Senozoyik

66 milyon yıl öncesinden günümüze kadar süregelen Fanerozoyik'in üçüncü zamanı
(4. Zaman sayfasından yönlendirildi)

Senozoyik, yerküre tarihinin son 66 milyon yılını temsil eden şu anki jeolojik zamandır. Memelilerin, kuşların, kozalaklı ağaçların ve çiçekli bitkilerin baskınlığı, soğuyan, daha kuru bir iklim ve kıtaların günümüzdeki hâline gelmiş olması gibi özellikleri, Senozoyik Zaman'ı diğer jeolojik zamanlardan ayırır. Karmaşık canlıların evrimleşmesinden bu yana süregelen jeolojik zamanların sonuncusudur ve Senozoyik'ten önce Mezozoyik ve Paleozoyik olmak üzere iki jeolojik zaman vardır. Senozoyik Zaman, çoğu uzman tarafından bir asteroit veya başka bir gök cisminin Dünya'ya çarpmasıyla Chicxulub Krateri'nin oluşmasına sebep olduğu düşünülen bir olay ile; kuş harici dinozorlar da dahil birçok canlı türünün neslinin tükendiği Kretase-Paleojen yok oluşuyla başladı.

Senozoyik
66,0 - 0 myö 
Senozoyik Zaman'dan kaya tabakaları. (Torre Sant'Andrea, Salento, İtalya)
Kronoloji
Etimoloji
Diğer telaffuz(lar)Senozoik
Takma ad(lar)Memeliler Çağı
Kullanım bilgisi
Gök cismiDünya
Bölgesel kullanımKüresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesiICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birimZaman
Stratigrafik birimEratem
Zaman aralığının resmîyetiResmî
Alt sınırını belirleyenBüyük bir göktaşı çarpması ve akabinde K-Pj yok oluşuyla ilişkili, iridyum açısından zengin bir jeolojik katman.
Alt sınır KSKNEl Kâf Bölümü, El Kâf, Tunus
36°09′13″N 8°38′55″E / 36.1537°K 8.6486°D / 36.1537; 8.6486
KSKN onayı1991
Üst sınırını belirleyenUygulanamaz
Üst sınır KSKNUygulanamaz
KSKN onayıUygulanamaz
Atmosfer ve iklim verileri

Dünya'nın her iki yarımküresine de hakim olan karasal hayvanlar memeliler olduğundan - kuzey yarımkürede Eutheria (plasentalılar) ve güney yarımkürede Metatheria (şu anda esasen Avustralya ve bir dereceye kadar Güney Amerika ile sınırlı bölgelerde yaşayan keseliler) - Senozoyik Zaman, Memeliler Çağı olarak da bilinir. Pek çok canlı grubunun neslinin tükenmesi, memelilerin ve kuşların kayda değer ölçüde çeşitlenmesini sağladı. Böylece vücut boyutları açısından görece büyük memeliler ve kuşlar, baskın hâle geldiler. Kıtalar da bu jeolojik zaman zarfında bugünkü konumlarına hareket etti.

Senozoyik'in başlarındaki iklim, özellikle de Paleosen-Eosen Termal Maksimum sırasında bugün olduğundan daha sıcaktı. Bununla birlikte, Eosen'den Oligosen'e geçiş ve Kuvaterner buzullaşması, Dünya iklimini daha kuru ve soğuk bir hâle getirdi.

Adlandırma

değiştir

Senozoyik, Yunanca kainós (καινός "yeni") ve zōḗ (ζωή "hayat") sözcüklerinden türemiştir.[1] Senozoyik adlandırması, 1840 yılında, Senozoyik'i orijinal olarak Kainozoic olarak telaffuz eden İngiliz jeolog John Phillips (1800-1874) tarafından ortaya atıldı.[2][3][4] Senozoyik aynı zamanda İngilizce Cænozoic, Caenozoic veya Cainozoic olarak da bilinir.[5][6]

Senozoyik (çev.'yeni yaşam') isimlendirme açısından kendisinden bir önceki Mezozoyik ("orta yaşam") ve Paleozoyik ("eski yaşam") Zamanların yanı sıra Proterozoyik ("önceki yaşam") Üst Zaman ile benzer bir isimlendirmeye sahiptir.

Kaynakça

değiştir

Özel

  1. ^ "Cenozoic". Online Etymology Dictionary. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2023. 
  2. ^ Phillips, John (1840). "Palæozoic series". Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge. 17. London, England: Charles Knight and Co. ss. 153-154.  From pp. 153–154: "As many systems or combinations of organic forms as are clearly traceable in the stratified crust of the globe, so many corresponding terms (as Palæozoic, Mesozoic, Kainozoic, &c.) may be made, ... "
  3. ^ Wilmarth, Mary Grace (1925). Bulletin 769: The Geologic Time Classification of the United States Geological Survey Compared With Other Classifications, accompanied by the original definitions of era, period and epoch terms. Washington, D.C., U.S.A.: U.S. Government Printing Office. s. 8. 
  4. ^ The evolution of the spelling of "Cenozoic" is reviewed in:
  5. ^ "Cainozoic". Dictionary.com Unabridged. Random House. 
  6. ^ "Cainozoic". Oxford English Dictionary (2. bas.). 1989. 

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir
Öncesinde
gelen
Proterozoyik Üst Zaman
Fanerozoyik Üst Zaman
Paleozoyik Zaman Mezozoyik Zaman Senozoyik Zaman
Kambriyen Ordovisiyen Silüriyen Devoniyen Karbonifer Permiyen Triyas Jura Kretase Paleojen Neojen Kv.