadır:

1. Anlam, işaret ve değerlerin sosyal yaşamda üretilme süreci
2. Belirli bir sosyal grup veya sınıfa özgü fikirlerin bütünü
3. Baskın siyasi gücü meşrulaştırmaya yardımcı olan fikirler
4. Baskın siyasi gücü meşrulaştırmaya yardımcı olan yanlış fikirler
5. Sistemli şekilde çarpıtılmış iletişim
6. Bir konum sunan fikirler
7. Sosyal çıkarlar tarafından motive edilen düşünce biçimleri
8. Kimlik düşüncesi
9. Sosyal olarak gerekli bir yanılsama
10. Söylem ve gücün birleşimi
11. Bilinçli sosyal aktörlerin dünyalarını anlamlandırdığı ortam
12. Eylem odaklı inanç sistemleri
13. Dil ve olgusal gerçeklik arasındaki karışıklık
14. Sembolik kapanma
15. Bireylerin bir sosyal yapıya olan ilişkilerini yaşadığı vazgeçilmez ortam
16. Sosyal yaşamı doğal bir gerçekliğe dönüştüren süreç

Alman filozof Christian Duncker, "ideoloji kavramının eleştirel bir şekilde değerlendirilmesini" talep etti. Eserinde, ideoloji kavramını ve sıkı bir şekilde ilişkili olan epistemoloji ve tarih endişelerini öne çıkarmaya çalıştı ve ideolojiyi, açıkça veya üstü kapalı bir şekilde mutlak gerçeği iddia eden sunumların bir sistemi olarak tanımladı.

Marksistlerin görüşleri

Karl Marx, bir toplumun baskın ideolojisinin üst yapısının ayrılmaz bir parçası olduğunu öne sürer.

Marx'ın analizi, ideolojiyi egemen sınıfın kendi kendini sürdürme aracı olarak bilerek yaydığı yanlışların bir sistem olarak görmektedir.

Marksist toplumun temel ve üstyapı modelinde, temel üretim ilişkilerini ve üretim biçimlerini ifade ederken üstyapı ise egemen ideolojiyi (örneğin, dini, hukuki, siyasi sistemler) ifade eder. Üretimin ekonomik temeli toplumun siyasi üstyapısını belirler. Egemen sınıfın çıkarları üstyapıyı ve haklı çıkarılara hizmet eden ideolojinin doğasını belirler - bu eylemler, egemen sınıfın üretim araçlarını kontrol etmesi nedeniyle mümkün olur. Örneğin, feodal bir üretim biçiminde, dini ideoloji üstyapının en önemli unsuru iken, kapitalist oluşumlarda liberalizm ve sosyal demokrasi gibi ideolojiler hakimdir. Bu nedenle, ideolojinin büyük önemi, bir toplumu haklı çıkartır ve yanıltıcı bilinç yoluyla toplumun yabancılaşmış gruplarını siyasi olarak karmaşık hale getirir.

Bazı açıklamalar sunulmuştur. Antonio Gramsci, kültürel hegemonyayı kullanarak işçi sınıfının çıkarlarının yanlış ideolojik bir kavrayışa sahip olduğunu açıklar. Marx ise "Malî üretimin araçlarına sahip olan sınıf aynı zamanda zihinsel üretim araçları üzerinde de kontrol sahibidir." şeklinde ifade eder.

"İdeolojinin toplumsal çoğaltmanın bir aracı olarak" Marksist formülasyonu, bilgi sosyolojisi açısından kavramsal olarak önemlidir. Karl Mannheim, Daniel Bell ve Jürgen Habermas gibi düşünürler, Mannheim'ın ideoloji kavramını "toplumsal hayatın bir ürünü" olarak tanımlayan "genel" ve "toplumsal" bir ideoloji anlayışına ilerleyen bir yaklaşım geliştirdi. Bu yaklaşım, Marksizm de dahil olmak üzere tüm ideolojilerin toplumsal yaşamdan kaynaklandığını kabul eder. Bu fikir, sosyolog Pierre Bourdieu tarafından geliştirilmiştir. Slavoj Žižek ve Frankfurt Okulu gibi düşünürler ise ideolojinin sadece bilinçli değil, bilinçaltı fikirleri de içerdiği psikanalitik bir perspektifi "genel teori"ye eklemişlerdir.

İdeolojik devlet aygıtları

Fransız Marksist filozof Louis Althusser, ideolojinin "varlık veya düşüncenin gerçek varlık koşullarıyla ilişkili şekli olarak hayal edilen varoluşu" olduğunu ve bir boşluklu söylemden yararlandığını önermiştir. Asla yanlış olmayan bir dizi önerme, yanlış olan diğer bir dizi önermeyi ima eder. Bu şekilde, boşluklu söylemin özü, anlatılmayan (ancak ima edilen) şeydir.

Örneğin, "Herkes hukuk önünde eşittir" ifadesi, mevcut hukuk sistemlerinin teorik temelini oluştururken, tüm insanların eşit değerde veya eşit fırsatlara sahip olabileceğini ima eder. Bu doğru değildir, çünkü özel mülkiyet kavramı ve üretim araçları üzerindeki güç, bazı insanların diğerlerinden daha fazla (çok daha fazla) sahip olmalarına neden olur. Bu güç eşitsizliği, tüm insanların hem pratik değer hem de gelecekteki fırsatları eşit şekilde paylaştığı iddiasıyla çelişir; örneğin, zenginler daha iyi hukuki temsil edinme imkanına sahip olabilirler, bu da onları hukuk önünde ayrıcalıklı kılar.

Althusser ayrıca ideoloji teorisini açıklamak için ideolojik devlet aygıtı kavramını ortaya atmıştır. İlk tezi, "ideolojinin bir tarihi yoktur" dur: bireysel ideolojilerin toplumun genel sınıf mücadelesiyle iç içe geçmiş tarihleri olsa da, ideolojinin genel formu tarihin dışındadır.

Althusser'e göre inançlar ve fikirler toplumsal pratiklerin ürünüdür, tersi değil. "Fikirler maddeleşmiştir" tezi, Pascal'ın inanmayanlara yönelik "skandalöz tavsiyesi" tarafından örneklendirilir: "Diz çök ve dua et, sonra inanacaksın." Althusser'e göre asıl ideolojik olan, insan bireylerin bilinçli "zihinlerinde" tutulan öznel inançlar değil, bu inançları üreten söylemler, bireylerin bilinçli bir sorgulamaya tabi tutmadan katıldığı maddi kurumlar ve ritüellerdir ve dahası eleştirel düşünce.

İdeoloji ve meta

Situationist Uluslararası'nın kurucu üyelerinden olan Fransız Marksist teorisyen Guy Debord, ticaret malının toplumun "esas kategorisi" haline geldiği durumda, yani ticarileştirme süreci en üst düzeye çıkarıldığında, ticaret değeri üzerinden alınıp satılabilen kavramlar ve nesnelerle hayatın tamamının tanımlandığı ticaret malı tarafından yayılan toplum imgesi, tüm hayatı ele geçirir ve toplumu sadece bir temsile indirger, Gösterinin Toplumu olarak bilinir.

Birleştirici unsurlar

Amerikalı filozof Eric Hoffer, belirli bir ideolojiye bağlı takipçileri bir arada tutan birkaç unsuru belirlemiştir.

1. Nefret: "Kitle hareketleri Tanrı olmadan yükselip yayılabilir, ancak asla bir şeytan inancı olmadan yapamazlar." "İdeal şeytan" bir yabancıdır.
2. Taklit: "Kendimizden aldığımız zevk azaldıkça, diğerlerine benzeme isteğimiz artar... kendi değerlendirmemize ve şansımıza olan güvensizliğimiz arttıkça, başkalarının örneğini takip etmeye daha hazır hale geliriz."
3. İkna: Propagandistlerin misyonerlik hırsı, "zaten sahip olduğumuz bir şeyi vermekten çok henüz bulunmamış bir şeyin tutkulu arayışından gelir."
4. Zorlama: Hoffer, şiddetin ve fanatizmin birbirine bağımlı olduğunu iddia eder. İslami veya komünist inançlara zorla dönüştürülen insanlar, zorlayanlar kadar fanatik hale gelirler. "Korkaklığımızı akla uygun kılmak için fanatik bir inanca ihtiyaç duyulur."
5. Liderlik: Lider olmadan hareket olmaz. Genellikle lider, zamanının olgunlaşmasını beklemek zorunda kalır. O, nefes kesen bir gelecek vizyonunu haklı çıkarmak için şimdiki zamanda fedakarlıklar istemektedir. Gereken beceriler arasında; cesaret, küstahlık, demir irade, fanatik inanç; tutkulu nefret, kurnazlık, sembollere duyulan zevk; kitlelerde kör bir inanç uyandırma yeteneği; ve yetenekli yardımcılar topluluğu bulunur. Sahtekarlık vazgeçilmezdir ve lider genellikle hem dostunu hem de düşmanını taklit eder, "bir modelin ardından tek yönlü bir biçimlendirme" yapar. O, takipçilerini "vaat edilen topraklar"a değil, sadece "istedikleri olmayan kendilerinden" uzaklaştırır.
6. Eylem: Özgün düşünceler bastırılır ve birlik teşvik edilir, eğer kitleler büyük projeler, yürüyüşler, keşifler ve sanayi aracılığıyla meşgul tutulursa.
7. Şüphe: "Meraklı gözetleme ve casusluk, gergin bir gözetleme ve izlenme farkındalığı vardır." Bu hastalıklı güvensizlik sorgulanmadığı ve itaate teşvik ettiği için, muhalefet yerine uyumu teşvik eder.

Ronald Inglehart

Michigan Üniversitesi'nden Ronald Inglehart, 1980'den beri gerçekleştirilen Dünya Değerler Araştırması'nın yazarıdır. Bu araştırma, dünya nüfusunun %90'ını temsil eden 100 ülkede sosyal tutumları haritalandırmaktadır. Sonuçlar, insanların yaşadıkları yerin ideolojik inançlarıyla yakından ilişkili olma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Afrika'nın büyük bir bölümü, Güney Asya ve Orta Doğu'da insanlar geleneksel inançlara daha çok bağlıdır ve liberal değerlere daha az hoşgörülüdür. Diğer uçta ise Protestan Avrupa, seküler inançlara ve liberal değerlere daha fazla bağlıdır. Yüksek gelirli ülkeler arasında yalnızca Amerika Birleşik Devletleri, geleneksel inançlara daha çok değer verir.

Siyasi ideolojiler

Ayrıca bakınız: Siyasi ideolojiler listesi

Sosyal bilimlerde, bir siyasi ideoloji toplumun nasıl çalışması gerektiğini açıklayan, belirli bir toplumsal düzen için bazı politik ve kültürel planlar sunan, bir sosyal hareketin, kurumun, sınıfın veya büyük bir grubun belirli etik idealler, prensipler, doktrinler, mitler veya sembollerinden oluşan bir kavramdır. Siyasi ideolojiler, ekonomi, eğitim, sağlık hizmetleri, iş hukuku, ceza hukuku, adalet sistemi, sosyal güvenlik ve sosyal refah sağlanması, ticaret, çevre, çocuklar, göç, ırk, askeri kullanım, vatanseverlik ve resmi din gibi bir toplumun birçok farklı yönüyle ilgilenir.

Siyasi ideolojilerin iki boyutu bulunur:

1. Hedefler: Toplumun nasıl çalışması gerektiği.
2. Yöntemler: İdeal düzeni elde etmek için en uygun yollar.

Siyasi ideolojilerin sınıflandırılması için birçok önerilen yöntem bulunmaktadır ve her biri belirli bir siyasi spektrum oluşturmaktadır. İdeolojiler aynı zamanda kendilerini spektrumdaki konumlarıyla tanımlarlar (örneğin sol, merkez veya sağ), ancak bu konuda kesinlik genellikle tartışmalı olabilir. Son olarak, ideolojiler siyasi stratejilerden (örneğin popülizm) ve bir parti etrafında inşa edilebilecek tek konulardan (örneğin marihuana yasallaştırması) ayrılabilir. Filozof Michael Oakeshott, böyle bir ideolojiyi "geleneğin içerdiği rasyonel gerçeğin alt tabakasının formalize edilmiş özetlemesi" olarak tanımlar. Ayrıca, Charles Blattberg siyasi ideolojileri siyasi felsefelerden ayıran bir açıklama sunar.

Bir siyasi ideoloji, gücün nasıl tahsis edileceği ve gücün hangi amaçlar için kullanılması gerektiği konularıyla büyük ölçüde ilgilenir. Bazı partiler belirli bir ideolojiyi sıkı bir şekilde takip ederken, diğerleri belirli birini benimsemeksizin bir grup ilgili ideolojiden genel ilham alabilir. Her siyasi ideoloji, en iyi hükûmet biçimini (örneğin demokrasi, demagoji, teokrasi, halifelik vb.), hükûmetin kapsamını (örneğin otoriterlik, liberteryenlik, federalizm vb.) ve en iyi ekonomik sistemini (örneğin kapitalizm, sosyalizm vb.) belirli fikirler içerir. Bazen aynı kelime, bir ideolojiyi ve onun ana fikirlerinden birini tanımlamak için kullanılır. Örneğin, sosyalizm bir ekonomik sistem olarak kullanılabilir veya bu ekonomik sistemi destekleyen bir ideolojiyi ifade edebilir.

1991'den sonra birçok yorumcu, kurtarıcı ve kapsayıcı ideolojilerin başarısız olduğu bir sonrası ideolojik bir çağda yaşadığımızı iddia etmektedir. Bu görüş genellikle Francis Fukuyama'nın tarih'in sonu üzerine yazılarıyla ilişkilendirilir. Bununla karşıtlık olarak, Nienhueser (2011) insan kaynakları yönetimi alanındaki araştırmayı sürekli olarak "ideoloji üreten" bir süreç olarak görür.

Slavoj Zizek, post-ideoloji kavramının, en derin ve kör ideoloji biçimini mümkün kıldığını belirtmiştir. Bir tür yanılsama bilinci veya yanlış bir sinizm, bir bakış açısını nesnel gibi gösterip tarafsız bir sinizm taklidi yapmak amacıyla kullanılırken, aslında öyle olmadığı halde. İdeolojiden kaçınmaya yardımcı olmak yerine, bu yanılsama mevcut bir ideolojiye olan bağlılığı derinleştirir. Zizek bunu "bir postmodern tuzağı" olarak adlandırır. Peter Sloterdijk, aynı fikri zaten 1988 yılında ileri sürdü.

Araştırmalar, siyasi ideolojinin bir ölçüde genetik olarak aktarılabilir olduğunu göstermektedir.

İdeokrasi

Ana madde: İdeokrasi

Bir siyasi ideoloji, bir hükûmet içinde baskın bir şekilde yaygınlaştığında, ideokrasi olarak bahsedilebilir. Farklı hükûmet biçimleri, ideolojiyi çeşitli şekillerde kullanır, bunun sadece siyaset ve toplumla sınırlı olmadığı görülür. Belirli fikirler ve düşünce okulları, hâkim sosyal düzene uygunluğu veya kullanılabilirliği açısından tercih edilir veya reddedilir. Bu durum, ideolojilerin hâkim sosyal düzene uyumlu veya kullanışlı olmasına bağlı olarak belirli ideolojilerin öne çıktığı veya diğerlerinin reddedildiği şekillerde gerçekleşir.

John Maynard Keynes, "Otorite sahibi çılgınlar, havada sesler duyanlar, deliliklerini birkaç yıl önceki bir akademik kalemşoradan damıtıyorlar." şeklinde ifade etmiştir.

Crane Brinton, The Anatomy of Revolution adlı eserinde, yeni ideolojinin eski bir rejimde memnuniyetsizlik olduğunda yayıldığını belirtmiştir. Bu durum devrimler sırasında tekrarlanabilir; Lenin ve Robespierre gibi aşırıcılar, daha ılımlı devrimcilerin üstesinden gelebilir. Bu aşamayı, Stalin ve Napolyon Bonapart gibi pragmatistler tarafından devrimci hevesin geri çekildiği, "normalite ve denge" getirilen bir dönem olan Termidor izler. Brinton'un sırası ("fikir adamları > fanatikler > eylem adamları") J. William Fulbright tarafından tekrarlanırken, benzer bir yapı Eric Hoffer'ın "The True Believer" adlı eserinde de bulunmaktadır. Bu şekilde devrim bir ideokrasi olarak yerleşir, ancak yükselişi 'normalite ve denge' tarafından engellenebilir.

Epistomolojik ideolojiler

Mevcut inançların sorgulanmasının teşvik edildiği bilimsel teoriler gibi durumlarda bile, egemen paradigma veya zihniyet, bazı meydan okumaların, teorilerin veya deneylerin ilerlemesini engelleyebilir.

Ekolojinin, Dünya'daki yaşayan varlıklar arasındaki ilişkileri incelediği bilim olan ekoloji, ideolojiyi etkileyen özel bir durumdur. Algı psikologu James J. Gibson, insanların ekolojik ilişkileri algılama yetisinin, öz farkındalığın ve bilişin temeli olduğuna inanmıştır. Dilbilimci George Lakoff, matematiğin bilişsel bir bilim olarak ele alınabileceği bir yaklaşım önermiştir. Bu yaklaşıma göre, aritmetiğin en temel fikirleri bile insan algısının sonuçları veya ürünleri olarak görülmelidir - ki bu algı, kendisi de zorunlu olarak bir ekoloji içinde evrimleşmiştir.

Derin ekoloji ve modern ekoloji hareketi (ve daha az ölçüde Yeşil partiler), ekoloji bilimini olumlu bir ideoloji olarak benimsemektedir gibi görünmektedir.

Önemli ekonomik temelli ideolojiler arasında neoliberalizm, para teorisi, merkantilizm, karma ekonomi, sosyal Darwinizm, komünizm, serbest piyasa ekonomisi ve serbest ticaret yer almaktadır.

İdeolojiler ve sosyal bilimler

Psikolojik araştırma

Psikolojideki birçok araştırma, ideolojinin nedenleri, sonuçları ve içeriğiyle ilgilenmektedir. Sistem meşrulaştırma teorisine göre, İdeolojiler, bağımsız ve önyargısız düşünme yerine (bilinçdışı) motivasyonel süreçleri yansıtır. Jost, Ledgerwood ve Hardin (2008) ideolojilerin, dünyayı anlama, varoluşsal tehditlerden kaçınma ve değerli kişilerarası ilişkileri sürdürme gibi temel insan motivasyonları nedeniyle yayılan önceden paketlenmiş yorum birimleri olarak işlev görebileceğini önermektedir. Araştırmalar, ideolojilerin temel insan motivasyonları üzerinde etkili olduğunu ve yayılma eğilimi gösterdiğini göstermektedir. Yazarlar, bu tür motivasyonların sistem-temellendirici dünya görüşlerinin orantısız bir şekilde benimsenmesine yol açabileceği sonucuna varmaktadır. Psikologlar genellikle kişilik özellikleri, bireysel farklılık değişkenleri, ihtiyaçlar ve ideolojik inançların bir şeyler paylaştığında hemfikirdir.

Göstergebilim teorisi

Göstergebilimselci Bob Hodge'a göre:

"İdeoloji, karmaşık anlam setlerini sosyal aktörler ve onları üreten süreçlerle birleştiren bir birimi tanımlar. Başka bir terim, 'ideoloji' kadar iyi bir şekilde bu nesneyi yakalayamaz. Foucault'nun 'episteme'si çok dar ve soyut, sosyal açıdan yeterince kapsayıcı değil. 'Diyalog'u, bazı ideoloji alanlarını daha az yük ile kapsadığı için popüler olsa da, sadece sözlü sistemlere sınırlıdır. 'Dünya görüşü' çok metafizik, 'propaganda' ise çok yüklüdür. Çelişkilerine rağmen veya onlardan dolayı, 'ideoloji' hala sosyal, siyasal yaşama yönelik semiyotikte önemli bir rol oynar."

Son zamanlarda Michael Freeden gibi yazarlar, ideolojilerin incelenmesine semantik analizleri de dahil etmiştir.

Sosyoloji

Sosyologlar, ideolojiyi "eşitsizlik kalıpları dahil belirli sosyal düzenlemeleri meşrulaştıran kültürel inançlar" olarak tanımlar. Baskın gruplar, kültürel inanç ve uygulama setlerini kullanarak, gruplar arasında sosyal gücü koruyan eşitsizlik sistemlerini haklı çıkarmak için bunları kullanır. İdeolojiler, bir toplumun sembol sistemi kullanılarak sosyal ilişkileri bir hiyerarşiye yerleştirir, bazı sosyal kimliklerin diğerlerinden üstün olduğu ve aşağılandığı kabul edilen bir düzen oluşturur. Bir toplumda egemen ideoloji, medya, aile, eğitim ve din gibi ana sosyal kurumlar aracılığıyla aktarılır. Tarih boyunca toplumlar değiştikçe, eşitsizlik sistemlerini haklı çıkaran ideolojiler de değişti.

Sosyolojik olarak ideolojilere örnek olarak; ırkçılık, cinsiyetçilik, heteroseksizm, engellilere karşı ayrımcılık ve etnosentrizm verilebilir.

Terimin olumsuz kullanımı

Bazen ideoloji terimi, bir düşünce sistemi, dünya görüşü veya bir yazarın görüşlerini küçümsemek veya değersizleştirmek amacıyla kullanılır, tartışmacı, kişinin ideolojiye sahip olduğunu ima eder. İlk bakışta, bir ideoloji, toplumsal bir durum karşısında temellendirilmiş bir tutumu ve eylem programını içeren daha üstün bir bakış açısı sunar. Ancak, bir ideoloji, yozlaşmış bir egemen grup tarafından kullanıldığında, kendi ayrıcalıklı konumunu pekiştiren inançlar ve rasyonalizasyonlar sistemi haline gelebilir. Terimin olumsuz kullanımı, ideolojiyi bir "sosyal kontrol söylemi" olarak ele alır.

Bu tip ideolojiler:

• Bireylerin ve grupların kendi çıkarlarına ve grup egoizmlerine boyun eğer, genel halkın yararına yönelik bir arayışa cevap vermezler.
• Toplumsal sorunlar için sabit ve önceden belirlenmiş çözüm yollarına sahiptirler.
• Dogmatiklerdir ve sorgulanamayan normatif öncülere dayanır, kanıtlanamazlar.
• Propaganda, öğreti ve aşırı derecede zorlama gibi öğelerle birlikte gelirler.
• Kendi başarısızlıklarını açıklamak için içsel gerekçelere ve kendi kontrolünün dışındaki nedenlere başvururlar.

Grup egoizmi

Bernard Lonergan'ın insan iyiliği üzerine yaptığı konuşmasında, bozulmuş ideoloji ile bu ideolojiyi öne süren grup egoizmi arasındaki ilişkiyi ayrıntılı bir şekilde açıklar ve şöyle der: "Bireysel benciller toplumun eleştirisini çekmek zorunda kalırken, grup egoizmi sadece kendi büyüklüğüne yol açmakla kalmaz, aynı zamanda davranışını haklı çıkaran görüşler, doktrinler ve teoriler için bir pazar açar ve aynı zamanda diğer grupların kötülüğünün onları yiyip bitiren yozlaşmadan kaynaklandığını gösterir."

Bu durumda, ideoloji, insanların çoğunlukların onayını, boyun eğmelerini, davranışların kendi kendini haklı çıkarmasını ve rakiplerin yaptıkları hatalarını halkın gerçek ilgisine veya ortak iyiliğe uymuyorsa bile yapmayı da aynı anda mümkün kılan pratik bir araç haline gelir.

Dogmatizm ve totalierizm

Bu olumsuz kullanıma göre, ideolojiler dünyayı sabit bir varlık olarak görürler. Bu nedenle herhangi bir ideoloji, toplumun mevcut veya gelecekteki herhangi bir sorununu çözebilecek fikirlere sahip olduğunu ve kendisini bu fikirlerin taşıyıcısı olarak gördüğünü varsayar. Bu, ideolojiyi bir dogmatizme dönüştürür çünkü günlük yaşamda karşılaşılan sorunların çözümü için diğerlerinin fikirlerini kaynak olarak görmeme eğilimindedir ve ideolojinin esasları tam ve nihai bir açıklama olarak kabul edilir.

İdeoloji, aşırı durumlarda, muhalefet olasılığını ortadan kaldırabilir ve prensiplerini tartışmasız bir gerçek olarak kabul edebilir. İdeolojiyi tartışmasız bir gerçek olarak kabul etmek, politik veya dini olsun totalitarizmin teokratik bir yolunu açar. Muhalefet eden herkes, ideolojinin ilan ettiği dogmatik gerçeğe karşı gittiği için, hakim grup için bir sorun haline gelir. Bu olumsuz tanımlama, muhaliflerin ortaya koyduğu bir durum haline gelmektedir.

Alıntılar

• "İdeolojiye inanmaya ihtiyacımız yok... Her birimizin iyi insan niteliklerimizi geliştirmesi yeterlidir. Evrensel sorumluluk duygusuna ihtiyaç, modern hayatın her yönünü etkiler." — Dalai Lama.
• "İdeolojinin işlevi, egemenliği maskeleme veya illüzyon yoluyla istikrarlı ve sürekli kılmaktır." — Sally Haslanger
• "Bir ideoloji, basit bir görüşten farklı olarak, ya tarihin anahtarına, ya da evrenin tüm 'evrensel sırlarının' çözümüne, ya da doğayı ve insanı yönettiği varsayılan gizli evrensel yasaların içyüzü bilgisine sahip olduğunu iddia eder." — Hannah Arendt

Ayrıca bakınız

• Devrimcilik
• Kapitalizm
• Feminizm
• Hegemonya
• Siyasi ideolojiler listesi
• Siyasi parti
• Demokrasi

Kaynakça

Bilbiyografya

• Althusser, Louis. [1970] 1971. "Ideology and Ideological State Apparatuses." In Lenin and Philosophy and Other Essays. Monthly Review Press 1-58367-039-4.
• Belloni, Claudio. 2013. Per la critica dell’ideologia: Filosofia e storia in Marx. Milan: Mimesis.
• Debord, Guy. 1967 The Society of the Spectacle. Bureau of Public Secrets 2014 (Annotated Edition)
• Duncker, Christian 2006. Kritische Reflexionen Des Ideologiebegriffes. 1-903343-88-7.
• —, ed. 2008. "Ideologiekritik Aktuell." Ideologies Today 1. London. 978-1-84790-015-9.
• Eagleton, Terry. 1991. Ideology: An Introduction 1 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Verso. 0-86091-319-8.
• Ellul, Jacques. [1965] 1973. Propaganda: The Formation of Men's Attitudes, translated by K. Kellen and J. Lerner. New York: Random House.
• Freeden, Michael. 1996. Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach. Oxford: Oxford University Press. 978-0-19-829414-6
• Feuer, Lewis S. 2010. Ideology and Ideologists. Piscataway, NJ: Transaction Publishers.
• Gries, Peter Hays. 2014. The Politics of American Foreign Policy: How Ideology Divides Liberals and Conservatives over Foreign Affairs. Stanford: Stanford University Press.
• Haas, Mark L. 2005. The Ideological Origins of Great Power Politics, 1789–1989 25 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cornell University Press. 0-8014-7407-8.
• Hawkes, David. 2003. Ideology (2nd ed.). Routledge. 0-415-29012-0.
• James, Paul, and Manfred Steger. 2010. Globalization and Culture, Vol. 4: Ideologies of Globalism 29 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. London: Sage.
• Lukács, Georg. [1967] 1919–1923. History and Class Consciousness 29 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., translated by R. Livingstone. Merlin Press.
• Malesevic, Sinisa, and Iain Mackenzie, eds. Ideology after Poststructuralism. London: Pluto Press.
• Mannheim, Karl. 1936. Ideology and Utopia. Routledge.
• Marx, Karl. [1845–46] 1932. The German Ideology 15 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• Minogue, Kenneth. 1985. Alien Powers: The Pure Theory of Ideology. Palgrave Macmillan. 0-312-01860-6.
• Minar, David W. 1961. "Ideology and Political Behavior." Midwest Journal of Political Science 5(4):317–331. DOI:10.2307/2108991. JSTOR 2108991.
• Mullins, Willard A. 1972.:)) "On the Concept of Ideology in Political Science." American Political Science Review 66(2):498–510. DOI:10.2307/1957794.
• Owen, John. 2011. The Clash of Ideas in World Politics: Transnational Networks, States, and Regime Change, 1510–2010 27 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Princeton University Press. 0-691-14239-4.
• Pinker, Steven. 2002. The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature. New York: Penguin Group. 0-670-03151-8.
• Sorce Keller, Marcello. 2007. "Why is Music so Ideological, Why Do Totalitarian States Take It So Seriously: A Personal View from History, and the Social Sciences." Journal of Musicological Research 26(2–3):91–122.
• Steger, Manfred B., and Paul James. 2013. "Levels of Subjective Globalization: Ideologies, Imaginaries, Ontologies 6 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." Perspectives on Global Development and Technology 12(1–2):17–40. DOI:10.1163/15691497-12341240
• Verschueren, Jef. 2012. Ideology in Language Use: Pragmatic Guidelines for Empirical Research. Cambridge University Press. 978-1-107-69590-0
• Zizek, Slavoj. 1989. The Sublime Object of Ideology. Verso. 0-86091-971-4.

Dış bağlantılar

• The Pervert's Guide to Ideology: How Ideology Seduces Us – and How We Can (Try to) Escape It 27 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ideology Study Guide 6 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Louis Althusser's "Ideology and Ideological State Apparatuses" 8 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.