Vikipedi

Y-CHP

Kemal Kılıçdaroğlu'nun Cumhuriyet Halk Partisi'nde yarattığı değişim için kullanılan ifade
04.01, 24 Mart 2023 tarihinde Khutuck Bot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 29457945 numaralı sürüm (Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir))

Y-CHP veya uzun adıyla Yeni Cumhuriyet Halk Partisi, Kemal Kılıçdaroğlu'nun Cumhuriyet Halk Partisinde yarattığı paradigma değişimini ifade etmek için kullanılan bir kavramsallaştırmadır. Bu paradigma değişimi ile birlikte Deniz Baykal'ın temsil ettiği muhafazakâr grup süreç içinde parti içi etkinliğini kaybetmiş ve CHP toplumun daha önce ulaşamadığı kesimlerine de açılabilmek amacıyla keskin söylemlerinde ve politikalarında çok yönlülüğe yönelmiştir.[1]

Y-CHP destekçileri tarafından tasarlanan resmi olmayan alternatif CHP logosu

Tarihçe

Dünyadaki Benzer Akımlar

Yeni ifadesinin kullanımı; dünyada ve Avrupa'da 90'lı yılların sonu ve 2000'li yılların başında CHP gibi sosyal demokrat olarak nitelendirilen ABD'deki Demokrat Parti ve İngiltere'deki İşçi Partisi gibi partilerin Sovyetler Birliği'nin çöküşünden ve solun küresel anlamda gerilemesinden sonra sosyal demokrat kimliklerini koruyarak içsel dönüşüm gerçekleştirmeye başlaması ile kullanıma girmiştir. İngiliz İşçi Partisi, bu kimlik değişikliğini Margaret Thatcher'ın "New Right" hareketine karşın Tony Blair liderliğinde "New Labour" hareketi ile gerçekleştirmiştir. Bu hareketlerin kullanmış olduğu "New" kelimesinin doğrudan çevirisi olan Yeni ifadesi partiler tarafından yeni bir paradigma anlayışı sahip olduklarını ifade etmek amacıyla kullanılmıştır.

Deniz Baykal Dönemi

Birleşme ve 30'lar Hareketi

1995'te Sosyaldemokrat Halkçı Parti ile birleşen CHP, Deniz Baykal liderliğinde 2002 Türkiye genel seçimlerine katılmış ve Ak Parti ile birlikte yüzde 10 barajını geçen iki partiden biri olmuştur. Ak Partinin birçok alanda demokratikleşme sözü vermesi ve bu yolda Ak Partinin Kemalist vesayeti ortadan kaldırmayı amaç edinmesi, Avrupa Birliği üyelik sürecinin başlatması, yeni bir serbest piyasacı ekonomi ile başta Kürtler olmak üzere azınlık politikalarında kapsayıcı bir anlayışı benimsemesi CHP içerisinde partinin demokratikleşmenin gerektiğini savunan grupların oluşmasına neden olmuştur. Geçmiş yıllarda Deniz Baykal'ın demokrasi anlayışına katılmayan ve örnek olarak Kürt sorunu hakkında daha demokratik bir anlayışa sahip olan SHP kurmaylarının CHP'ye katılması bu sürecin temelini oluşturmuştur.

Mart ayında düzenlenen 2004 yerel seçimlerinde CHP'nin kötü bir performans sergilemesinin ardından Deniz Baykal'ın düşüncelerinden ve partiyi yönetim tarzından rahatsız olan ve içlerinde Muharrem İnce ile Kemal Kılıçdaroğlu'nun bulunduğu 30 CHP'li milletvekili "CHP'nin İktidara Yürüyüşü" adında bir hareket kurmuş ve bildiri yayınlamışlardır.[1] Bu hareket daha sonrasında "30'lar Hareketi" olarak da adlandırılmıştır.[2] Hareket; tüzük değişikliği, söylem birliği ve yapılanmasının ardından seçimli kurultay yapılmasını talep etmiştir. Yedi milletvekilinin bildiriden ve hareketten vazgeçmesi ve kalan milletvekillerinin partiden tasfiye edilmesiyle hareket gücünü yitirmiştir. Kılıçdaroğlu ise bu süreçte yönetimin kara listesine girmemeyi başarmıştır.[2]

Kılıçdaroğlu'nun Grup Başkanvekilliği ve Yolsuzluk İddiaları

Kılıçdaroğlu, 2007'de yeniden milletvekili adayı gösterilmiş ve daha sonrasında Baykal'ın isteği üzerine grup başkanvekili olmuştur. Bu görevi aldıktan sonra daha görünür hale gelen Kılıçdaroğlu bu dönemde Ak Partinin önemli isimlerinin yolsuzluk iddialarını açıkladığı basın toplantıları gerçekleştirmiştir. Şaban Dişli, Dengir Mir Mehmet Fırat ve Melih Gökçek yolsuzlukla suçladığı kişiler arasındaydı. Bu iddialar en sonunda Dişli'nin 12 milyar dolarlık iş yaptığı gerekçesiyle Ak Partinin MYK ve MKYK'sinden istifa etmesine ve Dengir Fırat'ın ortağı olduğu bir şirket aracılığıyla hayali ihracat yaptığı gerekçesiyle hemen olmasa da birkaç ay sonra partideki görevlerinden istifa etmesine neden oldu. Melih Gökçek'i ise Ankara'da doğalgaz sayaçlarının fahiş fiyatla satın aldığı ve bunu Ankaralıya fatura ettiğini ilan etti.

Dosya:Melih Gökçek ile Kemal Kılıçdaroğlu Uğur Dündar'da.jpg
Melih Gökçek ile Kemal Kılıçdaroğlu Uğur Dündar'da

Dengir Fırat ve Melih Gökçek ile Uğur Dündar'ın yönettiği bir programda ayrı ayrı tartışmıştır. Dengir Fırat iddiaları yalanlamış ve kanıtların CHP'ye yakın bir bürokrat tarafından düzenlendiğini söylemiştir. Kılıçdaroğlu buna karşın "Her şeyin belgesi var. İftira atmadım, öyle bir alışkanlığım yok" ifadesinde bulunmuştur. Melih Gökçek ile tartıştığı programda ise sakinliğini koruyarak Gökçek'in sert ve gergin üslubunun dikkat çekmesini sağlamıştır.

Aynı dönemde Almanya'da görülen bir başka yolsuzluk davası olan Deniz Feneri'nde de ismi geçmiştir.[2]

Kılıçdaroğlu'nun İBB Başkanlığına Adaylığı ve CHP Kurultayı

Yolsuzluk iddiaları ile ünlenen Kılıçdaroğlu 2009 yerel seçimlerinde İstanbul'dan aday gösterilmiştir. Seçim propagandası için Beyoğlu'nda gezerken bir vatandaşın ona "Gandi bu, Gandi" diye seslenmesi Kılıçdaroğlu'na ileride çok kullanılacak bir sıfat kazandırdı. Bu olayın üzerine "Memnunum tabii. Gandi çok önemli bir siyasi lider. Şiddet kullanmaksızın mücadele verdi ve başarıya ulaştı. Vurdulu, kırdılı, sert tartışmaları bırakmamız lazım” diyerek kazandığı takma adın hoşuna gittiğini belirtmiştir. İstanbul'da seçilemese de 2004'te yüzde 28,9 alabilen CHP'yi yüzde 37'ye çıkarmıştır.[2][3]

Kurultay yaklaştığında parti içi muhalefet cılız durumdaydı ve Baykal rakipsiz gözükmekteydi, ancak Baykal ile Ankara milletvekili Nesrin Baytok'un bulunduğu müstehcen bir videonun internette yayınlanmasıyla Deniz Baykal 10 Mayıs 2010'da genel başkanlıktan istifa etmiştir. Kılıçdaroğlu en başta aday olmayı reddetse de genel sekreter Önder Sav'ın ikna etmesiyle adaylığını koymuştur. İl başkanlarının destek açıklamalarıyla kurultayda aday olan Kılıçdaroğlu oy birliği ile genel başkan seçilmiştir.

Kurultay sonrasında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının Baykal döneminde yapılan tüzük değişikliklerinin hayata geçirilmesini istemiş ve bu Önder Sav'ın Kılıçdaroğlu'na bayrak açmasına neden olmuştur. Yapılan değişiklikler partideki güçlü genel sekreterlik dönemini bitirecekti. Üst yönetimin anlaşmaya varamaması sonucunda CHP aynı yılın Aralık ayında olağanüstü kurultaya gitmiş, Sav ve arkadaşları önce MKYK dışında bırakılmış, sonrasında parti meclisine de alınmamıştır.[2]

Y-CHP'nin Ortaya Çıkışı

 
1990-2015 arasında kullanılan logo ile günümüzde kullanılan logo

Yeni Yönetime Muhalefet

Kurultay sonrasında girilen 2011 genel seçimlerinde CHP oy oranını yüzde 20,87'den yüzde 25,98'e çıkarmış ve ana muhalefet partisi olmaya devam etmiştir. Önder Sav'ın partiden tasfiye edilmesini kesinleştiren Temmuz 2012'deki kurultayda yeniden genel başkan seçilen Kılıçdaroğlu koltuğunu garantilemiştir. Bu dönemde yeni yönetim kadrolarını açıklarken ilk defa "Y-CHP" ifadesini kullanmıştır. Bu sözler Baykal ve Sav'a karşı yapılan bir ima olarak nitelendirilse de Kılıçdaroğlu "Biz CHP derken geçmişi unuttuk, yeniden CHP kurduk gibi bir anlayışı reddediyoruz. Böyle bir anlayış yok. Yeni CHP'den kastımız, CHP’nin yeni yönetimidir" açıklamasında bulunmuştur.

2011 seçimlerinde Kürt sorunu, başörtüsü ve ekonomik meselelerde ana akım görüşten farklı görüşlere sahip milletvekilleri seçilmiştir. Kılıçdaroğlu tarafından yenilik vurgusu yapılsa da partinin teşkilatında ve ana akım fikrinde ulusalcılık ve laik kesim gücünü korumuştur.[4][5][6]

2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimi

Seçimde Erdoğan'a karşı MHP'nin çatı aday olarak önerdiği Ekmeleddin İhsanoğlu aday gösterilmiş, ancak parti içi muhalifler İhsanoğlu'nun Kılıçdaroğlu tarafından belirlendiği ve partinin yönetim kurullarında değerlendirilmediğini söylemişlerdir. Recep Tayyip Erdoğan'ın yüzde 52 ile seçimi kazanmasının ardından parti içi muhalifler Kılıçdaroğlu'nun yenilgiden sorumlu olduğunu söyleyerek istifasını ve kurultaya gidilmesini istemiştir. Kılıçdaroğlu parti içi muhalefete rest çekerek muhaliflerin olağanüstü kurultay için yeterli imzaya sahip olmadığını söylemiş ve kendisi kurultay çağrısında bulunmuştur. Eylül 2014'te yapılan kurultayda grup başkanvekilliğinden istifa eden Muharrem İnce Kılıçdaroğlu'na rakip olmuştur. Kurultay'da birlik mesajı veren Kılıçdaroğlu şunları söylemiştir:

"Bu asla bir tasfiye kurultayı değil, birlikten yanayım. (...) Çalışmanın yolu birlikten geçer. Aynı şeyleri konuşmaktan geçer. Biri ayrı telden, öbürü telden olmaz. CHP bir düşünce kuruluşu değil. Gidersin üniversitede istediğin gibi konuşursun ama CHP'nin kimliğini aldıktan sonra konuşamazsın."

(...)

"CHP elitist bir parti diyorlar. Elitlere saygım var, aydındır. Ama bir elitistler var. Rakı sofralarında Türkiye’yi kurtarırlar. Bunlardan partiyi temizleyeceğim. Bunu herkes iyi bilsin. Bana çalışan adam lazım, rakı sofralarında konuşan adam değil!"[7]

Kılıçdaroğlu, Muharrem İnce'ye verilen 415 oya karşı 740 oyla yeniden genel başkan seçilmiştir. İnce'nin beklenenden fazla oy alması parti içi muhalefetin halen güçlü olduğunu göstermiştir.[2]

Daha öncesinde YARSAV başkanlığı ile hakimlik yapan ve milletvekili aday adayı olmak için görevinden istifa eden Emine Ülker Tarhan 2011'de CHP'den milletvekili seçilmiş ve 2013'e kadar partinin grup başkanvekili olarak görev yapmıştır. 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde İhsanoğlu'nun ortak aday olarak çıkarılmasını sertçe eleştiren Tarhan seçimin kaybedilmesinin ardından Ekim ayında partiden istifa etmiş ve iki hafta sonra Anadolu Partisini kurmuştur. Emine Turhan partinin ulusalcı kanadında yer alan bir siyasetçi olmakla beraber daha sonrasında Muharrem İnce'nin de partiden istifa etmesiyle kurulan Memleket Partisine katılmıştır. 2015 seçimlerinde yüzde 0,06 oy alan Anadolu Partisi kendisini feshetmiştir.

2015 Seçimleri ve 15 Temmuz Darbe Girişimi

"Anadolu'nun Kemali" sloganıyla seçimlere giren CHP tekrar ikinci parti olarak ana muhalefet partisi olma konumu korumuştur. Oy oranı geçmiş seçime göre düşse de Halkların Demokratik Partisi'nin meclise girmesiyle Ak Parti meclis çoğunluğunu kaybetmiştir. CHP ile MHP'nin HDP'nin dışarıdan desteği ile hükümet kurabileceği bir ortamda Devlet Bahçeli ya AKP-HDP ya da AKP-CHP-HDP koalisyonunun kurulabileceğini, aksi takdirde erken seçimlerine gidilmesi gerektiğini söylemiştir.

AKP ile CHP'nin bir aylık koalisyon görüşmeleri sonuçlanmayınca erken seçime gidilmek zorunda kalınmış ve Kasım ayında yapılan seçimlerde Ak Parti yüzde 49,5 oy oranıyla yeniden tek başına iktidar olmuştur.

Dosya:Kılıçdaroğlu Yenikapı Mitingi'nde.jpg
Kılıçdaroğlu Yenikapı Mitingi'nde

2016 yılında gerçekleştirilen 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Kemal Kılıçdaroğlu darbeyi kınamıştır. CHP, 24 Temmuz'da Taksim Meydanında Cumhuriyet ve Demokrasi Mitingi düzenlemiş ve mitingde "Darbeye karşı omuz omuza", "Yağma yok, Cumhuriyet var", "Mustafa Kemal'in askerleriyiz", "Türkiye laiktir laik kalacak" ve "Darbeye geçit yok" sloganları atılmıştır.[8] 2007 Cumhurbaşkanlığı seçiminde Abdullah Gül gibi Millî Görüş kökenli birinin Cumhurbaşkanı olmasını engellemek için "Asker göreve!" tarzında sloganların atıldığı Cumhuriyet Mitinglerini düzenleyen bir partinin bu şekilde bir duruş sergilemesi birçokları tarafından olumlu karşılanmıştır. Daha sonra Kılıçdaroğlu 7 Ağustos'ta gerçekleştirilen Yenikapı Mitingine katılmış ve demokrasiye sahip çıkılması konulu konuşma yapmıştır.

2017 Anayasa Referandumu

CHP önerilen sistemin temel anlamda kuvvetler ayrılığına aykırı olması ve tek adam rejimine neden olacağından dolayı anayasa referandumunda "hayır" oyu vermiştir. Anayasa değişiklik metni henüz ortaya çıkmamışken ve başkanlık sistemine geçilmesi tartışmaları başlarken Kılıçdaroğlu “Başkanlık sistemini kan dökmeden bu ülkede gerçekleştiremezsiniz” gibi söylemlerde bulunmuş ve "federalizm, ülkenin bölünmesi, üniter yapının bozulması” gibi temalarla milliyetçi kesimin desteğini almaya çalışmıştır. Anayasa değişiklik metninin AKP ve MHP tarafından hazırlanmasının ardından "tek adam, otoriterleşme, diktatörlük" sloganları da kullanılmıştır.

Referandum kampanyasının başında daha kutuplaştırıcı ve sert bir dil kullanan Kılıçdaroğlu ve parti yönetimi kararsızların oldukça fazla olmasının etkisiyle kampanya dilini yumuşatmışlardır. "Beşer şaşar, akıl akıldan üstündür, tek kişi hata yapar" gibi sloganlar önceki sert sloganların yerini almıştır. AKP yönetimi, teşkilatı ve tabanı tarafından "AKP" yerine "Ak Parti" veya "Adalet ve Kalkınma Partisi" söyleminin benimsenmesi ve kullanılmasına da saygı duyulmuş, teşkilatlardan "AKP" kısaltmasının kullanılmaması istenmiştir. Bu seçmene yaklaşım değişikliği kararsızlar ile AKP ve MHP tabanının hassasiyetlerine saygı duyulması yoluyla anlatılmak istenenlerin anlatılmaya çalışılmasında ve desteklerinin alınmasında etkili olmuştur.[9]

Referandum gününde YSK'nin mühürsüz oyları geçerli sayması muhalif çevrelerce günümüze kadar halen eleştirilmektedir. CHP bu adımın oy hırsızlığına zemin hazırladığını belirtmiştir.[10] Referandumda anayasa değişikliğinin yüzde 51,4 ile kabul edilmesinin ardından referandumun sayımı ve sonucu nedeniyle CHP AİHM'e başvurmuş, ancak başvurusu reddedilmiştir.[11]

Adalet Yürüyüşü

 
Kemal Kılıçdaroğlu - Adalet Yürüyüşünde

Kemal Kılıçdaroğlu, MİT TIR'larının görüntülerini medya ile paylaşan CHP milletvekili Enis Berberoğlu'nun yirmi beş yıl hapis cezası alması ve tutuklanmasının ardından yürüyüş kararını almıştır. Adalet Yürüyüşü, Enis Berberoğlu'nun tutuklanması ile birlikte 15 Temmuz darbe girişiminden sonra çıkarılan KHK'lerin uzun süreli olması, bu yetkinin FETÖ ile mücadelenin önüne geçilip bütün muhalif kesimlerle mücadeleye dönüşmesi, milletvekillerin tutuklanması, üniversite hocalarının meslekten atılması nedeniyle de gerçekleştirilmiştir.[12]

Adalet Yürüyüşü, birçokları tarafından CHP'nin yeni siyaset anlayışının tüm toplum kesimleri tarafından görülmesini sağlayan bir sivil itaatsizlik eylemidir. Yürüyüş, CHP'nin demokratik haklar için sokağa inmesi olarak yorumlanmış ve Bülent Ecevit'in “Demokrasi seyircilerin maç izlediği bir futbol maçı değildir. Tribünler sahaya inip maçı oynarsa ancak, demokrasi var olur.” sözü hatırlatılmıştır.[13][14]

2018 Seçimleri ve Başkanlık Sistemi

Haziran ayında yapılacak seçimlerden önce CHP, Şubat 2018'de 36. olağan kurultayına gitmiştir. Kurultayda Kemal Kılıçdaroğlu ve Muharrem İnce aday olmuşlar ve Kılıçdaroğlu 1.253 delegeden 790'ının oyunu alarak yeniden genel başkan seçilmiştir. Partideki konumunu güçlendiren Kılıçdaroğlu Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde birkaç ay önce kurultayda rakibi olan Muharrem İnce'yi aday göstermiştir.[15]

Dosya:Kılıçdaroğlu'nun Muharrem İnce'yi Aday Açıklaması.png
Kemal Kılıçdaroğlu'nun Muharrem İnce'yi Aday Açıklaması

Kılıçdaroğlu'nun tek başına değil de başka gruplarla iktidara gelme projesinin ilk ayağı olarak 5 Mayıs 2018'de birkaç turluk müzakereler sonucunda İYİ Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti ile Millet İttifakı kurulmuştur. MHP'nin AKP ile yakınlaşmasından memnun olmayan kurmaylarının Ekim 2017'de kurduğu İyi Parti kuruluş aşamasında CHP'nin desteğini almış ve CHP milletvekili Aytun Çıray partiye katılmıştır. Bu desteklerden en önemlilerinden biri İyi Partinin Cumhurbaşkanı adayı gösterebilmesi için CHP kendisinden on beş milletvekilini İyi Partiye transfer etmesidir. On yıllar boyunca kavgalı olunan Demokrat Parti ve Millî Görüş'ün temsilcisi Saadet Partisi gibi partilerle ittifak kuran CHP seçim kampanyası boyunca birlik mesajı vermiş ve seçim sloganını "Millet için geliyoruz" olarak belirlemiştir.[16][17]

Anayasa referandumu ile onaylanan başkanlık sisteminin seçimlerin ardından uygulanmaya başlanacak olmasından dolayı Millet İttifakı seçimleri yeni bir referandum olarak sunmuş ve seçilmeleri durumunda başkanlık sisteminden yeniden parlamenter sisteme geçileceğini söylemişlerdir.[18]

Seçimlerde Erdoğan oyların yüzde 52,6'sını ve Cumhur İttifakı ise oyların 53,6'sını almıştır.[19] Seçimin kaybedilmesinin ardından Kılıçdaroğlu'nu sorumlu bulan CHP'deki parti içi muhalefet olağanüstü kurultaya gitmek için imza toplamaya çalışmış ancak yeterli imzaya ulaşamamıştır.[20]

2019 Yerel Seçimleri

İyi Parti, Saadet Partisi ve Demokrat Parti ile 2018 seçimlerinde ittifak kuran CHP, ittifakın daha sonrasında sona erdiğinin açıklanmasına rağmen 2019 yerel seçimlerinde aynı modeli gayri resmi şekilde uygulamıştır. İyi Parti ve CHP 21 büyükşehir ile bazı il ve ilçelerde ortak aday çıkarmıştır.[21] Bazı belde ve ilçe belediyelerinde ise Saadet Partisi ve Demokrat Parti lehine İyi Parti ile CHP aday göstermemiştir. HDP ise Batı illerinde aday göstermeyerek tabanının Millet İttifakı ortak adaylarına oy vermesini sağlamıştır. Bu duruma karşın AKP ile MHP de ortak adaylar çıkarmıştır.

Muhalefetin ortak aday stratejisiyle başta İstanbul ve Ankara Büyükşehir Belediyeleri olmak üzere toplamda 21 büyükşehir veya il merkezi belediyesi kazanılmıştır.[22] Ekrem İmamoğlu'nun aday olduğu ve sonuçların oldukça yakın çıktığı İstanbul seçimleri sandık kurulu başkan ve üyelerinin kanunun açık hükmüne rağmen kamu görevlisi olmaması nedeniyle 23 Haziran'a ertelenmiştir. Seçimlerin yenilenmesi, Ekrem İmamoğlu'nu mağdur olarak gösterilmesini sağlamış ve daha öncesinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı olan ve şiir okumasından dolayı hapis cezası alan Erdoğan ile kader benzerliğinin olduğu söylemlerini ortaya çıkarmıştır.[23] 23 Haziran 2019'da yenilenen seçimlerde Ekrem İmamoğlu yüzde 54'ü aşan bir oy ile yeniden seçilmiştir.

İstanbul ve Ankara belediyelerindeki 25 yıllık Millî Görüş ve AKP yönetim sona ermiş ve bu değişimler Millet İttifakı ile Cumhur İttifakının oy oranlarının anlamlı şekilde değişmemesine rağmen muhalefetin seçimleri bir nevi kazanmasına neden olmuştur.[24] Parti içi muhalefet tarafından seçimleri devamlı kaybettiği ve partiye zarar verdiği öne sürülen Kılıçdaroğlu, birçok büyükşehir ve il belediyelerinin kazanılmasının ardından parti içerisindeki konumunu güçlendirmiştir.

İkinci Yüzyıla Çağrı ve İktidar Kurultayı

 
İkinci Yüzyıla Çağrı Beyannamesi Kapağı

CHP 25-26 Temmuz 2020'de 37. kurultayına gitmiştir. Kurultayın ana temasının "İktidar" olarak belirlenmesi ve sloganının "Hedef İktidar" olarak belirlenmesi söz konusu olan kurultayın birçokları tarafından "İktidar Kurultayı" olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. Tek aday olarak girdiği başkanlık seçiminde delegelerin tamamının oyunu alarak yeniden genel başkan seçilen Kemal Kılıçdaroğlu kurultayda önemli sözlerde bulunmuş ve"Cumhuriyetin İkinci Yüzyılına Çağrı Beyannamesi" yayınlanmıştır.[25]

"Bir daha söylüyorum, bu kadar ağır bir buhranın içinden geçiyorsak hiçbir vatanseverin, özellikle de hiçbir Cumhuriyet Halk Partilinin umutsuzluğa kapılma hakkı da yoktur yetkisi de yoktur. Biz, birlikte inançla, kararlılıkla, azimle Türkiye'yi bu krizden, bu buhrandan çekip çıkartacağız.

Adalet yürüyüşünü hiç kimse unutmasın, adalet yürüyüşünün son gününde Maltepe'de, 'Bu bir son değil, bu bir yeni başlangıçtır' demiştim. 'Önümüzdeki duvarı yıkacağız' demiştim. 31 Mart yerel seçimlerinde duvarın arkasına geçtik. O duvarı şimdi dostlarımızla birlikte ve milletimizin ferasetiyle parça parça yıkacağız.

İkinci Yüzyıla Çağrı Beyannamesi'ni hazırladık. Evet, birinci yüzyılı mademki bitirdik, ikinci yüzyıla bir çağrı beyannamesi hazırlamak zorundayız. İkinci yüzyıla hazırlanmak zorundayız. Millet olarak hazırlanmak zorundayız." - Kemal Kılıçdaroğlu

Kılıçdaroğlu'nun “Önümüzdeki ilk seçimlerle dostlarımızla beraber iktidar olacağız" söylemi kurultay sonrasında tartışma yaratmıştır. Bu dostların kim olacağına dair sorulan bir soruya “13 maddeye onay veren kimse bizim dostumuz onlardır” şeklinde cevap vermiştir.[26]

Dosya:Kemal Kılıçdaroğlu CHP 37. Kurultayında.jpg
Kemal Kılıçdaroğlu, İktidar Kurultayında konuşma yapıyor

İkinci Yüzyılına Çağrı Beyannamesinin oy birliği ile onaylanmasının ardından Kılıçdaroğlu şunları söylemiştir:

"Tarihin bir dönüm noktasındayız. Tarihin bize yüklediği ağır sorumluluk var. Gün kavga günü değil, gün Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ni ekonomik, siyasal ve bir toplumsal buhrandan çıkarma günüdür. Her birimizin tek tek her birimizin partili olsun olmasın her vatanseverin bayrağını, milletini ve vatanını seven herkesin birlik ve beraberlik günüdür. El kaldırdınız, 'evet' dediniz. Ne demektir 'Evet' biliyor musunuz? Hep birlikte tarihsel bir sorumluluğu üstlendik. Türkiye'nin refahı, hızla büyümesi ve kalkınması için üstlendik. Yaşadığımız, ekonomik, siyasal ve toplumsal buhrandan Türkiye'yi çıkarmak için üstlendik. Çocuklarımıza yaşanabilir bir Türkiye bırakmak için üstlendik. Çalışmak ve sorumluluğu yerine getirmek artık hepimizin ortak görevidir." - Kemal Kılıçdaroğlu

Helalleşme Çağrısı

Dosya:Chp-genel-baskani-kemal-kilicdaroglu-helallesme-bulusmasinda-konustu.jpg
Kemal Kılıçdaroğlu Helalleşme Buluşmasında (27 Şubat 2022)

Kemal Kılıçdaroğlu, 16 Kasım 2021 tarihinde TBMM grubunda "Helalleşeceğiz" temalı bir konuşma yapmıştır. Bu çağrı birçokları tarafından CHP'nin cumhuriyetin geçmişinde yaşanan haksızlıklarla yüzleşmek istediğinin bir göstergesi olarak yorumlanmış ve gayri resmi şekilde Y-CHP'nin simgelerinden biri haline gelmiştir.[27]

Helalleşme çağrısı milliyetçi, ulusalcı ve dindar kesimlerce eleştirilmiştir. Son yıllarda zayıflayan parti içi muhalefet ile eskiden parti içerisinde muhalif, halihazırda ise CHP'den ayrılmış olan Memleket Partililer tarafından söyleme tepki gösterilmiştir. Muharrem İnce; Balyoz davasını gerçekleştiren, "Ermeni Soykırımı vardır" ve "Keşke Yunan galip gelseydi" diyenler ile helalleşilmesi durumda "Ben yokum" ifadesini kullanmış ve kendisi ile arkadaşlarını ima ederek parti içi muhalefetin partiden "kovulması" nedeniyle atılanlarla da helalleşilip helalleşilmeyeceğini sormuştur.[28]

“28 Şubatçıların açtığı yaraları kapatıp helalleşeceğiz. İkna odalarına sokulan başı kapalı kızlarımızla helalleşeceğiz. Roboski ile helalleşeceğiz. Hukuk başka helalleşme başka. İnsanlara devlet tazminat ödeyecek ama bir taraftan da helalleşeceğiz. Sivas, Kahramanmaraş mağdurlarıyla helalleşeceğiz. Diyarbakır hapishanesi mahkumlarıyla helalleşeceğiz. Mahalleleri gasp edilip sürülen Romanlarla helalleşeceğiz. Varlık vergilerinin altında inim inim inleyen azınlıklar, 6-7 Eylül olaylarının mağdurlarıyla helalleşeceğiz. Mahkemelerle süründürülen askerlerimiz ve aileleri ile helalleşeceğiz. Bugün Londra’ya göç etmiş en parlak beyinlerimiz ile helalleşeceğiz. Ali İsmail Korkmaz'ın ailesi ile, Soma ile helalleşeceğiz. Darbeciler tarafından bir sağdan bir soldan gencecik çocuklarımız asıldı bu ülkede o insanlarımızla helalleşeceğiz. 9 yaşındaki Oğuz Arda Sel’i kaybeden ve mahkemelerde süründürülen Mısra Öz ile helalleşeceğiz, Ahmet Kaya ile helalleşeceğiz.” - Kemal Kılıçdaroğlu

14 Şubat 2022'de CHP kendi Twitter hesabından "Helalleşme Yolculuğu Başlıyor" başlığıyla bir video yayınlamıştır. Videoda konuşması duyulan Kılıçdaroğlu, iktidarların sürekli değiştiğini ama ülkenin makus talihinin değişmediğini, ağır yaraların bulunduğunu, bu yaralar yüzünden geleceğe bakılamadığını belirtmiş ve bu yaraların kapanması için helalleşme yolculuğuna çıktığını söylemiştir.[29]

Daha sonrasında kendisini AKP'nin yolsuzluk faaliyetleriyle de helalleşilip helalleşilmeyeceği üzerinden eleştirenlere karşı "Halkımızla helalleşeceğiz ama 'beşli çeteler' ile hesaplaşacağız. O ayrı bir şey. Yolsuzluk yapan, kul hakkı yiyene, ‘gel seninle helalleşeceğiz’ demeyeceğiz" açıklamasında bulunmuştur.[30]

Altılı Masa

Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Mutabakatı

Anayasa Değişikliği Önerisi

Cumhurbaşkanlığı Adayının Belirlenmesi

Politik Felsefe

Kapsayıcı Cumhuriyet

Sosyal Politikalar

Ekonomi

Dış Politika

Tepkiler

Ancak daha sonra başta Doğu Perinçek gibi ulusalcılar, radikal solcular ve ardından da Adalet ve Kalkınma Partisi taraftarları olmak üzere partinin ilkelerinden ayrıldığını ifade etmek için bu değişimden rahatsız olanların kullandığı yer yer aşağılayıcı bir ifadeye evrilmiştir.[31][32][33][34]

"CHP devrimci bir parti olarak kendini yenileme yeteneğini bir kez daha ortaya koydu."

Bülent Ecevit, Ortanın Solu (1966) [35]

CHP'nin III. Genel Başkanı Bülent Ecevit, Ortanın Solu eserinde CHP'nin devrimci bir parti olarak kendisini yenileme yeteneğine sahip olduğunu ifade etmişti. [36] Partinin altı okundan biri olan devrimcilik ilkesinden doğan ilerici, çağdaş sosyal demokrat bir çizgiye oturması yolunda atılması gereken adımların atıldığını savunanlar olsa da CHP'nin kurucu değerlerinden ve Atatürk ilkelerinden uzaklaştığını savunanlar da vardır. [37][38] [39] [40]

Kaynakça

  1. ^ "Bir Siyasal Söylem Çözümlemesi Denemesi". Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 4 Kasım 2019. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  2. ^ a b c d e "Portre: Kemal Kılıçdaroğlu | Al Jazeera Turk - Ortadoğu, Kafkasya, Balkanlar, Türkiye ve çevresindeki bölgeden son dakika haberleri ve analizler". web.archive.org. 11 Eylül 2022. Erişim tarihi: 19 Mart 2023. 
  3. ^ "İstanbul'da 2009 Türkiye yerel seçimleri". 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "CHP'de tarihi kurultay". www.haberturk.com. 26 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Önder Sav: CHP'yi kimse ekitemeyecek". 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Üçüncü Yol: Sosyal Demokrasi İçin Tek Yol mu, Son Yol mu? - Hayri Kozanoğlu | Birikim Sayı 113 - Eylül 1998". birikimdergisi.com. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2021. 
  7. ^ "'Bana rakı sofralarında konuşan adam değil çalışan adam lazım'". Posta. 11 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  8. ^ "CHP liderinden 10 maddelik Taksim Manifestosu: Ne darbe, ne dikta". Agos. 26 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  9. ^ "CHP'nin Referandum Söylemi". SETA. 11 Mart 2017. 23 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  10. ^ "Anayasa değişikliğine yüzde 51 oyla 'Evet'". BBC News Türkçe. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  11. ^ "AİHM'den CHP'nin 'Rederandumun İptali' Başvurusuna Ret". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  12. ^ "Adalet Yürüyüşü'ne 215 bin kişi katıldı; Gandhi'nin rekoru kırıldı". T24. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  13. ^ "Adalet Yürüyüşü'ne 215 bin kişi katıldı; Gandhi'nin rekoru kırıldı". T24. 8 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  14. ^ Çavuşoğlu, Çağdaş (1 Ağustos 2017). "Adalet Yürüyüşü ve demokrasi mücadelesi". Teori ve Eylem. Erişim tarihi: 20 Mart 2023. 
  15. ^ "Muharrem İnce: Sosyal medya fenomenliğinden CHP'nin cumhurbaşkanı adaylığına". BBC News Türkçe. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  16. ^ "CHP'den İYİ Parti'ye geçen Çıray: Kendim görüşme talebinde bulundum". www.haberturk.com. 30 Ekim 2017. 30 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  17. ^ "CHP'den 15 milletvekili istifa edip İYİ Parti'ye katıldı". BBC News Türkçe. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  18. ^ "2018 Seçim Bildirgesi". chp.org.tr. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  19. ^ ""YURT İÇİ, YURT DIŞI VE GÜMRÜK SANDIKLARI DAHİL MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SONUCU"" (PDF). web.archive.org. 10 Ocak 2020. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  20. ^ Türkiye, Sputnik (3 Ağustos 2018). "CHP: Kurultay için yeterli imza toplanamadı". Sputnik Türkiye. Erişim tarihi: 21 Mart 2023. 
  21. ^ "Son Dakika... CHP ile İYİ Parti ittifak konusunda anlaşma sağladı". Milliyet. 28 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  22. ^ "İTTİFAKTAN BLOK SİYASETİNE 31 MART YEREL SEÇİMLERİ". 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  23. ^ "YSK, İstanbul'da seçimlerin iptal edilip yenilenmesine karar verdi". euronews. 6 Mayıs 2019. 6 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  24. ^ "İttifak bu kez AKP'ye kaybettirdi, CHP'ye kazandırdı: Ankara 25 yıl sonra el değiştirdi". BBC News Türkçe. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  25. ^ Duvar, Gazete (31 Temmuz 2020). "Kılıçdaroğlu: İktidara yürüyüşün öncüsü CHP'dir". https://www.gazeteduvar.com.tr/politika/2020/07/31/kilicdaroglu-iktidara-yuruyusun-oncusu-chpdir. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023.  |çalışma= dış bağlantı (yardım)
  26. ^ "CHP'nin 37. Olağan Kurultayı'nda Kılıçdaroğlu genel başkanlığa tek aday olarak gösterildi". www.aa.com.tr. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023. 
  27. ^ Yetkin, Murat (17 Kasım 2021). "Helalleşme ya da yüzleşme, her ne dersek cesur bir adım". Yetkin Report | Siyaset, Ekonomi Haber-Analiz, Yorum. 17 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  28. ^ DHA. "Muharrem İnce'den 'helalleşme' yorumu". CNN TÜRK. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  29. ^ "Helalleşme Yolculuğu Başlıyor". chp.org.tr. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  30. ^ "Kılıçdaroğlu: Halkımızla helalleşeceğiz ama "beşli çeteler" ile hesaplaşacağız". Independent Türkçe. 11 Haziran 2022. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2023. 
  31. ^ "y-chp - Halkın Kurtuluş Partisi". www.hkp.org.tr. 28 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  32. ^ "Yeni tehdit: Y-CHP!". 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  33. ^ "CHP'den Y-CHP'ye!". www.aydinlik.com.tr. 1 Mart 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. 
  34. ^ "Zafer Şahin - Hoşgeldin Y-CHP". takvim.com.tr. 25 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021. 
  35. ^ Ecevit, Bülent (2009). Ortanın solu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN 978-9944-88-611-6. 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022. 
  36. ^ Ecevit, Bülent (2009). Ortanın solu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN 978-9944-88-611-6. 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022. 
  37. ^ "CHP'nin dünü, bugünü ve oy potansiyeli". PolitikYol Haber Sitesi. 4 Haziran 2022. 4 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 
  38. ^ "CHP lideri Kılıçdaroğlu 37. Olağan Kurultay'da 'İktidar Manifestosu'nu açıkladı". www.sozcu.com.tr. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022. 
  39. ^ "Cumhuriyet'ten Bedri Baykal'a sansür". 6 Ekim 2022. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2022. 
  40. ^ "Guguk kuşu". 7 Ekim 2022. 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Y-CHP&oldid=29457945" sayfasından alınmıştır