Çanakkale Boğazı

Ege Denizi ile Marmara Denizi arasındaki boğaz

Çanakkale Boğazı ya da tarihî ismiyle Dardanelya (YunancaΔαρδανέλλια, romanizeDardanéllia (Dardanos'un Geçidi)), Asya ile Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran ve Ege Denizi ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan bir boğaz ve uluslararası su yoludur.

Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı'nın Fiziki Yapısı
Yunanistan üzerinde Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Türkiye üzerinde Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Akdeniz üzerinde Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Avrupa üzerinde Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Çanakkale Boğazı
Genel Bilgiler
KonumÇanakkale, Türkiye
Koordinatlar40°12′K 26°24′D / 40.200°K 26.400°D / 40.200; 26.400
Yerleşim(ler) (sahil)Çanakkale
Ayırdığı topraklarGelibolu Yarımadası← →Anadolu
TürBoğaz
Bağladığı sularEge Denizi→ ←Marmara Denizi
Uzunluk61 km (38 mi)
Genişlik6 km (3,7 mi)
En derin noktası103 m (338 ft)
En dar yeri1,2 km (0,75 mi)
Bağlantı1915 Çanakkale Köprüsü
ÖzelliklerTürk Boğazlarının bir parçası
Wikimedia Commons
Harita

1923'te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi ile uluslararası su yolu niteliği kazanan ve 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile tamamen Türkiye Cumhuriyeti'nin denetimine giren Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı ile birlikte Türk Boğazları olarak adlandırılır ve Avrupa ile Asya kıtalarını birbirinden ayıran doğal sınırlardan biri olarak kabul edilir.[1]

Uluslararası deniz taşımacılığında kullanılan en dar boğazlardan biri olan Çanakkale Boğazı, Ege Denizi'ni Marmara Denizi'ne bağlamaktadır. Boğaz, 61 kilometre (38 mil) uzunluğunda, 1,2 ila 6 kilometre (0,75 ila 3,73 mil) genişliğinde ve ortalama 55 metre (180 ft) derinliğindedir. Boğazın en derin noktası ise 104 metre (341 ft) derinliğindedir. Boğazda iki kıta arasındaki ulaşım feribotlar ve 1915 Çanakkale Köprüsü vasıtasıyla sağlanmaktadır.

Önemli bir kısmı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihî Alanı'ndan oluşan Gelibolu Yarımadası boyunca uzanan boğazın kuzey kıyılarının çoğu seyrek yerleşimliyken, Biga Yarımadası boyunca uzanan güney kıyılarında ise yerleşim daha yoğundur ve boğazın en dar yerinde 180.000 nüfuslu Çanakkale il merkezi yer almaktadır.

Coğrafya değiştir

 
Pîrî Reis'in haritasından bölge
 
Çanakkale Boğazı

Yüzey bilimi değiştir

İstanbul Boğazı'nın yaklaşık olarak iki katı uzunluğunda olan Çanakkale Boğazı, 61 kilometre (38 mi) uzunluğunda olup en dar yeri 1,2 kilometre (0,75 mi) en geniş yeri ise 6 kilometre (3,7 mi) genişliğindedir. Ortalama derinliği 55 metre (180 ft) olup, en derin noktası 104 metre (341 ft) olan Çanakkale il merkezinin kuzeyindeki Kilitbahir mevkiindedir.[2]

Boğazda iki büyük akıntı mevcuttur: İlki Karadeniz'den Ege Denizi'ne doğru akan yüzey akıntısı, ikincisi ise Ege Denizi'nden Karadeniz'e doğru akan dip akıntısı. Bu akıntıların her ikisi de birbirlerine zıt istikâmetlerde akmaktadır.[3] Boğazın batı yakasını Gelibolu Yarımadası, doğu yakasını ise Biga Yarımadası oluşturmaktadır.

Konumu değiştir

 
Çanakkale Boğazı'nın en dar bölgesi.

Boğazın her iki yakasında kaleler vardır. İlk defa Türk kuvvetleri 1356'da Süleyman Paşa ile Çimenlikhisar Kalesi'ni fethetti ve Çardak Kalesi'ni inşa etti. Yıldırım Bayezid Çimenlikhisar'daki Bizans surlarını yıktırıp, iç kaleyi düzelttirdi. Fatih Sultan Mehmet, Rumeli'de Sestos (Kilitbahir (Kilidülbahir) - Deniz Kilidi) ve Anadolu'da Aydos (Seddülbahir - Deniz Seddi) kalelerini yaptırdı.

Batıdan boğaza girildiğinde -Tekeburun ile Çankaya arasındaki- Rumeli kıyısı boyunca sırasıyla Seddülbahir, Alçıtepe (Kirte), Kilitbahir, Eceabat, Bigalı (Boğalı), Büyük Anafarta, Kumköy, Uzundere, Küçük Anafarta, Cumalı, Bayırköy, Tayfurköy (Burgaz), Gelibolu ilçe merkezi, Yeniköy yerleşimleri; -Kumkale ile Çardak arasındaki- Anadolu kıyısında ise sırasıyla Kumkale, Erenköy, Kuzuköy, Çanakkale il merkezi, Nara Burnu, Yapıldak, Suluca, Lapseki ilçe merkezi, Çardak yerleşimleri görülmektedir.

 
Çanakkale Boğazı, Balkanları (Avrupa) Gelibolu Yarımadası boyunca Anadolu'dan ayıran uzun dar bir boğazdır.

Mitoloji değiştir

Mitolojide Çanakkale Boğazı'nda geçen iki öykü vardır.

  • Altın Post; Altın bir koça, erkek kardeşiyle binen Helle boğazda koçtan düşer ve boğulur. Bu yüzden Çanakkale Boğazı'nın isimlerinden biri de "Helle'nin Denizi" anlamına gelen Hellenpontos'tur.
  • Hero ile Leandros; Bir Afrodit şenliğinde birbirini görüp vurulan Hero ile Leandros, boğazın iki yakasında yer alan Sestos ve Abydos kentlerinde yaşayan iki aşıktır. Hero her gece boğazı Leander'in yaktığı bir mum ışığında geçer; ama bir gün Leander'in babası fırtınalı bir günde işaret mumunu yakar, boğaza atılan Hero ise boğulur. Bu öykü Akdamar (Ahtamara) Adası ile benzerlik taşımaktadır.
 
Çanakkale Boğazı'dan İstanbul yönüne bakış, 1726

Tarih değiştir

Ayrıca bakınız değiştir

Kaynakça değiştir

  1. ^ "Türk Boğazları ile ilgili Vakıf Başkanının Llyod's List'te çıkan yazısı". Türk Deniz Araştırmaları Vakfı. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ Nautical Chart at GeoHack-Dardanelles, Map Tech
  3. ^ Rozakēs, Chrēstos L. (1987). The Turkish Straits (İngilizce). Martinus Nijhoff Publishers. s. 1. ISBN 9024734649. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2017. 

Dış bağlantılar değiştir