Versay Barış Antlaşması

I. Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleri ile Almanya arasında imzalanan barış antlaşması
(Versay Antlaşması sayfasından yönlendirildi)

Versay Barış Antlaşması, I. Dünya Savaşı sonunda İtilaf Devletleri (Müttefik Devletler olarak da bilinir) ile Almanya arasında imzalanan barış antlaşmasıdır. 18 Ocak 1919'da başlayan Paris Barış Konferansı'nda müzakere edilmiş, 7 Mayıs 1919'da son metin Almanlara deklare edilmiş, 23 Haziran'da Alman Parlamentosu'nca kabul edilmiş ve 28 Haziran'da Paris'in Versay banliyösünde imzalanmıştır.

Versay Antlaşması
Soldan sağa, Britanya başbakanı David Lloyd George, İtalya başbakanı Vittorio Emanuele Orlando, Fransa başbakanı Georges Clemenceau, ABD başkanı Woodrow Wilson, Paris Barış Konferansı'nda
TürBarış Antlaşması
İmzalanma28 Haziran 1919
YerVersay
Yürürlük10 Ocak 1920
Bitiş1 Eylül 1939

İçerdiği ağır koşullardan ötürü Versay Antlaşması Almanya'da büyük tepkiye yol açmış ve "ihanet" olarak kabul edilmiştir. Birçok tarihçi Almanya'da 1920'lerde yaşanan ekonomik ve siyasi istikrarsızlığa, Nazi Partisi'nin iktidara gelişine ve II. Dünya Savaşı'na nihai olarak Versay Antlaşması'nın neden olduğu düşüncesindedir.

Antlaşmanın hazırlanışı değiştir

Alman hükûmeti 1918 yılının Ekim ayında, dönemin ABD başkanı Woodrow Wilson'un adil bir barış için önermiş olduğu on dört maddeyi kabul ettiğini bildirmiş, Başkan'dan bu çerçevede bir antlaşmaya gidilmek üzere ateşkes sağlanması yönünde girişimlerde bulunmasını talep etmişti. Bu on dört maddenin dokuz maddesi yeni toprak düzenlemeleriyle ilgilidir. Ancak savaşın son yılında gerek İngiltere, Fransa ve İtalya arasında, gerekse de bu ülkelerle Romanya ve Yunanistan arasında imzalanmış olan gizli antlaşmalar daha farklı bir toprak düzenlemesini gerektirmekteydi.

 
Fransız Mareşal Ferdinand Foch, Fransa Başbakanı Georges Clemenceau, İngiltere Başbakanı David Lloyd George, İtalya Başbakanı Vittorio Emanuele Orlando ve Baron Sidney Sonnino.
The Signing of the Peace Treaty of Versailles

Paris Barış Konferansı'nda "Üç Büyükler" olarak bilinen İngiltere Başbakanı David Lloyd George, Fransa Başbakanı Georges Clemenceau ve İtalya Başbakanı Vittorio Emanuele Orlando etkin olmuş ve Versay Antlaşması'nın maddeleri taslak haline getirilmiştir. Bu taslakla ateşkes görüşmeleri sırasında verilen güvenceler arasındaki uyumsuzluk Alman heyetince protesto edilse de Alman Meclisi antlaşma şartlarını 9 Temmuz 1919'da, Almanya üzerinde abluka kalkmadığı ve başka yapılacak bir şey olmadığı için onayladı.

Genel hatlarıyla, 10 Ocak 1920'de yürürlüğe giren Versay Antlaşması, Bismarck (Bismark)'ın kurduğu Almanya'yı yıkıyor ve yeni bir Avrupa düzeni kuruyordu. Almanya, Alsas-Loren'i Fransa'ya, Eupen (Öpen), Malmedy (Malmedi) ve Monschau (Monşo)'nun bir bölümünü Belçika'ya, Memel'i (bugün Klaipeda) yeni kurulan Litvanya'ya, Yukarı Silezya'nın güney ucunu ve Batı Prusya'nın büyük bölümünü Polonya'ya, Yukarı Silezya'nın bir parçasını Çekoslovakya'ya bırakıyordu. Danzig (bugün Gdansk) serbest şehir oluyor ve Milletler Cemiyeti'nin himayesine terkediliyordu. Saar (Sar) bölgesi Fransa'ya bırakılacak, bölgenin esas kaderi ise on beş yıl sonra yapılacak halk oylaması ile belirlenecekti. Almanya, Ren kıyılarındaki ve Helgoland'da mevcut tahkimatları yıkacaktı. Ayrıca 1920'de Schleswig Holstein bölgesinin Schleswig kısmında plebisit yapılacaktı. Bu plebisit sonucu Orta Schleswig Almanya'da kalırken; Apenrade (Aabenraa), Sonderburg (Sonderborg), Hadersleben (Haderslev) ilçelerinin tamamıyla Tondern (Tønder) ve Flensburg ilçelerinin kuzey kısımlarından oluşan Kuzey Schleswig (Güney Jutland) Danimarka'ya geçiyordu. 15 Haziran 1920'de Almanya, Danimarka'ya Kuzey Schleswig'i resmen devretti.

Almanya'nın, Çin'deki hakları ve Büyük Okyanus'taki adaları Japonya'ya devredildi. Almanya, Avusturya ile birleşmemeyi taahhüt etmekte; ayrıca Avusturya, Çekoslovakya ve Polonya'nın bağımsızlığını tanımaktaydı. Tarafsızlığı savaş içinde çiğnenen Belçika'nın hukuki bakımdan da tarafsızlığı kaldırılmakta, Almanya da bunu kabul etmekte idi.

Almanya, mecburi askerliği kaldırıyor, en çok 100 bin kişilik bir ordu bulundurmak yetkisine sahip oluyordu. Ayrıca, Almanya denizaltı ve uçak da üretemeyecekti. Bütün gemilerini de İtilaf Devletleri'ne teslim edecekti. Almanya, ödeme kabiliyetinin çok üstünde bir savaş tazminatıyla da yükümlü tutuluyordu. Almanya, ekonomik ve siyasi bakımdan ağır yükümlülükler altında idi. Birçok Alman da yeni kurulan devletlerin sınırları içinde kalmıştı. Bu durumun doğal bir sonucu olarak azınlık meselesi, Barış Antlaşmasının uygulanması ile ortaya çıkmıştır.

Almanya'nın tepkisi değiştir

 
Versay'daki Alman delegeler: Walther Schücking, Reichspostminister Johannes Giesberts, Adalet Bakanı Otto Landsberg, Dışişleri Bakanı Ulrich Graf von Brockdorff-Rantzau, Prusya Devlet Başkanı Robert Leinert ve mali danışman Carl Melchior

29 Nisan'da Dışişleri Bakanı Ulrich Graf von Brockdorff-Rantzau başkanlığındaki Alman heyeti Versay'a vardı. 7 Mayıs'ta, "Savaş Suçluluğu Maddesi" de dahil olmak üzere galipler tarafından dikte edilen koşullar karşısında von Brockdorff-Rantzau, Clemenceau, Wilson ve Lloyd George'a şu cevabı verdi: "Burada karşımıza çıkan nefretin tüm gücünü hissedebiliyoruz. ... Bizden savaşın tek suçlusu olduğumuzu itiraf etmemizi istiyorsunuz; benim ağzımdan böyle bir itiraf yalan olur."[i] Almanya'nın müzakerelere katılmasına izin verilmediği için, Alman hükûmeti haksız talepler ve "onur ihlali" olarak gördüğü bu durumu protesto etti ve kısa bir süre sonra barış konferansından çekildi.[1] Her siyasi görüşten Alman, antlaşmayı -özellikle de Almanya'yı savaşı başlatmakla suçlayan Savaş Suçluluğu Maddesi'ni- ulusun onuruna yapılmış bir hakaret olarak kınadı. Şartları Almanya'ya "al ya da bırak" temelinde sunulduğu için antlaşmayı "Diktat" olarak adlandırdılar.[2] Almanya'nın demokratik yollarla seçilmiş ilk hükûmet başkanı Philipp Scheidemann, antlaşmayı imzalamak yerine istifa etti. Scheidemann 12 Mayıs 1919'da Weimar Ulusal Meclisi'nde yaptığı duygusal ve polemikçi konuşmada antlaşmayı "korkunç ve öldürücü bir cadı çekici" olarak nitelendirdi,[3] ve şöyle haykırdı:

« Kendisini ve bizi bu şekilde zincire vuran hangi el buruşmaz ki?"[4][3] »

Scheidemann konuşmasının sonunda, hükûmetin görüşüne göre anlaşmanın kabul edilemez olduğunu belirtti.[4]

 
Antlaşmaya karşı Reichstag önünde protesto

Scheidemann'ın istifasının ardından Gustav Bauer başkanlığında yeni bir koalisyon hükûmeti kuruldu. Almanya Cumhurbaşkanı Friedrich Ebert Almanya'nın imkansız bir durumda olduğunu biliyordu. Vatandaşlarının antlaşmadan duyduğu tiksintiyi paylaşmasına rağmen, hükûmetin antlaşmayı reddedecek durumda olmayacağı ihtimalini de göz önünde bulunduracak kadar aklı başındaydı. Almanya'nın antlaşmayı imzalamayı reddetmesi halinde, Müttefiklerin Almanya'yı batıdan işgal edeceğine inanıyordu ve bir işgal durumunda ordunun buna karşı koyabileceğinin garantisi yoktu. Bu düşünceyle Mareşal Paul von Hindenburg'a, Müttefiklerin savaşı yeniden başlatması durumunda ordunun anlamlı bir direniş gösterip gösteremeyeceğini sordu. Eğer ordunun direnebileceğine dair en ufak bir ihtimal bile varsa, Ebert anlaşmanın onaylanmamasını tavsiye etmeyi planlıyordu. Hindenburg, Genelkurmay Başkanı Wilhelm Groener'in telkinleriyle, ordunun sınırlı bir ölçekte bile savaşa devam edemeyeceği sonucuna vardı. Ancak Ebert'i bilgilendirmek yerine, Groener'in hükûmete düşmanlıkların yeniden başlaması durumunda ordunun savunulamaz bir pozisyonda olacağını bildirmesini sağladı. Bunun üzerine yeni hükûmet anlaşmanın imzalanmasını önerdi. Ulusal Meclis beş çekimser oyla (toplam 421 delege vardı) 237'ye karşı 138 oyla antlaşmanın imzalanması lehinde oy kullandı. Bu sonuç, son tarihten birkaç saat önce Clemenceau'ya telgrafla bildirildi. Dışişleri Bakanı Hermann Müller ve Sömürgeler Bakanı Johannes Bell Almanya adına antlaşmayı imzalamak üzere Versay'a gitti. Antlaşma 28 Haziran 1919'da imzalandı ve 9 Temmuz'da Ulusal Meclis tarafından 209'a karşı 116 oyla onaylandı.[5]

İhlaller değiştir

Tazminatlar değiştir

 
Adolf Hitler, Anschluß'u Madde 80'i ihlal ederek ilan ediyor. Heldenplatz, Viyana, 15 Mart 1938
Dosya:Versailles propaganda poster.jpg
Bir Nazi propaganda posteri: "Versay'a Karşı Zafer", 1939

Alman ekonomisi o kadar zayıftı ki, tazminatların sadece küçük bir yüzdesi döviz olarak ödendi. Bununla birlikte, orijinal tazminatların bu küçük yüzdesinin (132 milyar altın mark) ödenmesi bile Alman ekonomisi üzerinde önemli bir yük oluşturdu. Yıkıcı savaş sonrası hiperenflasyonun nedenleri karmaşık ve tartışmalı olsa da, Almanlar ekonomilerinin neredeyse çöküşünden anlaşmayı sorumlu tuttu ve bazı ekonomistler tazminatların hiperenflasyonun üçte biri kadarından sorumlu olduğunu tahmin etti.[6] Mart 1921'de Fransız ve Belçikalı birlikler Duisburg, Düsseldorf ve Versay Antlaşması'na göre askerden arındırılmış Rhineland'ın parçasını oluşturan diğer bölgeleri işgal etti. Ocak 1923'te Fransız ve Belçika kuvvetleri, Almanya'nın Versay Antlaşması'nın talep ettiği tazminat ödemelerini yerine getirmemesinin ardından bir misilleme olarak Ruhr bölgesi'nin geri kalanını işgal etti. Alman hükûmeti buna "pasif direniş" (şiddet içermeyen direniş) ile cevap verdi, yani kömür madencileri ve demiryolu işçileri işgal güçlerinin talimatlarına uymayı reddetti. Üretim ve ulaşım durma noktasına geldi, ancak mali sonuçlar Alman hiperenflasyonu'na katkıda bulundu ve Almanya'daki kamu maliyesini tamamen mahvetti. Sonuç olarak pasif direniş 1923'ün sonlarında sona erdi. Ruhr'daki pasif direnişin sona ermesi, Almanya'nın bir para reformu yapmasına ve 1925'te Fransız ve Belçika birliklerinin Ruhr Bölgesi'nden çekilmesine yol açan Dawes Planı'nı müzakere etmesine olanak sağladı.[7]

Askeri değiştir

1920 yılında, Reichswehr başkanı Hans von Seeckt, ordunun insan kaynakları bölümü olduğu iddia edilen Truppenamt (Birlik Ofisi)'ni genişleterek Genelkurmay Başkanlığı'nı gizlice yeniden kurdu.[8][9] Mart ayında, 18,000 Alman birlikleri, Almanya Komünist Partisi tarafından çıkarılması muhtemel huzursuzluğu bastırma girişimi kisvesi altında Rhineland'a girdi ve bunu yaparken askerden arındırılmış bölgeyi ihlal etti. Buna karşılık Fransız birlikleri, Alman birlikleri geri çekilene kadar Almanya'nın içlerine doğru ilerledi.[10] Alman yetkililer, silahsızlanma sürelerine uymayarak, Müttefik yetkililerin askeri tesislere erişimini reddederek ve silah üretimini sürdürerek ve gizleyerek antlaşma hükümlerinden kaçınmak için sistematik olarak komplo kurdular.[10] Antlaşma Alman şirketlerinin Almanya dışında savaş malzemesi üretmesini yasaklamadığı için şirketler Hollanda, İsviçre ve İsveç'e taşındı. Bofors, Krupp tarafından satın alındı ve 1921'de Alman birlikleri silahları test etmek üzere İsveç'e gönderildi.[11] Sovyetler Birliği ile Genoa Konferansı ve Rapallo Antlaşması aracılığıyla diplomatik bağların kurulması da Versay Antlaşması'nı atlatmak için kullanıldı. Kamuoyuna açık olarak, bu diplomatik alışverişler büyük ölçüde ticaret ve gelecekteki ekonomik işbirliği ile ilgiliydi. Ancak Almanya'nın Sovyetler Birliği içinde silah geliştirmesine izin veren gizli askeri hükümler içeriyordu. Ayrıca, Almanya'nın havacılık, kimyasal ve tank savaşı için üç eğitim alanı kurmasına izin verildi.[12][13] 1923 yılında İngiliz gazetesi The Times Alman Silahlı Kuvvetlerinin durumu hakkında çeşitli iddialarda bulundu: 800.000 kişilik teçhizata sahip olduğunu, gerçek görevlerini gizlemek için ordu personelini sivil pozisyonlara transfer ettiğini ve Krümper sistemi istismar edilerek Alman polis gücünün militarize edildiği uyarısında bulundu.[14][ii]

Weimar Hükûmeti ayrıca, açıklanan askeri bütçenin %10'una varan "X-budget "larda kamufle edilen parayla gizlice finanse edilen yerel yeniden silahlanma programlarını da finanse etti.[15] 1925 yılına gelindiğinde Alman şirketleri tank ve modern toplar tasarlamaya başlamıştı. Yıl boyunca Çin'in silah ithalatının yarısından fazlası Alman malıydı ve 13 milyon "Reichsmark" değerindeydi. Ocak 1927'de Askeri Müttefikler Arası Kontrol Komisyonu'nun silahsızlanma komitesini geri çekmesinin ardından Krupps zırh plakası ve top üretimini artırdı.[16][17] Gustav Krupp daha sonra 1920'ler boyunca Müttefikleri kandırdığını ve Alman ordusunu geleceğe hazırladığını iddia etti.[11] Üretim o kadar arttı ki 1937'de askeri ihracat 82,788,604 Reichsmarks'a yükseldi.[16][17] İhlal edilen tek şey üretim değildi: Eğitimli yedeklerden oluşan bir havuz oluşturmak için "gönüllüler" hızla ordudan geçirildi ve yasadışı bir şekilde militarize edilen polis ile paramiliter örgütler teşvik edildi. Astsubaylar (NCO) antlaşmayla sınırlandırılmamıştı, dolayısıyla bu boşluktan yararlanıldı ve bu nedenle Reichswehr tarafından ihtiyaç duyulan sayıdan çok daha fazla astsubay vardı.[18] Aralık 1931'de Reichswehr, önümüzdeki beş yıl içinde 480 milyon "Reichsmark" harcanmasını öngören ikinci bir yeniden silahlanma planına son şeklini verdi: bu program Almanya'ya uçak, top ve tanklarla desteklenen 21 tümenden oluşan bir savunma gücü oluşturma ve tedarik etme kabiliyeti sağlamayı amaçlıyordu. Bu program, bu gücü kalıcı olarak idame ettirebilecek ilave endüstriyel altyapıyı planlayan 1 milyar Reichsmark programıyla aynı döneme denk geliyordu. Bu programlar ordunun genişlemesini gerektirmediği için nominal olarak yasaldı.[19] 7 Kasım 1932'de Reich Savunma Bakanı Kurt von Schleicher yasadışı 147,000 profesyonel askere ve büyük bir milise dayanan 21 tümenden oluşan bir daimi ordu planına izin verdi.[19] Yılın ilerleyen günlerinde Dünya Silahsızlanma Konferansı'nda Almanya, Fransa ve İngiltere'yi Almanya'nın eşit statüsünü kabul etmeye zorlamak için geri çekildi.[19] Londra, Almanya'yı tüm ulusların silahlanma ve güvenlikte eşitliği sağlama vaadiyle geri döndürmeye çalıştı. İngilizler daha sonra Reichswehr'in 200,000 kişiye çıkarılmasını ve Almanya'nın Fransızların yarısı kadar bir hava gücüne sahip olmasını önerdi ve kabul etti. Ayrıca Fransız Ordusunun küçültülmesi de müzakere edildi.[20] Ekim 1933'te Adolf Hitler'in yükselişi ve Nazi rejimi'nin kurulmasının ardından Almanya, Milletler Cemiyeti'nden ve Dünya Silahsızlanma Konferansı'ndan çekildi. Mart 1935'te Almanya zorunlu askerliği yeniden başlattı, ardından açık bir silahlanma programı ve Luftwaffe'nin (hava kuvvetleri) resmi açılışını yaptı ve Kraliyet Donanması'nın %35'i büyüklüğünde bir su üstü filosuna izin veren İngiliz-Alman Deniz Anlaşması'nı imzaladı.[21][22][23] Sonuçta ortaya çıkan yeniden silahlanma programlarına sekiz yıllık bir süre içinde 35 milyar "Reichsmark" tahsis edildi.[24]

Bölgesel değiştir

7 Mart 1936'da Alman birlikleri Rheinland'a girdi ve yeniden askerileştirdi.[25] 12 Mart 1938'de, Avusturya Hükûmeti'nin çökmesi için Almanya'nın yaptığı baskının ardından, Alman birlikleri Avusturya'ya girdi ve ertesi gün Hitler Anschluss'u ilan etti: Avusturya'nın Almanya tarafından ilhakı.[26] Ertesi yıl, 23 Mart 1939'da Almanya Memel'i Litvanya'dan ilhak etti.[27]

Ayrıca bakınız değiştir

Notlar değiştir

  1. ^ "wir kennen die Wucht des Hasses, die uns hier entgegentritt ... Es wird von uns verlangt, daß wir uns als die allein Schuldigen am Kriege bekennen; ein solches Bekenntnis wäre in meinem Munde eine Lüge." Weimarer Republik n.d.
  2. ^ 8 Mart 1936'da 22,700 silahlı polis 21 piyade taburu halinde orduya dahil edildi.Bell 1997, s. 234.

Kaynakça değiştir

  1. ^ Woods 2019, s. 18.
  2. ^ Château de Versailles 2016.
  3. ^ a b Probst 2019.
  4. ^ a b W-R: "buruşmuş el" konuşması.
  5. ^ Pinson 1964, ss. 397 ff.
  6. ^ Kiger n.d.
  7. ^ EB: Ruhr işgali.
  8. ^ Zaloga 2002, s. 13.
  9. ^ Geyer 1984.
  10. ^ a b Shuster 2006, ss. 112, 114.
  11. ^ a b Shuster 2006, s. 116.
  12. ^ Bell 1997, s. 133.
  13. ^ Tucker & Roberts 2005, s. 967.
  14. ^ Shuster 2006, s. 120.
  15. ^ Hantke & Spoer 2010, s. 852.
  16. ^ a b Kirby 1984, s. 25.
  17. ^ a b Kirby 1984, s. 220.
  18. ^ Mowat 1968, s. 235.
  19. ^ a b c Tooze 2007, s. 26.
  20. ^ Bell 1997, s. 229.
  21. ^ Bell 1997, s. 78.
  22. ^ Corrigan 2011, s. 68.
  23. ^ Fischer 1995, s. 408.
  24. ^ Tooze 2007, s. 53.
  25. ^ Bell 1997, ss. 233-234.
  26. ^ Bell 1997, s. 254.
  27. ^ Bell 1997, s. 281.

Bibliyografya değiştir