2002 Türkiye genel seçimleri

TBMM 22. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

2002 Türkiye genel seçimleri, 3 Kasım 2002 günü Türkiye genelinde yapılan erken genel seçimdir. Bu genel seçim ile Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem milletvekilleri seçilmiştir. Yüzde 10 ülke barajlı d'Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu barajı aşarak meclise milletvekili sokmayı başarmışlardır. Oyların yüzde 34,3'ünü alarak kazandığı 363 milletvekilliği ile tek başına iktidar olan AK Parti, TBMM'nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66'sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardan sonra TBMM'deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu.

2002 Türkiye genel seçimleri
Türkiye
← 1999 3 Kasım 2002 (21 yıl önce) (2002-11-03) 2007 →

Türkiye Büyük Millet Meclisinin 550 sandalyesi için
Çoğunluk için gereken 276 sandalye
Kayıtlı41.407.027
Katılım%79,14 (azalış%7,95)
  Birinci parti İkinci parti
 
Lider Recep Tayyip Erdoğan Deniz Baykal
Parti AK Parti CHP
Liderin bölgesi Siirt Antalya
Son seçim Yeni parti 0 sandalye, %8,70
Sandalye 363 178
Değişim artış 363 artış 178
Aldığı oy 10.808.229 6.113.352
Oran %34,28 %19,39
Değişim Yeni Parti artış %10,68

Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita

Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı

Önceki Başbakan

Bülent Ecevit
DSP

Seçilen Başbakan

Abdullah Gül
AK Parti

Seçimler sonrasında parlamentoya sadece iki siyasi parti girebildi. 550 mevcut milletvekilinin büyük bir kısmı tekrar seçilemedi. Türkiye'nin siyasetini temelinden sarsan büyük bir değişim olarak nitelendirildi.[kaynak belirtilmeli] 1999'da seçim barajını aşan tüm siyasi partiler, bu kez %10'luk seçim barajını aşamadı: DYP %9,55, MHP %8,34, GENÇPARTİ %7,25, DEHAP %6,23, ANAP %5,13, SAADET %2,48 ve DSP %1,22 oy oranına sahip oldu. Seçim barajı nedeniyle temsil edilemeyen oy sayısı tarihte eşi benzeri görülmemiş bir şekilde %46,33 oranla 14.545.438 oldu. Sonuç olarak, Erdoğan liderliğinde AK Parti, oyların yalnızca %34,28'ini alarak TBMM'de koltukların üçte ikisinden fazlasını kazandı. 1999'da kendisi de seçim barajını aşamayan Baykal liderliğindeki CHP ise oyların yüzde 19,39'u ile ana muhalefet partisi oldu.

Arka plan

değiştir

4 Mayıs 2002'de Başbakan Bülent Ecevit'in rahatsızlanarak hastaneye kaldırılması üzerine, ilerleyen yaşının da etkisiyle görevine devam edip edemeyeceği yönünde tartışmalar başladı. Tartışmalar Demokratik Sol Parti'nin (DSP) içine de yansıdı; 8 Temmuz'da Hüsamettin Özkan'ın Başbakan Yardımcılığı ve DSP'den ayrılmasıyla başlayan istifa dalgasıyla temmuz ayı içinde DSP meclis grubunun sayısı yarı yarıya düştü.

Bu gelişmeler sırasında koalisyon hükûmetinin ikinci büyük ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 7 Temmuz 2002 günü, partisinin Bursa İl teşkilatının Keles ilçesinde düzenlediği 11. Kocayayla Türkmen Kurultayı'nda yaptığı açıklamada 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim yapılmasını istedi. 16 Temmuz 2002'de koalisyon hükûmetini oluşturan üç partinin genel başkanları arasında yapılan zirve toplantısında 3 Kasım'da erken seçim yapılması kararı alındı. 31 Temmuz 2002'de TBMM Genel Kurulunda yapılan oylamada, erken seçim önergesi oylamaya katılan 514 milletvekilinden 449'unun kabul oyuyla kabul edildi.[1]

Siyasi istikrarsızlık ve ekonomik kriz

değiştir
 
Anavatan Partisi'nin lideri Mesut Yılmaz, 1989
 
Doğru Yol Partisi'nin lideri Tansu Çiller, 1994
 
Demokratik Sol Parti'nin lideri Bülent Ecevit, 2000

1990-2002 yılları arasında yaşanan ekonomik bunalımların temel nedeni, siyasi istikrarsızlık ve dolayısıyla orta ve uzun vadeli ekonomik politikalara sahip olamamaktır. Bu dönemde Türkiye'de 6 farklı başbakan tarafından 11 farklı hükûmet kurulmuş, bu hükûmetlerin ortalama ömürleri ise yaklaşık 1 yıl olmuştur. 1994, 2000 ve 2001 yıllarında ekonomik bunalımların yerel krizlere dönüştüğü gözlemlenmiştir. Ancak, bu dönem haricindeki hükûmetlerin devamlılığı ise ortalama 295 gün sürmüştür. Sık sık değişen hükûmetler, siyasi karar alıcıların ekonomideki yapısal sorunlara odaklanmalarını zorlaştırmış ve kısa vadeli politikalar yürütmelerine sebep olmuştur.

Hükûmet Kuruluş Sona erme Süre (gün) Başbakan
47 9 Kasım 1989 23 Haziran 1991 591 Yıldırım Akbulut
48 23 Haziran 1991 20 Kasım 1991 150 Mesut Yılmaz
49 20 Kasım 1991 25 Haziran 1993 583 Süleyman Demirel
50 25 Haziran 1993 5 Ekim 1995 832 Tansu Çiller
51 5 Ekim 1995 30 Ekim 1995 25
52 30 Ekim 1995 6 Mart 1996 128
53 6 Mart 1996 28 Haziran 1996 114 Mesut Yılmaz
54 28 Haziran 1996 30 Haziran 1997 367 Necmettin Erbakan
55 30 Haziran 1997 11 Ocak 1999 560 Mesut Yılmaz
56 11 Ocak 1999 28 Mayıs 1999 137 Bülent Ecevit
57 28 Mayıs 1999 18 Kasım 2002 1270
 
Refah Partisi'nin lideri Necmettin Erbakan, 2006

1996 yılında siyasi bunalımlar, doğrudan bir yönetim krizine dönüştü. Mart 1996'da Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan koalisyon hükûmeti, Refah Partisi lideri Necmettin Erbakan'ın Tansu Çiller'i yolsuzlukla suçlaması nedeniyle büyük zarar gördü ve sadece 90 gün sürdü.[2][3] 29 Haziran 1996'da Refah Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan yeni koalisyon sürecinde ise 28 Şubat Süreci olarak bilinen müdahaleyle sonuçlandı. Bu olay, ülkede siyasi istikrarın sağlanmasını imkansız hale getirdi.[4]

Türkiye, 1994 yılında en derin ekonomik krizlerinden birini yaşadı. 1991 Körfez Krizi'nin olumsuz etkileri ve kamu açıklarının kontrol altına alınamaması, 1994 öncesinde ihracatın sabit kalmasına rağmen ithalatın artmasına neden oldu.[5] Bu dönemde kamu harcamaları kamu gelirlerinden daha fazla oldu ve 1994 yılında bütçe ve dış ticaret açıkları sürdürülemez hale geldi. Türk lirası'nın değeri %13,6 oranında düşürüldü ve Merkez Bankası rezervleri 4 milyar dolar azaldı. 5 Nisan 1994'te "Ekonomik İstikrar Tedbirleri" yürürlüğe kondu ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan 750 milyon dolarlık Stand-By anlaşması imzalandı.[6]

1997-1998 yılında Asya ekonomilerinde meydana gelen ekonomik kriz, Türkiye'yi de etkiledi ve Uzak Doğu sermayeli şirketler ülkeyi terk etmeye başladı. Rusya'daki ekonomik bunalım Türkiye'nin en önemli ihracat ve turizm partnerlerinden birini kaybetmesine neden oldu. Bu durum, bavul ticaretinin azalmasına ve cari gelirlerde düşüşe yol açtı.

2000 yılı, Türkiye için hem ekonomik canlanma hem de çöküş yılı oldu.[7] 1999 depreminden sonra Türkiye, IMF'nin stand-by desteği ile "Enflasyonu Düşürme Programı" uygulamaya koydu. Ancak, programın temel hedefi olan enflasyonda düşüş beklenen hızda gerçekleşmedi ve reel kur değerlenmeye başladı. 2000 sonunda likidite krizi yaşandı ve gecelik faizler %1000'in üzerine çıktı.[8]

2001'de yaşanan siyasi gerginlikler, ekonomik beklentilerin olumsuzlaşmasına neden oldu. Milli Güvenlik Kurulu toplantısında yaşanan tartışma, mali piyasalarda paniğe yol açtı ve Merkez Bankası 5 milyar dolar döviz sattı. 21 Şubat 2001'de TL'nin değeri dalgalanmaya bırakıldı ve yabancı yatırımcılar borsadan kaçtı.[9]

Mayıs 2001'de Kemal Derviş'in açıkladığı "Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı" ile IMF ve Dünya Bankası kredileriyle desteklenen program, ekonominin stabilizasyon sürecine girmesine yardımcı oldu. Ekonomi yönetimi Kemal Derviş'e bırakıldı ve pek çok yapısal reform hayata geçirildi.[10]

Bu dönemde yaşanan krizler, 2002 seçimlerinde ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın temel nedenleri olarak öne çıktı ve Türkiye'nin yeni bir ekonomik ve siyasi yol haritası arayışına girmesine neden oldu.

1999 Marmara depremleri

değiştir

17 Ağustos 1999'da meydana gelen Gölcük Depremi, Türkiye'nin yakın tarihindeki en yıkıcı depremlerden biri olarak kayıtlara geçti. Marmara Bölgesi'nde geniş bir alanda hissedilen deprem, Ankara'dan İzmir'e kadar etkisini gösterdi. Resmî raporlara göre 17.480 kişi hayatını kaybetti, 23.781 kişi yaralandı, 505 kişi ise sakat kaldı. Meclis araştırma raporlarına göre ise ölü sayısı 18.373, yaralı sayısı ise 48.901 olarak belirtildi. Yaklaşık 16 milyon insan, depremden çeşitli düzeylerde etkilendi.[11]

Deprem, Türkiye'nin önemli sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi'nde meydana geldiği için, hem ekonomik hem de sosyal alanda büyük sıkıntılara yol açtı. 285.211 ev ve 42.902 iş yeri hasar gördü. Yapım hataları nedeniyle çöken binaların müteahhitlerine yaklaşık 2.100 dava açıldı. Bu davaların büyük bir kısmı, kamuoyunda "Rahşan Affı" olarak bilinen Şartlı Salıverme ve Erteleme Yasası ile cezasız sonuçlandı. Geriye kalan davaların birçoğu ise zaman aşımına uğrayarak düştü. Sadece 110 davada ceza verildi, ancak bu cezaların çoğu ertelendi.[12]

Deprem, dünya genelinde büyük yankı uyandırdı ve birçok ülkeden acil yardım ekipleri, araç gereçler ve insani yardım malzemeleri gönderildi.[13] Dönemin Sağlık Bakanı Osman Durmuş'un Yunanistan ve Ermenistan'ın yardımlarını kabul etmemesi büyük tepki çekti ve Durmuş'un istifası istendi.[14] Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton, eşi ve kızı ile birlikte İzmit'e gelerek Doğukışla'daki çadır kentini ziyaret etti.[15]

17 Ağustos Depremi, Türkiye siyasetini derinden etkiledi ve 2002 seçimlerinde alışılmış siyasi partilerin tasfiyesine zemin hazırladı. Depremin ardından yaşanan ekonomik ve sosyal zorluklar, halkın mevcut siyasi partilere olan güvenini sarstı. Deprem sonrası hükûmetin yetersiz müdahaleleri ve kriz yönetimindeki eksiklikler, seçmenlerin yeni siyasi alternatifler arayışına girmesine neden oldu. Bu durum, 2002 seçimlerinde köklü değişimlere yol açtı ve yeni bir siyasi partinin tek başına iktidara gelmesinin önünü açtı.

Seçim süreci

değiştir

Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi, Doğru Yol Partisi listelerinden, Halkın Demokrasi Partisi, Emek Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden seçime girdiler. Türkiye Komünist Partisi'nin katılmasıyla Türkiye tarihinde ilk kez adında komünist kelimesi geçen bir parti seçimlere katıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamadı.[16] Erdoğan ile birlikte kapatılan Refah Partisi (RP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) Lideri Akın Birdal ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) eski Genel Başkanı Murat Bozlak'ın da aralarında bulunduğu 60 kişinin adaylığı YSK tarafından reddedildi.[17]

Seçim takviminin 7 Ağustos tarihinde başladığı 2002 seçimlerinde, gümrüklerde oy verme işlemi 2 Ekim tarihinde başlayıp 3 Kasım tarihinde sona erdi.

 
Meclise giren siyasi partilerin pasta grafiğinde oy dağılımı

3 Kasım 2002 tarihinde 81 ildeki 85 seçim çevresinde düzenlenen seçimlere katılım oranı yüzde 79,13 olarak gerçekleşti. Yüzde 10'luk ülke barajı nedeniyle geçerli oyların yaklaşık yüzde 45'i TBMM'ye yansıyamadı; seçimlere katılan 18 siyasi partiden yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yüzde 10'luk ülke barajını aşarak TBMM'de temsil edilmeyi başardı, böylece 1946'dan sonra ikinci kez TBMM'de yalnızca iki parti temsil edildi. Geçerli oyların yüzde 34,29'unu alan Adalet ve Kalkınma Partisi elde ettiği 363 milletvekilliği ile (9 Mart 2003'te düzenlenen ara seçimlerden sonra 365'e yükseldi) tek başına hükûmeti kuracak çoğunluğu sağlarken, oyların yüzde 19,38'ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandığı 178 milletvekilliği ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu. Ayrıca 9 bağımsız aday da TBMM'ye girdi. Seçilen 550 milletvekilinden yalnızca 24'ü (%4,36) kadın olan 22. Dönem'de bir önceki dönemden yalnızca 60 milletvekili (%11) yeni dönemde yer alabildi.

1999 genel seçimlerinden sonra kurulup 2002 seçimlerine kadar ülkeyi yöneten koalisyon hükûmetinin ortaklarından Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi'nin yanı sıra muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi barajı aşamayarak TBMM dışında kaldı. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli aday olduğu Osmaniye'den %29,19 (58.622), ANAP lideri Mesut Yılmaz aday olduğu Rize'den %28,58 (46.577), Genç Parti lideri Cem Uzan aday olduğu Sakarya'dan %25,21 (108.822) ve Doğru Yol Partisi lideri Tansu Çiller aday olduğu Muğla'dan %22,66 (87.454) oy almalarına rağmen partileri baraja takıldığından milletvekili seçilemediler. Yenilgiyle ayrılan partilerden ANAP'ın lideri Yılmaz ve DYP'nin lideri Çiller görevlerinden istifa ettiler. Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye giren Mehmet Ağar, aralık ayında yapılan kongrede DYP Genel Başkanlığına seçildi. Seçimlerden kısa süre önce iş insanı Cem Uzan tarafından kurulan ve hemen hemen hiçbir siyasi geleneğe dayanmayan Genç Parti ise aldığı 7,25 oy oranıyla, yoğun propaganda faaliyetine rağmen yine de sürpriz sayılabilecek bir başarı kazandı.

14 Kasım 2002 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra, Erdoğan'ın milletvekili olmaması nedeniyle, 16 Kasım 2002 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkan yardımcısı Abdullah Gül, Sezer tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 58. Hükûmetin 18 Kasım'da Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanmasıyla ilk Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti göreve başladı.

Adalet ve Kalkınma Partisi, Siirt'in Pervari ilçesine bağlı Doğanköy'de sandık kurullarının oluşturulmaması ve bir sandığın kırılması nedeniyle Siirt'teki seçimlerin iptali için Yüksek Seçim Kuruluna başvurdu. Başvuruyu haklı bulan YSK 2 Aralık 2002 tarihinde, Siirt'teki seçim sonuçları iptal ederek bu seçim çevresindeki seçimlerin yenilenmesine karar verdi.[18] İptal kararıyla, 3 Kasım'daki seçimde Siirt'ten milletvekili seçilen, AK Parti'den Mervan Gül, CHP'den Ekrem Bilek ile bağımsız Fadıl Akgündüz'ün üyelikleri düştü. Siirt'te yapılacak ara seçim öncesinde Deniz Baykal liderliğindeki CHP'nin desteğiyle yapılan anayasa değişikliğiyle Erdoğan'ın milletvekili seçilmesinin önündeki engel kaldırdı.[19] 9 Mart 2003'te yenilenen ve yalnızca 4 partinin katıldığı seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi 3 milletvekilliğini de kazandı, böylece Adalet ve Kalkınma Partisi'nin milletvekili sayısı 365'e yükselirken, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sayısı 177'e, bağımsızların sayısı ise 8'e geriledi. Aynı seçimde Recep Tayyip Erdoğan da Siirt'ten TBMM'ye seçildi.

Seçime ayrıca aşağıdaki 64 seçim bölgesinden 189 bağımsız aday katılmıştır.[20]
Bölge # Bölge # Bölge # Bölge # Bölge #
Adana 5 Erzurum 1 Kütahya 3 Bayburt 1 Kars 6
Adıyaman 1 Eskişehir 2 Malatya 7 Bingöl 2 Kayseri 2
Afyon 1 Gaziantep 3 Manisa 1 Bitlis 2 Kırıkkale 1
Ağrı 3 Giresun 1 Mardin 2 Burdur 1 Kırklareli 2
Aksaray 1 Hakkâri 4 Mersin 3 Bursa 7 Kırşehir 3
Ankara 10 Hatay 6 Muş 3 Çanakkale 2 Kilis 5
Ankara-1 4 Iğdır 2 Ordu 1 Denizli 2 Kocaeli 4
Ankara-2 6 Isparta 1 Osmaniye 2 Diyarbakır 5 Şanlıurfa 3
Antalya 4 İstanbul 25 Rize 2 Edirne 1 Şırnak 1
Ardahan 1 İstanbul-1 8 Samsun 7 Elazığ 2 Tekirdağ 1
Aydın 2 İstanbul-2 8 Sinop 1 İzmir 3 Tokat 4
Balıkesir 3 İstanbul-3 9 Sivas 1 İzmir-1 1 Trabzon 5
Uşak 1 Van 1 Yalova 1 İzmir-2 2 Tunceli 4
Konya 6 Zonguldak 2
Toplam 189

Seçim sonuçları

değiştir

3 Kasım 2002 genel seçimlerinin kesin sonuçları aşağıdaki gibidir:

Yurt içi[21] Gümrük kapıları[22] Toplam[23]
Kayıtlı seçmen sayısı 41.291.568 - 41.407.027
Kullanılan oy 32.652.702 115.459 32.768.161
Geçerli oy 31.414.748 114.035 31.528.783
Geçersiz oy 1.237.954 1.424 1.239.378
Katılım oranı (%) 79,08 - 79,14
 
Parti Genel Başkan Oy % +/– Sandalye +/–
Adalet ve Kalkınma Partisi Recep Tayyip Erdoğan 10.808.229 34,28 363
Cumhuriyet Halk Partisi Deniz Baykal 6.113.352 19,39   10,68 178   178
Doğru Yol Partisi Tansu Çiller 3.008.942 9,54   2,47 0   85
Milliyetçi Hareket Partisi Devlet Bahçeli 2.635.787 8,36   9,62 0   129
Genç Parti Cem Uzan 2.285.598 7,25 0
Demokratik Halk Partisi Mehmet Abbasoğlu 1.960.660 6,22   1,47 0  
Anavatan Partisi Mesut Yılmaz 1.618.465 5,13   8,09 0   86
Saadet Partisi Recai Kutan 785.489 2,49   12,92 0   105
Demokratik Sol Parti Bülent Ecevit 384.009 1,22   20,97 0   136
Yeni Türkiye Partisi İsmail Cem 363.869 1,15 0
Büyük Birlik Partisi Muhsin Yazıcıoğlu 322.093 1,02   0,44 0  
Bağımsızlar 314.251 1,00   0,13 9  6
Yurt Partisi Sadettin Tantan 294.909 0,94 0
İşçi Partisi Doğu Perinçek 159.843 0,51   0,33 0  
Bağımsız Türkiye Partisi Haydar Baş 150.482 0,48 0
Özgürlük ve Dayanışma Partisi Ufuk Uras 106.023 0,34   0,46 0  
Liberal Demokrat Parti Besim Tibuk 89.331 0,28   0,13 0  
Millet Partisi Aykut Edibali 68.271 0,22   0,03 0  
Türkiye Komünist Partisi Aydemir Güler 59.180 0,19 0
Toplam 31.528.783 100 550

İllere göre sonuçlar

değiştir

İllere göre 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinin sonuçları:[24]

İl MV AK Parti CHP DYP MHP GP Diğer Toplam
Adana 14 228.931 181.653 98.273 97.279 75.252 172.700 856.469
Adıyaman 5 88.831 28.710 20.935 10.238 4.518 61.241 214.473
Afyon 7 149.518 43.488 48.075 49.177 18.947 41.493 350.698
Ağrı 5 26.219 14.230 11.550 7.835 2.177 86.140 148.151
Aksaray 4 74.784 17.527 15.195 17.784 6.364 23.851 155.505
Amasya 3 75.080 43.864 20.383 19.100 5.362 25.732 189.521
Ankara 29 820.260 603.385 116.611 184.826 146.163 281.006 2.152.251
Antalya 13 159.733 233.463 110.696 78.264 41.523 131.185 754.864
Ardahan 2 6.746 12.561 10.308 5.053 1.203 21.501 57.372
Artvin 2 23.979 26.243 21.493 10.582 1.599 19.415 103.311
Aydın 8 89.713 101.830 97.232 58.815 47.789 95.769 491.148
Balıkesir 8 213.569 125.095 94.728 50.500 56.729 95.353 635.974
Bartın 2 29.670 14.268 14.740 13.697 6.313 25.091 103.779
Batman 4 30.654 10.229 14.255 2.942 1.169 89.416 148.665
Bayburt 2 10.162 946 5.557 4.642 399 16.301 38.007
Bilecik 2 27.453 20.279 24.055 11.009 10.629 16.896 110.321
Bingöl 3 28.198 6.998 5.796 7.801 886 39.183 88.862
Bitlis 4 18.151 4.644 9.549 6.615 945 62.801 102.705
Bolu 3 66.842 18.099 18.637 11.902 10.845 28.829 155.154
Burdur 3 40.773 29.359 30.005 18.998 9.218 21.243 149.596
Bursa 16 469.280 173.299 130.414 73.717 98.740 190.694 1.136.144
Çanakkale 4 71.358 63.191 46.738 27.304 24.707 42.846 276.144
Çankırı 3 52.858 6.737 15.993 14.950 2.994 12.337 105.869
Çorum 5 153.533 70.243 24.917 27.524 9.514 31.313 317.044
Denizli 7 107.842 92.614 80.286 45.551 45.639 74.315 446.247
Diyarbakır 10 67.298 24.963 30.330 6.415 7.323 285.351 421.680
Düzce 3 85.194 13.933 19.618 6.392 12.091 25.181 162.409
Edirne 4 20.257 66.877 38.250 21.889 43.109 41.670 232.052
Elazığ 5 102.474 21.613 4.387 16.165 3.931 95.486 244.056
Erzincan 3 44.377 30.358 11.075 7.937 2.505 13.179 109.431
Erzurum 7 184.870 19.495 21.269 36.749 7.578 68.325 338.286
Eskişehir 6 119.410 91.163 56.673 35.740 46.122 54.456 403.564
Gaziantep 10 193.995 93.033 30.781 33.617 34.839 98.184 484.449
Giresun 5 99.078 30.724 21.718 14.970 6.877 44.591 217.958
Gümüşhane 2 27.538 5.701 8.626 10.759 775 11.445 64.844
Hakkâri 3 5.115 6.121 1.134 2.994 515 59.250 75.129
Hatay 10 166.403 143.792 47.557 60.643 31.944 106.505 556.844
Iğdır 2 4.015 9.175 6.123 8.204 468 33.821 61.806
Isparta 5 90.272 28.570 41.056 24.950 9.853 22.027 216.728
İstanbul 70 1.943.776 1.257.330 189.373 263.208 429.475 1.141.864 5.225.026
İzmir 24 321.865 544.862 174.838 146.155 328.338 358.761 1.874.819
Kahramanmaraş 8 216.388 45.123 36.163 34.456 8.695 60.752 401.577
Karabük 3 57.026 13.617 17.805 8.150 5.959 23.633 126.190
Karaman 3 42.994 20.433 8.532 14.828 3.866 21.924 112.577
Kars 3 20.831 20.227 12.875 14.257 3.719 48.928 120.837
Kastamonu 4 65.228 24.076 42.786 27.720 11.997 39.289 211.096
Kayseri 8 272.762 56.965 26.318 57.367 24.902 63.631 501.945
Kırıkkale 4 74.813 19.574 15.030 21.478 6.800 14.623 152.318
Kırklareli 3 23.555 61.619 26.561 13.668 24.100 38.313 187.816
Kırşehir 3 36.082 25.200 4.068 24.700 6.481 19.254 115.785
Kilis 2 18.308 3.290 7.637 5.027 1.058 14.986 50.306
Kocaeli 9 277.461 120.719 40.370 39.146 43.250 126.498 647.444
Konya 16 487.700 76.314 64.660 83.944 26.122 148.895 887.635
Kütahya 6 167.299 26.530 43.468 23.757 19.709 60.883 341.646
Malatya 7 161.658 57.681 23.133 19.227 7.507 49.965 319.171
Manisa 10 216.455 126.511 137.619 62.015 68.011 107.542 718.153
Mardin 6 34.746 26.151 18.509 6.241 3.475 135.998 225.120
Mersin 12 122.995 168.372 59.462 125.370 46.905 157.583 680.687
Muğla 6 50.816 106.937 87.454 43.675 39.890 57.161 385.933
Muş 4 21.876 8.067 15.009 3.999 1.236 79.264 129.451
Nevşehir 3 64.415 21.252 15.160 18.318 5.271 23.233 147.649
Niğde 3 64.415 28.815 17.150 14.791 4.627 22.960 152.758
Ordu 7 142.198 53.970 43.253 27.076 21.824 54.333 342.654
Osmaniye 4 62.623 27.640 19.179 58.622 5.569 27.220 200.853
Rize 3 72.005 12.102 12.058 5.158 1.228 60.408 162.959
Sakarya 6 189.246 29.668 26.581 20.866 108.822 56.470 431.653
Samsun 9 269.209 88.761 77.850 41.748 36.686 86.074 600.328
Siirt 3 14.728 7.481 3.993 5.979 954 50.720 83.855
Sinop 3 35.888 20.389 12.448 10.440 6.899 24.505 110.569
Sivas 6 138.851 49.267 12.992 28.194 7.269 71.559 308.132
Şanlıurfa 11 99.331 42.946 71.507 34.442 7.406 178.046 433.678
Şırnak 3 14.512 4.876 5.356 2.979 1.300 74.515 103.538
Tekirdağ 5 55.935 89.159 40.088 28.567 43.022 72.116 328.887
Tokat 7 136.288 61.081 27.795 34.780 8.968 41.014 309.926
Trabzon 8 164.094 54.668 40.049 31.364 6.191 77.175 373.541
Tunceli 2 2.759 10.188 5.477 4.075 315 18.573 41.387
Uşak 3 48.197 43.712 19.360 18.782 20.115 28.676 178.842
Van 7 66.797 13.307 16.743 8.297 5.578 147.565 258.287
Yalova 2 31.681 16.506 7.247 13.891 6.437 15.881 91.643
Yozgat 6 123.540 29.130 15.885 31.183 6.805 35.057 241.600
Zonguldak 5 101.652 69.580 41.916 13.897 31.051 74.906 333.002
Toplam 550 10.808.229 6.113.352 3.008.942 2.635.787 2.285.598 6.676.875 31.528.783

Kaynakça

değiştir
  1. ^ TBMM, 3 Kasım'da seçim kararı aldı 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 31 Temmuz 2002.
  2. ^ KARAVAR ÖZ, Hilal (26 Aralık 2018). "Türkiye Cumhuriyeti nin Üçüncü Büyük Devalüasyonu 10 Ağustos 1970 Kararları ve Etkileri". Mediterranean Journal of Humanities. 8 (2): 379-391. doi:10.13114/mjh.2018.429. ISSN 2146-4812. 
  3. ^ "TBMM, 53.Hükümet ( 6.03.1996 - 28.06.1996) Detayları". 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024. Hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Rize milletvekili Mesut Yılmaz'a verildi. Yılmaz, ANAP - DYP ortaklığı ve DSP desteği ile azınlık koalisyon hükümeti kurdu. Refah Partisi, güvenoylamasının Anayasanın 96. maddesine göre geçersiz olduğu gerekçesiyle Anayasa mahkemesine başvurdu. Mahkeme 14 Mayıs 1996'da güvenoylamasını, olağanüstü hali ve çekiç gücün süresinin uzatılmasına ilişkin TBMM kararını iptal etti, fakat yeni oylamaya gerek olmadığını bildirdi. Refah Partisi, 27.05.1996'da Başbakan Mesut Yılmaz hakkında gensoru önergesi verdi. Yılmaz gensorunun görüşülmesini beklemeden 6.06.1996'da istifa etti. 
  4. ^ "Bohlen, Celestine (1996-07-09). "Islamic-Secular Coalition Cabinet Is Approved in Turkey"". The New York Times. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "1994 Ekonomik İstikrar Tedbirleri". Gokhan Korkmazer, TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (TCMB) GELİŞİMİ: KASIM 2000 VE ŞUBAT 2001 KRİZLERİ. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi -2018- Cilt:1-Sayı:2 Araştırma Makalesi/Researh Article. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2024. 
  6. ^ (Doğançay, 2013: s. 74-76)
  7. ^ "Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:13" (PDF). 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2023. 
  8. ^ TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, Merkez Bankası Sunuşu, Kasım 2001
  9. ^ Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:16
  10. ^ Hazine, 2001; IMF, 2002c
  11. ^ "17 AĞUSTOS 1999 MARMARA DEPREMİ YILDÖNÜMÜ BASIN AÇIKLAMASI". 
  12. ^ "17 Ağustos'a 4 gün kala!". 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Aksiyon Dergisi, sayı 247, Mustafa Sungur, 1999-08-28". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009. 
  14. ^ "24 Ağustos 1999, Cumhuriyet: Durmuş'a istifa çağrısı". 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Turkey: Izmit: Earthqukae - Clinton Visits Camp (2)". Youtube aracılığıyla Associated Press. 21 Temmuz 2015. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015. 
  16. ^ "3 Kasım 2002 seçimleri: Erdoğan, Gül ve Derviş BBC'de". BBC Türkçe. 2 Kasım 2018. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018. 
  17. ^ "Seçim İhlalleri Raporu Tam Metni". bianet.org. 15 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022. 
  18. ^ Siirt seçimleri iptal 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., radikal.com.tr, 2/12/2002.
  19. ^ Portre: Recep Tayyip Erdoğan 27 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., aljazeera.com.tr, 14 Ağustos 2014.
  20. ^ "Milletvekili genel seçimine katılan adaylar". biruni.tuik.gov.tr. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023. 
  21. ^ "Gümrük Kapıları Hariç Seçim Çevrelerinde Partilerin ve Bağımsız Adayların Aldıkları Oylar" (PDF). 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2015. 
  22. ^ Gümrük Kapılarında Seçime Katılan Siyasi Partilerin Aldıkları Oylar
  23. ^ "Gümrük Oyları Dahil Geçerli Oyların Seçime Katılan Siyasi Partilere ve Bağımsız Adaylara Dağılımı ve Bu Dağılımım Oranları" (PDF). 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2015. 
  24. ^ "3 KASIM 2002 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SONUÇLARI" (PDF). 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024. 

Dış bağlantılar

değiştir