Azeri alfabesi
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. (Aralık 2006) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Azerbaycan alfabesi (Azerice: Azərbaycan əlifbası), Azerbaycan'da ilk olarak 1929 yılında kullanılmaya başlanan ancak 1939 yılında Sovyetler'in reddetmesi nedeniyle kullanımdan kaldırılan ve ülkenin bağımsızlığıyla 1991'den bu yana yeniden Azericenin yazımında kullanılmaya başlanan Latin alfabesine dayanan alfabedir. Azerice, Yakutçadan sonra Latin alfabesiyle yazılan ikinci Türk dilidir.

Tarih ve Gelişme değiştir
10. yüzyılda İslamiyeti kabul eden Selçuklu Hanedanı gibi diğer Oğuz boyları da Arap alfabesini kullanmaya başlamışlardı. Güney Azerbaycan (Azerice: جنوبی آذربایجان - گونئی آذربایجان; Cənubi Azərbaycan)'da Azeriler, Farsça öğrenim görme mecburiyetinde kalmışlar ve Arap alfabesini öğrenmişlerdir.İran'daki Azerbaycan Türkleri günümüzde de Arap alfabesini kullanmaktadırlar.
19. yüzyılda Azeri aydınlarından olan Mirza Fetali Ahundov (Az: Mirzə Fətəli Axundov), Arap alfabesini değiştirip, yerine yeni bir Latin alfabesi getirmiştir. En son 1922 yılında, Bakü'de Yeni Türk əlifba komitəsi (Јени түрк əлифба комитəси; Yeni Türk Alfabe Komitesi) tarafından yeni bir Latin alfabesi oluşturuldu.
- 1929'dan 1939'a kadar
Aa, Bв, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ƣƣ, Hh, Ii, Ьь, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Ɵɵ, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Vv, Xx, Yy, Zz, Ƶƶ
- 1939'dan 1958'e kadar
Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ее, Ёё, Әә, Жж, Зз, Ии, Йй, Кк, Ққ, Лл, Мм, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һh, Цц, Чч, Ҷҷ, Шш, Щщ, ъ, Ыы, ь, Ээ, Юю, Яя, ' (apostrof)
- 1958'den 1991'e kadar
Аа, Бб, Вв, Гг, Ғғ, Дд, Ee, Әә, Жж, Зз, Ии, Ыы, Јј, Кк, Ҝҝ, Лл, Мм, Нн, Оо, Өө, Пп, Рр, Сс, Тт, Уу, Үү, Фф, Хх, Һһ, Чч, Ҹҹ, Шш, ' (apostrof)
- 1991'den 1992'ye kadar
Aa, Ää, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz
- 1992'den sonra
Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz
Azerbaycan alfabesi, ə, x, ve q harfleri haricinde Türk alfabesinin aynısıdır.
Harfler değiştir
Transliterasyon Tablosu | |||||
---|---|---|---|---|---|
Arap | Latin | Latin | Kiril | Latin | IPA |
İran'daki Azeriler ve 1929'a kadar tüm Azeriler | 1929–1933 | 1933–1939 | 1939–1991 | 1991'den beri | |
آ،ﺍ | A a | A a | А а | A a | [ɑ̞/ɑ̞ː] |
ﺏ | B b | B b | Б б | B b | [b] |
ﺝ | C c | Ç ç | Ҹ ҹ | C c | [d͡ʑ] |
چ | Ç ç | C c | Ч ч | Ç ç | [t͡ɕ/t͡ɕʰ] |
ﺩ | D d | D d | Д д | D d | [d] |
ائ | E e | E e | Е е | E e | [e/e̞] |
ه/اَ | Ə ə | Ə ə | Ә ә | Ə ə | [æ] |
ﻑ | F f | F f | Ф ф | F f | [f] |
گ | Ƣ ƣ | G g | Ҝ ҝ | G g | [ɟ] |
ﻍ | G g | Ƣ ƣ | Ғ ғ | Ğ ğ | [ɣ/ʁ (ʕ/ʢ)] |
ﺡ | H h | H h | Һ һ | H h | [h/hˁ] |
ﺥ | X x | X x | Х х | X x | [x/χ] |
ایٛ | I̡ ı̡ | Ь ь | Ы ы | I ı | [ə] |
ای | I i | I i | И и | İ i | [i/ɪ] |
ژ | Ƶ ƶ | Ƶ ƶ | Ж ж | J j | [ʒ] |
ك | Q q | K k | К к | K k | [c/cʰ/k (ç)] |
ق | K k | Q q | Г г | Q q | [g/ɢ] |
ل | L l | L l | Л л | L l | [l/ɫ] |
م | M m | M m | М м | M m | [m] |
ن | N n | N n | Н н | N n | [n] |
ڭ | N̡ n̡ | N̡ n̡[1] | [ŋ/ɴ] | ||
اوْ | O o | O o | О о | O o | [ɔ] |
اؤ | Ɵ ɵ | Ɵ ɵ | Ө ө | Ö ö | [œ] |
پ | P p | P p | П п | P p | [p/pʰ] |
ﺭ | R r | R r | Р р | R r | [ɾ/r] |
ﺙ,ﺱ,ﺹ | S s | S s | С с | S s | [s] |
ﺵ | З з | Ş ş | Ш ш | Ş ş | [ʃ/ʂ/ɕ] |
ﺕ,ﻁ | T t | T t | Т т | T t | [t/tʰ] |
اوُ | Y y | U u | У у | U u | [u] |
اﻭٚ | U u | Y y | Ү ү | Ü ü | [y] |
و | V v | V v | В в | V v | [v] |
ي | J j | J j | Ј ј | Y y | [j] |
ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ | Z z | Z z | З з | Z z | [z] |
ع,ء | ' | ' | ' | ' | [ʔ/ː] |
Ayrıca bakınız değiştir
Kaynakça değiştir
- ^ 1938'de alfabeden çıkarıldı
Dış bağlantılar değiştir
- Azərbaycan dili (Azerice)
- Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu (Azerice)