Ödemiş
Ödemiş, İzmir'in bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Kiraz ve Beydağ, batısında Bayındır ve Tire ilçeleri, kuzeyinde Manisa, güneyinde Aydın illeri bulunmaktadır. 2020 yılı nüfus verilerine göre toplam nüfusu 133.679'dur.
Ödemiş | |
---|---|
Ödemiş'in İzmir'deki konumu | |
İlçe sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
İl | İzmir |
Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
İdare | |
• Kaymakam | Kasım Fikret Dayıoğlu |
• Belediye başkanı | Mustafa Turan (CHP) |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 1019 km² |
Rakım | 123 m |
Nüfus (2018) | |
• Toplam | 132.511 |
• Kır | - |
• Şehir | 133.679 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
Posta kodu | 35750 |
İl alan kodu | 0232 |
İl plaka kodu | 35 |
Resmî site Odemis.bel.tr |
Kökenbilim
değiştirÖdemiş ilçesinin ismi hakkında pek çok görüş vardır. Kimi görüşlere göre Ödemiş (Yunanca: Οδεμήσιο) ismi Yunanca Eudaimos (Mutluluk) ya da Adamis (Ana Tanrıça) kelimelerinden gelmektedir. Fransız oryantalist Vital Cuinet'in V.La Turquie d’Asie eserine göre bölgenin ismi Teke Türkmenlerine bağlı Ötemiş oymağından gelmektedir.[2] Ayrıca Refik Ahmet-Anadolu Türkmen Aşiretleri eserinde de bu görüş yer alır.[3][4]
Coğrafya
değiştirÖdemiş Türkiye'nin batısında Ege Bölgesi'nde İzmir iline bağlı bir ilçedir. Ödemiş'in il merkezine uzaklığı 113 kilometredir. Denizden yüksekliği 123 metre olup en yüksek noktası 2157 metre ile Bozdağlar'dır. Yüzölçümü 1.019 km2'dir.[1] İlçenin doğusunda Kiraz ve Beydağ, batısında Bayındır ve Tire ilçeleri, kuzeyinde Manisa ilinin Turgutlu ve Salihli ilçeleri, güneyinde Aydın ilinin Sultanhisar, Köşk ve Efeler ilçeleri bulunmaktadır. Ödemiş, İzmir ilinin Bergama'dan sonra en geniş yüzölçümüne sahip ilçesidir. Büyük bir kısmı ovalık olan arazinin ortasından Küçük Menderes Nehri akmaktadır. Gölcük Gölü ilçe topraklarında bulunur.
Bölge Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. İlçede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağmurlu geçer. Bozdağlar ve Aydın Dağları'na kar yağar, nem oranı %64'tür. Ödemiş bitki örtüsü genelde makidir. Dağlarda meşe ağacı türleri, kestane menengiç ve kızılçam ağaçları yetişmektedir. Ovada ise ceviz, incir, kavak, fıstıkçamı, turunçgiller, zeytin ve meyve ağaçları yer almaktadır.
Nüfus
değiştirYıl | Toplam | Şehir | Kır |
---|---|---|---|
1927[5] | 76.553 | 16.793 | 59.760 |
1935[6] | 88.612 | 20.732 | 67.880 |
1940[7] | 93.656 | 20.438 | 73.218 |
1945[8] | 99.776 | 20.088 | 79.688 |
1950[9][a] | 87.586 | 22.646 | 64.940 |
1955[10] | 93.327 | 25.280 | 68.047 |
1960[11] | 104.274 | 28.482 | 75.792 |
1965[12] | 112.902 | 30.580 | 82.322 |
1970[13] | 117.842 | 34.630 | 83.212 |
1975[14] | 123.935 | 37.364 | 86.571 |
1980[15] | 128.671 | 40.736 | 87.935 |
1985[16] | 135.673 | 47.475 | 88.198 |
1990[17][b] | 124.968 | 51.620 | 73.348 |
2000[18] | 128.259 | 61.896 | 66.363 |
2007[19] | 128.253 | 71.219 | 57.034 |
2008[20] | 128.797 | 71.480 | 57.317 |
2009[21] | 129.210 | 73.310 | 55.900 |
2010[22] | 129.695 | 74.054 | 55.641 |
2011[23] | 129.968 | 75.299 | 54.669 |
2012[24] | 129.005 | 75.577 | 53.428 |
2013[25] | 129.295 | 129.295 | veri yok |
2014[26] | 129.407 | 129.407 | veri yok |
2015[27] | 132.028 | 132.028 | veri yok |
2016[27] | 131.728 | 131.728 | veri yok |
2017[27] | 132.241 | 132.241 | veri yok |
2018[27] | 132.511 | 132.511 | veri yok |
2019[27] | 132.876 | 132.876 | veri yok |
2020[27] | 133.679 | 133.679 | veri yok |
2021[27] | 132.769 | 132.769 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
değiştirÖdemiş'in ekonomisi tarıma dayalı olup ilçe yüzölçümünün %36'sı tarım arazisidir. 21 binden fazla aile tarımla uğraşmakta ve geçimini böylelikle sağlamaktadır. Başlıca tarım ürünleri patates, incir, zeytin, karpuz, susam, kestane, tütün, üzüm ve yaş sebzelerdir. Yöre verimli topraklara sahip olup, tarım arazilerinde bir yılda üç kere hasat yapılabilmektedir. 2004 verilerine göre Ödemiş'in tarımsal üretim değerinin ülke içindeki payı 0,70675'tir. Bu oranla tarımsal üretim değer sıralamasında ülke içinde 13. sırada yer almıştır.[28] Ayrıca Bademli yöresi meyve fidanı yetiştiriciliği ve kiraz üretimi alanlarında Türkiye ekonomisinde büyük bir paya sahiptir. Ayrıca Ödemiş'te üretilen bir diğer önemli ürün ise Ödemiş Deri Tulum Peyniri'dir. Ege bölgesinde Deri Tulum Peyniri sadece Ödemiş'te yapılmaktadır.
İlçenin ilçe halkı tarafından "kompir" olarak nitelendirilen sarı renkli patatesi sadece Ege Bölgesi'nde değil tüm Türkiye pazarlarında görülebilen en meşhur tarım ürünüdür.
İlçenin hazır yemek kültürünün en meşhur örnekleri Ödemiş Kebabı, Ödemiş Sandviçi ve Töngül Pidesi'dir. Ev yemek kültüründe ise sebze ve et yemeklerine ilaveten birçok bölgede bilinmeyen ebegümeci, ısırgan, iğnelik, sarmaşık gibi çeşitli otlardan yapılan leziz ot kavurmaları mevcuttur.
Ödemiş'in sanayi yapısı da tarımsal hammaddelere dayalıdır. Ayrıca imalat sanayi içinde değerlendirilecek iş makineleri, çelik döküm, elektronik, süt ürünleri, plastik, ağaç ürünleri, zeytinyağı vb. fabrikalar ve işletmeleri bulunmaktadır. Sanayileşme yönünde özellikle son yıllarda önemli adımlar atılmaktadır.
Kültür
değiştirTürküler
değiştir- Mezarımın Taşı Bozdağ'a Karşı
- Muhabbetler kuruldu
- Yeşil Gey Yeşil Kuşan
- Ödemiş Kavakları
- Bakırlım Da İnip Gelir İnişten
- Demirci Mehmet Efe
- Eminemin Duvağı
- Ödemiş Dedikleri
- Ödemiş'in İçinde Camlı Meyhane
- Kaymakçı Kahvesi
Turistik yerler
değiştirÖdemiş ilçesinde bulunan turistik yerler şöyledir:
- Bedia Akartürk Müzesi
- Kadın El Sanatları Pazarı
- Tarihi Arasta Çarşısı
- Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi
- 125. Yıl Kültür Parkı
- Ödemiş Müzesi
- İlk Kurşun Anıtı
- Gölcük Gölü
- Bozdağ Kayak Merkezi
- Tarihi Lübbey Köyü
- Birgi Mahallesi
- Hypaipa Antik Kenti
Tarihî yerler
değiştirÖdemiş bölgesine ait tarihi sit alanları şöyledir; Hypaipa (Günlüce), Dios Hieron (Birgi), Digda (Ovakent), Potamia (Bademli), Ayasurat (Türkönü), Torrhebia (Gölcük), Mesotmolos (Bozdağ), BASegümi (Yolüstü), Medeksis (Ortaköy), Adagüme (Konaklı), Bükürgüme (Bademli).
Mutfak
değiştirÖdemiş ilçesine ait yöresel yemekler şöyledir: Ödemiş Kebabı, Töngül Pidesi,[29] Keşkek, Ekmek Dolması, Yağlı Sulu Akıtma, Kestirme Çorbası, Höşmerim, Heybeli Çorba, Yağlı Ekmek, Sinkonta, Isırgan Avukması, Dibile, Kabakaşı Tatlısı, Kalburbastı Tatlısı.
Yönetim
değiştirBelediye başkanları
değiştirBelediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
---|---|---|---|
Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
2019 | Mehmet Eriş | CHP | 52,93 |
2014 | Abdurrahman Mahmut Badem | AK Parti | 39,06 |
2009 | Bekir Keskin | CHP | 46,47 |
2004 | Abdurrahman Mahmut Badem | AK Parti | 37,42 |
1999 | Mehmet Eriş | CHP | 28,92 |
1994 | Münir Bezmez | DYP | 25,93 |
1989 | Gülen Köymen | DYP | 39,26 |
1984 | Hüseyin Son | ANAP | 28,80 |
1977 | Tahir Çaylı | CHP | 52,09 |
1973 | Fuat Kılcı | AP | 47,38 |
Genel seçimler
değiştirYıl | Kazanan Parti | Oy Oranı |
---|---|---|
1973 | CHP | %48 |
1977 | CHP | %52 |
1983 | HP | %42 |
1987 | SHP | %30 |
1991 | DYP | %34 |
1995 | DYP | %35 |
1999 | DSP | %38 |
2002 | DYP | %22 |
2007 | Ak Parti | %32 |
2011 | Ak Parti | %45 |
2015 | CHP | %39 |
2015 | CHP | %38 |
2018 | Ak Parti | %38,6 |
2023 | CHP | %37,48 |
Eğitim
değiştirLiseler
değiştir- Ödemiş Ayhan Kökmen Fen Lisesi
- Ödemiş Hulusi Uçaçelik Anadolu Lisesi
- Ödemiş Anadolu Lisesi
- Ödemiş Ticaret Odası Anadolu Lisesi
- Prof. Dr. Muzaffer Kula Anadolu Lisesi
- Ödemiş Endüstri Meslek Lisesi
- Ödemiş İlk Kurşun Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi
- Birgi Fazlı Alpay M. T.A.L
- Ödemiş Ovakent Çok Programlı Anadolu Lisesi
- Kaymakçı Çok Programlı Anadolu Lisesi
- Ödemiş Anadolu İmam Hatip Lisesi
Altyapı
değiştirÖdemiş'te kurulan katı atık yönetim tesisi Küçük Menderes Havzası'ndaki ilçelere hizmet vermektedir.[30] İlçede herhangi bir altyapı eksikliği yoktur.
Ulaşım
değiştirİzmir'den Aydın Otoyoluna girip Torbalı-Ödemiş kavşağından çıkarak Bayındır-Ödemiş yoluna girerek Ödemiş'e varılır. Ankara-İzmir yolundan geliyorsanız Salihli ilçesinden Bozdağ-Ödemiş yönüne sapılır ve Ödemiş'e varılır.
Denizli'den geliyorsanız Buldan ilçesinden Alaşehir Yoluna girilir ve Alaşehir'den Kiraz-Ödemiş yönüne sapılarak Ödemiş'e varılır.
Demiryolu ile İzmir (Basmane)-Torbalı-Bayındır-Ödemiş istasyonları arası günde 7 kez karşılıklı 100 dk süren modern tren seferleri düzenlenmektedir.
Torbalı (İZBAN) - Ödemiş arasında 795 numaralı düzenli ESHOT seferleri düzenlenmektedir.
İzmir, Balıkesir, Bursa, İstanbul, Uşak, Afyon, Ankara ve Antalya otogarından karşılıklı otobüs seferleri de düzenlenmektedir.
Ayrıca ilçe merkezinden Tire, Bayındır, Kiraz, Aydın, Nazilli, Beydağ, Alaşehir, Salihli ve Kuşadası'na karşılıklı minibüs seferleri vardır.
Notlar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
- ^ Refik Ahmet-Anadolu Türkmen Aşiretleri, 1930,S.206
- ^ Vital Cuinet- V.La Turquie d’Asie, cilt:3, Paris-1894,s.515
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Ödemiş Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Ödemiş Nüfusu". nufusune.com.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2016.
- ^ "Ödemiş mutfağının klasiği Tongül Pide". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Haziran 2020.
- ^ "Ödemiş'e Avrupa'nın en büyük çevre dostu katı atık tesisi Ödemiş Entegre Katı Atık Yönetim Tesisi inşaatı tüm hızıyla sürüyor". Haberturk.com. 16 Temmuz 2020. 24 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
Dış bağlantılar
değiştir- Ödemiş Belediyesi8 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- T.C. Ödemiş Kaymakamlığı7 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.