Ə (Latin)
| Latin alfabesi Əə harfi |
|
| Ə | ə |
| Ə | ə |
Əə (veya bazen Эə[1][2], Schwa) genellikle Kafkasya milletlerinin kullandığı bir harftir. Bazı Türk dillerinde de yer alan bir sestir. Kimi dillerde "Ǝǝ" biçiminde de kullanılır. Bu gösterge genellikle [æ] sesini gösterir. Latin harfleri arasında da yer almaya başlamıştır. Bu biçimiyle günümüzde Azeri Latin alfabesinde kullanılır. Kısa, kapalı, gırtlaktan gelen ve sert bir e sesidir. Normal e sesine göre daha kısa ve serttir. Ayrıca a ve e arası bir ses olarak öngörülür (Æ). Ses ve harf karşılığı olarak Arapçada ve Almancada da bulunur. Türkçede normal e sesinden tam olarak ayırt edilebilmesi günümüzde çok zordur. Azerbaycan dilinde yoğun olarak kullanılır. İnce bir ses olduğu hâlde kalın uyumludur. Bu sesi içeren sözcüklerin aslında büyük ünlü uyumuna uymadığı hâlde kulağı tırmalamaması bu nedenledir. Örneğin incə. Türkçede "Selçuk" ismi, Azericede “Səlcuq” olarak yazılır. Türkçede her ikisi de "ben" olarak yazılan bän (Azerice: mən, 1. teklik şahıs zamiri) ve ben (Azerice: ben, deri kabartısı) sözcükleri birbirinden farklı anlamlar içerir ve ses değerleri de farklıdır. Örnekler: Ämäk/Эmək/Əmək (emek), Ämir/Эmir/Əmir (emir), Äsas/Əsas/Эsas (esas), sämär/səmər (semer)...
Kiril alfabesinde de kullanılan bu harf aşağıdaki dillerde mevcuttur:
- Azerice (Kiril - Latin)
- Kazakça (Kiril)
- Tatarca (Kiril)
- Türkmence (Kiril)
- Çerkes dillerinin bazıları
Arapça ayın ile farkıDüzenle
Arapçadaki ayın (ع) ise gırtlaksı [ʕ] ve kesinlikle ünsüz bir sestir, "Ə" sesinden farklıdır. Türkçede bu ses yoktur. Zaten Arapçada hırıltılı g (Ģ) sesini temsil eden gayın (غ) ile aynı kaynaktan çıkar. Yeryüzündeki bazı dillerde ayına benzer sesler Ă ile gösterilir. Türkçede ise daha çok Arapçadan gelen sözcüklerde kesme işareti ile kullanılır. Örneğin măruf (ma'ruf).
Bilgisayar kodlarıDüzenle
| Karakter | Ə | ə | ||
|---|---|---|---|---|
| Unicode Adı | Latin büyük schwa harfi | Latin küçük schwa harfi | ||
| Kodlamalar | Ondalık | Onaltılık | Ondalık | Onaltılık |
| Unicode | 399
|
U+018F[3] |
601
|
U+0259[4] |
KaynakçaDüzenle
- ^ ИЗ ИСТОРИИ ПИСЬМА АЗЕРБАЙДЖАНСКИХ ТЮРКОВ, Мансур Рахбари (Южный Азербайджан, Иран), Bextiyartuncay. Э(ə) harfi için örnek 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - "э(ə)СРи : леорард ( Китаб аль – Идрак ли – Лисан аль – Атрак ), тигр (Махмуд Кашгари)"
- ^ Eesti Keele Instituut / Institute of the Estonian Language KNAB: Kohanimeandmebaas / Place Names Database, Taadi / Tat / Жугьури Džuhuri latinisatsioon / romanization: KNAB 2012-09-30 - Notes-2: 5 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "In the earlier Azerbaijani Cyrillic there were variations: ə (= э)."
- ^ ""Ə" U+018F Latin Capital Letter Schwa Unicode Character". 2018. 8 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
- ^ ""ə" U+0259 Latin Small Letter Schwa Unicode Character". 2018. Erişim tarihi: 7 Nisan 2021.
Ayrıca bakınızDüzenle
| ISO temel Latin alfabesi | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aa | Bb | Cc | Dd | Ee | Ff | Gg | Hh | Ii | Jj | Kk | Ll | Mm | Nn | Oo | Pp | Rr | Ss | Tt | Uu | Vv | Ww | Xx | Yy | Zz | |
|
tarih • paleografi • türetimler • diyakritik • noktalama • rakamlar • harf listesi | |||||||||||||||||||||||||
 | Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| | Yazı sistemi, alfabe veya harf ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
r